Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2013r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2013r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. P. (1) i J. P. (2)

przeciwko K. R., B. R. i (...) Spółce Jawnej K. R., B. R. w G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 11 grudnia 2012r., sygn. akt I C 215/12

prostując zaskarżony wyrok w punkcie 1 przez dodanie po słowach „w G.” słów „solidarnie na rzecz powodów J. P. (1) i J. P. (2)”, zmienia zawarte w nim rozstrzygnięcie o kosztach procesu (punkt 4) o tyle, że w miejsce kwoty 11.706 złotych zasądza kwotę 5.230 (pięć tysięcy dwieście trzydzieści) złotych, a poza tym apelację oddala
i zasądza od pozwanych na rzecz powodów kwotę 485 (czterysta osiemdziesiąt pięć) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 130/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy:

1.  zasądził od pozwanej Spółki jawnej w G. kwotę 844 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 lipca 2012 roku z zastrzeżeniem, że wcześniejsze spełnienie świadczenia przez pozwanych K. R. lub B. R. zwalnia pozwaną spółkę ze zobowiązania do wysokości dokonanej zapłaty,

2.  zasądził od pozwanego K. R. solidarnie na rzecz powodów kwotę 422 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 lipca 2012 roku z zastrzeżeniem, że wcześniejsze spełnienie świadczenia przez pozwaną Spółkę jawną zwalnia tego pozwanego z zobowiązania zapłaty,

3.  zasądził od pozwanej B. R. solidarnie na rzecz powodów kwotę 422 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 lipca 2012 roku z zastrzeżeniem, że wcześniejsze spełnienie świadczenia przez pozwaną Spółkę jawną zwalnia pozwaną B. R. z zobowiązania,

4.  zasądził solidarnie od pozwanych solidarnie na rzecz powodów kwotę 11.706 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu ustalając, co następuje.

Powodowie i pozwani K. i B. R. byli wspólnikami (...) Spółki jawnej J. P. (1), J. P. (2), K. R., B. R. do dnia 31.12.2009 r., kiedy to skuteczne stało się wypowiedzenie umowy spółki przez powodów złożone w dniu 22.06.2009 r. Spółka kontynuuje działalność jako (...) Spółka jawna K. R., B. R..

W dniu 21.02.2006 r. pozwana Spółka zawarła umowę kredytu inwestycyjnego w rachunku kredytowym z (...) SA w W.. Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowił weksel in blanco poręczony przez wspólników.

W dniu 20.02.2009 r. pozwana Spółka zawarła umowę kredytu obrotowego nieodnawialnego z (...) SA w W.. Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowił weksel in blanco poręczony przez wspólników.

Przedmiotowe umowy zostały wypowiedziane przez bank z powodu zaległości w spłacie. W dniu 27.07.2011 r. bank wezwał powodów do zapłaty weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy z 2006 r., zaś w dniu 5.08.2011 r. do zapłaty weksla stanowiącego zabezpieczenie umowy z 2009 r. .Do wezwań dołączono kopie wypełnionych weksli. Powodowie na swoje pismo z daty 27.02.2012 r. do banku o udzielenie informacji o całkowitej wartości zadłużenia uzyskali odpowiedź w dniu 13.03.2012 r., wraz z kserokopią bankowych tytułów egzekucyjnych. W dniu 16.03.2012 r. wszczęto egzekucję.

Powodowie, pismem z dnia 13.04.2012 r., poinformowali pozwanych wspólników o gotowości zawarcia ugody z bankiem i przedstawili swoje propozycje ugodowe względem pozwanych. Pismem z 4.05.2012 r. pozwani wyrazili gotowość rozmów. Spotkanie stron mające na celu próbę rozwiązania istniejącej sytuacji nie przyniosło jednakże żadnych efektów.

W dniu 25.05.2012 r., powodowie zawarli z (...) SA w W. umowy ugody dotyczące przedmiotowych kredytów. Na mocy tych ugód powodowie zobowiązali się spłacić należności główne wynikające z umów kredytowych, zaś w razie spłaty w/w należności bank zobowiązał się zwolnić powodów z obowiązku spłaty odsetek. Powodowie uiścili żądane kwoty w dniach 30.05.2012 r. i 31.05.2012 r., zaś bank w dniu 1.06.2012 r. wystawił oświadczenia potwierdzające spłatę należności i zwolnienie z obowiązku spłaty odsetek.

