Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Maciej Dobrzyński

Sędzia SA – Edyta Jefimko /spr./

Sędzia SO del. – Joanna Zaporowska

Protokolant – st. sekr. sad. Katarzyna Foltak

po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 2013 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa(...) W.

przeciwko D. P., D. S. i L. G. (1)

o wydanie nieruchomości

na skutek apelacji pozwanych D. S. i L. G. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 7 marca 2012 r. sygn. akt II C 112/05

1.  oddala apelacje,

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie na rzecz adwokatów: M. K. i M. W. kwoty po 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych podwyższone o należną stawkę podatku od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej apelującym z urzędu w postepowaniu odwoławczym.

I ACa 815/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 marca 2012 r. wydanym w sprawie z powództwa(...) W. skierowanego przeciwko D. P., D. S. i L. G. (1) o wydanie nieruchomości – Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie :

I.  nakazał D. P., D. S. i L. G. (1) wydanie (...) W. - D. P. w W. nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...), oznaczonej jako działka ewidencyjna numer (...) w obrębie (...)o powierzchni 1010 m ^{( 2 )}, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa IX Wydział Ksiąg Wieczystych urządził i prowadzi księgę wieczystą KW (...),

II.  zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

III.  przyznał pełnomocnikowi z urzędu adwokat M. K. kwotę 600 zł podwyższoną o należną stawkę podatku VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną z urzędu,

IV.  przyznał pełnomocnikowi z urzędu adwokatowi M. W. kwotę 600 zł podwyższoną o należną stawkę podatku VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną z urzędu,

V.  koszty postepowania przejął na rachunek Skarbu Państwa .

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków.

(...) położona w W. przy ulicy (...), oznaczona jako działka ewidencyjna numer (...) , w obrębie (...) o powierzchni 1010 m ^{( 2 )}, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa IX Wydział Ksiąg Wieczystych urządził i prowadzi księgę wieczystą KW (...) od dnia 10 sierpnia 1937 r. stanowiła własność S. i S. małżonków S., których spadkobiercami są pozwani . Wobec niezłożenia przez właścicieli na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze(...)/Dz. U. Nr 50, poz. 279 z późn.zm.- dalej powoływanego jako: dekret / wniosku o ustanowienie prawa własności czasowej do gruntu, prawo własności nieruchomości na podstawie art. 1 dekretu nabyła gmina (...) W. , a następnie po likwidacji samorządu terytorialnego Skarb Państwa , a w wyniku komunalizacji ponownie(...).W.. Z dniem 1 października 2005 r. upływał termin wymagany do nabycia przez pozwanych prawa własności przedmiotowej nieruchomości w drodze zasiedzenia. Przed upływem tego terminu(...). W. wytoczyło powództwo windykacyjne. Pozwani nie podejmowali żadnych działań prawnych kwestionujących prawo własności powoda do nieruchomości . Sąd Okręgowy uznał powództwo w całości za uzasadnione. Strona powodowa wykazała , iż zachodzą wszystkie przesłanki z art. 222 k.c. niezbędne do uwzględnienia żądania nakazania pozwanym wydania(...). W. spornej nieruchomości. Odwołując się do poglądów judykatury Sąd Okręgowy stwierdził, iż brak było podstaw do uznania, aby wystąpienie z powództwem windykacyjnym stanowiło nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c. w sytuacji, gdy powód przez wiele lat ponosił koszty i obciążenia związane z nieruchomością.

Apelacje od wyroku złożyli pozwani L. G. (1) i D. S. zaskarżając go w całości na podstawie następujących zarzutów:

1)  naruszenia art. 233§ 1 k.p.c. na skutek pominięcia dowodów z dokumentów z akt własnościowych nieruchomości, z których wynika , iż poprzednicy prawni pozwanych podejmowali działania o zwrot nieruchomości ,

2)  naruszenia art. 328§ 2 k.p.c. poprzez oparcie orzeczenia na błędnym ustaleniu, że Skarb Państwa wykazywał troskę oraz ponosił obciążenia i koszty związane z nieruchomością, chociaż brak jest dowodów potwierdzających taką okoliczność,

