Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Ga 212/14

Uzasadnienia

Powód - (...) w B. domagał się zasądzenia od pozwanej - T. C. kwoty 1.193,91 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

1.  od kwoty 957,18 zł od dnia 8 maja 2013 r. do dnia zapłaty,

2.  od kwoty 100,00 zł od dnia 8 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty,

3.  od kwoty 102,69 zł od dnia 7 lipca 2013 r. do dnia zapłaty,

4.  od kwoty 34,04 zł od dnia 8 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty,

oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest zarządcą targowiska (...) w B.. Pozwana jest przedsiębiorcą i właścicielką „boksu” na tym targowisku. Pozwana do dnia wniesienia pozwu nie podpisała z powodem umowy o korzystanie z targowiska. Powód podał także, iż domaga się od pozwanej odszkodowania za bezumowne korzystanie z targowiska w wysokości czynszu wyliczonego zgodnie z cennikiem opłat za korzystanie z targowiska (...), który został uchwalony Uchwałą Zarządu nr (...)z dnia 30 października 2012 r. oraz opłat za zużytą energię. Na tej podstawie powód obciążył pozwaną fakturą nr (...) na kwotę 957,18 zł, nr 722 na kwotę 100,00 zł, nr 911 na kwotę 102,69 zł, nr 1100 na kwotę 34,04 zł. Powód wzywał pozwaną do zapłaty w/w należności, a pozwana nie spełniła żądania powoda.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 września 2013 r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 5889/13 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem powoda wyrażonym w pozwie oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwana podała, iż w dniu 30 kwietnia 2013 r. zapłaciła za korzystanie z targowiska w kwietniu 2013 r. oraz za energię elektryczną w kwocie 676,24 zł. Zapłata została wykonana z rachunku bankowego jej małżonka - C. C.. Pozwana już kilkukrotnie realizowała w ten sposób swoje zobowiązania wobec powoda, który nigdy nie kwestionował takiego sposobu zapłaty. Pozwana zarzucała także, iż przedłożony przez powoda cennik nie został przez nikogo podpisany oraz, że powód nie wykazał, aby poniósł jakąkolwiek szkodę na skutek działania pozwanej, która po wygaśnięciu umowy nadal korzystała z usług powoda. Zdaniem pozwanej, w takiej sytuacji powód powinien wystawić fakturę.

W piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2014 r. powód cofnął pozew co do kwoty 717,69 zł. Powód wnosił o zasądzenie od pozwanej kwoty 476,22 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

a) 239,49 zł od dnia 8 maja 2013 r. do dnia zapłaty,

b) 100,00 zł od dnia 8 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty,

c) 102,69 zł od dnia 7 lipca 2013 r. do dnia zapłaty,

d) 34,04 zł od dnia 8 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty

oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu przedmiotowego pisma powód podał, iż w dniu 25 października 2013 r. pozwana zapłaciła mu kwotę 1.422,35 zł tytułem korzystania z targowiska w październiku 2013 r. Powód zaliczył tę wpłatę na poczet faktury nr (...) w kwocie 670,19 zł oraz na poczet faktury nr (...), tj. 717,69 zł na należność główną i 34,47 zł na odsetki ustawowe. W związku z powyższym do zapłaty pozostała kwota 239,49 zł z należnymi odsetkami. W pozostałym zakresie powód podtrzymał stanowisko wyrażone w pozwie. Zdaniem powoda, pozwana prowadząc działalność gospodarczą na targowisku bez umowy, jest bezpodstawnie wzbogacona. Powód podniósł, iż cennik stanowiący załącznik do uchwały nr 1/2012 jest wywieszony na tablicy na targowisku w widocznym, ogólnie dostępnym miejscu. Pozwana zaś bezumownie korzysta z gruntu pod boksem, dróg dojazdowych i dróg wewnątrz targowiska, energii elektrycznej i wody. W zamian pozwana każdego miesiąca uiszcza kwoty pieniężne według własnego uznania, które są zaniżone i nie odpowiadają stawkom określonym przez zarządcę targowiska. Aktualna kwota opłaty za korzystanie z targowiska wynosi 653,24 zł.