W dniu 14.06.2012 r. powodowie zostali z kolei zawiadomieni o wszczęciu przeciwko nim jako byłym wspólnikom (...) Spółka jawnej (...), egzekucji z wniosku (...)Sp. Na z o.o. na mocy nakazu zapłaty z dnia 28.12.2010 r. Powodowie uiścili z tego tytułu kwotę 7.152 zł.

Ponadto powodowie otrzymali wezwanie przedegzekucyjne z 21.06.2012 r. od Z. K. do zapłaty kwoty 3.455,55 zł wynikającej z nakazu zapłaty z 21.02.2011 r. wydanemu przeciwko Spółce (...). Powodowie uiścili ostatecznie na rzecz Z. K. kwotę 1727,78 zł.

Pismem z dnia 12.06.2012 r. wezwali (...) Sp.j. K. R., B. R. do zapłaty kwoty 152.882,26 zł w terminie do dnia 22.06.2012 r., wskazując, że jako poręczyciele spłacili dług z tytułu umowy kredytu inwestycyjnego oraz dług z tytułu umowy kredytu obrotowego.

Wezwania wystosowali również do pozwanych wspólników, w zakresie kwot 38.220,56 zł z podaniem sposobu wyliczenia kwoty w oparciu o przepisy dotyczące dłużników solidarnych. Wezwania te z terminem zapłaty wyznaczonym na dzień 22.06.2012 r. otrzymali w dniu 18.06.2012 r.

Pismem z dnia 18.06.2012 r. pozwani wspólnicy, w odpowiedzi na wezwanie, poprosili o przesłanie dowodu wpłaty na rzecz banku wymienionych w wezwaniu kwot z określeniem tytułu wpłaty. W piśmie podali, że po przedstawieniu im takiego dokumentu ustosunkują się do wezwania merytorycznie, a jeżeli potwierdzą się informacje podane w wezwaniu do zapłaty, rozliczą się z powodami. W końcowej części pisma podniesiono, iż biorąc pod uwagę wysokość kwot „termin płatności być może musiałby zostać przesunięty o kilka dni”.

Pismem z dnia 22.06.2012 r. powodowie przesłali dowody wpłat przedmiotowych kwot na rzecz banku ponownie wzywając pozwanych do zapłaty kwot wskazanych w wezwaniach z dnia 12.06.2012 r. i wyznaczając ostateczny termin na dzień 29.06.2012 r. Ponadto poinformowali tychże, że uiścili należność na rzecz Z. K. i wezwali B. i K. R. - na podstawie art.376 k.c. - do zapłaty kwot: po 863,88 zł w terminie do 29.06.2012 r. Pełnomocnik pozwanych pismo to otrzymał w dniu 26.06.2012 r.

W piśmie z 17.07.2012 r. pozwani uznali roszczenia powodów i zapewnili, że żądana kwota zostanie zapłacona do końca lipca 2012 r. Powodowie otrzymali to pismo w dniu 19.07.2012 r.

Powodowie wnieśli pozew o zapłatę kwoty 161.762,04 zł w dniu 18.07.2012 r., o czym powiadomili pozwanych pismem z dnia 20.07.2012 r., podając jednocześnie, że w przypadku spłaty zadłużenia pozew zostanie cofnięty lub ograniczony.

Pozwani w dniu 30.07.2012 r. dokonali zapłaty kwoty 76.441,12 zł, a powodowie przed wydaniem nakazu, w piśmie procesowym, wniesionym w dniu 31 lipca 2012 r., ograniczyli w tym zakresie pozew i rozszerzyli żądanie domagając się od pozwanej Spółki zapłaty kwoty 844 zł i od każdego z pozwanych po 422 zł z odsetkami od dnia 31 lipca 2012 r. tytułem skapitalizowanych odsetek naliczonych od uiszczonej kwoty za okres od 30 czerwca 2012 r. do dnia 30 lipca 2012 r.

