Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2014r. w Kaliszu

apelacji pozwanego Apteki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 września 2014 r. sygn. akt IV P 112/14

w sprawie z powództwa A. J.

przeciwko Aptece (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

o odszkodowanie

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60,00 (sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Powódka A. J., działająca początkowo samodzielnie, a następnie przez pełnomocnika procesowego będącego adwokatem, w dniu 17.02.2014 r. złożyła pozew (doprecyzowany w piśmie procesowym z dnia 21.03.2014 r.) przeciwko Aptece (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. o odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę w wysokości 15.930,00 zł wraz z wnioskiem o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka zakwestionowała prawdziwość przyczyny uzasadniającej wręczone jej wypowiedzenie umowy o pracę – zdaniem powódki nieobecność w pracy powódki nie mogła zostać uznana za dezorganizującą pracę, albowiem nie była nieprzewidziana i powtarzająca się. Dodatkowo powódka wskazała, iż przyczyna ta jest zbyt ogólnikowa i nie spełniająca warunków opisanych w art. 30 § 4 k.p.

W odpowiedzi na pozew z dnia 28.03.2014 r. pozwany, działający przez pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym, wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany powołał się na wyroki Sądu Najwyższego podnosząc, iż Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że długotrwała choroba pracownika może samodzielnie stanowić usprawiedliwioną przyczynę wypowiedzenia. Zdaniem pozwanego nieobecność powódki spowodowała znaczną dezorganizację pracy apteki, pogorszenie się wyniku finansowego apteki oraz pogorszenie się jakości świadczonych usług. Pozwany w trakcie absencji chorobowej powódki był zmuszony zatrudnić do obsługi osoby na podstawie umów zlecenie, wobec czego poniósł koszty. Osoby te nie znały standardów i specyfiki pracy apteki, tym samym wymagały wsparcia stałych pracowników apteki. Pozwany próbował zatrudnić pracownika na umowę na czas zastępstwa pracownika. Jednak żaden z kandydatów do pracy nie przyjął tego rodzaju warunków umowy.

Wyrokiem z dnia 11.09.2014 r. w sprawie o sygn. akt IV P 112/14 Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 15.930,00 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 marca 2014 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, rozstrzygnął o kosztach postępowania oraz nadał rygor natychmiastowej wykonalności co do kwoty 5340,19 zł.

Rozstrzygając sprawę Sąd I instancji poczynił następujące ustalenia faktyczne:

Powódka A. J. w dniu 22.02.2008 r. zawarła umowę o pracę na czas nieokreślony z pozwanym Apteka (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P.. Powódka zobowiązała się świadczyć pracę na stanowisku magistra farmacji w aptece w K. przy ul. (...).

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie powódki wynosiło kwotę 5.340,19 zł.

Powódka w okresie od 25.09.2013 r. do 03.02.2014 r. była niezdolna do pracy z powodu choroby - nadciśnienia. Za ten czas otrzymała 12 zaświadczeń lekarskich ZUS ZLA. Zwolnienia pracodawcy były przedkładane przez powódkę bądź jej męża w dniu wystawienia zwolnienia lub w dniu następnym.

Powódka nie była w stanie podać przewidywanego okresu absencji, albowiem zdiagnozowanie rzeczywistej przyczyny nadciśnienia wymagało przeprowadzenia specjalistycznych badań. Obecnie powódka jest pod kontrolą lekarza endokrynologa i kardiologa.

Przynosząc ostatnie zwolnienie, powódka poinformowała kierownika apteki, iż powraca do pracy.

W dniu 11.02.2014 r. powódka otrzymała pisemne wypowiedzenie umowy o pracę. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano „długotrwałą nieobecność w pracy powodującą znaczną dezorganizację pracy apteki”.

Pozwany prowadzi w K. 2 apteki. Druga z aptek znajduje się zaledwie kilkaset metrów dalej. Apteka, w której pracę świadczyła powódka, jest apteką samoobsługą. Apteka jest czynna w godzinach od 8.00 do 19.00. Pozwany w aptece tej zatrudnia 3 pracowników – dwóch magistrów farmacji - w tym kierownika apteki oraz technika farmacji.

Praca w aptece odbywa się na dwie zmiany: od 8.00 do 16.00 i od 11.00 do 19.00 w dni powszednie. Apteka jest również czynna w soboty.

W dni powszednie technik przychodzi na tzw. międzyzmianę. Tym samym farmaceuta przez część zmiany jest sam w aptece. Podobnie jak w soboty.

