Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2015 r. w Gdańsku

sprawy J. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 kwietnia 2014 r., sygn. akt IV U 2026/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1446/14

UZASADNIENIE

J. H. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w E. z dnia 02 września 2013 r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury w wieku emerytalnym niższym od powszechnego. Skarżący podniósł, że różne określenia jego stanowiska z okresu zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w M. w latach 1974-1988 wynikały z niedbałości pracodawcy w zakresie prowadzonej dokumentacji kadrowo-płacowej. Ubezpieczony twierdził, że w całym tym okresie wykonywał prace spawacza, na dowód czego powołał aneksy do umowy o pracę, opinię pracodawcy, kartę obiegową, wpis w legitymacji ubezpieczeniowej. Skarżący ponadto wniósł o przesłuchanie świadków.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o jego oddalenie po przeprowadzeniu dowodu z akt osobowych wnioskodawcy. Organ rentowy powołał się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., powoływanej dalej jako „ustawa emerytalna”) i na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz wskazał, że udowodniony okres pracy w warunkach szczególnych to 4 lata, 11 m-cy i 12 dni. Okresów zatrudnienia w (...) w latach 1969-1971 i 1974-1988 organ ten nie uznał za udowodnione okresy pracy w warunkach szczególnych z powodu rozbieżności w przedłożonej dokumentacji co do faktycznie zajmowanego stanowiska, które określano jako mechanik ciągnikowy, spawacz, mechanik maszyn rolniczych i spawacz ślusarz. Nie kwestionował, że spełnione są pozostałe przesłanki przyznania wnioskowanego prawa do emerytury.

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2014 r. w sprawie IV U 2026/13 Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

I.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. H. prawo do emerytury od dnia 04 lipca 2013 r.,

II.  stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

Skarżący urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) ukończył 60 lat.

W okresie od dnia 02 listopada 1969 r. do dnia 25 października 1971 r. wnioskodawca był zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w O. Filia M. na stanowisku mechanika maszyn rolniczych – montera ciągnikowy, praca na którym polegała m.in. na spawaniu. Zatrudnienie wnioskodawcy w tym zakładzie pracy ustało w związku z powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej w dniach od 26 października 1971 r. do 15 października 1973 r.

W okresie od dnia 06 listopada 1973 r. do dnia 27 lipca 1974 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w N. (obecnie (...) S.A. w W.) na stanowisku montera maszyn i urządzeń.

Następnie wnioskodawca podjął w dniu 15 sierpnia 1974 r. pracę w Państwowym Ośrodku (...) w M., gdzie był zatrudniony do dnia 28 lutego 1989 r. na stanowiskach określanych jako: ślusarz, monter, mechanik napraw pojazdów samochodowych, spawacz-ślusarz, monter-spawacz, spawacz, spawacz elektryczny-ślusarz. W rzeczywistości przez cały okres tego zatrudnienia wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu jako spawacz przy spawaniu elektrycznym. Po kursie odbytym w okresie od marca do maja 1978 r. skarżący otrzymał książeczkę spawacza.

W okresie od dnia 01 marca 1989 r. do dnia 09 grudnia 1993 r. ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu jako spawacz w (...). W okresie od dnia 27 sierpnia 1991 r. do dnia 31 sierpnia 1998 r. wnioskodawca był zatrudniony na pół etatu jak konserwator w Szkole Podstawowej w S.. Skarżący nie miał innych okresów ubezpieczenia do dnia 31 grudnia 1998 r.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie skarżącego zasługuje na uwzględnienie, przy czym Sąd ten zaznaczył, że wobec okoliczności, które można było ustalić dopiero w toku postępowania sądowego.

Na wstępie przybliżył przepisy prawa, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie, pozwalające na omówienie tylko okoliczności spornych.

Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat.

Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący bezspornie spełnia kryterium wymaganej na dzień 01 stycznia 1999 r. sumy 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, skończył 60 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Spór ograniczał się do tego, czy ubezpieczony legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, również na dzień 01 stycznia 1999 r.

Wprawdzie wnioskodawca nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych w okresie wskazanym w odwołaniu, tj. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 31 października 1988 r., a zgodnie z § 2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. okresy pracy m.in. w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w odpowiednim świadectwie, jednak świadectwo takie bądź jego brak nie jest jednak bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do niezaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie.

W tym miejscu Sąd I instancji zaznaczył, że suma okresu pracy w warunkach szczególnych, uznanego za udowodniony w postępowaniu administracyjnym, z okresem spornym od sierpnia 1974 r. do października 1988 r., niewątpliwie przekraczała 15 lat.

Sąd ten wyjaśnił też, że skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r., wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Wprawdzie wobec tego za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 53 ust. 2 tej samej ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. i tożsama regulacja w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej), jednak jednocześnie tylko tych pracowników, którzy wykonują rodzaj prac lub zajmują stanowiska pracy określone w przywołanym wyżej rozporządzeniu z dnia 07 lutego 1983r. W wykazie A, stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, wymieniono m.in. prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym (dział XIV „Prace różne”, poz. 12).

Sąd Okręgowy pomocniczo wskazał też na zarządzenie resortowe, wydane w oparciu o § 1 ust. 2 tego samego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r., w tym wypadku na zarządzenie nr 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uprawniających do niższego wieku emerytalnego, wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. Min. R.. i G.. Żywnościowej nr 2 poz. 4), gdzie we wskazanej pozycji wymienia się stanowiska m.in. spawacza, spawacza elektryczno-gazowego, zgrzewacza itd.

W ocenie tego Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe dało podstawę do przyjęcia, że w całym okresie zatrudnienia w (...) w M. praca wnioskodawcy polegała na wykonywaniu stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązków spawacza przy spawaniu elektrycznym. Przy ocenie dowodów, która doprowadziła do takiego wniosku, Sąd I instancji wyszedł od tego, że dokumenty w aktach osobowych różnie określają stanowisko ubezpieczonego, nawet jeśli dotyczą tych samych okresów zatrudnienia. Wpisy w legitymacji ubezpieczeniowej i treść opinii z dnia 27 lutego 1989 r. jednoznacznie wskazują na wykonywanie przez wnioskodawcę cały czas pracy tylko spawacza, pozostałe zaś dokumenty stanowiska skarżącego określają różnie, w tym m.in. jako stanowisko spawacza.

Zdaniem tego Sądu wobec takiej oczywistej sprzeczności dokumentów z akt osobowych ubezpieczonego, nie dało się wyprowadzić jednoznacznych ustaleń z tychże dokumentów, konieczne więc było oparcie oceny stanu faktycznego na osobowych źródłach dowodowych. W tym względzie podkreślił, że i świadkowie i wnioskodawca złożyli spójne zeznania, z których wynika, iż przez cały okres zatrudnienia w (...) w M. skarżący pracował wyłącznie jako spawacz przy spawaniu elektrycznym, nawet jeśli stanowisko w danym momencie było nazywane inaczej.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma podstaw do kwestionowania wiarygodności zeznań świadków i wnioskodawcy, skoro są nie są one sprzeczne z dokumentami w postaci powołanych wyżej legitymacji ubezpieczeniowej i opinii z dnia 27 lutego 1989 r. Nie przeczy tym dowodom również okoliczność, że dopiero w 1978 r. ubezpieczony uzyskał książeczkę spawacza, skoro w aktach osobowych (...) w O. (zaświadczenie pracy z dnia 15 maja 1971 r.) jednoznacznie wskazuje się, że skarżący już w tamtej dacie miał 3 lata i 5 m-cy praktyki przy spawaniu, a więc musiał posiadać w tym kierunku wystarczające umiejętności. Wobec powyższego za wiarygodne Sąd ten uznał twierdzenie skarżącego, że to z przyczyn istotnych dla zakładu pracy, a więc leżących po jego stronie, wskazywano w dokumentach różne stanowiska pracy, chociaż w rzeczywistości ubezpieczony pracował cały czas przy spawaniu elektrycznym.

Wnioski wypływające z przedstawionych ustaleń musiały być jednoznaczne, tj. że ubezpieczony w toku postępowania sądowego udowodnił, iż zachodzą wszystkie przesłanki wnioskowanego prawa.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 (14) § 2 k.p.c., Sąd I instancji orzekł jak w pkt I sentencji wyroku, zaś w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej a contrario, Sąd ten orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. zaskarżając ten wyrok w pkt I i zarzucając mu:

1) naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) przez błędne przyjęcie, że wnioskodawca spełnia warunki do nabycia prawa do emerytury i błędne ustalenie, że wnioskodawca legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach,

2) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i nadanie przymiotu wiarygodności zeznaniom świadków i wnioskodawcy, które są sprzeczne z treścią dokumentów z akt rentowych i osobowych, a w konsekwencji ustalenie, że wnioskodawca w całym okresie zatrudnienia w (...) M. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 28 lutego 1989 r. był zatrudniony na stanowisku spawacza i wykonywał tylko tą pracę.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowania sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz wskazał, że stanowisko Sądu Okręgowego opiera się na wybiórczej analizie zebranego materiału dowodowego.