W dniu 30.08.2012 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, a pozwani zaskarżyli go w części zasądzającej od nich skapitalizowane odsetki naliczone od kwoty 76.441,12 zł za wymieniony wyżej okres oraz w części orzekającej o kosztach procesu. Po wydaniu nakazu zapłaty, należności główne - objęte nakazem - wraz z odsetkami została bowiem przez nich uregulowana. W sprzeciwie pozwani oświadczyli, że uznają żądanie w zakresie kwoty 76.441,14 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia23 czerwca 2012 r. oraz w kwocie 8879, 78 zł z odsetkami od dnia 19 lipca 2012 r.

W ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty pozwanych są bezzasadne. Pozwani nie mogą zasłaniać się brakiem wiedzy co wysokości należności; nie są również zasadne zarzuty co do zasadności naliczenia odsetek. Pomiędzy stronami nie było sporu co do należności głównej. W istocie przedmiotem sporu są skapitalizowane odsetki. Głównym zarzutem sprzeciwu jest wyznaczenie pozwanym zbyt krótkiego terminu na spełnienie świadczenia. Przytoczno orzecznictwo z którego wynika iż wyrażenie „niezwłocznie” z art.455 k.c. nie oznacza natychmiastowej powinności świadczenia, powołano się na unormowanie z art.354 k.c. .regulującego zasady współdziałania dłużnika i wierzyciela. Powodowie nie naruszyli jednak tych przepisów. Pozwana spółka jawna jest dłużnikiem głównym, miała ona pełna świadomość istnienia i wymagalności roszczenia na rzecz wierzyciela pierwotnego, ale nie podjęła żadnych kroków zmierzających do spłaty zobowiązania mimo wszczęcia egzekucji w stosunku do dłużnika głównego i poręczycieli. Powodowie nabyli spłaconą wierzytelność na podstawie art.518 k.c., wierzytelność taka nie wygasa ale trwa ze zmienionym podmiotem po stronie wierzyciela. Jest to ta sama wierzytelność, a termin spełnienia tej wierzytelności dawno już upłynął. Z pisma pozwanych „B. i K. R.”z 18.06 .2012 r. w żaden sposób nie wynika, iż działają oni również w imieniu pozwanej Spółki. Również uznanie roszczenia zawarte w piśmie z 17.07.2012 r. dotyczyło tylko zobowiązania poręczycieli nie zaś dłużnika głównego i ta właśnie kwota została spłacona. Stwierdzić zatem należy, że wezwanie do zapłaty wystosowane do spółki pozostało bez odpowiedzi, a zatem wniesienie pozwu przeciwko tej Spółce nie było przedwczesne.

Termin wyznaczony przez powodów dla B. i K. R. do zapłaty roszczeń dochodzonych pierwotnie pozwem był odpowiedni a powództwa nie można uznać za przedwczesne. Również ci pozwani mieli pełną świadomość istnienia i wymagalności zobowiązania na rzecz dłużnika pierwotnego; w marcu 2012 r. zostało bowiem przeciwko nim wszczęte postępowanie egzekucyjne. Spotkanie stron mające na celu próbę rozwiązania istniejącej sytuacji nie przyniosło żadnych efektów. Powodowie po dokonanej wpłacie wyznaczyli termin, którego długość była podyktowana tym, że pozwani do tej pory lekceważyli swoje zobowiązania mimo prowadzonych egzekucji Pierwotny termin został przedłużony o 7 dni, co w pełni odpowiada prośbie pozwanych o kilkudniowe przedłużenie terminu zapłaty. Pozew został wniesiony do sądu po upływie miesiąca od otrzymania przez pozwanych pierwszego wezwania do zapłaty

Trudności ze zbyciem nieruchomości nie mogą zniweczyć roszczenia odsetkowego. Nieporozumienia między wspólnikami nie mają bezpośredniego przełożenia na zobowiązania pozwanych jako dłużników solidarnych a dokonanie spłaty przez powodów postawiło ich w nowej roli względem pozwanych. Z istoty odsetek wynika, że są one wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału a nie swoistą” karą”.

