Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2012 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR (del.) Rafał Wagner

Protokolant – praktykant Magdalena Wojturska

po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2012 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa E. A., F. S. i Z. M.

przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...)

o zapłatę

I.  zasądza od Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz:

1)  E. A. kwotę 1.607.000 (jeden milion sześćset siedem tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty,

2)  F. S. i Z. M. kwoty po 803.500 (osiemset trzy tysiące pięćset) zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie od E. A. kwotę 1.829,44 (jeden tysiąc osiemset dwadzieścia dziewięć 44/100) zł, a od F. S. i Z. M. kwoty po 914,71 (dziewięćset czternaście 71/100) zł tytułem kosztów opinii biegłych poniesionych tymczasowo z sum Skarbu Państwa;

IV.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu.

UZASADNIENIE

Pozwem z 31 marca 2010 r. E. A., F. S.i Z. M.wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...)następujących kwot:

1)  na rzecz E. A. – 3.000.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty,

2)  na rzecz F. S. i Z. M. – po 1.500.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Ponadto powodowie wnosili o zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych. Powodowie domagali się zasądzenia dochodzonych kwot na podstawie art. 160 k.p.a. tytułem odszkodowania za szkodę rzeczywistą i utracone korzyści w związku z wydaniem orzeczenia z 10 grudnia 1965 r. (...) odmawiającego poprzednikom prawnym powodów przyznania prawa własności czasowej do nieruchomości przy ul. (...)(pozew – k. 2-12).

Postanowieniem z 11 maja 2010 r. zmienionym postanowieniem z 24 sierpnia 2010 r. E. A. została zwolniona od opłaty od pozwu ponad 2.000 zł, natomiast F. S. i Z. M. od płaty od pozwu ponad kwoty po 500 zł (postanowienia – k. 68 i 83).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości. Podniósł m.in. zarzut przedawnienia oraz wskazał na niewłaściwe oznaczenie jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb Państwa (odpowiedź na pozew – k. 95-102).

Na rozprawie w dniu 5 grudnia 2012 r. Sąd na podstawie art. 67 § 2 k.p.c. ustalił, że właściwą jednostką organizacyjną reprezentującą Skarb Państwa w niniejszym postępowaniu jest Wojewoda (...)i w związku z tym zwolnił od udziału w sprawie Prezydenta (...) (protokół rozprawy – k. 256).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Współwłaścicielami nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), dla której prowadzona była księga nr hip. (...) byli F. M. (M.) w 6/10 częściach oraz B. M., A. L., A. M. i J. M. – w 1/10 każde z nich (kopia zaświadczenia (...) z 9 stycznia 1991 r. – k. 26).

Z dniem 21 listopada 1945 r., tj. po wejściu w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy grunt ww. nieruchomości, na podstawie art. 1 tego dekretu, przeszedł na własność gminy (...). Pismem z 14 października 1948 r. współwłaściciele nieruchomości złożyli wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do przedmiotowej nieruchomości (kopia wniosku – k. 27).

Orzeczeniem z dnia 10 grudnia 1965 r. w sprawie (...)odmówiło wnioskodawcom przyznania prawa własności czasowej (użytkowania wieczystego) do nieruchomości (...)położonej przy ul. (...). W uzasadnieniu odmowy wskazano, że na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego teren nieruchomości (...)przeznaczony został pod budowę sieci miejskiej dla Zakładu (...)(orzeczenie administracyjne – k. 28).

Decyzją z dnia 27 listopada 2003 r., sygn.(...)(sprostowaną postanowieniem z 27 lutego 2004 r.), (...)w W.stwierdziło nieważność orzeczenia administracyjnego z 10 grudnia 1965 r. jako wydanego z rażącym naruszeniem art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. odnośnie części gruntu będącej własnością Gminy (...). W uzasadnieniu decyzji (...)wskazało, że w dacie wydania wadliwej decyzji obowiązywał Plan zatwierdzony uchwałą (...)z dnia 2 lipca 1956 r. określający przedmiotowy teren jako „budownictwo przemysłowe”. Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że sformułowania planu stanowić mogły podstawę do jednoznacznego ustalenia, iż korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela nie dało się pogodzić z jego przeznaczeniem (decyzja z 27 listopada 2003 r. – k. 30-33, postanowienie o sprostowaniu decyzji – 34-35).