W pierwszej kolejności apelujący wskazał, iż wbrew stanowisku tego Sądu z dokumentu - opinii z dnia 27 lutego 1989 r. nie wynika aby wnioskodawca w całym okresie zatrudnienia od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 28 lutego 1989 r. stale był zatrudniony na stanowisku spawacza. Zdaniem organu rentowego w opinii tej zawarte zostało ostanie stanowisko zajmowane przez wnioskodawcę, co nie jest kwestionowane. Podobnie rzecz się ma z wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej, w której wpisu dokonywało się zazwyczaj po ustaniu zatrudnienia. Ze świadectwa pracy wystawionego przez pracodawcę w dniu 28 lutego 1989 r. jasno wynika, że wnioskodawca zatrudniony był w (...) w M. na stanowiskach: monter, ślusarz, a ostatnio spawacz. Znajduje to potwierdzenie w aktach osobowych, w których znajduje się m.in. podanie o przyjęcie do pracy w charakterze ślusarza, karta badań okresowych z sierpnia 1974 r. na stanowisko ślusarza. Podstawowy kurs spawania wnioskodawca ukończył dnia 20 maja 1978 r., a kurs spawania w osłonie C02 dnia 15 stycznia 1984 r. Pierwszy dokument, który wskazuje stanowisko spawacza datuje się na dzień 31 sierpnia 1982 r. z datą od dnia 01 września 1982 r., tj. monter-spawacz. Od tego momentu w dokumentach przeważa stanowisko spawacz bądź monter-spawacz, od dnia 01 lipca 1988 roku - spawacz w osłonie C02. Jednakże do tego czasu brak jest dowodów wskazujących stanowisko spawacza.

W ocenie Sądu I instancji wnioskodawca mógł pracować na tym stanowisku nawet bez podstawowych uprawnień wobec wcześniejszego doświadczenia w tym zawodzie, tu Sąd ten powołał się na zaświadczenie znajdujące się w aktach osobowych z (...) O. z dnia 15 maja 1971 r., które jednoznacznie wskazuje, iż skarżący już w tamtej dacie miał 3,5 letnią praktykę przy spawaniu. Rzeczywiście tak jest, albowiem skarżący, jak wynika z tego samego zaświadczenie uczył się zawodu, przy czym od dnia 01 listopada 1969 r. został zatrudniony w (...) Z. na stanowisku mechanika maszyn rolniczych.

Niewątpliwie mechanik maszyn rolniczych, czy też monter-mechanik zajmuje się też spawaniem drobnych elementów, czy też części maszyn, nie jest to jednak praca stricte spawalnicza. Organ rentowy zaznaczył w tym miejscu, iż sam wnioskodawca wskazuje (protokół z przesłuchania wnioskodawcy w dniu 04 marca 2014 r.), iż był mechanikiem później jak odszedł z (...)u. Z akt rentowych wynika, iż chodzi tu jednak o okres wcześniejszy po przejściu z (...) O., bo w późniejszym okresie wnioskodawca był zatrudniony w (...) P. od dnia 01 marca 1989 r. do dnia 09 grudnia 1993 r. na stanowisku spawacza i na ten okres zostało przedłożone świadectwo pracy w szczególnych warunkach. Z tego wynika, iż sam wnioskodawca myli się co faktycznego charakteru pracy w poszczególnych okresach. Z wyjaśnień wnioskodawcy wynika też, że na zmianie pracowało kilkunastu spawaczy, z kolei świadek B. J. wskazuje, iż na zmianie pracowało tylko 4-5 spawaczy. Z kolei świadek K. M. wskazuje na spawanie wnioskodawcy migomatem, z zeznań wnioskodawcy wynika, iż na takie spawanie przechodziło się po odpowiednim przyuczeniu - takie przeszkolenie wnioskodawca przeszedł jak wynika z książki spawacza w styczniu 1984 r. (kurs spawania w osłonie C02 ).

Zatem w ocenie organu rentowego nadanie prymatu wiarygodności osobowym źródłom dowodowym jest nieuzasadnione. Nie ma bowiem pewności, że świadkowie po tylu latach odtworzyli rzeczywisty charakter pracy wnioskodawcy w całym okresie zatrudnienia w latach 1974-1989, czy tylko w ostatnim okresie zatrudnienia. Z kolei same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok S.A. w Szczecinie z dnia 20 września 2012 r., III AUa, LEX nr 1223476, wyrok S.A. we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., III AUa 1734/11 i wyrok S.A. w Łodzi z dnia 03 kwietnia 2013 r., III AUa 1267/12).

W konkluzji apelacji organ ten wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I i oddalenie odwołania.

Pismem procesowym z dnia 09 lipca 2014 r., w odpowiedzi na apelację organu rentowego, J. H. wniósł o jej oddalenie oraz przyznanie mu emerytury zgodnie z wyrokiem Sądu I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

W apelacji organ ten podniósł zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i uznanie za miarodajne dla dokonania ustaleń faktycznych w przedmiocie charakteru i rodzaju pracy wykonywanej przez J. H. w okresie zatrudnienia w Państwowym Ośrodku (...) w M. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 30 czerwca 1988 r. zeznań świadków oraz przesłuchania ubezpieczonego w charakterze strony, pomimo ich sprzeczności z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych i osobowych.

Skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2004 r. w sprawie III CK 245/04, publik. LEX 174185).

Wykazanie przez stronę, że sąd naruszył art. 233 § 1 k.p.c. oraz że fakt ten mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być zastąpione odmienną interpretacją dowodów zebranych w sprawie (por. wyrok S.N. z dnia 10 kwietnia 2000 r. w sprawie V CKN 17/00, publik. LEX nr 40424).

W ocenie Sądu II instancji apelujący nie zdołał wykazać wadliwości rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne poczynione w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie i przyjmuje je za własne, a zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania w tym uzasadnieniu (por. wyrok S.N. z dnia 11 czerwca 1999 r. w sprawie II CKN 391/98, publik. LEX nr 523662).

Spór w niniejszej sprawie dotyczy kwestii spełniania przez wnioskodawcę, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2013 r.).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy kwestionuje spełnianie przez J. H. przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 roku, wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, tj. co najmniej 15 - letniego (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Dla oceny kwestii spełniania tej przesłanki kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) w M. od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 30 czerwca 1988 r. podlega zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Wprawdzie ten zakład pracy nie stwierdził okresów wykonywania przez wnioskodawcę stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy, lecz w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym ubezpieczony ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie zatrudnienia, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy wnioskodawcy z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia spornego okresu zatrudnienia niezbędne jest zatem ustalenie, że w okresie tym J. H. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie I UK 124/10, publik. LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy ubezpieczonego widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

W świetle dokumentów zawartych w aktach osobowych, dotyczących spornego okresu zatrudnienia, a w szczególności: pisemnego potwierdzenia zawarcia umowy o pracę, angaży: z dnia 19 lipca 1975 r., z dnia 29 lipca 1976 r., z dnia 20 października 1980 r., z dnia 27 lipca 1981 r., z dnia 01 września 1982 r., z dnia 02 grudnia 1982 r., z dnia 03 stycznia 1983 r., z dnia 26 listopada 1983 r., z dnia 02 stycznia 1985 r. i z dnia 02 stycznia 1987 r., karty kwalifikacyjnej pracownika fizycznego z dnia 13 lipca 1976 r. oraz kart wynagrodzeń: z 1979 i 1981 r. (wszystkie wymienione wyżej dokumenty koperta k. 16 akt sprawy) wnioskodawca był zatrudniony kolejno na stanowiskach: ślusarza, montera, mechanika napraw pojazdów samochodowych, montera, montera-spawacza i spawacza elektrycznego-ślusarza.

Wymienione wyżej stanowiska nie figurują w pozycjach działu: X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym” i XIV „Prace różne” wykazu stanowisk pracy, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, uprawniających do niższego wieku emerytalnego, wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. MRiGŻ Nr 2, poz. 4).

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że w odniesieniu do okresów zatrudnienia na tych stanowiskach nie zachodzi domniemanie faktyczne, że J. H. wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w pozycjach działu X lub XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Wprawdzie zasadnie apelujący podnosi, że pierwszy dokument z akt osobowych ubezpieczonego, w którym wskazuje się stanowisko spawacza datuje się na dzień 31 sierpnia 1982 r. z datą od dnia 01 września 1982 r., tj. monter-spawacz, lecz Sąd II instancji podziela stanowisko, zgodnie z którym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (por. wyrok S.N. z dnia 27 czerwca 2011 r., I UK 401/10, LEX nr 1265554).

W ocenie tego Sądu zeznania świadków: B. J. (k. 53v. akt sprawy 00:26:58) i K. M. (k. 53v. akt sprawy 00:32:36) oraz przesłuchanie J. H. w charakterze strony (k. 95-96 akt sprawy) dotyczące spornego okresu zatrudnienia zasługują na wiarę w zakresie w jakim korespondują z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych, a w szczególności: odpisu książki spawacza z dnia 12 czerwca 1978 r. (k. 5-6 akt sprawy i koperta k. 16 akt sprawy), opinii z dnia 27 lutego 1989 r., kart wynagrodzeń: z 1985 r. i z 1987 r. oraz angaży: z dnia z dnia 01 września 1982 r., z dnia 02 grudnia 1982 r., z dnia 03 stycznia 1983 r., z dnia 26 listopada 1983 r., z dnia 02 stycznia 1985 r. i z dnia 02 stycznia 1987 r. (wszystkie dokumenty koperta k. 16 akt sprawy).

