Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku A. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę A. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 29 października 2012 r. sygn. akt IV U 110/12

oddala apelację

Sygn. akt III AUa 1267/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z 13 grudnia 2011 r. roku odmówił wnioskodawcy A. S. prawa do emerytury stwierdzając brak spełnienia warunków wskazanych w rozporządzeniu Rady Ministrów

z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wymienionych w art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu wyjaśnił, iż wnioskodawca nie wykazał co najmniej piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie organu rentowego do stażu pracy w szczególnych warunkach nie może zostać zaliczony wykazywany przez A. S. świadectwem pracy w szczególnych warunkach z 19 listopada 2010 r. okres od 1 lutego 1982 r. do 1 listopada 1984 r. oraz od 11 listopada 1984 r. do 31 grudnia 1998 r.,
w którym pracował on na stanowisku kierownika, gdyż nie dowiódł on, aby w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przebywał w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w szczególnych warunkach. Końcowo zaznaczył, iż z pisma pracodawcy z 29 listopada 2011 r. wynika, że w dowodzonym okresie wnioskodawca wykonywał również prace administracyjno – biurowe.

Skarżąc powyższą decyzję odwołaniem A. S. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu naprowadził, że w zakwestionowanym przez organ rentowy okresie zatrudnienia w K. (...) Fabryce (...) wykonywał pracę o której mowa
w wykazie A dziale XIV poz. 24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a to pozostając w zatrudnieniu kolejno na stanowiskach : kierownika oddziału produkcji narzędzi, kierownika wydziału narzędziowego oraz kierownika wydziału produkcji śrub. Zaznaczył, że wykonywane wówczas przez niego czynności biurowe były ściśle związane ze sprawowanym dozorem inżynieryjno – technicznym, a pomieszczenia administracyjne znajdowały się bezpośrednio przy wydziałach produkcyjnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zaprezentowane w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z 29 października 2012 roku oddalił odwołanie wnioskodawcy.

Sąd I instancji ustalił że A. S. (ur. (...)) od 5 września 1968 r. do 5 marca 1983 r. odbywał wstępny staż w zawodzie frezera w (...) Fabryce (...), po którym został przyjęty do pracy na stanowisko frezera. 25 listopada 1970 r. został przeniesiony na stanowisko szlifierza, gdzie pracował do 25 sierpnia 1971 r.
W okresie od 28 sierpnia 1971 r. do 4 stycznia 1972 r. pracował w Spółdzielni (...). Od 5 stycznia 1972 r. powrócił do pracy w (...) Fabryce (...) na stanowisko mistrza w wydziale narzędziowym, zaś 1 lipca 1980 r. został przeniesiony na stanowisko mistrza – kierownika zmiany (...) 4. 1 lutego 1982 r. powierzono wnioskodawcy stanowisko kierownika oddziału produkcji narzędzi (...)1, zaś od 1 sierpnia 1984 r. do 1 listopada 1984 r. i od 11 listopada 1984 r. do 31 stycznia 1990 r. kierownika wydziału narzędziowego, po czym od 1 lutego 1990 r. do 30 września 2004r. powierzono mu obowiązki kierownika wydziału produkcji śrub. 19 listopada 2010 r. umowa o pracę została rozwiązana.

Na podstawie zeznań świadków, opinii biegłego sądowego specjalisty do spraw organizacji i zarządzania przemysłem Sąd Okręgowy ustalił, że zajmując stanowisko kierownika obowiązkiem wnioskodawcy było zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Zajmował się on również sprawami technicznymi, ustalał technologię, zamawiał materiały, ustalał priorytety prac jak również nadzorował pracę pracowników. Szereg jego obowiązków jako kierownika związanych było z czynnościami administracyjno – biurowymi, logistycznymi, obrotem materiałowym oraz reprezentacją kierowanego wydziału. Odpowiadał on za sprawozdawczość, materiały statystyczne
i inne informacje związane z działalnością podległych jednostek. Bezpośrednio podlegali mu mistrzowie, brygadziści, pracownicy administracyjni, jak również referenci techniczni. Nie sprawował zaś bezpośredniego nadzoru nad stanowiskami produkcyjnymi, na których praca kwalifikowana jest jako wykonywana w szczególnych warunkach. Nie przebywał także każdego dnia w pełnym wymiarze czasu pracy w bezpośrednim sąsiedztwie takich stanowisk.