3)  naruszenia art. 222 § 1 k.c. na skutek pominięcia skutecznego prawa pozwanego L. G. (1) do władania sporną nieruchomością , wynikającego z faktu, iż wniosek poprzedników prawnych pozwanych o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste nie został rozpoznany i dlatego z dniem 1 października 2000 r. upłynął termin zasiedzenia ,

4)  naruszenia art. 5 k.c. poprzez pominięcie okoliczności , które wskazują, iż wytaczając powództwo windykacyjne(...) W. nadużywa prawa podmiotowego, a w szczególności faktu, iż poprzednicy prawni skarżących utracili prawo własności nieruchomości na podstawie aktu prawnego wydanego przez władze komunistyczne.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje nie są zasadne.

Nietrafny jest przede wszystkim zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny podziela dominujące w judykaturze stanowisko , iż strona może powołać się na zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia i zarzut taki można ocenić jako zasadny, gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wskazanych w art. 328§2 k.p.c. zaskarżony wyrok nie poddaje się kontroli instancyjnej. Niemożność przeprowadzenia takiej kontroli miałaby miejsce, gdyby sąd odwoławczy nie był w stanie dokonać oceny toku wywodu, który doprowadził sąd pierwszej instancji do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego ( por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2009 r., I UK 129/09, LEX nr 558286 , z dnia 30 września 2008 r., II UK 385/07, Lex nr 741082, z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000/5/100 oraz z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, M. Prawn. 2007/17/930). Analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku pozwala na odtworzenie motywów , jakimi kierował się sąd pierwszej instancji , wydając zaskarżony wyrok oraz jakie poczynił ustalenia faktyczne, stanowiące podstawę do zastosowania przepisów prawa materialnego, co musiało skutkować negatywną oceną zarzutu naruszenia art.328§ 2 k.p.c.

Natomiast zasadnie skarżący kwestionują prawidłowość części ustaleń Sądu Okręgowego. Przeprowadzone przez ten Sąd dowody z dokumentów oraz dowody osobowe nie dawały podstaw do stwierdzenia , iż powód ponosił koszty i obciążenia związane z windykowaną nieruchomością. Jednak powyższa okoliczność nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy, zwłaszcza w sytuacji, gdy pozwani nie twierdzą, iż to oni koszty takie ponosili . Ocena, które fakty mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, jest uzależniona od tego, jakie to są fakty, a także od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, którą zastosowano przy rozstrzygnięciu sprawy. Stan faktyczny w każdym postępowaniu jest oceniany w aspekcie przepisów prawa materialnego. Przepisy te wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które powinny być w sprawie dokonane. Przepisy prawa materialnego mają też decydujące znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2000 r., I CKN 975/98, Lex nr 50825 i z dnia 4 marca 2008 r., III UK 65/07, Lex nr 459314),

Podstawą prawną powództwa jest art.222§ 1 k.c. , który stanowi , że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Z art. 222 § 1 k.c. wynika, że legitymowanym do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym jest właściciel rzeczy. W myśl art. 6 k.c. spoczywa na nim ciężar udowodnienia, że przysługuje mu prawo własności. Prawidłowo Sąd Okręgowy na podstawie dowodów z dokumentów w postaci decyzji komunalizacyjnej z dnia 16 kwietnia 1992 r. k- 9 oraz wyrysu mapy ewidencyjnej i wypisu z rejestru gruntów k- 11 ustalił, iż(...) W. jest właścicielem nieruchomości. Skarżący kwestionując prawo własności powoda podnosili , iż wywodzi on je z przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze(...), a więc aktu prawnego wydanego przez władze komunistyczne. Słusznie Sąd Okręgowy stwierdził, iż ten akt prawny jest aktem legalnym , a zmiany własnościowe dokonane na jego podstawie stały się elementem stosunków prawnych podmiotów prawa prywatnego ( por. podobne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w kwestii innych aktów o charakterze nacjonalizacyjnym w uchwale z 16 kwietnia 1996 r., 15/95 , OTK 1996/2/13 i w postanowieniu z 28 listopada 2001 r., SK 5/01, OTK 2001/8/266). Biernie legitymowana w rozumieniu art.222§ 1 k.c. jest osoba, która faktycznie włada cudzą rzeczą bez podstawy prawnej. Może to być posiadacz (art. 236 k.c.), jak też osoba władająca nią w cudzym imieniu, czyli dzierżyciel (art. 237 k.c.). Pozwani nie kwestionowali, iż oni, a wcześniej ich poprzednicy prawni władali nieruchomością. Również w apelacji odwołują się do okoliczności samoistnego posiadania nieruchomości, a pozwany L. G. (2) nawet twierdzi , iż nabył ją w drodze zasiedzenia z dniem 1 października 2000 r. jako posiadacz w dobrej wierze .Stanowisko to nie jest trafne . Sąd Apelacyjny podziela pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 marca 2011 r., I CSK 293/10, Lex nr 848112 , że właściciel nieruchomości, który utracił jej własność z chwilą wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) , jeżeli nadal włada nieruchomością, pozostaje jej posiadaczem w złej wierze. Bieg terminu zasiedzenia nieruchomości nabytej przez gminę na podstawie przepisów z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 z późn. zm.) rozpoczyna się w dniu 27 maja 1990 .W rezultacie należy przyjąć, że 30-letni termin zasiedzenia nieruchomości posiadanej przez pozwanych skończyłby co do zasady bieg w dniu 27 maja 2005 r. (art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.).Jednak przed upływem tego terminu ( 25 maja 2005 r.) zostało wytoczone powództwo windykacyjne.

Właściciel nie może żądać wydania rzeczy, jeżeli władającemu przysługuje skuteczne wobec właściciela prawo władania rzeczą (art. 222 § 1 in fine k.c.). Jednym więc ze sposobów obrony pozwanego w procesie windykacyjnym jest podniesienie takiego zarzutu hamującego. Sąd Okręgowy błędnie ustalił, iż poprzednicy prawni pozwanych nie składali wniosku o przyznanie prawa własności czasowej/ obecnie prawa użytkowania wieczystego do gruntu. Wniosek taki został złożony , o czym świadczy fakt wydania decyzji z dnia 31 października 1968 r. nr GT-III-B-2/P-26/W/68 o odmowie ustanowienia na rzecz S. i S. małżonków S. prawa użytkowania wieczystego do terenu położonego w W. przy ulicy (...) k- 246. Natomiast nie zostało przez skarżących wykazane, aby obecnie pozostawało w toku jakiekolwiek postępowanie dotyczące przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu lub o jego zwrot.

Innymi sposobem obrony pozwanego w procesie windykacyjnym jest wskazanie, że właściciel, żądając wydania rzeczy, nadużywa w okolicznościach sprawy przysługującego mu prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Sąd Najwyższy nie wyklucza możliwości oddalenia powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c., podkreślając przy tym, że może to nastąpić zupełnie wyjątkowo (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1992 r., II CRN 99/92, Lex nr 9086; z dnia 3 października 2000 r., I CKN 287/00, OSN 2001, nr 3, poz. 43, z glosą A. Szpunara, Rejent 2001, nr 6, s. 148; z dnia 18 stycznia 2007 r., I CSK 223/06, OSP 2008/ 3/ 25). Sąd Okręgowy nie naruszył art. 5 k.c. uznając, iż w okolicznościach rozpoznawanej sprawy , pozwani nie wykazali, iż zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające przyjęcie, iż powód nadużywa prawa, dochodząc wydania rzeczy. Porządkowanie przez(...) W. po wielu latach stanu prawnego stanowi przejaw dbałości o mienie publiczne i nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Uznając obie apelacje za bezzasadne Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o ich oddaleniu. O kosztach nieuiszczonej pomocy prawnej udzielonej skarżącym z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie § 19 i § 20 w zw. z oraz § 13 ust.1 pkt 2 i §10 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz.1348, z późn.zm.).