W piśmie procesowym z dnia 25 kwietnia 2014 r. pozwana podtrzymała stanowisko w sprawie. Pozwana podała, że wykonując przelew kwoty 674,24 zł w tytule wskazała, że ta wpłata była dokonywana na poczet energii elektrycznej i korzystania z targowiska za kwiecień 2013 r. Powód nie mógł więc, zdaniem pozwanej, zaksięgować tej kwoty na poczet należności z marca 2012 r. Pozwana zarzuciła, że nie jest związana uchwałami powoda oraz jego cennikiem, ponieważ strony nie posiadały umowy, a powód nie jest organem administracyjnym, który posiada uprawnienia do nakładania danin i ciężarów na inne osoby. Pozwana zaprzeczyła, aby była bezpodstawnie wzbogacona. Pozwana kwestionowała także wysokość opłat nakładanych przez powoda na podstawie cennika, zarzucając, iż powód nie udowodnił wielkości boksu pozwanej.

Wyrokiem z dnia 1 lipca 2014 r., sygn. akt VIII GC 1944/13 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 236,73 zł z ustawowymi odsetkami :

1/ od kwoty 100 zł od dnia 8 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty,

2/ od kwoty 102,69 zł od dnia 7 lipca 2013 r. do dnia zapłaty,

3/ od kwoty 34,04 zł od dnia 8 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty, umarzając postępowanie w zakresie kwoty 717,69 zł. W pozostałym zakresie powództwo oddalono. Koszty procesu wzajemnie pomiędzy stronami zniesiono.

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedstawionych przez strony, które nie budziły wątpliwości co do swej autentyczności i nie były kwestionowane przez strony, jak również na podstawie zeznań członka zarządu powoda Z. D. oraz zeznań pozwanej. Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom stron, które korespondowały ze sobą wzajemnie oraz z pozostałym materiałem dowodowym ujawnionym w sprawie. Istniejące w zeznaniach stron różnice dotyczące oceny konfliktu pomiędzy powodem a handlowcami, przetargów organizowanych przez Miasto B., nie miały, w ocenie Sądu Rejonowego, znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na podstawie art. 217 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy oddalił wnioski dowodowe pozwanej o przeprowadzenie dowodu z zapisu na płycie CD ze spotkania z Prezydentem B., dowodu z paragonu z dnia 10 i 12 kwietnia 2012 r., notatki służbowej wiceprezydenta B. G. C., zeznań świadka P. S., zeznań świadka M. G., J. B., pisma dotyczącego protestu kupców, prośby kupców o likwidację opłaty za toaletę, zarządzenia nr (...) Prezydenta Miasta B., uznając je za spóźnione. Nadto, w ocenie Sądu Rejonowego, okoliczności dotyczące konfliktu powoda z handlowcami, czy też okoliczności dotyczące postępowań przetargowych prowadzonych przez Miasto B. w zakresie dzierżawy targowiska nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd I instancji zważył, że bezspornym w sprawie był fakt, iż pozwana bezumownie korzystała z targowiska (...) w B., które Miasto B. oddało powodowi w dzierżawę. Na tej podstawie powód zarządzał tym targowiskiem, w tym także pobierał opłaty od podmiotów korzystających z targowiska, tj. od podmiotów prowadzących na targowisku działalność handlową oraz pobierał od tych podmiotów opłaty za media. Powód jako dzierżawca był więc posiadaczem zależnym nieruchomości obejmującej targowisko (...) (art. 336 k.c.). Wskazano, że posiadacz zależny nie ma prawa własności rzeczy, ale posiada określone uprawnienia wobec rzeczy. Sąd Rejonowy odwołał się także do regulacji art. 224 k.c, zgodnie z którym samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba, że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego (art. 225 k.c.). Ponadto, Sąd Rejonowy podkreślił, że przepisy art. 224 i n. k.c. mają zastosowanie jedynie do stosunków bezumownych, czyli takich, gdy bez porozumienia zainteresowanych doszło do tego, że rzecz stanowiąca własność jednej osoby znalazła się w posiadaniu innej osoby (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 12 marca 2014 r. I ACa 816/13 lex nr 14484499). W przedmiotowej sprawie powód nie jest właścicielem rzeczy, ani posiadaczem samoistnym, ale na podstawie umowy dzierżawy przysługują mu określone uprawnienia władcze nad rzeczą, które podlegają ochronie na podstawie w/w przepisów w sposób analogiczny do uprawnień właściciela w przypadku naruszenia prawa posiadania rzeczy przysługującego powodowi przez osobę trzecią. Pozwana z kolei jest posiadaczem w złej wierze, ponieważ posiada świadomość, iż w sposób bezumowny korzysta z targowiska zarządzanego przez powoda (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 25 października 2013 r. I ACa 478/13). Sąd I instancji wyjaśnił, że właściwym kryterium ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, o którym mowa w art. 225 k.c. powinna być kwota, jaką posiadacz w normalnym toku rzeczy musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 1975, II CR 208/75; uchwała SN z 10 lipca 1984 r., III CZP 20/84, OSNC 1984/12/209, wyrok SA w Lublinie z dnia 11 grudnia 2013 r. I ACa 535/13). W konsekwencji, pozwana była zobowiązana zapłacić powodowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z targowiska w takiej wysokości, jakby zawarła z powodem umowę o korzystanie z tego targowiska. W takim razie za nieuzasadnione uznał Sąd Rejonowy zarzuty pozwanej co do tego, że nie obowiązują jej stawki opłat w cenniku określonym przez zarząd powoda na podstawie uchwały nr 1/2012. Odwołując się do treści art. 405 k.c. Sąd Rejonowy zważył, że pozwana korzystając z zarządzanego przez powoda targowiska korzystała także z energii elektrycznej, którą powód nabywał od dostawcy energii elektrycznej, ponosząc koszty nabycia tej energii. Powód miał prawo zatem żądać od pozwanej zwrotu kosztów energii elektrycznej w zakresie ilości energii pobranej przez pozwaną, gdyż pozwana w tym zakresie była bezpodstawnie wzbogacona kosztem powoda. Ponadto odwołano się do treści art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Podkreślono, że pozwana była świadoma tego, iż bezumownie korzysta z zarządzanego przez powoda targowiska, a także miała świadomość tego, że w związku z powyższym powód ma prawo żądać od niej określonych należności za bezumowne korzystanie oraz za media, gdyż uiszczała opłaty za energię elektryczną i opłaty za korzystanie z targowiska w oparciu o faktury wystawiane przez powoda. Reasumując, Sąd Rejonowy na podstawie art. 224 k.c. i 225 k.c., a także art. 405 k.c. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 236,73 zł, o odsetkach orzekając na podstawie art. 481 § 1 k.c. (pkt. I wyroku). Na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w zakresie kwoty 717,69 złotych, albowiem powód cofnął pozew w tym zakresie (pkt. II wyroku). Powództwo ponad kwotę 236,73 zł zostało oddalone. Sąd Rejonowy zważył, że w myśl art. 451 k.c. w zasadzie o sposobie zarachowania wpłaty na poczet długu decyduje wola dłużnika wyrażona przy zapłacie w sytuacji, gdy ma kilka długów wobec tego samego wierzyciela. Może on w takiej sytuacji, spełniając świadczenie, wskazać, który z długów przez swoje świadczenia zamierza zaspokoić. Powód nie mógł zatem, w ocenie Sądu Rejonowego, zaliczyć tych wpłat niezgodnie z wolą pozwanej (pkt. III wyroku). O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 100 k.p.c., znosząc wzajemne koszty stron ze względu na częściowe uwzględnienie żądań stron.

Pozwana w apelacji zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w zakresie dotyczącym pkt I i IV, zarzucając:

1/ błędne ustalenie stanu faktycznego polegające na ustaleniu przez Sąd Rejonowy, że faktury (...) nie są zapłacone w kwotach wskazanych w pkt 1 wyroku w sytuacji, gdy w wyniku błędnego księgowania dokonanego przez powoda tytułem wpłat za kwiecień 2013 r. i październik 2013 r. powód ma nadpłatę z wysokości 234,49 zł;