Powódkę podczas jej nieobecności zastępowali pozostali pracownicy apteki przy ul. (...). Ponadto na umowę zlecenie zatrudniono pięciu farmaceutów. Czterech z farmaceutów było jednocześnie zatrudnionych w aptece należącej do sieci aptek (...)Do sieci tej należy również apteka, w której pracowała powódka. W sieci obowiązują podobne standardy.

Od stycznia 2014 r. został zatrudniony farmaceuta na umowę o pracę na czas określony za wynagrodzeniem 4.300,00 zł brutto.

Pozwany nie zatrudnił nikogo na umowę na czas zastępstwa pracownika. Kandydatom do pracy proponowano wynagrodzenie miesięczne na poziomie podobnym jak powyżej wskazano. Żaden z kandydatów nie wyraził zgody na proponowane warunki.

Pracownicy apteki po raz pierwszy w 2013 r. otrzymali premię za wyniki sprzedaży za IV kwartał.

Niezdolność do pracy powódki z powodu choroby od 25.09.2013 r. do 03.02.2014 r. była jedyną absencją chorobową w okresie zatrudnienia powódki.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd I instancji przyjął, iż przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie powódce umowy o pracę jest wystarczająco konkretna, aby spełniać przesłanki przepisu art. 30 § 4 k.p. Przyczyna ta jednak nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie w okolicznościach rozpoznawanej sprawy.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez pozwanego w zakresie punktów I, III, IV i V. Skarżący zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego, tj. art. 30 § 4 k.p. poprzez przyjęcie, iż wskazana przyczyna wypowiedzenia powódce umowy o pracę nie była uzasadniona i absencja chorobowa nie mogła stanowić przyczyny rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem, naruszenie art. 45 k.p. poprzez zasądzenie odszkodowania w sytuacji, gdy rozwiązanie stosunku pracy z powódką było uzasadnione i nie naruszało przepisów o rozwiązaniu stosunku pracy oraz naruszenie prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób nie wszechstronny, a z pominięciem dowodów z zeznań świadków W. K. i A. G., które potwierdziły okoliczności wskazujące na dezorganizację pracy apteki z powodu nieobecności powódki oraz wyniku badania Tajemniczy pacjent, które miało potwierdzać pogorszenie się pracy apteki. Skarżący wniósł o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa lub ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a także zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych. Wskazała, iż Sąd I instancji trafnie ustalił, że podana przez pozwanego przyczyna wypowiedzenia powódce umowy o pracę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej takie wypowiedzenie. Nadto pozwany nie wykazał, by w wyniku absencji chorobowej powódki pogorszyły się wyniki finansowe apteki. Dla powódka ta absencja na przestrzeni 5 lat pracy u pozwanego była pierwszą i jedyną. Nie wykazała się ona brakiem szacunku wobec pracodawcy, bowiem na bieżąco informowała go o trwającej chorobie.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie jest zasadna.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., podnieść należy, iż Sąd Rejonowy ustalił okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przy wydawaniu rozstrzygnięcia dopełnił obowiązku wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, uwzględnił wszystkie dowody przeprowadzone w postępowaniu, skonkretyzował okoliczności towarzyszące przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, wskazał jednoznaczne kryterium oraz argumentację pozwalającą na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie oraz przytoczył w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowody, na których się oparł. Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego Sąd I instancji wyprowadził wnioski logiczne, poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Przedstawiona ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynnik logiczny i ustawowy oraz zasady doświadczenia życiowego. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je jako własne. Tym samym uznaje za nieuzasadniony zarzut apelacyjny pozwanego, jakoby ocena materiału dowodowego przez Sąd Rejonowy nie była wszechstronna.

Przechodząc do rozważenia zarzutów naruszenia prawa materialnego należy podkreślić, że stosunek pracy powódki został rozwiązany wskutek wypowiedzenia umowy o pracę. Stosownie do treści art. 45 § 1 k.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy – stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Użycie w art. 45 § 1 k.p. zwrotu „wypowiedzenie nieuzasadnione” statuuje powszechną ochronę przed wypowiedzeniem umowy o pracę na czas nieokreślony. Regulacja prawna w omawianej materii opiera się na założeniu, że decyzję w sprawie rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę z zachowaniem przepisów podejmuje pracodawca. Pracownicy chronieni są jednak przed samowolnym wypowiadaniem umów o pracę, albowiem oświadczenie woli pracodawcy w tym zakresie może być dokonane tylko z uzasadnionych powodów. Wymóg istnienia uzasadnionych powodów stanowi przesłankę materialnoprawną dopuszczalności wypowiedzenia, ograniczającą pod względem prawnym swobodę rozwiązywania umów o pracę z inicjatywy pracodawcy (por. Ryszard Celeda, Ewa Chmielek – Łubińska, Ludwik Florek, Grzegorz Goździewicz, Anna Hintz, Andrzej Kijowski, Łukasz Pisarczyk, Jacek Skoczyński, Barbara Wagner, Tadeusz Zieliński „Kodeks pracy. Komentarz” LEX 2009, wyd. V).

Ani art. 45, ani pozostałe przepisy Kodeksu pracy nie zawierają katalogu przyczyn uzasadniających wypowiadanie umów, a także nie określają, w jakich wypadkach wypowiedzenie jest nieuzasadnione. Przesłanki zasadności wypowiedzenia (oraz kryteria wypowiedzenia nieuzasadnionego) opierają się na ocenach pozaustawowych. Przepisy odwołujące się do pojęć „przyczyny uzasadniające wypowiedzenie” i „wypowiedzenie nieuzasadnione” stanowią klauzule generalne pozostawiające sądowi swobodę w ocenie, czy dana norma prawna ma być stosowana w konkretnej sprawie. Ocena zasadności wypowiedzenia zależy zatem od okoliczności każdego indywidualnego przypadku.

Zasadność wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę na czas nieokreślony powinna być oceniana w płaszczyźnie stwierdzenia, że jest to zwykły/normalny sposób rozwiązywania umowy o pracę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1996 r., I PRN 69/96, OSNAPiUS 1997/10/163 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1979 r., I PRN 32/79, LEX nr 14491). Pracodawca może zasadnie wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi na stanowisku samodzielnym, jeżeli przemawia za tym dobro pracodawcy wyrażające się w konieczności zabezpieczenia wykonania zadań. Jeśli chodzi o ogólne przesłanki zasadności wypowiedzenia umowy o pracę, to przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę musi być konkretna i rzeczywista. Nie musi mieć szczególnej wagi czy nadzwyczajnej doniosłości, skoro wypowiedzenie jest zwykłym sposobem rozwiązania bezterminowego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 715/00, Pr. Pracy 2002/10/34). Istotne jest jednak, by u podstaw jednostronnej czynności wypowiadającej leżała nie jakakolwiek przyczyna, ale taka, której rzetelność i ciężar gatunkowy uzasadniał sięgnięcie przez pracodawcę po rozwiązanie umowy o pracę (por. Alina Wypycha - Żywicka „Glosa do wyroku SN z dnia 12 stycznia 1999 r., I PKN 528/98. Teza nr 1” OSP 2000/7-8/106).
W świetle art. 45 k.p. wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi musi być uzasadnione istotnym interesem pracodawcy. Podana przyczyna winna być natomiast prawdziwa w tym sensie, że stanowiąca rzeczywiste uzasadnienie działania pracodawcy. Zasadność wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony należy oceniać z uwzględnieniem łącznie wszystkich przyczyn wskazanych przez pracodawcę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2007 r., I PK 187/06, OSNP 2008/3-4/35). Przy ocenie zasadności i zgodności z przepisami prawa wypowiedzenia umowy o pracę należy uwzględniać okoliczności istniejące w chwili dokonania tej czynności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2001 r., I PKN 341/00, PPiPS 2003/1/15).

Konieczność rozważenia zasadności wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę z uwzględnieniem nie tylko interesu pracownika, ale także zasługującego na ochronę interesu pracodawcy nie oznacza jednakże przyzwolenia na arbitralne, dowolne i nieuzasadnione lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wypowiedzenie umowy o pracę. O zasadności wypowiedzenia umowy o pracę decyduje także ocena społeczna całokształtu okoliczności motywujących to działanie pracodawcy. Dokonanie przez pracodawcę błędnej oceny co do istnienia wystarczającej przyczyny uzasadniającej - w jego przekonaniu - rozwiązanie umowy o pracę z konkretnym pracownikiem powoduje powstanie po stronie pracownika roszczeń z art. 45 § 1 k.p., gdyż w rozumieniu tego przepisu wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione zarówno wtedy, gdy wskazana w nim przez pracodawcę przyczyna okazała się pozorna (fikcyjna, nierzeczywista, nieprawdziwa, nieistniejąca), jak i wówczas, gdy przyczyna ta faktycznie zaistniała i w ocenie pracodawcy uzasadniała wypowiedzenie, lecz - ze względu na jej wagę lub charakter - była niewystarczająca dla rozwiązania stosunku pracy (por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., II PK 119/07, OSNP 2009/3-4/39 i z dnia 9 lipca 2008 r., I PK 2/08, OSNP 2009/23-24/311).

Absencja powódki z tytułu choroby niewątpliwie doprowadziła do dezorganizacji pracy w aptece, ale pozwany w związku z tym nie znalazł się w szczególnie nadzwyczajnej sytuacji. Każdy pracodawca staje niekiedy przed koniecznością takiego zorganizowania pracy, by – bez uszczerbku dla jej wydajności i jakości - obowiązki nieobecnego pracownika zostały wykonane przez inne osoby. Ryzyko okresowego pozostawania przez pracowników w stanie niezdolności do pracy jest okolicznością, którą trzeba brać pod uwagę, prowadząc działalność gospodarczą przy pomocy tych pracowników. Dyskusyjną jest kwestia, jak długi czas absencji pracownika (poza tym określonym ustawowo) uprawnia pracodawcę do podjęcia definitywnych wobec tego pracownika rozwiązań, do których należy zaliczyć wypowiedzenie umowy o pracę. Jak już wyżej wspomniano, kwestia ta podlega ocenie z uwzględnieniem wszystkich indywidualnych okoliczności danej sprawy. Zdaniem Sądu I instancji, które znajduje pełną aprobatę Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie dłuższy czas trwania absencji powódki – choć z pewnością powodujący problemy organizacyjno-techniczne - nie doprowadził do sytuacji, która stanowiła dostateczne uzasadnienie wypowiedzenia powódce umowy o pracę. Innymi słowy, reakcja pozwanego na przedłużającą się z przyczyn zdrowotnych nieobecność powódki była nieodpowiednia, niewspółmierna do faktycznie powstałych niedogodności związanych z ta nieobecnością. Wypowiedzenie powódce umowy o pracę – przy wzięciu pod uwagę wszystkich okoliczności przedmiotowej sprawy oraz konieczności dokonania oceny zasadności rozwiązania stosunku pracy z punktu widzenia pracodawcy, pracownika i odbioru społecznego – nie zasługuje na aprobatę. Pozwany w złożonym powódce oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę zgodnie z prawdą i w sposób konkretny stwierdził, iż absencja powódki doprowadziła do dezorganizacji pracy w aptece, niemniej jednak waga i charakter powodu wypowiedzenia tej umowy są niewystarczające dla skutecznego dokonania wypowiedzenia. Waga i charakter zarzutu stanowiącego przyczynę wypowiedzenia winny być odniesiona do dotychczasowej pracy powódki, pozwala to bowiem ocenić, że absencja z uwagi na stan zdrowia - niemająca charakteru szczególnie rażącego - było jedynym wyjątkiem na tle trwającej kilka lat nienagannej pracy powódki i jako taka nie powinna spotkać się z reakcją pracodawcy w postaci wypowiedzenia umowy o pracę.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego powódki w punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz regulacje zawarte w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r., Poz. 461). Zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia (§ 2 ust. 1 rozporządzenia). Podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa powyżej, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3 – 5 rozporządzenia. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Wysokość stawki minimalnej zależy od wartości przedmiotu sprawy lub jej rodzaju, a w sprawach nieokreślonych w rozporządzeniu ustala się ją, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju (§ 4 ust. 1 i § 5 rozporządzenia).

Sprawa o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę nie została w rozporządzeniu wprost oznaczona jako jedna ze spraw objętych odrębnym postępowaniem z zakresu prawa pracy, jednakże jest sprawą o rodzaju najbardziej zbliżonym do sprawy o uznanie umowy o pracę za bezskuteczne, w której stawka minimalna wynosi 60 zł (§ 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia).

Stawka minimalna za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym przed sądem okręgowym wynosi 50 % stawki minimalnej, a jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten sam adwokat – 75 % stawki minimalnej, w obu wypadkach nie mniej niż 60 zł (§ 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia).

Przy uwzględnieniu niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika powódki w przedmiotowej sprawie, charakteru sprawy i wkładu pracy wymienionego pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy postanowił zasądzić od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.