Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Maria Jolanta Kazberuk

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 maja 2015 r. w B.

sprawy z odwołania J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 sierpnia 2014 r. sygn. akt III U 102/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1676/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 13 stycznia 2014 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił J. K. prawa do wcześniejszej emerytury, uznając, że wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy w OSP w B. od dnia 10 marca 1987 r. do dnia 31 grudnia 1990 r., w tym bowiem okresie wnioskodawca był zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/2 etatu).

W odwołaniu J. K. domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do wcześniejszej emerytury oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych. Zdaniem wnioskodawcy, organ rentowy niezasadnie odmówił mu zaliczenia okresów zatrudnienia na stanowisku traktorzysty: od dnia 1 listopada 1973 r. do dnia 23 kwietnia 1974 r., od dnia 10 maja 1976 r. do dnia 25 marca 1982 r., od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 31 maja 1991 r. i od dnia 19 lipca 1991 r. do dnia 6 lipca 1992 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy podtrzymał podstawy skarżonej decyzji. W kwestii dotyczącej nieuwzględnionych okresów zatrudnienia w PGR w B. od dnia 1 listopada 1973 r. do dnia 23 kwietnia 1974 r., od dnia 10 maja 1976 r. do dnia 25 marca 1982 r., od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 6 lipca 1992 r., powołał się na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 20 sierpnia 2012 r. w sprawie III U 200/13, oddalający odwołanie wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2014 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. K. prawo do emerytury od dnia 6 grudnia 2013 r. oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz J. K. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z ustaleniami Sądu Okręgowego, na skutek pierwszego wniosku J. K. (ur. w dniu (...), s. F.) o emeryturę z dnia 14 lutego 2013 r., organ rentowy decyzją z dnia 21 lutego 2013 r. odmówił mu prawa do tego świadczenia, uznając, że wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Następnie Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 20 sierpnia 2013 r. (sygn. akt III U 200/13) oddalił odwołanie J. K. od tej decyzji. Strony nie zaskarżyły tego orzeczenia.

W dniu 6 grudnia 2013 r. odwołujący po raz drugi wystąpił z wnioskiem o emeryturę. Na dzień 1 stycznia 1999 r. organ rentowy przyjął za udowodnione 29 lat 6 miesięcy i 10 dni okresów składkowych. Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył wnioskodawcy 6 lat 5 miesięcy i 15 dni (okres zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w B. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego).

Zgodnie z dalszymi ustaleniami Sądu Okręgowego wnioskodawca w dniu 21 marca 1972 r. uzyskał prawo jazdy kategorii B i T, natomiast w dniu 25 września 1978 r. - kategorii C. W okresie od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. był zatrudniony w Zakładzie (...) w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B.. Zakład ten zajmował się wszelkimi pracami remontowo-budowlanymi prowadzonymi na terenie PGR. Początkowo wnioskodawca zajmował stanowisko pomocnika murarzy, natomiast od dnia 1 listopada 1973 r. - stanowisko traktorzysty. W okresie od dnia 24 kwietnia 1974 r. do dnia 14 kwietnia 1976 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową i po jej zakończeniu w dniu 10 maja 1976 r. powrócił do PGR na stanowisko traktorzysty. W dniu 15 maja 1979 r. został przeniesiony na stanowisko kierowcy samochodowego, ponieważ jednemu z pracowników przydzielono do obsługi ciągnik.

W dniu 26 marca 1982 r. wnioskodawca został przeniesiony do Zakładu Usług (...), który działał również w ramach PGR w B.. Zakład ten zajmował się szerokim zakresem usług - od transportu po obsługę stołówek, rzeźni, ubojni i chodni. W struktury Zakładu Usług (...) wchodziły również trzy kotłownie. W momencie przeniesienia wnioskodawcy do Zakładu Usług (...), został on zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego (...) na czas odbywania zasadniczej służby wojskowej pracownika, obsługującego ten samochód. Z odwołującym zawarto również umowę o pracę dodatkową. Na podstawie tej umowy wnioskodawca zobowiązał się do wykonywania dodatkowych prac spedycyjnych w zakresie przewozu materiałów samochodami ciężarowymi. Do czynności tych zaliczone zostały prace takie jak: dokonywanie zakupów zgodnie z zamówieniami; załadunek i wyładunek przewożonych materiałów; rozliczanie się z ilości oraz materialna odpowiedzialność za ich stan i jakość, a także dowóz dzieci do i ze szkoły oraz odpowiedzialność za ich bezpieczeństwo. Czynności te wiązały się z dodatkowym wynagrodzeniem. W dniu 30 marca 1983 r. wnioskodawca ukończył kurs palacza c.o. i w dniu 1 maja 1985 r. został zatrudniony na stanowisku palacza c.o. - w sezonie grzewczym, i konserwatora - poza sezonem grzewczym. Na tym łączonym stanowisku pracował do końca zatrudnienia w PGR w B.. W zakresie czynności na stanowisku palacza c.o. do wnioskodawcy należało m.in. rozpalanie kotłów wodnych niskiego ciśnienia z górnym i dolnym odprowadzaniem splin bez mechanicznego nawęglania i podmuchu ze stałymi rusztami, nawadnianie kotłów i sieci centralnego ogrzewania i uruchamianie agregatów pompowych etc. Z akt osobowych nie wynikało, aby w trakcie zatrudnienia w PGR w B. wnioskodawca korzystał z urlopów bezpłatnych lub zwolnień lekarskich. Pominięto również dokumenty pracownicze, które zostały wystawione na dane J. K., a które dotyczyły zupełnie innej osoby - ur. w dniu (...), s. J..