Sąd Okręgowy ustalił również, iż wnioskodawca wykazał ogólny staż pracy wynoszący 30 lat, 3 miesiące i 21 dni.

W tym stanie faktycznym Sąd I instancji przyjął, iż A. S. zajmując stanowiska kierownicze, nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozoru inżynieryjno – technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnych charakterze. Nie sprawował on bowiem bezpośredniego nadzoru nad procesem produkcji na kierowanym oddziale, gdyż taki sprawowany był przez mistrza i brygadzistów, których pracą odwołujący kierował. Mając na uwadze, powyższe, Sąd uznał, iż wnioskodawca nie spełnia przewidzianych w art. 184 ustawy emerytalno – rentowej warunków nabycia prawa do emerytury. Dlatego też na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc wniesione odwołanie oddalił.

W wywiedzionej od powyższego orzeczenia apelacji A. S. skarżąc wyrok ten w całości zarzucił, iż Sąd nie dokonał oceny faktycznie wykonywanych przez niego czynności w spornym okresie zatrudnienia oraz warunków ich wykonywania. Zarzucił również, że Sąd błędnie przyjął, że dozór nad procesem produkcji na kierowanych przez niego oddziałach sprawowany był przez mistrzów i brygadzistów, a dalej, że Sąd dokonał dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, czym naruszył art. 233 §1 kpc.

W uzasadnieniu skarżący naprowadził, iż w jego ocenie Sąd Okręgowy zaniechał wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, gdyż pominął zeznania świadków, z których wynika że nadzorował on pracę pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a dalej,
że zajmował się sprawami technicznymi ściśle związanymi z tym nadzorem. Stąd też konkluzja Sądu, iż dozór ten był sprawowany przy pomocy brygadzisty i mistrza jest błędna. Zaznaczył, że w sprawie winny zostać przesłuchane osoby zajmujące wskazane stanowiska, na okoliczność iż faktycznie dozór inżynieryjno – techniczny wykonywany był osobiście przez wnioskodawcę. Jego akta osobowe nie obrazują bowiem charakteru faktycznie świadczonej przez niego pracy.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do emerytury, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia sądowi pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył, co następuje :

Apelacja wnioskodawcy A. S. jest nieuzasadniona i dlatego podlega oddaleniu. W ocenie tutejszego Sądu orzekającego, zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z 29 października 2012 r. zawiera trafne i odpowiadające prawu rozstrzygnięcie.

W niniejszej sprawie A. S. (ur. (...)) dochodził ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku, o której mowa w art. 184 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227). Przypomnieć wypadnie, że prawo do oznaczonego świadczenia przysługuje ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu przez nich wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 powołanej ustawy emerytalno – rentowej (a to, wieku 55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn), o ile przed 1 stycznia 1999 r. spełnili przesłanki stażowe – a to wykazali łączny staż ubezpieczenia wynoszącym odpowiednio dla mężczyzn co najmniej 25 lat, a dla kobiet 20 lat , w tym co najmniej 15 – letni staż pracy w warunkach szczególnych (wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku), oraz którzy nie przystąpili do OFE, ewentualnie złożyli wniosek o przekazanie zgromadzonych na rachunku tego Funduszu środków na dochody budżetu państwa. Nadto do 31 grudnia 2012 r. wymagane było rozwiązanie stosunku pracy przez pozostających w zatrudnieniu (zob. uchwałę SN z 8 lutego 2007 r, II UZP 14/06, omówienie: "Rz" z 9 lutego 2007 r., s. C1). Podkreślić należy, iż prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w tym przepisie, niezależnie od tego, kiedy osiągnął przewidziany ustawą wiek.