Decyzją z dnia 30 listopada 2006 r., sygn. (...), (...)w W.odmówiło przyznania wnioskodawcom odszkodowania na podstawie art. 160 k.p.a. (decyzja z 30 listopada 2006 r. - k. 36-41). W tym czasie prowadzone było jeszcze przed Prezydentem (...) postępowanie o przyznanie prawa użytkowania wieczystego do gruntu przedmiotowej nieruchomości.

Decyzją z dnia 29 listopada 2007 r. nr (...)Prezydent (...)po rozpatrzeniu wniosku z dnia 19 października 1948 r. odmówił powodom w niniejszym postępowaniu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego w odniesieniu do gruntu stanowiącego własność (...), włączonego w granice działek nr ew. (...), (...)i (...)z obrębu (...), położonego przy skrzyżowaniu ulic (...). W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że dawna nieruchomość hipoteczna została włączona w granice następujących działek:

- nr ew. (...)– własność Skarbu Państwa, użytkownik wieczysty (...) S.A.,

- nr ew. (...)– 82 m ² (KW nr (...)) – własność (...), użytkownik wieczysty (...),

- nr ew. (...)– 138 m ² (z ogólnej powierzchni działki 1.076 m ²) – własność (...)(ul. (...)),

- nr ew. (...)– 242 m ² (z ogólnej powierzchni działki 6.703 m ²) - własność (...)(ul. (...)).

Podstawę do przeprowadzenia przebudowy ulic (...)stanowiła decyzja o lokalizacji szczegółowej nr (...)/(...) (decyzja - k. 107).

Przedmiotowa nieruchomość nie jest objęta żadnym obowiązującym planem zagospodarowania przestrzennego. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (...)nieruchomość położona jest w strefie (...)funkcjonalnego, która stanowi obszar przewidziany dla koncentracji funkcji usługowych o znaczeniu (...), metropolitarnym, krajowym i międzynarodowym, w tym inwestycji celu publicznego, które w połączeniu z zabudową mieszkaniową będą ogniskowały życie społeczne metropolii (...).

W dniu 12 stycznia 2007 r. powodowie wystąpili przeciwko Skarbowi Państwa z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, żądając w nim tych samych kwot, które następnie stanowiły przedmiot niniejszego postępowania. Do zawarcia ugody jednakże nie doszło (protokół posiedzenia pojednawczego – k. 47-48, wniosek – k. 133).

W wyniku spadkobrania po A. L. zmarłej 1 kwietnia 1949 r., F. M. (M.) zmarłej 20 stycznia 1962 r., B. M. zmarłym 1 maja 1980 r., A. M. zmarłym 24 czerwca 1998 r. i J. M. zmarłym 17 grudnia 2007 r. powodowie są następcami prawnymi byłych właścicieli w następujących udziałach: E. A. w ½, a F. S. i Z. M. w ¼ (okoliczności niesporne ustalone w toku postępowań administracyjnych, orzeczenia spadkowe – k. 50-54).

Wartość nieruchomości przy ul. (...)(prawa użytkowania wieczystego) objętej decyzją z 27 listopada 2003 r. (tj. części działek (...), (...)i (...)o łącznej powierzchni 462 m ²) Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa i wyceny nieruchomości. W zakresie przeznaczenia nieruchomości biegły wskazał, że w dacie 10 grudnia 1965 r. obowiązywał Ogólny Plan zagospodarowania przestrzennego zatwierdzony Uchwałą nr (...)z dnia 31 stycznia 1961 r. Na tej podstawie wydano decyzję z 12 sierpnia 1963 r. o lokalizacji szczegółowej dla budynku rozdzielni sieci miejskiej Zakładu (...). W decyzji odmownej z 10 grudnia 1965 r. nie wyjaśniono jednak, czy budowa sieci miejskiej energetycznej w istocie uniemożliwiała korzystanie z gruntu przez byłych właścicieli. Brak było możliwości ustalenia, czy chodziło o instalacje podziemne i nadziemne. W rzeczywistości został tam pobudowany parterowy budynek zawierający w części stację trafo, należący obecnie do (...), w którego otoczeniu S.M. (...)pobudowała wysoki budynek wielomieszkaniowy. Aktualnie dla nieruchomości nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Natomiast w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (...)z 26 października 2006 r. nieruchomość jest położona w strefie śródmieścia funkcjonalnego, która stanowi obszar przewidziany dla koncentracji funkcji usługowych o znaczeniu (...), metropolitalnym, krajowym i międzynarodowym, w tym inwestycji celu publicznego, które w połączeniu z zabudową mieszkaniową będą ogniskowały życie społeczne metropolii (...). Biegły przy dokonywaniu wyceny jako podstawę przyjął aktualne przeznaczenie gruntu.

Z opinii biegłego wynika, że aktualna wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego przedmiotowego gruntu wg stanu z dnia 10 grudnia 1965 r. oraz cen z daty opiniowania wynosi 3.334.000 zł. Wartość ta została ustalona bez uwzględnienia istniejących utrudnień związanych z tym, że na nieruchomości znajdowały się ruiny, które wymagały rozebrania i wywiezienia. Koszty rozbiórki i wywiezienia gruzu wynoszą 120.000 zł (opinia biegłego J. P. – k. 269-281).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o niekwestionowane co do autentyczności dowody z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy - decyzja administracyjna oraz orzeczenia sądów, korzystając z materialnej mocy dowodowej wynikającej z treści art. 244 k.p.c., stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

Sąd uznał, że opinia biegłego J. P. została sporządzona przez osobę posiadającą fachową wiedzę i doświadczenie. Wykształcenie biegłego oraz jego empiria stanowią dla Sądu gwarancję rzetelności i dlatego wnioski wypływające z treści sporządzonej przez niego opinii przyjęte zostały jako wiarygodny dowód mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w zakresie wartości rynkowej nieruchomości przy ul. (...). Ostatecznie wnioski sformułowane przez biegłego nie były kwestionowane przez powodów. Pozwany natomiast zakwestionował je wnosząc o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Zdaniem Sądu, zarzuty postawione przez pozwanego nie były uzasadnione. Sąd w całości przychyla się do argumentacji biegłego przedstawionej w trakcie ustnych wyjaśnień (protokół rozprawy – k. 315-316). Gdyby nieruchomość nie została zabrana powodom (ich poprzednikom prawnym), to mogliby oni dysponować nieruchomością, a w przypadku sprzedaży uzyskać cenę odpowiednią do aktualnego przeznaczenia nieruchomości. Biegły przy tym podkreślił, że przeznaczenie nieruchomości, jest czymś innym niż jej stan prawny. Zasadnie również w opinii zostało przyjęte, że intensywność zabudowy przedmiotowej nieruchomości mogłaby być zbliżona do zabudowy działek sąsiednich.

Przy dokonywaniu ustaleń stanu faktycznego Sąd pominął opinię biegłego T. W. (k. 210-218), albowiem opinia została sporządzona niezgodnie z poleceniem Sądu i nie odnosiła się do cen aktualnych.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części dotyczącej działek (...), (...)i (...) w zakresie poniesionej przez powodów szkody rzeczywistej.

Co do działki (...), stanowiącej własność Skarbu Państwa, brak jest na datę orzekania indywidualnego orzeczenia administracyjnego wydanego przez właściwy organ w sprawie orzeczenia o wadliwości decyzji dekretowej. Jest to wystarczająca podstawa do oddalenia powództwa w tej części na podstawie art. 160 k.p.a.

W związku z tym, że wadliwa decyzja w zakresie działek (...), (...)i (...) została wydana przed dniem 1 września 2004 r., w sprawie ma zastosowanie art. 160 k.p.a. W myśl art. 160 § 2 k.p.a. do odszkodowania stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. W sprawie należało zatem ustalić, czy nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, którym było wydanie decyzji z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a., albo stwierdzenie nieważności takiej decyzji, a zatem - czy została wydana decyzja niezgodna z prawem, a następnie, czy szkoda została wyrządzona i w jakiej wysokości oraz czy pozostaje ona w związku przyczynowym z wydaniem decyzji.

Stwierdzenia w pierwszej kolejności wymaga, w oparciu o utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, że fakt, iż decyzja administracyjna została wydana z rażącym naruszeniem prawa, przesądza o bezprawności i winie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 maja 1985 r., II CR 121/85, OSNC 1986, nr 4, poz. 53).

Na stronie powodowej ciążył natomiast obowiązek wykazania, przy bezspornym fakcie wydania wadliwej w dniu 10 grudnia 1965 roku, pozostałych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, a zatem faktu powstania szkody (i jej rozmiarów) oraz istnienie normalnego związku przyczynowego pomiędzy ową szkodą a zdarzeniem, które ją wywołało.

W przekonaniu Sądu, nie może budzić wątpliwości, że powodowie na skutek wadliwej decyzji (...)z dnia 10 grudnia 1965 roku, którą odmówiono przyznania prawa własności czasowej do gruntu przy ul. (...)ich poprzednikom prawnym, ponieśli rzeczywistą szkodę, rozumianą jako powstałą wbrew woli poszkodowanego różnicę między obecnym jego stanem majątkowym (tu - stanem majątkowym jego następców prawnych), a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 11 lipca 1957 roku, 2 CR 304/57, OSN 1958, nr III, poz. 76 oraz w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1963 roku, IH PO 31/63, OSNCP 1964, nr 7-8, poz. 128 czy też w wyroku z dnia 16 kwietnia 2002 roku w sprawie V CKN 960/00 oraz z dnia 15 listopada 2002 roku w sprawie V CKN 1325/00). Szkodę rzeczywistą ( damnum emergens), jaką ponieśli powodowie stanowi uszczerbek majątkowy, jaki powstał na skutek niezaspokojenia uprawnienia do przyznania prawa własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) ich poprzednikom prawnym, a której wysokość wyznacza wartość tego prawa. Niewątpliwym jest przy tym, że nie istnieje już możliwość ustanowienia na rzecz powodów prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej nieruchomości w części dotyczącej działek (...), (...)i (...). Jak bowiem wynika z rozstrzygnięcia zawartego w decyzji z 29 listopada 2007 r. jedna z nich przekazana została w użytkowanie wieczyste innemu podmiotowi, a dwie z nich aktualnie stanowią części ulic (...).

Rozstrzygnięcie o istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy tak rozumianą szkodą a zdarzeniem ją powodującym (tj. orzeczeniem (...)z dnia 29 sierpnia 1953 roku) musi być poprzedzone oceną, czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby zapadła decyzja zgodna z prawem (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 06 lutego 2004 roku, II CK 433/02, LEX nr 163987). Na tak postawione pytanie należy w przekonaniu Sądu udzielić odpowiedzi przeczącej. Wypada bowiem przyjąć, że alternatywnym zachowaniem się właściwego organu w odpowiedzi na wniosek złożony na podstawie art. 7 dekretu byłaby decyzja przyznająca prawo użytkowania wieczystego gruntu. Zgodnie z aprobowanym przez Sąd orzecznictwem Sądu Najwyższego i Naczelnego Sadu Administracyjnego art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 roku był źródłem obowiązku gminy, a następnie Państwa i odpowiadającego mu uprawnienia byłego właściciela do domagania się ustanowienia prawa w drodze administracyjnej decyzji (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku a dnia 7 lutego 1995 roku, III ARN 83/94, OSNAPUS z 1995 roku, nr 12, poz. 142 i Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 14 października1996 roku, (...)19/96, (...)z 1997 roku, nr 2, poz. 56). Z ustaleń dokonanych przez (...), a zawartych w uzasadnieniu decyzji nadzorczej z dnia 27 listopada 2003 roku, wynika, że korzystanie z nieruchomości przez dotychczasowych właścicieli dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu. Potwierdził to w swojej opinii biegły J. P.. Potwierdza to również fakt, że tylko nieznaczna część nieruchomości została faktycznie zajęta pod urządzenia zakładu energetycznego.

Pozwany zarzucał, że 12 sierpnia 1963 r. (...)wydało decyzję, mocą której przekazano część przedmiotowej nieruchomości w użytkowanie Zakładom (...)w celu wybudowania rozdzielni sieci miejskiej. Jednakże stanowisko to nie uwzględnia faktu, że ta część gruntu, która była niezbędna pod rozdzielnię, aktualnie stanowi jedynie działkę (...). Zatem argument ten nie mógł dotyczyć pozostałych trzech działek. Jak wynika z aktualnego sposobu wykorzystania terenu budowę sieci energetycznej można było pogodzić z korzystaniem z trzech działek przez poprzedników prawnych powodów.

Ponadto stwierdzić należy, że w 1965 r. jedynym obowiązującym planem był Ogólny plan zabudowania (...)z 1931 roku. Przyjmowane po II wojnie światowej plany z uwagi na niezachowanie obowiązku publikacji nie mogą być uznane za powszechnie obowiązujące źródła prawa. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie wynika natomiast, aby sposób korzystania z gruntu był nie do pogodzenia z planem z 1931 r.

Dopiero decyzją lokalizacji szczegółowej nr (...)/(...)z dnia 4 sierpnia 1969 r. (...)wydało zgodę na przebudowę ulicy (...)na odcinku (...)(decyzja – k. 155).

Teza pozwanego o nieuchronności wywłaszczenia i przerwaniu w związku z tym normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją dekretową a szkodą może nie może być uwzględniona. Omawiane twierdzenie pozwanego można w pewien sposób powiązać z tezami wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2006 r. (I CSK 90/05, OSNC z 2006 r. nr 11, poz. 193) odnośnie tego, że fakt nieuchronności wywłaszczenia nieruchomości ma wpływ na wysokość odszkodowania, to jednak stwierdzić należy, że nie znajdują one zastosowania w niniejszej sprawie. Po pierwsze, w pełni zgodzić się należy z poglądem wyrażonym przez J. J. w krytycznej glosie do wyroku Sądu Najwyższego z 2 marca 2006 r. (Palestra z 2007 r., nr 3-4), że powołanie się przez pozwanego na hipotetyczną przyczynę uszczerbku doznanego przez poszkodowaną może być rozważane tylko, gdy przyczyna hipotetyczna stanowi ogniwo teoretycznego łańcucha przyczynowego równoległego, niezależnego od rzeczywistej sekwencji wydarzeń. Nigdy nie będzie ono natomiast możliwe w przypadkach, w których rzeczywiście zaistniałe zdarzenie szkodzące stworzyło możliwość hipotetycznego wystąpienia alternatywnej przyczyny szkody. Wówczas z założenia nie jest możliwe wykazanie, że w braku zdarzenia sprawczego niewątpliwie wystąpiłaby hipotetyczna przyczyna uszczerbku.

W ocenie Sądu Okręgowego ową nieuchronność wywłaszczenia, o której mowa w wyroku Sądu Najwyższego z 2 marca 2006 r. należy wiązać tylko i wyłącznie z wysokością odszkodowania należnego dotychczasowym właścicielom nieruchomości. Jednak w tej mierze bardziej przekonujące jest zdanie Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 6 marca 2008 r. (I CSK 472/07, M.Prawn. 2008/8/398), w świetle którego pomimo trudności z ustaleniem wartości odszkodowania za grunt przejęty przez państwo na podstawie dekretu z 26 października 1945 r. powinno ono odpowiadać jego rzeczywistej wartości. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wyraźnie zakwestionował poprawność poglądu o ustaleniu odszkodowania w oparciu o nieobowiązujące już przepisy ustawy z 1958 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 września 2008 r. (I ACa 15/08, nie publ.) wyraził słuszny pogląd, iż dopiero stwierdzenie wydania decyzji dekretowej z naruszeniem prawa otwiera prawną możliwość dochodzenia naprawienia powstałej wcześniej szkody, a więc kreuje odpowiedzialność i roszczenie odszkodowawcze czyniąc je jednocześnie wymagalnym. Brak prawnej możliwości uzyskania naprawienia szkody przed uzyskaniem stwierdzenia nieważności decyzji stanowiącej źródło tej szkody, oznaczający też brak przed tą datą roszczenia powoduje, że nie znajduje usprawiedliwienia twierdzenie o ustalaniu odszkodowania wg kryteriów obowiązujących w dacie wydania wadliwej decyzji. Skoro odpowiedzialność organu wskazanego w § 3 art. 160 k.p.a. i roszczenia powodów powstały w 2003 r., to dla ustalenia wysokości odszkodowania zastosowanie mają tylko przepisy k.c. Przy jego ustaleniu brać więc należy pod uwagę stan rzeczy na datę decyzji szkodzącej, przy czym przez stan rzeczy rozumieć tu należy odszkodowanie jako takie, natomiast wysokość tego stanu rzeczy czyli odszkodowania ustalić należy wg cen aktualnych. Gdyby przyjmować koncepcję odszkodowania nie za utraconą nieruchomość, lecz za nieuzyskanie odszkodowania za wywłaszczenie, to obowiązującą w dacie orzekania jest ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, która w art. 128 przewiduje wywłaszczenie własności nieruchomości za odszkodowaniem odpowiadającym wartości odjętego prawa.

Z uwagi na to, że aktualna wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego przedmiotowego gruntu wg stanu z dnia 10 grudnia 1965 r. oraz cen z daty opiniowania wynosi 3.334.000 zł. Przy czym kwota ta winna zostać pomniejszona o 120.000 zł z tytułu kosztów rozbiórki i wywozu gruzu. W konsekwencji Sąd zasądził na rzecz powodów kwotę 3.214.000 zł odpowiednio do udziałów w spadku w kwotach 1.607.000 zł i po 803.500 zł.

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił. Oddalenie powództwa dotyczy również żądania zasądzenia odszkodowania z tytułu utraconych korzyści. Problem możliwości dochodzenia lucrum cessans w sytuacji wydania wadliwej decyzji administracyjnej rozstrzygnięty został w uchwale Sądu Najwyższego z 31 marca 2011 r. (III CZP 112/10, OSCP 2011/7-8/75). Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli ostateczna wadliwa decyzja administracyjna została wydana przed dniem wejścia w życie Konstytucji, odszkodowanie przysługujące na podstawie art. 160 § 1 k.p.a. nie obejmuje korzyści utraconych wskutek jej wydania, choćby ich utrata nastąpiła po wejściu w życie Konstytucji.

W uzasadnieniu ww. uchwały wskazano, m.in.: Należy uznać, zgodnie z zasadą tempus regit actum, że zdarzenie prawne wywołuje skutki określone przez normy prawne obowiązujące w chwili zajścia zdarzenia (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2008 r., P 5/07, OTK-A Zb.Urz. 2008, nr 9, poz. 163). Wychodząc z takich założeń, przyjmuje się, w zgodzie z motywami wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, że stan prawny będący skutkiem tego wyroku - m.in. orzekającego, iż art. 418 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji - ma zastosowanie w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej orzeczeniem lub zarządzeniem wydanym po wejściu w życie Konstytucji, a przed dniem 1 września 2004 r. W sprawach natomiast o naprawienie szkody wyrządzonej orzeczeniem lub zarządzeniem wydanym po wejściu w życie kodeksu cywilnego, a przed wejściem w życie Konstytucji należy nadal stosować art. 418 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2003 r., I CK 150/02, i z dnia 12 lutego 2010 r., I CSK 328/09). Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, pozostaje w ścisłym związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, dlatego wszystkie racje przemawiające za związaniem czasowego zasięgu skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, z chwilą wydania orzeczenia lub zarządzenia są aktualne także w odniesieniu do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, tj. uzasadniają związanie czasowego zasięgu wprowadzonej tym wyrokiem zmiany stanu prawnego z datą wydania wadliwej decyzji administracyjnej.

Objęcie odszkodowaniem na podstawie art. 160 § 1 k.p.a. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, korzyści utraconych w okresie od dnia 17 października 1997 r. wskutek wadliwej decyzji wydanej przed tym dniem byłoby więc równie nieuzasadnione, jak objęcie odszkodowaniem na podstawie art. 417 k.c. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, uszczerbków powstałych w okresie od dnia 17 października 1997 r. wskutek wydanego przed tym dniem orzeczenia lub zarządzenia, które nie uzasadniało odpowiedzialności w świetle art. 418 k.c. ze względu na brak przesłanek dotyczących winy funkcjonariusza. W obu przypadkach uznanie odpowiedzialności odszkodowawczej zakładałoby zastosowanie będącego następstwem wyroków Trybunału Konstytucyjnego nowego, dostosowanego do wymagań Konstytucji stanu prawnego z mocą wsteczną, odniesioną do okresu sprzed wejścia w życie Konstytucji, każdy zaś wyjątek od zakazu wstecznego działania prawa musi wynikać w sposób niewątpliwy z ustawy, a tu nie miałby on takiej podstawy, w każdym razie nie można by za nią uważać wymagania zgodności ustaw zwykłych z Konstytucją, ponieważ granicę czasową tego wymagania wyznacza dzień wejścia Konstytucji w życie.

(…) Podsumowując, jeżeli ostateczna wadliwa decyzja administracyjna została wydana przed wejściem w życie Konstytucji, odszkodowanie na podstawie art. 160 § 1 k.p.a. nie obejmuje korzyści utraconych wskutek jej wydania, choćby ich utrata nastąpiła po wejściu w życie Konstytucji.

Sąd Okręgowy w pełni podziela zarówno stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwale z 31 marca 2011 r. jak i jego uzasadnienie.

Rozstrzygając o legitymacji biernej pozwanego wskazać należy, że wadliwa decyzja wydana została przez (...). Ponieważ organ, który tę decyzję wydał już nie istnieje, wobec tego odpowiedzialność odszkodowawcza obciąża następcę prawnego organu, który tę wadliwą decyzję wydał. (...)było organem wykonawczym i zarządzającym władzy państwowej stopnia wojewódzkiego (art. 12 i 38 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej – Dz.U. nr 14 z 1950 r., poz. 130). Kompetencje tego organu przeszły, zgodnie z ustawą z dnia 22 listopada 1973 r. o zmianie ustawy o radach narodowych , na terenowe organy administracji państwowej szczebla wojewódzkiego (Dz.U. nr 47, poz. 276), przy czym w miejsce (...)terenowym organem stopnia wojewódzkiego został Prezydent (...). Stan ten uległ zmianie z dniem 27 maja 1990 r., kiedy do właściwości wojewodów przeszły, między innymi, kompetencje należące uprzednio do terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego (art. 53 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach administracji rządowej ogólnej Dz.U. nr 90, poz. 123). Przedstawiony stan prawny prowadzi do wniosku, iż biernie legitymowany w sprawie jest Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę (...). Właściwość Wojewody (...)jako statio fisci Skarbu Państwa w niniejszym procesie wynika także z domniemania kompetencji zawartego w art. 24 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (t.j. Dz.U. z 2001 r., nr 80, poz. 872).

Odsetki ustawowe z uwagi na odszkodowawczy charakter roszczenia (art. 363 § 2 k.c.) zostały zasądzone od daty wydania wyroku. W razie bowiem ustalenia odszkodowania, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 363 § 2 k.c., według cen z chwili wyrokowania, należy się ono w tej wysokości, gdy ceny te były wyższe od występujących wcześniej, dopiero od tej chwili. Zatem od tej chwili można mówić o opóźnieniu się dłużnika w zapłacie odszkodowania ustalonego według tych cen i w konsekwencji dopiero od tej chwili można zasądzić od niego odsetki za opóźnienie (tak trafnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 kwietnia 2009 roku, I CSK 524/08, LEX 511024). Dalej idące żądanie w tym zakresie podlegało zaś oddaleniu.

W ocenie Sądu, zupełnie bezprzedmiotowy jest zarzut pozwanego dotyczący przedawnienia w zakresie odszkodowania ponad kwotę wskazaną w zawezwaniu do próby ugodowej (k. 101). Wynika to już z tego względu, że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej dotyczył dokładnie tych samych kwot jakie zostały wskazane w pozwie (k. 133).

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c., znosząc je pomiędzy stronami. W tym zakresie Sąd wziął pod uwagę stopień uwzględnienia roszczenia powodów. Jednocześnie Sąd zobowiązał powodów do uiszczenia wydatków poniesionych tymczasowo z sum Skarbu Państwa na poczet opinii biegłych, odstępując, z uwagi na charakter sprawy i sytuację majątkową powodów od zobowiązania do uiszczenia brakującej części opłaty w części, w jakiej powództwo nie zostało uwzględnione (art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).