Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Inowrocławiu wyrokiem z dnia 15 listopada 2012 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Przedsiębiorstwa (...) w P. przeciwko Gminie G. - Szkole Podstawowej w W. o zapłatę:

1. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 20.181,72 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 maja 2007 r. do dnia zapłaty;

2. w pozostałej części powództwo oddalił;

3. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.541,31zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Kasy Sądu Rejonowego w Inowrocławiu:

- od powoda kwotę 81,56 zł,

- od pozwanej 181,54 zł (sto osiemdziesiąt jeden złotych, tytułem zwrotu wydatków wyłożonych tymczasowo w sprawie przez Skarb Państwa,

5. zwrócił pozwanej ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Inowrocławiu kwotę 26,40 zł tytułem nadpłaconej zaliczki w sprawie.

(...) Sp. z o.o. w P. w pozwie z dnia 19 grudnia 2008r. domagało się zasądzenia od Gminy G. - Szkoły Podstawowej w W. kwoty 28.951,12zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 25 maja 2007r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu powód podał, iż na podstawie umowy o wykonanie modernizacji boiska szkolnego z dnia 3 lipca 2006r. i aneksu nr (...) z dnia 31 lipca 2006r. wykonywał na rzecz Szkoły Podstawowej w W. prace polegające na modernizacji boiska szkolnego. Powód wykonał całość prac ziemnych, bieżnię żużlową i dokonał wysiewu trawy latem 2006r. Dodatkowo, w zakresie nieobjętym umową, powód wykonał krawężniki przy dojeździe do boiska o wartości około 2.500,00zł. W związku z
bardzo suchym latem oraz wynikającym z tego niedoborem wody stwierdzono niedostateczny
wzrost trawy na nawierzchni boiska, dlatego po przeprowadzeniu badań gleby strony postanowiły o przedłużeniu do dnia 15 września, ale z uwagi na brak dostatecznych wyników wzrostu trawy strony postanowiły z uwagi na nadejście zimy, że ostateczny efekt końcowy będzie oceniony w miesiącach kwiecień / maj 2007 roku. W dniu 19 kwietnia 2007r. Dyrektor Szkoły Podstawowej w W. poinformował powoda, iż odstępuje od umowy, a następnie w dniu 23 kwietnia 2007r. przyznał, iż powodem poprzedniego oświadczenia jest brak funduszy na modernizację boiska w budżecie szkoły. Uznając odstąpienie pozwanej od umowy za nieskuteczne, powód oświadczeniem z dnia 24 kwietnia 2007r. sam odstąpił od umowy oraz zażądał zapłaty w terminie do dnia 24 maja 2007 i - kwoty 28.951,12zł, na którą wystawił fakturę nr (...). Powód wyjaśnił, iż na kwotę objętą pozew i wynikającą z wystawionej przez niego faktury nr (...) składa się równowartość nienależnych świadczeń wykonanych przez powoda na rzecz pozwanej(art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.). oszacowana po cenie rynkowej, jako kwota wynegocjowana w umowie zawartej pomiędzy stronami, pomniejszona o wartość wysiewu trawy oraz kara umowna w wysokości 10% wynagrodzenia umownego, przewidziana w §9 umowy z dnia 3 lipca 2006 r.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu. Pozwana podniosła zarzut potrącenia z kwotą objętą pozwem kwoty 28.951.12zl. z tytułu odszkodowania przysługującego pozwanej w związku z wadliwym wykonaniem przez powoda przedmiotowej umowy, a wysokość szkody pozwanej jest co najmniej równa, jak nie wyższa od kwoty objętej pozwem. Pozwana wskazała, że działania powoda doprowadziły do sytuacji, w której strona pozwana zasadnie i skutecznie odstąpiła od umowy z dnia 3 lipca 2006r., a w przyszłości dodatkowo zmuszona będzie zlecić od nowa budowę boiska szkolnego i ponieść z tego tytułu koszty.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

3 lipca 2006r. powód (...) Sp. z o.o. w P. zawarł z pozwaną Gminą G. - Szkołą Podstawową w W. umowę o wykonanie modernizacji boiska szkolnego, na podstawie której powód zobowiązał się wykonać bieżnię żużlową oraz nawierzchnię trawiastą boiska Szkoły Podstawowej w W.. Szczegółowy zakres prac objętych umową określał przedmiar robót i specyfikacja techniczna. Termin rozpoczęcia robót określonych w umowie strony ustaliły na dzień 4 lipca 2006ir.,, a termin ich zakończenia na dzień 3 ] lipca 2006r.

Za wykonanie przedmiotu umowy powód i pozwana określili wynagrodzenie w wysokości 27.999.95zł. brutto, a strona pozwana jako zamawiający oświadczyła, iż posiada niezbędne środki finansowe na uregulowanie należności przysługującej wykonawcy. Dodatkowo strony w umowie ustaliły m.in. możliwość i sposób przedłużenia terminu zakończenia robót, warunki dokonania odbioru końcowego przedmiotu umowy oraz przewidziały wysokość kary umownej za zawinione odstąpienie strony od umowy.

Do dnia 26 lipca 2006r. powód wykonał całość prac ziemnych, bieżnię żużlową oraz dokonał wysiewu trawy na całym zadaniu.

Z uwagi na utrzymujące się wysokie temperatury powietrza, całkowity brak opadów oraz brak efektu wysiewu trawy na boisku Szkoły Podstawowej w W., powód pismem z dnia 26 lipca 2006r. zwrócił się do pozwanej o przedłużenie terminu do wykonania zadania określonego w umowie z dnia 3 lipca 2006r. do momentu wystąpienia naturalnych opadów atmosferycznych i uzyskania efektu wzrostu trawy, a konkretnie do dnia 15 września 2006r.

W dniu 31 lipca 2006r. strony podpisały aneks do umowy z dnia 3 lipca 2006r.. w którym zmieniły ustalony pierwotnie termin zakończenia robót i przedłużyły termin realizacji zadania do dnia 15 września 2006r.

W dniu 15 września 2006r. odbiór robót nie nastąpił. Nie doszło do odbioru prac także podczas spotkania stron w dniu 25 września 2006r., ani w uzgodnionym przez powoda i pozwaną dniu 30 października 2006r. W dniu 30 października 2006r.przedstawiciele zamawiającego oraz wykonawcy stwierdzili wykonanie przez powoda prac ziemnych związanych z modernizacją boiska, wykonanie bieżni żużlowej oraz dodatkowe, nie objęte umową, wykonanie krawężnika przy dojeździe do boiska. Jednocześnie, zarówno w dniu 25 września 2006r.. jak i w dniu 30 października 2006i\. strony stwierdziły nierównomierny porost trawy na części powierzchni boiska, występowanie placów podsychania trawy, wskazały na potrzebę uzupełnienia posiewu trawy, zbadania żyzności i rodzaju gleby i w efekcie nie dokonały odbioru robót.

W dniu 18 grudnia 2006 r. odbyło się kolejne posiedzenie komisji z udziałem przedstawicieli stron, mające na celu dokonanie odbioru robót określonych umową z dnia 3 lipca 2006r. Podczas spotkania ustalono, iż 2/3 boiska wymaga poprawy stanu nawierzchni trawiastej poprzez zebranie warstwy ziemi, nawiezienie nowej ziemi i posiew trawy. Powód zobowiązał się wykonać powyższe prace - za wyjątkiem posiewu trawy- do końca roku 2006. Przyjęto, iż ostateczny efekt końcowy stanu boiska, po zebraniu przez powoda warstwy ziemi, nawiezieniu nowej ziemi i wysianiu trawy, może być widoczny w miesiącach kwiecień/maj następnego roku. W rezultacie - w dniu 18 grudnia 2006 r. nie dokonano odbioru objętych umową robót, strony jednak uzgodniły ostateczny termin odbioru boiska na kwiecień 2007r.

Do końca 2006 r. powód nie wymienił podłoża, tj. nie zebrał warstwy ziemi z powierzchni boiska Szkoły Podstawowej w W. i nawiózł nowej ziemi, do czego zobowiązał się podczas spotkania w dniu 18 grudnia 2006r.

Pismem z dnia 2 kwietnia 2007r. powód w związku z planowanym przez niego podjęciem, po dniu 10 kwietnia 2007r. prac związanych z ponownym przygotowaniem terenu boiska pod zasiew trawy zwrócił się do pozwanej z prośbą o przekazanie pisemnej informacji o sposobie finansowania i zakończenia inwestycji.

W odpowiedzi pismem z dnia 19 kwietnia 2007r. pozwana, powołując się na niespełnienie przez powoda §10 pkt 4 i 5 umowy z dnia 3 lipca 2006r. oraz postanowień komisji spisanych na posiedzeniu w dniu 18 grudnia 2006r. odstąpiła od umowy zawartej w dniu 3 lipca 2006 r.

Powód w skierowanym do pozwanej piśmie z dnia 20 kwietnia 2007r. poinformował, że nie zgadza się ze stanowiskiem zamawiającego o odstąpieniu od umowy z winy wykonawcy, gdyż w jego ocenie wyznaczony zapisami protokołu z dnia 18 grudnia 2006r. termin zakończenia prac nie minął, następnie zwróci! się o cofnięcie odstąpienia od umowy i umożliwienie mu zakończenia prac naprawczych zgodnie z zapisem zawartym w protokole z dnia 18 grudnia 2006r.. w którym stwierdzone zostało, iż efekt wzrostu traw będzie widoczny na przełomie kwietnia i maja 2007r.

Strona pozwana, odpowiadając na pismo powoda z dnia 20 kwietnia 2007r., podtrzymała swoje wcześniejsze stanowisko w przedmiocie odstąpienia od umowy. Wskazała, że odstąpienie zamawiającego od umowy jest uzasadnione, ponieważ powód do końca roku 2006r. nie wykonał prac ustalonych na posiedzeniu komisji w dniu 18 grudnia 2006r.. tj. nie zebra! starej warstwy ziemi z boiska i nie nawiózł nowej ziemi. Dodatkowo pozwana wskazała, iż fundusze na modernizację boiska szkolnego od stycznia 2007r. nie znajdują się już w budżecie Szkoły Podstawowej w W., lecz w budżecie właściwej Gminy G., przy czym zawsze istnieje możliwość dokonania zapłaty za zadanie, które miało być wykonane w roku 2006- w roku następnym.

Powód jako wykonawca, uznając, iż pozwana jako zamawiający zrezygnowała z realizacji umowy z własnej winy, tj. z uwagi na brak środków do zapłaty zobowiązań wynikających z umowy łączącej strony, pismem z dnia 24 kwietnia 2007r. odstąpił od umowy z dnia 3 lipca 2006r., wystawił fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 28.951,12 zł brutto ( 22.950,78zł netto wartość przedmiotu umowy, pomniejszenie wartości przedmiotu umowy o kwotę 1.515.43zł netto z tytułu nieodebranego wysiewu trawy, 2.295,08 zł netto - kara umowna z tytułu odstąpienia od umowy z winy zamawiającego w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy. 5.220.69 zł.- 22% podatek VAT) i wezwał stronę pozwaną do zapłaty powyższej kwoty w podanym terminie.

Pozwana nie zapłacił wskazanej kwoty, bezskuteczne okazało się także zawezwanie strony pozwanej przez powoda do próby ugodowej w sprawie o sygn. akt I Co 3707/08 przed Sądem Rejonowym w Inowrocławiu i stąd też niniejszy proces.

Dzieło wykonane przez powoda, a w szczególności nawierzchnia trawiasta boiska szkolnego Szkoły Podstawowej w W., zostało wykonane wadliwie. Przystąpienie do prac ziemnych w okresie skrajnej suszy i silnych upałów, nieprawidłowe, mechaniczne ukształtowanie powierzchni terenu wykonywanej nawierzchni trawiastej, brak zadowalającej makroniwelacji. rozścielenie ziemi o bardzo wysokim zasoleniu uniemożliwiającym kiełkowanie, wzrost i rozwój wysianej trawy oraz niewłaściwy dobór gatunków traw o kępkowym wzroście dyskwalifikowały nawierzchnię wykonaną przez powoda, uniemożliwiał)" odebranie robót przez zamawiającego i zrodziły konieczność wdrożenia działań naprawczych wiążących się z dodatkowymi nakładami w wysokości 5.969.40zł.

W chwili obecnej nawierzchnia trawiasta boiska szkolnego Szkoły Podstawowej w W. wykazuje braki w pielęgnacji. Użytkownik nie stosuje corocznego wałowania i zabiegów chwastobójczych, w efekcie czego boisko traci równomiernie płaską powierzchnię, powstają nierówności oraz maleje zagęszczenie traw szlachetnych, które są stopniowo wypierane przez agresywne chwasty dwuliścienne.

Dokonując ustaleń stanu faktycznego Sąd oparł się na dowodach z dokumentów, zeznaniach świadków, a także na opiniach biegłych sądowych: pisemnej i pisemnej uzupełniającej opinii biegłego z dziedziny ogrodnictwa A. W. oraz pisemnej ekspertyzie biegłego z dziedziny rolnictwa I. H.. Sąd uznał dowody z dokumentów za wiarygodne, albowiem żadna ze stron ich nie zakwestionowała.

Co do zeznań przesłuchanych w sprawie świadków Sąd uznał je za prawdziwe w części odzwierciedlającej fakty i ustalenia, które wynikały z przedstawionych w sprawie dokumentów i w zakresie, w którym zeznania te okazały się pomocne przy interpretacji kwestii szczegółowych, takich jak przesłanki odstąpienia stron od łączącej je umowy.

Sąd nie znalazł także powodów, aby podważyć wiarygodność wniosków zawartych w opiniach powołanych w sprawie biegłych i dotyczących rozmiaru oraz rodzaju wad nawierzchni trawiastej boiska szkolnego wykonanej przez powodową spółkę. Ekspertyzy zostały wykonane przez biegłych sądowych posiadających specjalistyczną wiedzę z dziedzin} rolnictwa i ogrodnictwa, ich wywody i wnioski dotyczące wad nawierzchni boiska są rzeczowe, zbieżne, przedstawione w sposób fachowy, wyczerpujący, jasny i przejrzysty.

W tym zakresie Sąd Rejonowy zwrócił jednak uwagę, że opinie te różnią się w sposób zdecydowany w części dotyczącej określenia wysokości wydatków, jakie zmuszona byłaby ponieść strona pozwana, chcąc wady te usunąć. W ocenie biegłego I. H. koszt ten wynosi 5.969,40 zł., zaś według wyliczeń biegłego A. W. zamyka się kwotą aż 23.739,53zł. i to bez uwzględnienia wymaganych narzutów, wskaźników i podatku VAT, który wysokości biegły jednak w opinii nie uwzględnił. W przeciwieństwie do biegłego A. W. biegły I. H. podał, w jaki sposób i w oparciu o jakie źródła określił wysokość szacowanych nakładów - posłużył się mianowicie fachową literaturą przedmiotu, odbył konsultacje telefoniczne z prof. C. R. z Uniwersytetu (...) w B. na temat cech biologicznych traw i uwarunkowań ich wzrostu oraz z dr T. H. z Katedry (...)Politechniki (...)na temat zjawiska hydrolizy soli w środowisku glebowym, pozyskał informacje z przedsiębiorstw nasiennych na temat doboru i składu gatunkowego traw na obsiewanie obiektów- sportowych, zastosował cennik Przedsiębiorstwa (...) określający koszty nawiezienia ziemi, rozścielenia podłoża, dowozu i odwozu walca drogowego, ugniatania podłoża takim walcem. Biegły A. W. w swojej opinii i opinii uzupełniającej podstaw opiniowania w zakresie wysokości nakładów nie podał, co - w ocenie Sądu- uczyniło sporządzoną przez niego ekspertyzę w tej części mało wiarygodną i skłoniło Sąd do posłużenia się w sprawie opinią sporządzoną przez biegłego I. H..

Przechodząc do oceny prawnej zgłoszonego w pozwie roszczenia Sąd Rejonowy zważył, że strony łączyła umowa, którą świetle uregulowań kodeksowych określić należy jako umowę o dzieło zdefiniowaną w art. 627 k.c., co było pomiędzy stronami bezsporne. Poza sporem był także fakt, iż przyjmujący zamówienie powód przystąpił do wykonywania dzieła w terminie ustalonym w umowie, ale co wykazane zostało w toku postępowania dowodem z opinii biegłych z dziedziny rolnictwa i ogrodnictwa, że przedmiotowe dzieło, a konkretnie nawierzchnia trawista boiska wykonywana była przez powoda w sposób wadliwy. Z ostatniego z protokołów, z protokołu z dnia 18 grudnia 2006r. wynika, że nie dokonano odbioru objętych umową robót, gdyż 2/3 boiska wymaga poprawy – zasiania nawierzchni trawiastej poprzez zebranie warstwy ziemi, nawiezienie nowej ziemi i posiew trawy. Jednocześnie powód zobowiązał się wykonać powyższe prace - za wyjątkiem wysiewu trawy- do końca roku 2006. Strony przyjęły, iż ostateczny efekt końcowy stanu boiska może być widoczny w miesiącach kwiecień/maj 2007r. i ten termin wskazały jako ostateczny termin odbioru dzieła. Jest okolicznością bezsporną, iż wykonawca do końca 2006r. nie wymienił podłoża boiska, tj. nie zebrał warstwy starej ziemi i nie nawiózł nowej ziemi, do czego zobowiązał się w dniu 18 grudnia 2006r. Wolę zrealizowania uzgodnień poczynionych w dniu 18 grudnia 2006r., konkretnie zamiar przystąpienia do prac związanych z ponownym przygotowaniem terenu pod zasiew trawy po dniu 10 kwietnia 2007 r. i powód wykazał w piśmie z dnia 2 kwietna 2007r.

W ocenie Sądu Rejonowego w zaistniałej sytuacji Dyrektor Szkoły Podstawowej w W. zasadnie, opierając się na przepisie §10 pkt 5 łączącej strony umowy oraz na podstawie §13 umowy z dnia 3 lipca 2006r. w zw. z art.636 § 1 k.c. odstąpiła od umowy zawartej z powodową spółką. Zgodnie z art. 636 §1 k.c., jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego termin zamawiający może od umowy odstąpić. Powyższe przesłanki odstąpienia zamawiającego od umowy o dzieło zostały - w ocenie Sądu- spełnione w analizowanej sprawie i nie sposób podzielić tu stanowiska strony powodowej, aby odstąpienie to uznać za bezskuteczne, podyktowane brakiem funduszy na sfinansowanie inwestycji i rodzące obowiązek zapłacenia wykonawcy kary umownej w wysokości 10 % wynagrodzenia za przedmiot umowy przewidzianej w §9 pkt 1 umowy z dnia 3 lipca 2006r. W tym miejscu należ}' podkreślić, iż strona pozwana odstępując od umowy, w piśmie z dnia 19 kwietnia 2007r.. jednoznacznie wskazała przyczyny odstąpienia, a wątek środków finansowych przeznaczonych na wynagrodzenie dla wykonawcy dzieła pojawił się dopiero - i to dodatkowo- w odpowiedzi pozwanej z dnia 23 kwietnia 2007r. na prośbę powoda z dnia 20 kwietnia 2007r. o cofnięcie odstąpienia od umowy.

W myśl art. 494 k.c. strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego. co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Przekładając powyższe na grunt analizowanej sprawy Sąd uznał, iż skoro pozwana skutecznie odstąpiła od umowy zawartej z powodem w dniu 3 lipca 2006r., to wiana zwrócić mu wszystko, co od powoda na mocy tej umowy otrzymała, czyli bieżnię żużlową, krawężniki przy dojeździe do boiska oraz boisko szkolne z nawierzchnią trawiastą, Jest oczywiste, iż zwrot powyższych świadczeń w naturze jest niemożliwy i dlatego też strona pozwana zobowiązana jest zwrócić powodowi ich równowartość, a to na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Z wystawionej przez powoda i nie kwestionowanej co do wysokości przez pozwaną- faktury VAT nr (...) wynika, iż wartość przedmiotu umowy wynosiła 22.950.78zl. netto i została pomniejszona przez wykonawcę o kwotę I.5l5.43zł.netto stanowiącą wartość nieodebranego przez zamawiającego wysiewu trawy (22.950,78 zł netto- 1.515,43 zł netto = 21.435.35 zł. netto), czyli zamknęła się kwotą 26.151,12 zł brutto (21.435,35 zł netto + 22% podatku VAT= 21.435,35 zł +4.715,77). Ze sporządzonych jednak w sprawie opinii biegłych sądowych z dziedziny rolnictwa i ogrodnictwa wynika, iż powód wykonał umówione dzieło w sposób wadliwy, a nakłady, które należy ponieść na usuniecie tych wad wynoszą-jak to wyliczył biegły I. H.- 5.969.40zl. Skoro strona pozwana, która skutecznie odstąpiła od umowy wzajemnej i winna zwrócić powodowi równowartość spełnionych na jej rzecz przez powódkę świadczeń, w odpowiedzi na pozew zgłosiła do potrącenia swoją wierzytelność z tytułu naprawienia szkody wynikłej z nienależytego wykonania zobowiązania przez powoda, zatem Sąd- opierając się na treści art. 498 k.c. dokonał żądanego potrącenia i w rezultacie zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 20.l81.72zl.( 26.151.12zl. brutto – 5.969,40 zł), o czym orzekł w punkcie i i 2 wyroku. O odsetkach ustawowych od zasądzonej na rzecz powoda od pozwanej Gminy należności głównej Sąd orzekł na podstawie art. 476 k.c. w zw. z art. 481 §1 i 2 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punktach 3-5, zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów wyrażoną w art. 100 k.p.c.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła apelacją w punkcie pierwszym, trzecim i czwartym (w części dotyczącej nakazu pobrania od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sadu Rejonowego w Inowrocławiu kwoty 181,54 zł ) pozwana, zarzucając:

- naruszenie art. 405 Kodeksu cywilnego, poprzez błędne przyjęcie, że po stronie pozwanego istniał obowiązek zwrotu uzyskanej korzyści majątkowej;

- 410 Kodeksu cywilnego, poprzez błędne przyjęcie, że pozwany miał obowiązek zwrócić powodowi uzyskane przez siebie korzyści, w związku z odstąpieniem od umowy, poprzez zapłatę zasądzonej kwoty;

-art 494 Kodeksu cywilnego, poprzez błędne przyjęcie, że w związku z odstąpieniem od umowy pozwany miał obowiązek zapłaty.

Powódka w odpowiedzi na apelację wnosiła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zwraca uwagę, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. (uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31.01.2008 roku w sprawie o sygn. III CZP 49/07- publ. OSNC 2008/6/55)

Jednocześnie podkreślić należy, że żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna, dlatego orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 k.p.c. jest oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda. (wyrok S.N. z dnia 18.02.2010 roku, sygn. III SK 28/09, publ. Lex nr 585834; wyrok S.N. z dnia 18.5.2010 roku, III PK 73/09, publ. Lex nr 602060)

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że powódka dochodziła w pozwie od pozwanej zasądzenia kwoty z tytułu odstąpienia od umowy o dzieło, której przedmiotem była modernizacja boiska szkolnego, wyceniając na tę kwotę wartość swojego świadczenia na rzecz pozwanej.

Sąd Rejonowy odmiennie od powódki ustalił, że to pozwana pierwsza skutecznie odstąpiła od umowy, ale orzekł w przedmiocie zgłoszonej w pozwie kwoty, jako wartości spełnionego świadczenia na rzecz pozwanej zgodnie z art. 494 k.c.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22.01.2009 roku w sprawie sygn. III CSK 267/08 (publ. Lex nr 527242) zwrot świadczeń na podstawie art. 494 k.c. nie zawiera w sobie mechanizmu umożliwiającego weryfikację wysokości spełnionych, a następnie zwracanych świadczeń. W ramach tego instrumentu nie jest możliwa modyfikacja wysokości świadczeń ponad lub poniżej ich wartości nominalnej wynikającej z umowy. Przedstawiony pogląd nie wyklucza weryfikacji wysokości zwracanych świadczeń wskutek zastosowania innych instrumentów prawnych.

Sąd Rejonowy przyjmując, że pozwana skutecznie odstąpiła od umowy, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu o jej obowiązku zwrotu w pieniądzu wartości spełnionego na jej rzecz świadczenia powoda polegającego na modernizacji boiska szkolnego, pomniejszając wartość tego świadczenia o koszt usunięcia wad w postaci słabego porastania trawy na boisku.

Strona pozwana nie kwestionowała ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji, ani nie zarzucała naruszeń prawa procesowego, dlatego do rozważenia pozostały podniesione zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 405 i 410 k.c. oraz art. 494 k.c. poprzez ich niewłaściwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

W razie odstąpienia od umowy wzajemnej, stosownie do art. 494 k.c. każdej ze stron przysługuje roszczenie zwrotne. Jednocześnie też zostają one zwolnione z obowiązku świadczenia w zakresie dotychczas nie wykonanym. (postanowienie S.N. z dnia 21.02.2007 roku, sygn. I CSK 403/06, publ. Lex nr 1017533)

Sąd Okręgowy zwraca w tym miejscu uwagę, że wbrew temu, co podnosiła w apelacji pozwana, strony łączyła umowa o dzieło, która zaliczana jest do umów rezultatu, czyli celem takiej umowy jest określony wymierny efekt, w tym wypadku modernizacja boiska szkolnego, polegający na wykonaniu bieżni żużlowej, krawężników oraz trawiastej nawierzchni boiska do gry w piłkę. Skutkiem wykonania takiej umowy było połączenie z gruntem rzeczy ruchomych, tym samym w razie odstąpienia od tej umowy zgodnie z art. 494 k.c. nie było możliwe dokonanie zwrotu tych wbudowanych rzeczy ruchomych w naturze, ale ich zwrot w pieniądzu, co zostało wyliczone według wartości świadczenia powódki.

Zgodnie z art. 494 k.c. pozwana, która odstąpiła od umowy wzajemnej obowiązana była do zwrotu na rzecz powódki tego co od niej otrzymała, ale jednocześnie mogła dochodzić naprawienia wyrządzonej jej szkody.

W tym miejscu Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że pozwana wprawdzie podnosiła w odpowiedzi na pozew zarzut potrącenia z tytułu wyrządzonej jej szkody poprzez nienależyte wykonanie zobowiązania, ale nie wykazała, aby była ona wyższa od wyliczonej przez Sąd w oparciu o opinię biegłego sądowego w zakresie wadliwości boiska trawiastego.

Podkreślić należy, że roszczenie w procesie może być dochodzone w drodze powództwa albo w drodze zarzutu potrącenia, ale w każdym wypadku na stronie dochodzącej roszczenia spoczywa ciężar dowodu zgodnie z art. 6 k.c. Pozwana podnosząc ogólnie zarzut potrącenia nie wykazała wysokości poniesionej szkody, poza kosztem usunięcia wady boiska trawiastego, wyliczonego na podstawie opinii biegłego.

W konsekwencji skoro pozwana nie wykazała poniesienia szkody w wyższej wysokości, Sąd Rejonowy na podstawie art. 494 k.c. orzekł o zwrocie przez pozwaną wartości otrzymanego świadczenia pomniejszonego o wartość usunięcia wad boiska trawiastego (słaby wzrost trawy).

Z tego względu całkowicie niezasadny był podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 405 i art. 410 k.c., które wprawdzie zostały powołane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ale w kontekście obowiązku zwrotu w pieniądzu wartości spełnionego świadczenia w razie niemożności zwrotu w naturze, co ma miejsce analogicznie w razie odstąpienia od umowy zgodnie z art. 494 k.c.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy apelację jako niezasadną oddalił. (art. 385 k.p.c. )

Jednocześnie zgodnie z art. 108§ 1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki zwrot kosztów procesu za drugą instancję w wysokości 1200 zł według 50% stawki minimalnej wynagrodzenia radcy prawnego zastępującego powódkę w tym postępowaniu (§12 ust.1 pkt 1 i §6 pkt 5 w zw. z §2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 ze zm.)