2/ naruszenie art. 217 § 1 kpc w związku z art. 217 § 2 kpc, art. 227 kpc poprzez oddalenie wniosków dowodowych złożonych przez pozwaną, jako spóźnionych, w sytuacji, gdy potrzeba przywołania nowych dowodów wyniknęła dopiero w związku ze zmianą podstawy prawnej dochodzonego roszczenia przez powoda, a co za tym idzie, Sąd Rejonowy pominął wg własnego uznania dowody mające bardzo istotne znaczenie dla sprawy;

3/ naruszenie art. 232 kpc, art. 258 kpc w zw. z art. 271 kpc poprzez oddalenie wniosków dowodowych złożonych przez pozwaną jako spóźnionych, w sytuacji, gdy potrzeba przywołania nowych dowodów wyniknęła dopiero w związku ze zmianą podstawy prawnej dochodzonego roszczenia przez powoda, a co za tym idzie, Sąd Rejonowy pominął wg własnego uznania dowody mające bardzo istotne znaczenie dla sprawy;

4/ naruszenie art. 232 zd. 1 kpc w zw. z art. 278 § 1 kpc w zw. z art. 233 kpc poprzez przyjęcie, że powództwo zostało udowodnione na podstawie dowodu z dokumentu – cennika opłat za korzystanie z targowiska (...), ustalonego jednostronnie przez powoda w sytuacji, gdy należałoby przyjąć, że nie doszło do udowodnienia roszczenia w wyniku braku powołania dowodów zmierzających do udowodnienia roszczenia, w tym w szczególności opinii biegłego sądowego;

5/ naruszenie art. 100 kpc poprzez niezastosowanie zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów.

W tej sytuacji pozwana domagała się zawieszenia postępowania apelacyjnego do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego przez Prokuraturę Rejonową B. - Północ oraz zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje. W razie nieuwzględnienia powyższego żądania, pozwana wniosła o zmianę wyroku Sądu Rejonowego w pkt IV polegającą na stosunkowym rozliczeniu kosztów procesu w proporcji 80 % dla pozwanej i 20 % dla powoda.

Powód w apelacji zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w zakresie dotyczącym pkt III i IV, zarzucając:

1/ naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 451 kc poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że o sposobie zarachowania wpłaty na poczet długu decyduje wola dłużnika, w sytuacji, gdy istniało zalegające świadczenie główne, na które wierzyciel mógł zaliczyć wpłatę pozwanej;

2/ naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 100 kpc poprzez uznanie, że w sprawie uzasadnione jest wzajemne zniesienie kosztów zamiast ich stosunkowego rozdzielenia stosownie do wysokości kosztów poniesionych przez każdą ze stron i procentu wygranej.

W tych okolicznościach powód domagał się zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kwoty 476,22 zł z ustawowymi odsetkami od:

a) 239,49 zł od dnia 8 maja 2013 r. do dnia zapłaty,

b) 100,00 zł od dnia 8 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty,

c) 34,04 zł od dnia 8 sierpnia 2013 r. do dnia zapłaty,

umorzenia postępowania w pozostałym zakresie, a ponadto zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje.

Na rozprawie w dniu 22 stycznia 2015 r. strony podtrzymały zarzuty apelacji, przy czym pozwana cofnęła wniosek o zawieszenie postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się zasadna, przy czym, z uwagi na wniesienie apelacji również przez stronę powodową i zaskarżenie przez powoda także pkt IV wyroku Sądu Rejonowego, powstała konieczność zmiany rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego o kosztach procesu w sposób wskazany przez Sąd Okręgowy.

Zasadny, w ocenie Sądu Okręgowego, okazał się zarzut pozwanej dotyczący naruszenia art. 232 zd. 1 k.p.c poprzez przyjęcie przez Sąd Rejonowy, iż powództwo zostało przez powoda udowodnione, w szczególności zaś, że powód wykazał wysokość dochodzonego roszczenia na podstawie cennika opłat za korzystanie z targowiska (...).

Biorąc pod uwagę przepis art. 321 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, stwierdzić należy, że pozostaje on w ścisłym związku z art. 187 § 1 k.p.c., który wskazuje, że pozew powinien zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie uzasadniających je okoliczności faktycznych. Ze względu na to, że nie istnieje obowiązek przytaczania w pozwie podstawy prawnej dochodzonego roszczenia w doktrynie oraz orzecznictwie Sądu Najwyższego nie jest kwestionowane, że sąd nie jest związany zaprezentowaną przez powoda oceną prawną powołanych przez niego faktów. Kwalifikacja prawna dochodzonego roszczenia należy zatem do sądu, a przyjęcie przez sąd innej podstawy prawnej niż wskazana w pozwie nie stanowi wyjścia poza granice żądania, określone w art. 321 § 1 k.p.c.

Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał, że kwota dochodzona pozwem stanowi odszkodowanie za bezumowne korzystanie przez pozwaną z targowiska (...). W piśmie procesowym z dn. 10.02.2014 r. podał, że podstawą prawną powództwa są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu - art. 405 k.c.

Nie było też sporne między stronami, że w okresie od kwietnia do lipca 2013 r. pozwana korzystała z boksu na targowisku (...) w B. bez tytułu prawnego, bowiem poprzednia umowa stron dotycząca zasad korzystania z targowiska wygasła, a strony kolejnej umowy nie podpisały.

Z dotychczasowego orzecznictwa wynika, że przyznawanie należności za bezumowne korzystanie z rzeczy mogło opierać się na różnych podstawach prawnych tj. przepisach o czynach niedozwolonych, na przepisach o niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu umowy, jak i na przepisach o ochronie własności. Powód jako podstawę prawną swojego roszczenia wskazał art. 405 k.c.

Sąd Rejonowy przyjął natomiast , iż w niniejszej sprawie zastosowanie będą miały przepisy art. 224 i nast. k.c, które zastosował przez analogię, mimo iż jak stwierdził w sprawie nie było sporu co do tego, że powód nie jest właścicielem ani posiadaczem samoistnym nieruchomości, na której prowadzone jest targowisko, a jego uprawnienia władcze wynikają z umowy dzierżawy jaką zawarł z właścicielem.

W takim przypadku, jak wskazał Sąd Rejonowy, właściwym kryterium ustalenia wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości, o którym mowa w art. 225 k.c powinna być kwota, jaką posiadacz w normalnym toku rzeczy musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że pozwana była zobowiązana zapłacić powodowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z targowiska w wysokości, jakby zawarła z powodem umowę o korzystanie z targowiska, a zatem bezzasadne były zdaniem Sądu Rejonowego zarzuty pozwanej, iż nie obowiązywały jej stawki opłat określone w cenniku uchwalonym przez zarząd powoda na podstawie uchwały nr 1/2012.

Zdaniem Sądu Okręgowego stanowisko Sądu Rejonowego nie jest zasadne.

W doktrynie, jak i w orzecznictwie zarówno Sądu Najwyższego, jak i Sądów Apelacyjnych utrwalił się pogląd, iż przepisy art. 224 -225 k.c. mogą być podstawą roszczeń jedynie właścicieli przeciwko bezprawnym posiadaczom o wynagrodzenie za korzystanie z ich rzeczy. Są to bowiem roszczenia uzupełniające roszczenia windykacyjne właściciela wobec posiadacza samoistnego, natomiast mogą być one odpowiednio stosowane, w myśl art. 230 k.c jedynie do stosunkach między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym.

Jak bowiem wskazał Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z 18 maja 2011 r., III CSK 263/10 (LEX nr 1129122) oraz z dnia 23 listopada 2011 r., IV CSK 161/11 (LEX nr 1130300), w przypadku, gdy pomimo ustania stosunku obligacyjnego, posiadacz utrzymuje się w dalszym ciągu w posiadaniu rzeczy, jego sytuację w relacji z właścicielem kształtuje przepis art. 230 k.c. Wyłącznie zatem wówczas, jeżeli wynajmujący jest właścicielem rzeczy, do rozliczeń pomiędzy nim a najemcą z tytułu dalszego posiadania rzeczy, znajdą zastosowanie przepisy art. 224 i 225 k.c. w związku z art. 230 k.c., zaś w przypadku uprawnienia wynajmującego do dysponowania rzeczą innego niż własność, ograniczone prawo rzeczowe lub użytkowanie wieczyste, o jego prawie do zgłaszania roszczeń decydować będą uregulowania wynikające z odpowiedzialności kontraktowej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2014 r., III CSK 156/13, LEX nr 1489247). Przy czym, o ile strony same nie uregulowały w umowie kwestii wzajemnych rozliczeń po ustaniu stosunku prawnego, należy odwołać się do rozwiązań prawnych charakterystycznych dla tego właśnie stosunku prawnego.