W rozpoznawanej sprawie niekwestionowanym było, iż A. S. do 31 grudnia 1998 r. wykazał ogólny staż ubezpieczenia przenoszący 25 lat, a dalej, że nie przystąpił do OFE oraz rozwiązał stosunek pracy. Spornym natomiast pozostawało, czy przed oznaczoną datą legitymował się wymaganym przepisami prawa okresem pracy w szczególnych warunkach a w szczególności, czy będąc zatrudnionym na kolejno zajmowanych stanowiskach kierowniczych w (...) Sp. z o.o. wykonywał on pracę kwalifikowaną jako praca w szczególnych warunkach. Dowodząc tej okoliczności wnioskodawca powołał się na treść świadectwa pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez ówczesnego pracodawcę 19 listopada 2010 r. z treści którego wynikało, iż w okresie od 1 lutego 1982 r. do 1 listopada 1984r. i od 11 listopada 1984 r. do 30 września 2004 r. zajmując kolejno stanowiska kierownika oddziału produkcji narzędzi, kierownika wydziału narzędziowego, i kierownika wydziału produkcji śrub, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w Wykazie A dziale XIV poz. 24 pkt. 1 stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego Nr 3 z 30 marca 1985 r.
w sprawie stanowisk pracy na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego.

Odnosząc się do powyższej okoliczności, w pierwszej kolejności zauważyć przyjdzie, iż pomimo, że świadectwo pracy w szczególnych warunkach wystawione przez zakład pracy jest środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia
w tak określonych warunkach, to jednak, jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 kpc, podlega ono kontroli zarówno co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Uprawnionymi do jego weryfikacji jest nie tylko Sąd ale również organ rentowy. Stąd też sama treść świadectwa pracy nie przesądza jeszcze o uznaniu, iż wskazany w nim okres był okresem, w którym pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Podkreślić należy, że ocena, czy dana praca wykonywana jest w szczególnych warunkach winna nastąpić w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 8 poz. 43). To bowiem powołane rozporządzenie jest podstawowym aktem prawnym ustalającym warunki wcześniejszej emerytury, w tym kwalifikującym oznaczoną pracę jako pracę w szczególnych warunkach, której stałe wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy może rodzić uprawnienia emerytalne. Ewentualne zaś zarządzenia resortowe, w tym również to powołane w treści wystawionego 19 listopada 2010 r. świadectwa pracy w szczególnych warunkach, których wydanie przewidziano w § 1 ust. 2 wskazanego rozporządzenia, winny być zgodne z jego zapisami. Zauważyć bowiem przyjdzie, iż wykonywanie pracy na stanowiskach określonych w zarządzeniach resortowych (aktach branżowych), których nie wymieniono w oznaczonym wyżej wykazie A nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20.10.2005 r. sygn. I UK 41/05 OSNP 2006/19-20/306).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, podzielić należy przyjętą przez Sąd Okręgowy cenę faktyczną jak i prawną.

Zebrany bowiem w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że A. S. będąc zatrudniony w dowodzonym okresie kolejno na stanowiskach kierownika oddziału produkcji narzędzi (...)1 (od 1 lutego 1982 r.), kierownika wydziału narzędziowego (od 1 sierpnia 1984 r. do 1 listopada 1984 r. i od 11 listopada 1984 r. do 31 stycznia 1990 r.), i kierownika wydziału produkcji śrub (od 1 lutego 1990 r. do 30 września 2004 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny, a więc pracę w warunkach szczególnych ujętą w Wykazie A Dział XIV, poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Pracując bowiem, na tych stanowiskach nie sprawował bezpośredniego nadzoru nad pracownikami wykonującymi prace kwalifikowane jako praca w szczególnych warunkach. Analizując rodzaj czynności wykonywanych przez wnioskodawcę, mając na uwadze charakter zajmowanych przez niego w spornym okresie stanowisk oraz ich umiejscowienie w strukturze organizacyjnej zakładu, stwierdzić przyjdzie, że w spornym okresie sprawował on jedynie ogólny – pośredni nadzór nad pracownikami wykonującymi pracę w szczególnych warunkach, a to poprzez podległych pracowników – mistrzów i brygadzistów, na którą to okoliczność wskazywali zarówno zeznający
w sprawie świadkowie jak i wyznaczony biegły sądowy. Zaakcentować należy, że z zakresu obowiązków odwołującego- znajdującego się w jego aktach osobowych – do którego odniósł się biegły w wydanej opinii, nie wynika, że A. S. wykonywał stale pracę polegającą jedynie na dozorze inżynieryjno - technicznym, lecz jak wskazano powyżej, w zakres tych obowiązków wchodził szereg czynności niezwiązanych bezpośrednio z dozorem, które biegły szczegółowo wymienia w wydanej opinii, uznanej następnie przez Sąd Okręgowy za miarodajny dowód w sprawie. Nadto funkcjonowanie w zakładzie zatrudniającym wnioskodawcę w spornym okresie dwuszczeblowego nadzoru : bezpośredniego sprawowanego przez majstrów i brygadzistów oraz pośredniego, wykonywanego przez kierowników poszczególnych wydziałów - które to stanowiska w dowodzonym okresie wnioskodawca piastował - wyklucza przyjęcie, że sprawował on kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny, o jakim mowa w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Przypomnieć należy, że w wyroku z 6 grudnia 2007 r.,
III UK 62/07 (LEX nr 375653) Sąd Najwyższy przyjął, iż czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w tych wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia z 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, objęte poz. 24 działu XIV Wykazu A, to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Podkreślić należy, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawcy w dowodzonym okresie podlegało od około 100 do 200 osób. W tych okolicznościach, przy uwzględnieniu zakresu czynności, trudno przyjąć, iż mógł on osobiście nadzorować pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych, w rozumieniu powołanych wyżej przepisów.

Mając powyższe na uwadze przyjąć należało, że prawidłowo Sąd I Instancji nie uwzględnił omawianego okresu zatrudnienia jako okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zaznaczyć w tym miejscu wypadnie, że subiektywne przekonanie wnioskodawcy o tym, iż świadczona w spornych okresach praca była pracą w szczególnych warunkach, nie skutkuje możliwością dokonania - na tej podstawie, ustaleń. Końcowo zauważyć należy, że podnoszone w apelacji sugestie związane z koniecznością kontynuowania postępowania dowodowego przez przesłuchanie mistrza i brygadzisty pracujących z odwołującym,
w sytuacji braku inicjatywy dowodowej w tym zakresie są nieskuteczne. Podkreślenia wymaga, że to na stronie ciąży obowiązek wykazania faktów z których wywodzi skutki prawne (art. 232 kpc.). Co prawda Sąd może również dopuścić dowód nie wskazany przez stronę, ale powyższe nie może prowadzić do przejęcia inicjatywy dowodowej za stronę, zwłaszcza w sytuacji, gdy jest ona reprezentowana przez fachowego pełnomocnika. Przypomnieć również należy, że w postępowaniu apelacyjnym uzupełnienie postępowania dowodowego jest możliwe o ile strona nie mogła wnioskowanego dowodu powołać w postępowaniu przed pierwszą instancją, chyba że potrzeba powołania się na niego wynikła później (art. 381 kpc).

W ocenie tutejszego Sądu w rozpoznawanej sprawie brak było przeszkód do złożenia przez stronę wskazanego wniosku dowodowego. Zauważyć przyjdzie, że z treści protokołu rozprawy prowadzonej przed Sądem pierwszej instancji 29 października 2012 r., na której zapadł zaskarżony wyrok, wynika, że strony nie wnosiły o uzupełnienie postępowania dowodowego w sprawie. Stąd, też nawet przy przyjęciu, że rozpoznawaną apelacją strona wnioskuje o uzupełnienie postępowania dowodowego w zakresie sugerowanym w treści tego środka zaskarżenia, uznać należałoby wniosek taki za spóźniony.

Podzielając więc zarówno dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i ocenę prawną sprawy, sprowadzającą się do stwierdzenia, że A. S. nie wykazał co najmniej 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, warunkującego nabycie prawa do emerytury określonej w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2009r. Nr 153, poz. 1227) wniesioną apelację należało oddalić, a to na podstawie art. 385 kpc.

(...)

(...)

(...)