Dokumenty w postaci: kart wynagrodzeń: z 1985 r. i z 1987 r. oraz angaży: z dnia 01 września 1982 r., z dnia 02 grudnia 1982 r., z dnia 03 stycznia 1983 r., z dnia 26 listopada 1983 r., z dnia 02 stycznia 1985 r. i z dnia 02 stycznia 1987 r. wskazują bezpośrednio na fakt wykonywania przez wnioskodawcę w okresie od dnia 01 września 1982 r. do dnia 30 czerwca 1988 r. prac w szczególnych warunkach wymienionych w poz. 12, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, zaś jego przesłuchanie w charakterze strony oraz zeznania świadków potwierdzają, że prace te były wówczas wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Chociaż w odniesieniu do okresu zatrudnienia J. H. od dnia 12 czerwca 1978 r. do dnia 31 sierpnia 1982 r. brak jest dokumentów bezpośrednio wskazujących, że był on wówczas zatrudniony jako spawacz, lecz treść odpisu książki spawacza z dnia 12 czerwca 1978 r. (k. 5-6 akt sprawy i koperta k. 16 akt sprawy) w powiązaniu z zeznaniami świadków: B. J. (k. 53v. akt sprawy 00:26:58) i K. M. (k. 53v. akt sprawy 00:32:36) oraz przesłuchaniem ubezpieczonego w charakterze strony (k. 95-96 akt sprawy) daje wystarczające podstawy do przyjęcia, że także w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 12, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego te zeznania oraz przesłuchanie wnioskodawcy w charakterze strony nie zasługują natomiast na wiarę w zakresie w jakim wskazują na wykonywanie przez niego prac przy spawaniu w okresie od dnia 15 sierpnia 1974 r. do dnia 11 czerwca 1978 r., ponieważ nie znajdują oparcia w zgromadzonych w niniejszej sprawie dokumentach.

Uwadze tego Sądu nie uszedł fakt, że przy zaliczaniu okresu zatrudnienia J. H. w (...) od dnia 01 marca 1989 r. do dnia 09 grudnia 1993 r. nie uwzględnił okresu niewykonywania przez niego pracy w okresie od dnia 12 czerwca 1993 r. do dnia 08 grudnia 1993 r. (5 miesięcy i 27 dni), za które otrzymał on wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (karta przebiegu zatrudnienia k. 73 akt em. ZUS).

Sąd II instancji w pełni podziela wyrażone w wyrokach Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2011 r. w sprawie I UK 12/11, publik. LEX nr 989126 i z dnia 23 kwietnia 2010 r. w sprawie II UK 313/09, publik. LEX nr 604213 stanowisko, zgodnie z którym wykazanie w dniu 01 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy emerytalnej okresu wykonywania prac w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1 lit. a pkt 1 ustawy emerytalnej obowiązujących po dniu 01 lipca 2004 r.

J. H. na dzień 01 stycznia 1999 r. osiągnął, przy uwzględnieniu: spornego okresu zatrudnienia w (...) w M. od dnia 12 czerwca 1978 r. do dnia 30 czerwca 1988 r. (10 lat i 19 dni) oraz okresu nie wykonywania pracy, za które otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, nie zaliczonych przez organ rentowy (5 miesięcy i 27 dni), razem z okresami zaliczonymi przez ten organ (4 lata, 11 miesięcy i 12 dni), łącznie 15 lat, 5 miesięcy i 28 dni zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Tym samym brak jest podstaw do ustalania okresu zatrudnienia ubezpieczonego w szczególnych warunkach według zasad wynikających z art. 32 ust. 1 lit. a pkt 1 ustawy emerytalnej.

Wnioskodawca spełnia sporną przesłankę posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Zasadnie jest zatem przyjęcie, że J. H. spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wobec czego zachodzi podstawa prawna do przyznania mu tego świadczenia.

Reasumując powyższe rozważania, Sąd I instancji dokonał prawidłowej, zgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, oceny zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego i prawidłowo zastosował przepisy prawa materialnego. Apelacja organu rentowego nie zdołała zatem podważyć oceny dokonanej przez ten Sąd.

Za niezasadne uznać należy podniesione w apelacji zarzuty: naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz naruszenia prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy emerytalnej w zw. z § 2 i § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak (spr.) SSO del. Maria Ołtarzewska