W apelacji od powyższego wyroku pozwani zarzucili Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa procesowego (art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. oraz art. 299 k.p.c.) poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z wyjaśnień stron dla wyjaśnienia czy pozwani byli stanie spłacić zadłużenie w terminie wyznaczonym przez powodów, art. 101 i 102 k.p.c. przez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy pozwani nie dali powodu do wytoczenia powództwa oraz naruszenie prawa materialnego: art. 518 § 1 pkt 1 k.c. poprzez jego zastosowanie i bezzasadne przyjęcie, że powodowie nabyli spłaconą wierzytelność w sytuacji, gdy zawierając ugodę z bankiem spłacili dług własny oraz art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. i art. 354 k.c. poprzez ich błędną wykładnię przez uznanie, że termin wyznaczony prze powodów do spełnienia świadczenia był odpowiedni. Podnosząc powyższe zarzuty wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zarzuty apelacji nie zasługiwały na uwzględnienie.

Do naruszenia art. 227 k.p.c. dochodzi w sytuacji, gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, błędnie uznając, że nie mają one takiego charakteru. Taka zaś sytuacja w sprawie nie zachodzi, gdyż wniosek o przeprowadzenie dowodu z „wyjaśnienia pozwanego” został zawarty w piśmie procesowym pozwanych złożonym w dniu następnym po zamknięciu rozprawy, bo w dniu 28 listopada 2012 r., zaś na wymienionej rozprawie pełnomocnicy stron nie wnosili o uzupełnienie postępowania dowodowego. Skuteczne postawienie tego zarzutu w apelacji wymagało spełnienia wymogów art. 162 k.p.c., a mianowicie zwrócenia uwagi sądu na uchybienia przepisom postępowania oraz zawnioskowanie wpisania zastrzeżenia w tym przedmiocie do protokołu. Pozwani utracili zatem prawo powoływania się w apelacji na uchybienia w zakresie nieprzeprowadzonego postępowania dowodowego.

Nie zasługuje również na uwzględnienie postawiony Sądowi Okręgowemu zarzut naruszenia prawa materialnego. Przedmiotem rozpoznania w sprawie w wyniku wniesienia sprzeciwu były wyłącznie skapitalizowane odsetki naliczone od uiszczonej wcześniej przez pozwanych należności głównej, w związku z czym podstawę orzekania w sprawie stanowił wyłącznie art. 481 § 1 k.c. i tylko ten przepis w powiązaniu z przepisami art. 455 i 354 k.c. miały zastosowanie w sprawie, a nie wskazany apelacji art. 518 § 1 pkt 1 k.c. Odsetki za opóźnienie są bowiem świadczeniem ubocznym (akcesoryjnym), jako że warunkiem powstania uprawnienia do odsetek jest istnienie i wymagalność długu pieniężnego; zakres roszczenia o odsetki zależny jest zatem od rozmiarów długu głównego.

Brak jest natomiast podstaw do uznania by Sąd Okręgowy nieprawidłowo interpretował zastosowane przepisy.

Przepis art. 481 k.c. jest wyjątkiem od zasady, że dłużnik odpowiada za szkodę wyrządzoną nieterminowym wykonaniem zobowiązania tylko wtedy, gdy popadnie w zwłokę (por. art. 477 w zw. z art. 476 k.c.). Każe dłużnikowi płacić odsetki bez względu na przyczyny uchybienia terminowi płatności sumy głównej; jedynie sam fakt opóźnienia przesądza, że wierzycielowi należą się odsetki niejako automatycznie (wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2005 r., I CK 110/05, LEX nr 359467). W każdym zatem przypadku opóźnienia, bez spełniania dodatkowych warunków, wierzyciel może domagać się świadczenia w postaci odsetek za opóźnienie. Dłużnik nie może również uwolnić się od odpowiedzialności, wykazując, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie. W przypadku obowiązku zapłaty odsetek mamy więc do czynienia z bardzo surowym reżimem odpowiedzialności, ponieważ dłużnik nie może się od niej uwolnić ani przez ekskulpację, ani przez powołanie się na okoliczności egzoneracyjne (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2011 r., III CSK 282/10, LEX nr 898707).

Okoliczności powstania zadłużenia i przyczyny braku jego spłatanie nie miały zatem znaczenia dla rozstrzygnięcia i nie mogły być brane pod uwagę przez Sąd Okręgowy.

Jak się z kolei przyjmuje w judykaturze, postawienie zobowiązania bezterminowego w stan wymagalności następuje w rezultacie wezwania dłużnika przez wierzyciela do zapłaty, co powoduje jego przekształcenie w terminowe. Zgodnie zaś z art. 455 k.c. spełnienie świadczenia przez dłużnika powinno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela, a termin "niezwłocznie" należy rozumieć jako "realny", w którym dłużnik przy uwzględnieniu okoliczności miejsca i czasu oraz regulacji art. 354 i art. 355 k.c. będzie w stanie dokonać zapłaty(wyrok SN z dnia 13 grudnia 2006 r., II CSK 293/06, LEX nr 453147). Dłużnik powinien mieć bowiem możliwość przygotowania przedmiotu świadczenia; dlatego też przyjmuje się, że czas potrzebny do spełnienia świadczenia musi być oceniany indywidualnie, a nie in abstracto. O zakresie pojęcia „niezwłocznego świadczenia” powinny decydować każdorazowo okoliczności konkretnego przypadku, analizowane zgodnie z ogólnymi regułami art. 354 i art. 355 k.c. Dopiero w ten sposób sprecyzowany termin stanowi podstawę formułowania zarzutu opóźnienia dłużnika i daje wierzycielowi roszczenie o zapłatę odsetek na podstawie art. 481 § 1 k.c. (wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, LEX nr 174217).

W świetle ustalonych przez Sąd pierwszej instancji okoliczności faktycznych pozwani mieli wcześniej pełną świadomość istnienia i wysokości zadłużenia; w związku z czym wyznaczonego im, przedłużonego nadto – na ich prośbę – terminu nie można uznać za nierealny do spełnienia. Zastosowanie reguły, iż dłużnik ma spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu, może bowiem być wyłączone lub ograniczone tylko zgodną wolą stron.

Wskazać dodatkowo należy, że terminu wymagalności świadczenia pozwani nie kwestionowali odnośnie do uznanej w sprzeciwie pozostałej należności zasądzonej nakazem zapłaty wraz z odsetkami od dnia 23 czerwca 2012 r., co dodatkowo przemawia za podzieleniem kwestionowanego w apelacji stanowiskiem Sądu pierwszej instancji.

Z powyższych względów brak jest również do uznania, że pozwani nie dali powodu do wytoczenia powództwa i że zachodziły podstawy do zastosowania przez Sąd Okręgowy art. 101 lub 102 k.p.c. przy orzekaniu o kosztach procesu.

Zmianie podlegało natomiast orzeczenie w przedmiocie zasądzonych za pierwszą instancję kosztów procesu i to z przyczyn niepodniesionych w apelacji (art. 386 § 1 k.p.c.).

Powodowie przy wniesieniu pozwu uiścili opłatę w kwocie 8089 zł, niemniej jednak wobec tego, że ograniczyli go jeszcze przed wydaniem nakazu, należna opłata od na nowo sprecyzowanego roszczenia (86.165 zł) wyniosła 4308 zł, zaś reszta, jako nienależna podlegała zwrotowi. Wobec tego z kolei, że sprzeciwem zaskarżono wyłącznie kwotę 1668 zł, zwrotowi na rzecz powodów, na zasadzie art. 79 ust.1 pkt 2 lit.c ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych podlegać będzie dalsza kwota w wysokości ¾ opłaty od części, w której nakaz się uprawomocnił (2168 zł). Łącznie z obu tytułów podlegać będzie zwrotowi na rzecz powodów 6476 zł. Zasądzeniu od pozwanych na rzecz powodów z tytułu kosztów procesu podlega zatem kwota 5230 zł (1613 + 3617).

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego uzasadnia art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. art. oraz §6 pkt 3 i 12 ust. 1 pk2 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz.U. Nr 163, poz.1349 z późn. zm.) albowiem orzeczenie uległo zmianie jedynie w odniesieniu o kosztach procesu.

Na zasadzie art. 350 k.p.c. sprostowaniu podlegała niedokładność w sentencji wyroku przez wskazanie powodowej, na rzecz której zasądzona została należność.