Zdaniem Sądu Okręgowego, umowa poprzednio stanowiąca dla pozwanej tytuł prawny do korzystania z ww. nieruchomości powinna podlegać ocenie na podstawie art. 698 § 1 k.c., jako stosunek poddzierżawy,. Powód bowiem korzystał z nieruchomości na podstawie umowy dzierżawy zawartej z Miastem B., za zgodą którego poddzierżawiał następnie grunt m.in. pozwanej.

Zgodnie z art. 694 k.c do dzierżawy stosuje się odpowiednio przepisy o najmie. W myśl zaś ar. 675 k.c jak i art. 705 k.c zarówno po zakończeniu najmu jak i dzierżawy najemca jak i dzierżawca zobowiązani są do zwrotu przedmiotu umowy.

Mając na uwadze stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy uzasadnieniu uchwały z dn. 10.07.1984 r. (III CZP 20/84, OSNC 1984/12/209), w wyroku z dnia 11 marca 1999 r., III CKN 198/98 (ONSC 1999, nr 10, poz. 175), a także w uzasadnieniach wyroków z dnia 28 marca 2014 r., III CSK 156/13, i z dnia 18 września 2014 r., V CSK 625/13 (LEX nr 1515459) stwierdzić trzeba, że niezwrócenie rzeczy przez najemcę (dzierżawcę) w umówionym terminie lub też po rozwiązaniu umowy najmu (dzierżawy) narusza przepis art. 675 § 1 k.c. (w przypadku dzierżawy art. 705 k.c.) i stanowi nienależyte wykonanie umowy. Stan taki stwarza zaś obowiązek naprawienia wynikłej z niego szkody na podstawie art. 471 k.c., a zakres takiego odszkodowania określa przepis art. 361 § 2 k.c. Odszkodowanie to powinno więc obejmować poniesione straty oraz korzyści, których nie osiągnięto z powodu niezwrócenia przedmiotu umowy we właściwym terminie. W praktyce powstała w ten sposób szkoda będzie się z reguły równać należnościom czynszowym, które wynajmujący (wydzierżawiający) osiągnąłby, gdyby wynajął (wydzierżawił) rzecz innej osobie, zważywszy jednak, że odszkodowanie takie obejmuje lucrum cessans niezbędne jest wówczas wykazanie prawdopodobieństwa uzyskania korzyści w stopniu graniczącym z pewnością, że gdyby nie zachowanie dotychczasowego najemcy (dzierżawcy), to powód by tę korzyść uzyskał. Wymaga to wykazania, że korzyść w przedstawionych okolicznościach była rzeczywiście możliwa do osiągnięcia, a zatem, że powód znalazłby osobę gotową zawrzeć z nim umowę na takich samych warunkach, także gdy chodzi o wysokość czynszu, jak poprzednio z pozwaną i że stałoby się to natychmiast po wydaniu przedmiotu najmu (dzierżawy), gdyby pozwana wykonała ten swój umowny obowiązek.

W świetle powyższego, nie było w żadnym razie podstaw do oceny żądania powoda jako zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c.), skoro w istocie rzeczy związane było ono z konsekwencjami niewykonania zobowiązania umownego. Ugruntowany jest w nauce prawa i orzecznictwie pogląd, że dochodzenie roszczeń, wynikających z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy możliwe jest jedynie na podstawie przepisów regulujących skutki uchybienia obowiązkom kontraktowym, co w takiej sytuacji wyklucza możliwość konstruowania roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mają w zasadzie charakter posiłkowy i mogą stanowić podstawę do odzyskania doznanego uszczerbku tylko wówczas, gdy nie ma innego środka prawnego (zob. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1995 r., III CZP 46/95, OSNC 1995, nr 7-8, poz. 114 oraz wyroki tego Sądu z dnia 18 lipca 1997 r., II CKN 289/97, LEX nr 50515; z dnia 12 marca 1998 r., I CKN 522/97, OSNC 1998, nr 11 poz. 176; z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 786/00, LEX nr 54363 oraz z dnia 14 marca 2008 r., IV CSK 460/07, LEX nr 453070). Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować, gdy nie ma innego środka prawnego, przy wykorzystaniu którego, możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanego wyżej wyroku z dnia 28 marca 2014 r., III CSK 156/13).

Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej sprawy nie można, w ocenie Sądu Okręgowego, uznać, że powód wykazał przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej z tytułu bezumownego korzystania przez nią z pawilonu handlowego na terenie targowiska (...) w B. w okresie od kwietnia do lipca 2013 roku. Powód za ten okres obciążył pozwaną taką samą opłatą jaka byłaby mu należna, gdyby umowa dotycząca korzystania z targowiska została ponownie zawarta z pozwaną, powołując się przy tym na postanowienia ustalonego przez zarząd powoda „Regulaminu targowiska” oraz cennika opłat za korzystanie z niego. Powód nie wykazał jednak, że na skutek odmowy zwrotu przedmiotu umowy przez pozwaną poniósł stratę związaną z brakiem możliwości odpłatnego udostępnienia go innej osobie zainteresowanej także korzystaniem z targowiska, tj. że znalazłby osobę gotową zawrzeć z nim umowę na takich samych warunkach jak poprzednio z pozwaną i że stałoby się to natychmiast po wydaniu przedmiotu umowy, gdyby pozwana zwróciła mu go niezwłocznie po ustaniu stosunku umownego.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał też, że poniósł koszty związane z opłatą za energię elektryczną i opłaty manipulacyjne, będące przedmiotem jego roszczenia, zważywszy na to, że powód nie przedstawił ostatecznego rozliczenia poniesionych przez niego wydatków z tego tytułu i w tym zakresie roszczenie powoda należy uznać, zdaniem Sądu Okręgowego, za nieudowodnione.

Ponieważ jednak w toku procesu, po wniesieniu pozwu pozwana uiściła na rzecz powoda kwotę 1.422,25 zł i powód część z tej kwoty, a mianowicie kwotę 717,69 zł zaliczył na poczet należności dochodzonej pozwem, Sąd Rejonowy w tej części postępowanie umorzył. Powód jednocześnie w piśmie procesowym z dn. 10.02.2014 r. wskazał sposób w jaki rozliczył wpłaconą przez pozwaną kwotę, a pozwana nie wniosła do tego rozliczenia żadnych zastrzeżeń. Należało zatem uznać, ze w kwestii rozliczenia kosztów procesu, pozwana w tej części przegrała sprawę. I skoro powód w złożonej apelacji zaskarżył także pkt IV wyroku Sądu Rejonowego, zaistniała konieczność rozstrzygnięcia o kosztach procesu. W konsekwencji, przyjąć należało, że powód wygrał sprawę w pierwszej instancji w 80 %, a pozwana w 20 % i w takich częściach te koszty procesu rozliczyć. Powód poniósł koszty w łącznej kwocie 257 zł. (opłata sądowa od pozwu – 60 zł., wynagrodzenie pełn. procesowego 180 zł., opłata od pełnomocnictwa – 17 zł.), z czego 80 % wynosi kwotę 205 zł. koszty pozwanej to w sumie 197 zł. ( wynagrodzenie pełnomocnika procesowego 180 zł., opłata od pełnomocnictwa – 17 zł.), z czego 20 % wynosi kwotę 40 zł. Po wzajemnej kompensacie powodowi przysługiwała od pozwanej kwota 165 zł.

Apelacja powoda okazała się natomiast niezasadna. Skoro bowiem podstawy rozstrzygnięcia nie mógł stanowić art. 224 k.c, bezprzedmiotowy był spór stron dotyczący kwestii prawidłowego zaliczania wpłat dokonywanych przez pozwaną i tego, czy wpłaty te należało rozliczać biorąc pod uwagę charakter wynagrodzenia z art. 224 k.c, a mianowicie tego czy jest to świadczenie okresowe, czy też nie. Na marginesie stwierdzić jedynie należy, że w doktrynie przeważa stanowisko, iż wynagrodzenie to jest należnością jednorazową.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 i art. 385 k.p.c., o kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygając na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., a także w zw. z § 6 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490), stosując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania.