Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA– Marzena Miąskiewicz

Sędzia SA– Irena Piotrowska

Sędzia SA– Ewa Śniegocka (spr.)

Protokolant– sekr. sąd. Agnieszka Janik

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w G.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o zmianę taryfy dla energii elektrycznej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 9 listopada 2011 r.

sygn. akt XVII AmE 5/10

oddala apelację.

Sygn. akt VI A Ca 207/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie powodowej Spółki od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 23 listopada 2009 roku Nr(...)

Decyzją tą Prezes Urzędu Regulacji Energetyki:

-w pkt I. odmówił zatwierdzenia zmiany taryfy dla energii elektrycznej, zatwierdzonej decyzją z dnia 2 stycznia 2009 roku Nr (...) w zakresie podwyższenia cen energii elektrycznej oraz zmian redakcyjnych w punktach 3.1.3 oraz 3.1.8 taryfy,

-w pkt II. zatwierdził zmianę ww. taryfy poprzez nadanie zapisom w rozdziale 2 oraz w punkcie 3.1.4 taryfy następującego nowego brzmienia:

1. rozdział 2 — „Okres rozliczeniowy — okres pomiędzy dwoma kolejnymi rozliczeniowymi odczytami urządzeń do pomiaru energii elektrycznej";

2. „3.1.4. Grupa taryfowa (...) występująca na terenie (...) SA Oddział w T., przeznaczona jest jedynie dla Odbiorców już korzystających z rozliczeń w tej grupie zużywających energię na potrzeby określone w punkcie 3.1.3., niezależnie od napięcia zasilania, polegająca na zastosowaniu dwóch progów zużycia energii elektrycznej czynnej w strefie nocnej (I próg powyżej 400 kWh, II próg powyżej 800 kWh). Przekroczenie progu w ciągu miesiąca powoduje obniżenie ceny energii elektrycznej w tej strefie. Dotyczy indywidualnych gospodarstw domowych zużywających w roku kalendarzowym powyżej 10 000 kWh.".

Przedsiębiorstwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. w odwołaniu wniosło o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zatwierdzenie zmian w taryfie dla energii elektrycznej wnioskowanych pismem z dnia 16 września 2009 roku uzupełnionych pismem z dnia 9 października 2009 roku oraz o zasądzenie od Prezesa URE na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Ponadto odwołujący się wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. Z. na okoliczność sposobu kalkulacji cen we wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz wniosku o jej zmianę, a także o dołączenie do akt niniejszej sprawy akt z postępowania o zatwierdzenie taryfy.

Odwołujący zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo energetyczne oraz § 21 i § 12 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 roku poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na odmowie uznania za uzasadnione rzeczywiście ponoszonych przez odwołującego kosztów zakupu oraz kosztów wykonywania działalności.

(...) SA uzasadniając swoje stanowisko wskazała, iż zgodnie z art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo energetyczne taryfy powinny zapewniać pokrycie uzasadnionych kosztów działalności przedsiębiorstw energetycznych wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność.

Odwołujący zaznaczył, że obowiązująca taryfa powoduje, że działalność jest nieopłacalna, gdyż nie zapewnia pokrycia kosztów uzasadnionych. Jednocześnie wskazał, że obecna taryfa oparta jest na założeniu, iż cena zakupu ponoszona przez odwołującego wynosi 190 zł/MWh, podczas gdy w rzeczywistości cena zakupu przekracza 230 zł/MWh.

Ponadto odwołujący wskazał, iż koszty obsługi odbiorców z grupy taryfowej G ze względu na ich rozproszenie i niewielką ilość energii zakupywaną przez poszczególnego odbiorcę w porównaniu z tzw. odbiorcą przemysłowym (z grupy taryfowej A, B lub nawet C) są stosunkowo najwyższe. Zdaniem (...) SA obecne kryteria przynależności do grupy taryfowej G nie odpowiadają unijnej idei ochrony odbiorców w gospodarstwach domowych.

Na poparcie swojego twierdzenia odwołujący powołał się na wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 22 grudnia 1999 roku, sygn. Akt XVII AmE 47/99. Wskazał ponadto na podobny pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 czerwca 2004 roku, sygn. akt III SZP 2/2004.

Prezes URE w odpowiedzi na odwołanie wniósł o umorzenie postępowania sądowego, gdyż wydanie wyroku w niniejszej sprawie stało się zbędne; ewentualnie o oddalenie odwołania oraz o oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. Z. jako niemającego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

W uzasadnieniu swego stanowiska Prezes URE wskazał, iż decyzją z dnia 23 grudnia 2009 roku Nr (...)zatwierdził ustaloną przez odwołującego taryfę dla energii elektrycznej na okres do dnia 31 grudnia 2010 roku. Prezes URE nadmienił, że specyfika decyzji zatwierdzającej taryfę polega na tym, iż jej byt prawny jest nierozerwalnie związany z bytem taryfy. Jednocześnie zaznaczył, że taki pogląd prezentuje Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 listopada 2008 roku, sygn. akt VIA Ca 669/08. Powołał się również na podobne stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2008 roku, sygn. akt VIA Ca 528/08.

Prezes URE wskazał, że zgodnie z art. 47 ust. 2c ustawy - Prawo energetyczne, dotychczasowa taryfa, a tym samym zatwierdzająca ją decyzja, obowiązuje do momentu zatwierdzenia nowej taryfy lub zakończenia postępowania sądowego z odwołania od decyzji Prezesa URE o zatwierdzeniu nowej taryfy.

Podniósł również, że zastosowana w art. 47 ust. 2c ustawy - Prawo energetyczne ma zastosowanie do sytuacji ze swej natury przejściowych i ma na celu w szczególności umożliwienie przedsiębiorstwu dokonywania rozliczeń z odbiorcami z tytułu świadczonych usług w okresie tymczasowym.

Prezes URE zwrócił także uwagę na utrwalone orzecznictwo sądowe w zakresie bezprzedmiotowości postępowania o zmianę decyzji taryfowej w przypadku jej wygaśnięcia (postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 28 października 2008 roku, sygn. akt VI ACa 528/08).

W przypadku nieuwzględnienia powyższego wniosku przedstawił argumentację przemawiającą za oddaleniem odwołania od zaskarżonej decyzji. Prezes URE podniósł, że zgodnie z art. 16 k.p.a. decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku postępowania są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w wypadkach przewidzianych w kodeksie. Dokonując analizy wniosku strony złożonego w trybie art. 155 k.p.a. Prezes URE doszedł do przekonania, że za zaproponowaną zmianą ostatecznej decyzji zatwierdzającej taryfę ustaloną przez odwołującego nie przemawia ani interes społeczny ani słuszny interes strony, a ponadto zmianie tej sprzeciwiają się przepisy szczególne.

Odnosząc się do treści art. 45 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy - Prawo energetyczne dotyczącej ustalania przez przedsiębiorstwa energetyczne taryfy dla energii elektrycznej Prezes URE wskazał, że należy ją kalkulować w sposób zapewniający pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych oraz ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat.

Prezes URE podkreślił również, że zgodnie z treścią § 10 pkt 2 rozporządzenia taryfowego, zawarte w taryfie na obrót energią elektryczną ceny kalkuluje się na podstawie kosztów planowanych na rok obowiązywania taryfy, zaś koszty uzasadnione uwzględnianie w kalkulacji cen lub stawek opłat, o których mowa w § 9, stanowią planowane dla danego roku uzasadnione koszty, o których mowa w § 21.

Ponadto, Prezes URE wskazał, że taryfa dla energii elektrycznej na 2009 rok skalkulowana została przy uwzględnieniu ceny zakupu energii elektrycznej na potrzeby odbiorców w wysokości 190 zł/MWh oraz objawów ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego. Zjawisko obniżenia ceny energii elektrycznej można było zaobserwować od początku 2009 roku na Towarowej Giełdzie (...). Dane z tej giełdy, zdaniem Prezesa URE potwierdziły słuszność prognozowanego przez odwołującego poziomu ceny energii elektrycznej.

W opinii Prezesa URE terminy i warunki zawieranych kontraktów na zakup energii elektrycznej są suwerenną decyzją każdego przedsiębiorstwa energetycznego, obarczoną ryzykiem gospodarczym. Prezes URE wskazał także, że oczekiwania przedsiębiorstw zawarte we wnioskach taryfowych na 2009 rok w odniesieniu do przyjętej kalkulacji taryfy ceny energii konwencjonalnej wynosiły od 225 do 245 zł/MWh (bez akcyzy). Przyjęcie tych oczekiwań oznaczałoby uznanie, że w 2009 roku cena energii elektrycznej powinna być równa cenie energii z nowego źródła, podczas gdy w praktyce przez najbliższych kilka lat energia ta produkowana będzie w istniejących elektrowniach, których koszty wytwarzania są zdecydowanie niższe. Przyjęcie ceny 190 zł/MWh równoważyło interesy przedsiębiorstw i odbiorców, gdyż zapewniało zarówno pokrycie kosztów wytworzenia energii (poprzez około 20% wzrost cen), jak również pozwalało na racjonalny wzrost cen energii dla odbiorców w grupach G (około 10%).

Prezes URE nadmienił, że wydając zaskarżoną decyzję znał ceny i koszty wytwarzania energii elektrycznej w okresie od stycznia do września 2009 roku, a w tym średni koszt wytworzenia energii elektrycznej w elektrowniach cieplnych, który wyniósł 172 zł (bez akcyzy).

Zdaniem Prezesa URE wnioskowana przez odwołującego zmiana brzmienia punktu 3.1.3. taryfy w zakresie kwalifikowania odbiorców do grup taryfowych G, mająca na celu ograniczenie możliwości wyboru tych grup jedynie do odbiorców w gospodarstwach domowych, nie znajduje uzasadnienia z uwagi na obowiązujące zasady kwalifikowania odbiorców do grup G we wszystkich taryfach przedsiębiorstw energetycznych. Zatwierdzenie zmiany taryfy w powyższym zakresie wiązałoby się z koniecznością zmiany grup taryfowych przez pozostałych odbiorców rozliczanych w grupach G, a konsekwencji zmianą umów zawartych z tymi odbiorcami. Ponadto, stanowiłoby to odstępstwo od podstawowej zasady taryfowania, wyrażonej w art. 45 ust. 4 ustawy - Prawo energetyczne.

Sąd Okręgowy ustalił, że (...) Spółka akcyjna z siedzibą w G. w ramach swej działalności gospodarczej prowadzi handel energią elektryczną.

Wnioskiem z dnia 16 września 2009 roku (...) SA ponownie wystąpiła do Prezesa URE o zatwierdzenie zmian w taryfie dla energii elektrycznej poprzez zmianę w trybie art. 155 k.p.a. decyzji zatwierdzającej tę taryfę. Zmiany taryfy miały polegać na podwyższeniu cen dla grupy odbiorców zaklasyfikowanych do grupy taryfowej G w związku ze wzrostem kosztów zakupu energii elektrycznej, poziomem ceny energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii oraz poziomem kosztów własnych.

W dniu 23 listopada 2009 roku Prezes URE decyzją Nr (...) odmówił zmiany decyzji zatwierdzającej taryfę dla energii elektrycznej ustaloną przez (...) SA w zakresie podwyższenia cen energii elektrycznej oraz dokonania niektórych z zaproponowanych przez odwołującego zmian redakcyjnych.

Decyzją z 23 grudnia 2009 roku Nr (...) Prezes URE zatwierdził taryfę dla energii elektrycznej na okres do 31 grudnia 2010 roku przedstawioną przez (...) SA.

Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, iż odwołanie od decyzji z 23 listopada 2009r nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w Warszawie — sąd ochrony konkurencji i konsumentów jest właściwy w sprawach odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (art. 479 ⁴⁶ pkt 1 k.p.c.). Postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem rozpoznawczym, pierwszoinstancyjnym, prowadzonym na zasadach postępowania kontradyktoryjnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 roku sygn. akt III CRN 120/91; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 28 czerwca 2002 roku I CKN 753/2000, z dnia 11 sierpnia 1999 roku I CKN 351/99; z dnia 7 października 1998 roku I CKN 265/98; z dnia 25 lutego 2004 roku III SK 42/2004).

W postępowaniu tym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów, według zasad obowiązujących w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 roku III SZP 2/2005).

Przepisy art. 47 ust. 1, ust. 2, ust. 3 i ust. 4 ustawy - Prawo energetyczne stanowią, że przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje ustalają taryfy dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła, które podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Przedsiębiorstwa energetyczne, posiadające koncesje, przedkładają taryfy z własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa URE. Prezes URE w terminie 30 dni zatwierdza taryfę bądź odmawia jej zatwierdzenia.

W ocenie Sądu Okręgowego Prezes URE słusznie podniósł, iż decyzja z 23 grudnia 2009 roku Nr (...) była decyzją okresową, ze ściśle wskazanym terminem wygaśnięcia, tj. z dniem 31 grudnia 2010 roku.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że decyzja o zatwierdzeniu taryfy dla przedsiębiorstwa energetycznego jest decyzją administracyjną „okresową", która wygasa z ostatnim dniem okresu, na jaki została zatwierdzona taryfa (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2007 roku, sygn. akt III SK 7/07; wyrok SN z dnia 26 lutego 2004 roku, sygn. akt III SK 5/04; uchwała SN z dnia 15 czerwca 2004 roku, sygn. akt III SZP 2/04, wyrok SN z dnia 4 marca 2004 roku, sygn. akt III SK 7/04). Za powyższym przemawia brzmienie przepisu § 9 rozporządzenia taryfowego, w którym wskazano, iż ceny lub stawki opłat zawarte w taryfie kalkuluje się na okres 12 miesięcy kalendarzowych oraz treść art. 47 ust. 2a ustawy - Prawo energetyczne, który stanowi, iż taryfa może zostać zatwierdzona na okres nie przekraczający 3 lat. Zatem wraz z wygaśnięciem decyzji taryfa nią zatwierdzona automatycznie przestaje obowiązywać.

Nie było, w ocenie Sądu Okręgowego, podstaw do umorzenia niniejszego postępowania, a sprawa podlegała rozpoznaniu. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10.06.2009 roku wydanym w sprawie III SK 42/08, w którym wskazano, że „Do momentu upływu terminu obowiązywania decyzji o zatwierdzeniu taryfy, sąd rozpoznający odwołanie od decyzji o odmowie zmiany taryfy może - uwzględniając odwołanie - zmienić decyzję o zatwierdzeniu taryfy. Natomiast po upływie tego terminu, sąd może jedynie orzec, czy odmowa zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy była zasadna. Nie może już bowiem zmienić taryfy, gdyż decyzja o jej zatwierdzeniu wygasła".

W niniejszej sprawie Prezes URE nie wskazał, na jaki okres została wydana decyzja z dnia 2 stycznia 2009 roku Nr (...), bowiem zgodnie z art. 47 ust. 1 Prawa energetycznego przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesje ustalają taryfy dla paliw gazowych i energii, które podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE, oraz proponują okres ich obowiązywania. Zgodnie z ust. 2a tegoż artykułu Prezes URE, zatwierdza taryfę zawierającą ceny i stawki opłat na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego, na okres nie dłuższy niż 3 lata. Z kolei z treści decyzji z dnia 23 grudnia 2009 roku Nr (...) nie wynika, że dotyczy ona rozstrzygnięcia, które było przedmiotem odwołania od decyzji z dnia 23 listopada 2009 roku. Sąd Okręgowy nie uznał więc, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy stało się zbędne. Dodatkowo należy podkreślić, że przedmiotem niniejszego postępowania jest spór między przedsiębiorcą energetycznym a organem regulacyjnym w przedmiocie tego, czy odmowa zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy była zasadna. Gdyby były podstawy do zmiany decyzji, to Sąd nie mógłby orzekać merytorycznie poprzez określenie wysokości nowych stawek, bowiem postępowanie takie stałoby się bezprzedmiotowe wskutek upływu terminu obowiązywania taryfy zatwierdzonej decyzją. Natomiast, jeżeli nie było podstaw do zmiany decyzji, to wyrazem tej oceny jest orzeczenie merytoryczne, bowiem strona ma prawo uzyskać orzeczenie stwierdzające, czy zaistniały w sprawie okoliczności relewantne z punktu widzenia art. 155 k.p.a. oraz rynku energetycznego.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia przesłanki słusznego interesu strony lub słusznego interesu społecznego, których zaistnienie daje podstawy do zastosowania art. 155 k.p.a. Słuszność musi być oceniona obiektywnie i nie może być wyprowadzana z własnego przekonania opartego na poczuciu krzywdy, czy nierówności. § 21 rozporządzenia taryfowego stanowi, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem energią elektryczną kalkuluje ceny energii elektrycznej na podstawie planowanych kosztów zakupu tej energii oraz kosztów uzasadnionych wykonywanej działalności gospodarczej w zakresie obrotu energią elektryczną, natomiast ust 2 tego przepisu stanowi, że koszty uzasadnione zakupu energii elektrycznej obejmują koszty zakupionej energii z zachowaniem zasad konkurencji i minimalizacji kosztów jej zakupu. Zatwierdzona na wniosek (...) SA taryfa dla energii elektrycznej na 2009 rok została skalkulowana przy uwzględnieniu ceny zakupu energii elektrycznej na potrzeby odbiorców w wysokości 190 zł/MWh, przy uwzględnieniu istotnej zmiany na rynku energii elektrycznej w momencie przygotowywania założeń do kalkulacji taryf. Terminy i warunki zawieranych kontraktów na zakup energii elektrycznej są suwerenną decyzją każdego przedsiębiorstwa energetycznego, obarczoną ryzykiem gospodarczym, w konsekwencji czego przedsiębiorca może ponieść stratę w działalności, ale może również osiągnąć zysk wyższy od prognozowanego. Oczekiwania przedsiębiorców zawarte we wnioskach taryfowych na 2009 rok w odniesieniu do przyjętej kalkulacji ceny energii konwencjonalnej wynosiły od 225 do 245 zl/MWh i w ocenie Prezesa URE oznaczałyby osiągnięcie nieuzasadnionych korzyści finansowych przez wytwórców energii.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że Prezes URE dokonał właściwej oceny interesów przedsiębiorców i odbiorców prowadzącej do przyjęcia ceny 190 zl/MWh.

Zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo energetyczne, taryfy dla energii elektrycznej powinny zapewniać pokrycie uzasadnionych kosztów działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych oraz ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat.

Prezes URE słusznie zauważył, że zatwierdzenie zmiany taryfy w zakresie wskazanym przez odwołującego wiązałoby się z koniecznością zmiany grup taryfowych przez pozostałych odbiorców rozliczanych w grupach G, zaś w dalszej konsekwencji ze zmianą umów zawartych z tymi odbiorcami, co stanowiłoby odstępstwo od przepisu art. 45 ust. 4 -Prawo energetyczne, tj. zasady różnicowania cen i stawek opłat określonych w taryfie dla różnych grup odbiorców wyłącznie ze względu na koszty uzasadnione spowodowane realizacją świadczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. Z. na okoliczność sposobu kalkulacji cen we wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz wniosku o jej zmianę. W ocenie Sądu Okręgowego przedstawione dokumenty stanowią wystarczający dowód w sprawie, bowiem dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność, został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych (art. 246 k.p.c.). Ponadto, zgodnie z art. 247 k.p.c. dowód ze świadków łub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności (...) gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne. Sąd uznał, że zeznania świadka na okoliczności powołane przez powoda nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Od tego wyroku apelację wniósł powód.

Zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego, tj:

a) art. 45 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r Prawo energetyczne polegające na błędnym uznaniu, iż ponoszone przez powoda koszty wynikające z obowiązującego na rynku poziomu zakupu energii elektrycznej nie stanowią kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie obrotu energią elektryczną,

b)art. 45 ust 1 pkt 3 ustawy Prawo energetyczne polegające na błędnym uznaniu, iż wnioskowana przez powoda zmiana taryfy narusza interesy odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat,

c) § 21 ust 1 i 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007r w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną polegające na błędnym uznaniu, iż ponoszone przez powoda koszty wynikające z obowiązującego na rynku poziomu zakupu energii elektrycznej nie stanowią kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie obrotu energią elektryczną.

W konkluzji powód wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Prezesa URE z 23 listopada 2011r i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje oraz o rozpoznanie w trybie art. 380 kpc postanowienia Sądu Okręgowego oddalającego wniosek dowodowy powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. Z. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie

Sąd Okręgowy akceptuje ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny. Mimo ewidentnej pomyłki tegoż Sądu dotyczącej daty wydania zaskarżonej decyzji stan ten w pełni odzwierciedla rzeczywistą sytuację zaistniałą pomiędzy stronami niniejszej sprawy, zaś wspomniana drobna pomyłka nie ma żadnego wpływu na treść orzeczenia.

Dla jasności sprawy zaznaczyć trzeba, że taryfa dla ciepła powodowej Spółki na rok 2009 została przedstawiona przez powoda Prezesowi URE i zatwierdzona przez niego decyzją z dnia 2 stycznia 2009r. Pismem z dnia 28 stycznia 2009r powód wystąpił do Prezesa URE o zmianę taryfy zatwierdzonej na 2009 rok w zakresie podwyższenia cen energii elektrycznej i wprowadzenia nowej grupy taryfowej (...). Decyzją z dnia 3 marca 2009r Prezes URE odmówił zatwierdzenia zmian taryfy w zakresie wnioskowanym przez powoda. Od tej decyzji powód złożył odwołanie, które zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2010r w sprawie XVII AmE 110/09; następnie Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 3 grudnia 2010r w sprawie VI A Ca 862/10 oddalił apelację powoda od zaskarżonego wyroku.

Powodowa Spółka po zapadnięciu decyzji odmownej po raz kolejny zwróciła się do Prezesa URE o zmianę taryfy, który znowu odmówił zatwierdzenia zmiany taryfy i odwołanie od tej właśnie decyzji Prezesa jest przedmiotem rozpoznania niniejszej sprawy.

Sąd Apelacyjny uznał, iż zarzuty apelacji nie są zasadne.

Sąd Okręgowy nie naruszył przepisów ustawy Prawo energetyczne, w szczególności art. 45 tej ustaw ani też przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007r w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną.

Podkreślić należy, iż zaskarżony wyrok dotyczy stawek opłat za energię elektryczną jedynie za 2009 rok. Zmiana taryfy obejmować miała bowiem zapisy zatwierdzone na rok 2009, zaś decyzjami z dnia 17 grudnia 2009r i 23 grudnia 2009r zatwierdzona została taryfa na okres od 1 stycznia 2010r do 31 grudnia 2010r. Skutki ekonomiczne przedmiotowego rozstrzygnięcia są zatem dla powoda stosunkowo niewielkie (powód ich nie skonkretyzował), aczkolwiek niewątpliwie powód ma prawo do uzyskania orzeczenia stwierdzającego, czy decyzja Prezesa URE była zasadna.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, który uznał, iż w niniejszej sprawie należy orzec merytorycznie i nie ma mowy o umorzeniu postępowania. Sąd Okręgowy oparł się w tej mierze na poglądzie Sądu Najwyższego zaprezentowanym w uzasadnieniu do wyroku z dnia 10 czerwca 2009r w sprawie III SK 42/08, zgodnie z którym: „Do momentu upływu terminu obowiązywania decyzji o zatwierdzeniu taryfy, sąd rozpoznający odwołanie od decyzji o odmowie zmiany taryfy może - uwzględniając odwołanie - zmienić decyzję o zatwierdzeniu taryfy. Natomiast po upływie tego terminu, sąd może jedynie orzec, czy odmowa zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy była zasadna. Nie może już bowiem zmienić taryfy, gdyż decyzja o jej zatwierdzeniu wygasła.” W ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowa była decyzja Sądu Okręgowego o rozpoznawaniu sprawy, a nie o jej umorzeniu.

Zastrzeżenie sobie w toku postępowania prawa do wystąpienia z wnioskiem o zmianę taryfy dla energii elektrycznej nie ma żadnego znaczenia, gdyż uprawnienie takie wynika z art. 155 kpa i z niego właśnie powód skorzystał.

Zgodnie z art. 380 kpc Sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Sąd Apelacyjny wobec wniosku powoda zawartego w apelacji rozważył więc kwestię nieuwzględnienia przez Sąd I instancji wniosku o przesłuchanie św. M. Z. i uznał, że pominięcie przez Sąd Okręgowy tego wniosku było słuszne, gdyż zeznania te rzeczywiście nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Okoliczności, na które miał zeznawać ten świadek wynikały z dołączonych do akt dokumentów; nie nadają się one do ustalania w drodze dowodu z zeznań świadka, ale raczej w drodze opinii biegłego; są one zresztą nieistotne w niniejszej sprawie. Zaznaczyć też należy, iż w odwołaniu, gdzie został zgłoszony ten wniosek nie było mowy o „przebiegu negocjacji ze sprzedawcami energii elektrycznej”; okoliczność ta jako mająca być stwierdzona przez świadka została podniesiona dopiero w apelacji.

Nie można też zasadnie twierdzić, że taryfa zatwierdzona przez Prezesa URE, zmiany której domaga się powód, została źle skalkulowana i od samego początku nie zapewniała pokrycia kosztów powoda; oznacza ona nieuzasadnioną korzyść dla odbiorców , którzy uzyskują produkt po cenie zaniżonej. Taryfa ta została przygotowana przez samego powoda. Wprawdzie powód twierdzi, że czynił to pod wpływem sugestii pozwanego, jednak nie można popierać metody stosowanej nie tylko przez powoda, aby najpierw doprowadzić do zatwierdzenia taryfy zapewniającej pokrycie kosztów działalności przedsiębiorstwa, a potem domagać się zmiany tej taryfy na korzystniejszą, tj. zapewniającą większy zysk danemu podmiotowi. Decyzja Prezesa URE z 2 stycznia 2009r nie została zaskarżona, zatem należy domniemywać, iż została uznana przez powoda za słuszną. Argumenty możliwe do powołania w odwołaniu od decyzji nie mogą stanowić o słuszności wniosku o zmianę decyzji, tymczasem powód dopiero teraz twierdzi, że od początku decyzja ta (z 2 stycznia 2009r) była nieprawidłowa i nie zapewniała powodowi pokrycia uzasadnionych kosztów, jednak nie przedstawił na tę okoliczność przekonujących argumentów. Powód winien w obecnym postępowaniu powołać się na takie dowody, z których nie mógł skorzystać wcześniej, tj. w postępowaniu poprzedzającym wydanie decyzji zatwierdzającej taryfę. Tymczasem z akt sprawy wynika, że powód miał już wówczas pełną świadomość, że przedstawiana przez niego taryfa nie zapewni mu stosownego zysku i mógł okoliczność tę uwzględnić w czynionej kalkulacji, uznał jednak, że lepiej będzie przedstawić tę kwestię dopiero we wniosku o zmianę taryfy. Nie zaistniały zatem żadne szczególne okoliczności przemawiające za zmianą taryfy. Zmiana taryfy dla energii elektrycznej odbywa się w trybie art. 155 kpa, zgodnie z którym do zmiany takiej może dojść, jeśli nie sprzeciwiają się temu przepisy szczególne i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Przepisy szczególne, to właśnie art. 45 Prawa energetycznego, który stanowi, że taryfy należy kalkulować w sposób zapewniający pokrycie kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej przedsiębiorstw energetycznych w zakresie obrotu energią wraz z uzasadnionym zwrotem z kapitału zaangażowanego w tę działalność oraz ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat.

Powód twierdzi oczywiście, że koszty zakupu energii elektrycznej są kosztami uzasadnionymi, jednak brak obiektywnych przesłanek prawdziwości takiego twierdzenia. Rację ma Prezes URE twierdząc, iż nie ma żadnej możliwości kontrolowania sposobu zawierania umów przez powoda, a w związku z tym sprawdzenia, czy są one zawierane z wymaganą starannością, z uwzględnieniem wszelkich zasad gospodarności i dbałości o interes firmy. Warunki zawieranych na zakup energii kontraktów są suwerennymi decyzjami poszczególnych przedsiębiorstw energetycznych, na które Prezes URE nie ma żadnego wpływu.

Zgodzić należy się z tezą powoda, iż ceny ustalone w taryfach powinny zapewniać „rentowność przedsiębiorstwu energetycznemu działającemu z należytą starannością w zakresie gospodarności”, przy czym powód zakłada, iż jest takim właśnie - działającym z należytą starannością - przedsiębiorstwem, zaś Sąd Apelacyjny ma co do tego szereg wątpliwości. Słusznie podnosi pozwany, że nie ma on żadnej możliwości weryfikacji prawidłowości procesu zawierania umów zakupu energii. Z wyjaśnień powoda wynika, że średnią ponoszonych na zakup energii kosztów podnoszą znacznie zakupy dokonywane w końcu roku. W transakcjach tych powód znajdujący sie pod wyraźną presją sprzedawców energii zgadza się zbyt łatwo na żądane przez nich ceny. Powód twierdzi, iż ponoszona przez niego cena zakupu energii elektrycznej wynosiła w 2009r ponad 230 zł/MWh, zaś Prezes URE przyjął, iż cena ta nie powinna przekraczać 190 zł/MWh. Prezesowi URE, jak również Sądowi Okręgowemu i Sądowi Apelacyjnemu znane są okoliczności zawierania przez przedsiębiorstwa obrotu energią elektryczną kontraktów zakupu tej energii pod koniec roku. Konieczność zakupu pewnej ilości energii elektrycznej w tym właśnie momencie jest wynikiem polityki gospodarczej prowadzonej przez dane przedsiębiorstwo przez cały rok i mającej na celu osiągnięcie przez to przedsiębiorstwo jak największego zysku, co niestety nie zawsze się udaje. W tej sytuacji uzasadnione są wątpliwości co do zasadności wykazywanych przez powoda kosztów jego działalności, w szczególności kosztów zakupu energii elektrycznej od wytwórców. Zaznaczyć też należy, że cena przyjęta przez Prezesa URE wynika z rzetelnej analizy dostępnych danych (danych z Towarowej Giełdy (...), informacji o zachowaniach innych przedsiębiorstw obrotu energią, danych z Agencji (...) itp.). Organ regulacyjny ma bowiem pełną wiedzę na temat np. taryf stosowanych przez inne przedsiębiorstwa i mechanizmów ich powstawania, dlatego też jest w stanie kształtować politykę cenową wszystkich przedsiębiorstw dystrybucyjnych mając na uwadze interes odbiorców. Prezes URE zatwierdzając taryfę dla ciepła powoda na 2009 rok wziął pod uwagę spadek popytu na energię elektryczną w Polsce będący przejawem pogorszenia sie sytuacji ekonomicznej odbiorców energii w związku z ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym, który skutkował obniżeniem się cen tej energii, co było widoczne na Towarowej Giełdzie (...). Znał on wydając zaskarżoną decyzję wysokość cen i kosztów wytwarzania energii elektrycznej w okresie trzech pierwszych kwartałów 2009 roku (średni koszt wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach cieplnych wyniósł 172 zł).

Słuszny jest ponadto argument pozwanego, iż zmiana cen na energię elektryczną w taryfie powoda powodowałaby, iż odbiorcy energii elektrycznej zaopatrujący się w różnych częściach kraju u różnych przedsiębiorców płaciliby zupełnie różne kwoty., czemu zapobiegać ma właśnie kontrola sprawowana przez organ regulacyjny.

Faktem jest, iż według obowiązujących przepisów jedynie przedsiębiorstwa obrotu energią elektryczną poddane są kontroli Prezesa URE w przeciwieństwie do przedsiębiorstw wytwarzających tę energię. Trzeba jednak zauważyć, że istnieje wpływ regulacji sprawowanej przez Prezesa URE w odniesieniu do przedsiębiorstw obrotu na całość tego obrotu. Ceny energii oferowane przez wytwórców muszą ulec obniżeniu wskutek zmniejszonego zapotrzebowania i zdecydowanej woli zakupu energii po niższych cenach przejawianej przez wszystkie przedsiębiorstwa obrotu, które są z jednej strony warunkowane cenami ustalonymi w obowiązującej taryfie, z drugiej zaś, jako kontrahenci wytwórców, mają wpływ na kształtowanie się cen oferowanych przez tychże wytwórców, nie są więc całkiem bezradni.

Treść apelacji jest dokładnym odwzorowaniem treści odwołania - powód stawia zaskarżanemu wyrokowi takie same zarzuty, jak skarżonej decyzji, przytaczając w obu środkach odwoławczych takie same argumenty.

Odmienna struktura różnych przedsiębiorstw obrotu energią elektryczną nie ma najmniejszego znaczenia dla rzeszy odbiorców energii, zwłaszcza tych z grupy G11, mają oni na uwadze przede wszystkim cenę zakupu energii.

Z pewnością za zmianą taryfy nie przemawia interes społeczny - jakakolwiek podwyżka cen energii nie jest korzystna dla jej odbiorców.

Nie jest prawdą, iż ochrona interesów odbiorców odbywa się kosztem przedsiębiorstw obrotu (w tym powoda); wyraźny przepis zabrania przerzucania na odbiorców energii całego ryzyka działalności gospodarczej powoda i innych tego typu podmiotów. Nie może być mowy o niesłusznym wzbogaceniu tych odbiorców.

Sąd Apelacyjny przychyla się do stanowiska powoda, iż zatwierdzona taryfa powinna umożliwiać danemu podmiotowi rentowność - problem polega na tym, jakiego rzędu ma być ta rentowność, czy chodzi o minimalny zysk pozwalający danemu podmiotowi utrzymać się na rynku, czy też o zyski powodujące nadmierne bogacenie się przedsiębiorstwa obrotu energią kosztem jej odbiorców.

Odnośnie do kwestii postulowanych przez powoda zmian podmiotowych w zakresie grupy taryfowej G, to przypomnieć należy, iż autorem taryfy zatwierdzonej przez Prezesa URE w dniu 2 stycznia 2009r, był właśnie powód, niezrozumiałe jest zatem jego obecne twierdzenie, iż „kryteria przynależności wskazane w taryfie na rok 2009 do grupy taryfowej G nie odpowiadają tej idei” (idei ochrony odbiorców w gospodarstwach domowych). Rację ma pozwany twierdząc, że uwzględnienie proponowanych zmian powodowałoby konieczność zmian umów z licznymi odbiorcami rozliczanymi obecnie w grupie G.

Nie ma zastosowania w niniejszej sprawie wyrok Sądu Antymonopolowego z dnia 22 grudnia 1999r, sygn. akt XVII Ame 47/99, gdyż cena energii elektrycznej oferowana przez jej wytwórców nie została ustalona przez Prezesa URE.

Ze wszystkich powyższych przyczyn Sąd Apelacyjny uznał apelację za nieuzasadnioną i dlatego ją oddalił na podstawie art. 385 kpc, zaś o kosztach orzekł na mocy art. 98 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc.