Pełny tekst orzeczenia

295/4/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 9 sierpnia 2013 r.
Sygn. akt Tw 60/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Związku Nauczycielstwa Polskiego o zbadanie zgodności:
1) art. 204 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 9 czerwca 2001 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 237 ustawy z dnia 9 czerwca 2001 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, ze zm.) z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.

UZASADNIENIE

18 grudnia 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Związku Nauczycielstwa Polskiego (dalej także: wnioskodawca, Związek, ZNP) o zbadanie zgodności: art. 204 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 9 czerwca 2001 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 135, ze zm.; dalej: ustawa o wspieraniu rodziny) z art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz art. 207 ustawy o wspieraniu rodziny z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Zgodnie z art. 204 pkt 1 lit. a ustawy o wspieraniu rodziny w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zm.; dalej: Karta Nauczyciela) uchylono ustęp 1a. Oznaczało to, że nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych przestali podlegać przepisom Karty Nauczyciela i stali się pracownikami samorządowymi. W myśl art. 237 ust. 1 i 2 ustawy o wspieraniu rodziny – zmiana ta została odsunięta w czasie o 2 lata i zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2014 r.
Zdaniem wnioskodawcy art. 204 pkt 1 lit. a ustawy o wspieraniu rodziny „narusza konstytucyjne zasady ochrony praw nabytych i zaufania obywatela do państwa”, a art. 237 tej ustawy prowadzi do naruszenia „zasady ochrony interesów w toku i równości wobec prawa”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy złożony wniosek odpowiada wymogom formalnym, czy nie jest oczywiście bezzasadny, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu.

2. Jak wynika z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, do Trybunału Konstytucyjnego mogą wystąpić ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych. Związek Nauczycielstwa Polskiego jest związkiem zawodowym pracowników oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i nauki, działającym na podstawie ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, ze zm.; dalej: ustawa o związkach zawodowych) oraz statutu ZNP uchwalonego na XXXVII Krajowym Zjeździe Delegatów Związku Nauczycielstwa Polskiego (wielokrotnie nowelizowany; dalej: statut), zgodnie z delegacją zawartą w ustawie o związkach zawodowych. Trybunał Konstytucyjny stwierdza przy tym, że statut nie określa explicite organu Związku uprawnionego do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami o hierarchiczną kontrolę norm.




2.1. Na podstawie statutu Trybunał Konstytucyjny ustalił, że struktura ZNP obejmuje „władze” i ich „organy wykonawcze”. Na poziomie ogólnokrajowym najwyższą władzą ZNP jest Krajowy Zjazd Delegatów (art. 22 i art. 38 ust. 1 statutu). Zarząd Główny jest natomiast organem wykonawczym ZNP (art. 40 ust. 1 statutu). Organem ZNP jest także Prezydium Zarządu Głównego ZNP, w skład którego wchodzą prezes ZNP, pozostali członkowie Sekretariatu, przewodniczący krajowych sekcji związkowych działających przy Zarządzie Głównym, prezes Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki ZNP oraz pozostali członkowie wybrani przez Zarząd Główny w liczbie ustalonej przez ten Zarząd (art. 42 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 statutu).





2.2. Statut nie wskazuje wprost Prezydium Zarządu Głównego ZNP jako samodzielnego organu Związku, jego kompetencje łączy jednak z funkcjonowaniem organu wykonawczego – Zarządu Głównego ZNP. W gestii Prezydium Zarządu Głównego ZNP pozostają: po pierwsze, kompetencje podejmowane we współdziałaniu lub z upoważnienia Zarządu Głównego (reprezentowanie ZNP w okresie między posiedzeniami Zarządu Głównego, zawieranie i wypowiadanie na szczeblu krajowym układów zbiorowych pracy i innych umów dotyczących interesów i praw pracowniczych, opracowywanie projektu budżetu i planu finansowo-gospodarczego oraz regulaminów sekcji, komisji i agend, przedstawianie ich do zatwierdzenia Zarządowi Głównemu, delegowanie kandydatów do rad nadzorczych spółek z listy zatwierdzonej przez Zarząd Główny, powoływanie kierowników zespołów biura Zarządu Głównego oraz dyrektorów agend związkowych); po drugie – kompetencje wykonawcze i nadzorcze (negocjowanie na szczeblu krajowym układów zbiorowych pracy oraz innych umów dotyczących interesów i praw pracowniczych, rozpatrywanie odwołań zarządów oddziałów od uchwał zarządów okręgów w sprawach organizacyjnych, nadzorowanie zarządzania majątkiem ZNP i udzielanie zezwoleń dla agend oraz okręgów i oddziałów na prowadzenie działalności gospodarczej w związku z realizacją celów statutowych). Statut przewiduje także domniemanie kompetencji na rzecz Prezydium Zarządu Głównego, gdyż stanowi, że do tego organu należy „podejmowanie na szczeblu centralnym wszelkich innych decyzji z zakresu działania ZNP niezastrzeżonych do kompetencji innych organów statutowych lub władz ZNP” (art. 42 ust. 2 pkt 13 statutu).


2.3. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że występowanie z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm nie mieści się w zakresie kompetencji określonych jako prowadzenie zwykłej (bieżącej) działalności (prac) organizacji w okresie między posiedzeniami jej władzy najwyższej (zob. postanowienia TK z: 14 stycznia 2003 r., Tw 71/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 161; 17 lutego 2003 r., Tw 70/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 76; 3 lipca 2003 r., Tw 8/03, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 165). Przyznana w ustawie zasadniczej niektórym podmiotom możliwość kwestionowania przed Trybunałem Konstytucyjnym hierarchicznej zgodności aktów normatywnych jest ich wyjątkową kompetencją. W związku z tym podjęcie uchwały o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału jest zawsze czynnością o charakterze nadzwyczajnym i jako taka nie może być dokonana w ramach prowadzenia zwykłej (bieżącej) działalności danej organizacji. Brak regulacji statutowej w zakresie inicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, przy równoczesnym rozstrzygnięciu, że Krajowy Zjazd Delegatów „jest najwyższą władzą ZNP” (art. 38 ust. 1 statutu), a Zarząd Główny „najwyższym organem wykonawczym”, do kompetencji którego należy „realizowanie uchwał Zjazdu” (art. 41 ust. 1 pkt 2 statutu), pozwala stwierdzić, że Prezydium Zarządu Głównego ZNP nie posiada przymiotu ogólnokrajowego organu związku zawodowego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Z tego względu należy uznać, że Zarząd Główny ZNP nie jest organem uprawnionym do decydowania o skierowaniu wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Okoliczność powyższa uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wnioskowi ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

3. Niezależnie od powyższego Trybunał wskazuje kolejne uchybienia formalne rozpatrywanego wniosku.

3.1. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego uchwała ogólnokrajowego organu związku zawodowego w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego stanowi conditio sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego podmiotu (zob. postanowienie TK z 25 lipca 2006 r., Tw 63/05, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 165). Treść uchwały i wniosku powinny być zbieżne. Minimalna zbieżność cechująca wniosek i uchwałę obejmuje dokładne wskazanie kwestionowanego przepisu (przepisów) danego aktu normatywnego, wyrażenie woli wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego oraz sformułowanie zarzutu jego niezgodności z przepisem aktu normatywnego o wyższej mocy prawnej, którym w przypadku ustawy może być Konstytucja lub ratyfikowana umowa międzynarodowa (zob. postanowienie TK z 10 marca 2004 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 9).
3.1.1. Prezydium Zarządu Głównego ZNP w uchwale nr 28/12 z 3 grudnia 2012 r. podjęło decyzję „o skierowaniu wniosku o zbadanie zgodności z Konstytucją RP art. 204 pkt 1 lit. a i art. 237 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (…)”.
3.1.2. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że uchwała ta nie formułuje zarzutu niezgodności przepisów ustawy z wyraźnie wskazanym przepisem (przepisami) Konstytucji (art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK). Należy zatem stwierdzić, że podjęcie przez Prezydium Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego uchwały, w której nie przedstawiono zarzutu niezgodności określonego przepisu (przepisów) ustawy nowelizującej ze ściśle wskazanym przepisem Konstytucji jako wzorcem kontroli, nie może być uznane za skuteczne złożenie przez ten organ oświadczenia woli o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie hierarchicznej zgodności norm. Uchwała nie zawiera niezbędnych elementów, które umożliwiłyby uznanie jej za podstawę prawną wniosku, będącego przedmiotem rozpoznawanego wniosku.
3.1.3. Jednocześnie trzeba podkreślić, że tak rozumiana wadliwość uchwały będącej podstawą wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie jest brakiem formalnym, który podlegałby usunięciu w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o TK (zob. postanowienie TK z 24 listopada 2003 r., Tw 30/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 209). Skonkretyzowanie wzorców kontroli nastąpiło dopiero w treści rozpatrywanego wniosku. Z załączonych dokumentów nie wynika jednak, by działania w tym zakresie podjęło Prezydium Zarządu Głównego. Na podstawie treści wniosku można natomiast przyjąć, że konkretyzacji tej dokonał Prezes ZNP, a w myśl statutu nie jest on podmiotem uprawnionym do takich modyfikacji. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi Związku.

3.2. Załączona do wniosku uchwała Prezydium Zarządu Głównego ZNP umocowuje Prezesa ZNP i Wiceprezesa Zarządu Głównego ZNP do modyfikowania wniosku inicjującego kontrolę przed Trybunałem Konstytucyjnym. W związku z powyższym należy przypomnieć, że pełnomocnik wnioskodawcy (również podmiot sporządzający lub podpisujący wniosek) jest zobowiązany do działania w zakresie i granicach udzielonego pełnomocnictwa. Nie posiada tym samym kompetencji do samodzielnego kształtowania ani przedmiotu, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego (zob. postanowienie TK z 22 grudnia 2008 r., Tw 35/08, OTK ZU nr 6/B/2008, poz. 220).

4. Trybunał Konstytucyjny odniósł się również do postawionych we wniosku zarzutów.

4.1. W myśl art. 204 pkt 1 lit. a ustawy o wspieraniu rodziny w art. 1 Karty Nauczyciela uchylono ustęp 1a. Modyfikacja ta zmieniła zakres podmiotowy Karty Nauczyciela w ten sposób, że nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych stali się pracownikami samorządowymi.
4.1.1. Względem tego przepisu Związek Nauczycielstwa Polskiego sformułował zarzut naruszenia zasady ochrony praw nabytych, a ściślej – prawa do ciągłości zatrudnienia na podstawie Karty Nauczyciela.
4.1.2. Jak wielokrotnie stwierdzał Trybunał Konstytucyjny, ochrona praw nabytych odnosi się do praw (uprawnień) rzeczywiście nabytych na podstawie rozstrzygnięć indywidualnych lub aktów generalnych w sytuacji, gdy ich adresat spełnił warunki nabycia danego uprawnienia. W każdym wypadku muszą to być prawa rzeczywiście przyznane (lub ekspektatywy maksymalnie ukształtowane), a nie stworzone w ustawie możliwości przyznania określonych praw (zob. wyroki TK z: 17 października 2005 r., K 6/04, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 100 oraz 7 listopada 2005 r., P 20/04, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 111). Przedmiotem gwarancji ustanawianych na mocy tej zasady są prawa podmiotowe jednostki, nie implikuje ona więc zakazu zmiany przepisów kształtujących sytuację prawną osoby, jeżeli przepisy te nie wyrażają przysługującego jej prawa podmiotowego (zob. np. wyrok TK z 30 marca 2005 r., K 19/02, OTK ZU nr 3/A/2005 poz. 28 i powołane tam orzeczenia).
4.1.3. Wnioskodawca nie dostrzega, że ochrona praw nabytych wymaga istnienia praw podmiotowych wymagających takiego zabezpieczenia. Pojęcie prawa podmiotowego zakłada istnienie ciążącego na określonym podmiocie obowiązku zaniechania określonych działań lub określonego działania na rzecz innego podmiotu. U podstaw prawa podmiotowego znajdują się zawsze określone dobra o istotnym znaczeniu z punktu widzenia jednostki lub innych podmiotów prywatnych. Aby można było mówić o prawie podmiotowym, normy prawa przedmiotowego powinny wskazywać podmiot danego prawa, podmiot zobowiązany do realizacji tego prawa, treść obowiązku ciążącego na podmiocie zobowiązanym oraz okoliczności, w których ten podmiot powinien spełnić ciążący na nim obowiązek. Kwalifikacja określonej sytuacji prawnej jako prawa podmiotowego może w wielu przypadkach budzić wątpliwości. Nie zachodzą one jednak w rozpoznawanej sprawie. Nie można bowiem przyjąć, że osoba, która zostaje zatrudniona jako nauczyciel w oparciu o określone przepisy, nabywa prawo podmiotowe do „zatrudnienia na podstawie Karty Nauczyciela” jeśli tylko taka będzie jej wola. Na stosunek pracy składa się wiele poszczególnych uprawnień i w odniesieniu do każdego z nich można byłoby prowadzić rozważania dotyczące zakresu zmian ustawowych. Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca dysponuje swobodą w kształtowaniu zmian ustrojowych systemu placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodków adopcyjno-opiekuńczych.
4.1.4. Niewskazanie słusznie nabytego prawa podmiotowego uniemożliwia odniesienie się do dalszej argumentacji wniosku, dotyczącej przesłanek materialnych warunkujących możliwość odstępstw od reguły ochrony praw nabytych. Z powyższych względów należało uznać, że wniosek w zakresie zbadania zgodności art. 204 pkt 1 lit. a ustawy o wspieraniu rodziny z art. 2 Konstytucji jest oczywiście bezzasadny.

4.2. Drugą z zakwestionowanych regulacji jest art. 237 ustawy o wspieraniu rodziny. W myśl tego przepisu, w stosunku do nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych Kartę Nauczyciela stosuje się przez okres 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny, natomiast po upływie tego okresu osoby te stają się pracownikami samorządowymi w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, ze zm.).
4.2.1. Względem tego przepisu wnioskodawca sformułował między innymi zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji. Jako grupę legitymującą się cechą prawnie istotną wnioskodawca wskazał „pracowników, których status prawny regulowany jest przez szczególne pragmatyki zawodowe (nauczyciele, funkcjonariusze służb mundurowych)”. W ramach tej grupy wnioskodawca prowadzi rozważania o sposobie prowadzenia zmian w zakresie uprawnień pracowniczych.
4.2.2. W świetle orzecznictwa Trybunału, z zasady równości wyrażonej w Konstytucji wynika, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną) powinny być traktowane równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań – ani dyskryminujących, ani faworyzujących. Podmioty różniące się mogą być natomiast traktowane odmiennie. Ocena każdej regulacji prawnej ze względu na zasadę równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, zarówno jeśli chodzi o ich cechy wspólne, jak i cechy je różniące (zob. wyroki TK z: 28 maja 2002 r., P 10/01, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 35; 11 września 2007 r., P 11/07, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 97). Ewentualne ustalenie, czy zasada równości wobec prawa została w konkretnym przypadku naruszona, wymaga określenia kręgu adresatów, do których odnosi się dana norma prawna, oraz wskazania elementów określających ich sytuację prawną, które są prawnie istotne. Zasada równości wobec prawa wymaga jednocześnie zasadności kryterium, na podstawie którego dokonano zróżnicowania sytuacji określonych podmiotów (zob. wyroki TK z: 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24; 17 stycznia 2001 r., K 5/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 2; 23 listopada 2004 r., P 15/03, OTK ZU nr 10/A/2004, poz. 108).
4.2.3. Zdaniem Trybunału nie można porównywać sytuacji nauczycieli i funkcjonariuszy służb mundurowych, gdyż obie grupy łączy jedynie wyodrębniony sposób regulacji ich statusu prawnego. Specyfika obowiązków funkcjonariuszy służb mundurowych, czy też charakterystyczna dla nich podległość służbowa, nie pozwalają na ich utożsamianie z nauczycielami. Wskazani przez wnioskodawcę adresaci nie są podmiotami podobnymi, dlatego zarzut niezgodności art. 237 ustawy o wspieraniu rodziny z art. 32 ust. 1 Konstytucji należy uznać za oczywiście bezzasadny.

4.3. Wnioskodawca upatruje również naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji w braku przepisów przejściowych, regulujących status prawny nauczycieli, którzy staną się pracownikami samorządowymi.
W tym zakresie wnioskodawca porównuje sytuację nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych z nauczycielami szkół samorządowych przekazywanych do prowadzenia podmiotom prywatnym.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego takie sformułowanie zarzutów świadczy o kwestionowaniu przez wnioskodawcę zupełności regulacji. Trybunał przypomina, że kontrola konstytucyjności prawa służy eliminowaniu z porządku prawnego przepisów niezgodnych z ustawą zasadniczą. Jej celem nie jest natomiast kontrola braku regulacji, choć w razie dokonania regulacji częściowej, o niepełnym charakterze, możliwe jest zakwestionowanie zakresu tego unormowania (zob. m.in. orzeczenie TK z 3 grudnia 1996 r., K 25/95, OTK ZU nr 6/1996, poz. 52, a także liczne późniejsze orzeczenia TK, w tym np. wyroki z: 6 maja 1998 r., K 37/97, OTK ZU nr 3/1998, poz. 33; 30 maja 2000 r., K 37/98, OTK ZU nr 4/2000, poz. 112; 24 października 2000 r., SK 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256 oraz 24 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216). Rozpoznawanie zarzutów dotyczących braku regulacji wymaga jednak daleko posuniętego rygoryzmu co do stwierdzenia tożsamości treściowej (albo przynajmniej wyraźnego podobieństwa) materii unormowanej w danym przepisie i tej, pozostawionej poza jego zakresem. Jak wskazano w postanowieniu TK z 11 grudnia 2002 r.: „zbyt pochopne »upodobnienie« materii nieunormowanych z tymi, które znalazły swoją wyraźną podstawę w treści badanego przepisu grozi bowiem każdorazowo postawieniem zarzutu o wykraczanie przez Trybunał Konstytucyjny poza sferę kontroli prawa i uzurpowanie sobie uprawnień o charakterze prawotwórczym” (SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98).

4.4. Wskazany we wniosku brak przepisów przejściowych dotyczących nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych nie wiąże się – wbrew twierdzeniom wnioskodawcy – z nierównym traktowaniem tych adresatów z grupą podmiotów podobnych. Nieustanowienie przepisów przejściowych, zgodnie z zasadą działania prawa nowo uchwalonego, skutkuje obowiązkiem stosowania odnoszenia przepisów aktualnie obowiązujących. Jeśli nowe regulacje wkraczają w podjęte przez jednostkę przedsięwzięcia i zmieniają warunki ich prowadzenia na niekorzyść, a nawet uniemożliwiają ich dokończenie, to kwestię tę należy postrzegać jako naruszenie interesów w toku. Zarzuty niezgodności art. 237 ustawy o wspieraniu rodziny z art. 32 Konstytucji należy zatem ocenić jako oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

Wziąwszy pod uwagę powyższe względy, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.