W oparciu o zeznania świadków W. S., J. P. i D. K., Sąd Okręgowy ustalił, że już na początku zatrudnienia wnioskodawca pracował jako traktorzysta, gdyż w momencie jego zatrudnienia PGR dysponował wolnym traktorem. Transportował materiały budowlane niezbędne dla prowadzonych przez (...) budów i remontów. W momencie przeniesienia na stanowisko kierowcy samochodowego wnioskodawca obsługiwał samochód ciężarowy o ciężarze powyżej 3,5 tony. Posiadał wówczas stosowane uprawnienia. Transportował materiały budowlane od żwiru i piasku po pustaki i cegły.

Na tej podstawie Sąd uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okres od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 25 marca 1982 r., przyjmując, iż od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 14 grudnia 1979 r. wnioskodawca pracował jako traktorzysta, natomiast od dnia 15 maja 1979 r. do dnia 25 marca 1982 r. jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze powyżej 3,5 tony.

Zgodnie z dalszymi ustalenia Sądu Okręgowego, w okresie od dnia 26 marca 1982 r. do dnia 30 kwietnia 1985 r. wnioskodawca pracował na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego (...) i okresu tego nie uwzględniono do stażu pracy w warunkach szczególnych. Od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. wnioskodawca pracował na podwójnym, łączonym stanowisku - palacza c.o. i konserwatora. W okresie grzewczym pracował przy obsłudze jednej z trzech kotłowni należących do PGR-u w B.. Była to najstarsza z kotłowni, zaopatrująca w ciepło 6 bloków mieszkalnych oraz budynki administracyjne PGR-u. Kotłownia ta nie dostarczała ciepłej wody. Wnioskodawca pracował w systemie zmianowym po 12h. Obsługiwana przez niego kotłownia nie była zautomatyzowana, wszystkie prace były wykonywane ręcznie. Składała się z dwóch dużych kotłów i jedno kotła wspomagającego, używanego przy bardzo niskich temperaturach. Na dobę zużywano ok. 2 ton opału. Sezon grzewczy trwał od października do kwietnia. Data rozpoczęcia sezonu i jego zakończenia była uzależniona od warunków atmosferycznych, jednak średnio trwał pół roku. Palacz musiał ręcznie załadować opał oraz wyładować żużel. W toku postępowania w sprawie III U 200/13 Sąd Okręgowy w Suwałkach badał m.in. czy piece, których obsługą zajmował się odwołujący w spornym okresie, były piecami typu przemysłowego. Na tę okoliczność dopuszczony został dowód z opinii biegłego z zakresu bhp, który stwierdził, iż kotły centralnego ogrzewania do lokalnego ogrzewania bloków mieszkalnych, jak to miało miejsce w przypadku kotłowni obsługiwanej przez wnioskodawcę, nie spełniały kryteriów koniecznych do uznania ich za piece typu przemysłowego. Biegły wskazał na brak zaświadczenia kwalifikacyjnego (...) w zakresie eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych.

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie ustalił, że w aktach osobowych nie zachował się zakres obowiązków, jaki obowiązywał wnioskodawcę na stanowisku konserwatora. W oparciu o zeznania świadków stwierdził, iż po zakończeniu sezonu grzewczego wnioskodawca był każdorazowo kierowany do obsługi traktora. Zatem przez pół roku zajmował się wywozem nieczystości oraz brał udział w pracach polowych (orce, żniwach czy wykopkach). Poza sezonem grzewczym wnioskodawca nie wykonywał żadnych prac konserwacyjnych czy naprawczych (zeznania świadków H. G. i Z. Z. oraz zeznania świadka A. D.).

Do stażu pracy w warunkach szczególnych Sąd Okręgowy uwzględnił prace na stanowisku konserwatora, przyjmując, iż trwały one po 6 miesięcy (od maja do dnia października) w okresie od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. Nie uwzględnił natomiast pracy na stanowisku palacza c.o.

Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 184 ust.1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), a także § 2 ust. 1, § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Podkreślił, że liczba lat pracy w warunkach szczególnych oraz wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych jest badana na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli na dzień 1 stycznia 1999 r. Stwierdził, że pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 r., III UK 92/11, LEX nr 1215158). Analizując akta osobowe, zeznania świadków oraz materiał dowody zgromadzony w aktach rentowych i sprawie III U 200/13 Sądu Okręgowego w Suwałkach, Sąd orzekający w niniejszej zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych okresy wykonywania przez wnioskodawcę prac na stanowisku traktorzysty i kierowcy samochodu ciężarowego. Sąd wskazał, że staż pracy na stanowisku traktorzysty obejmował okresy pracy od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 14 maja 1979 r. i od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 30 października 1985 r., od dnia 1 maja 1986 r. do dnia 30 października 1986 r., od dnia 1 maja 1987 r. do dnia 30 października 1987 r., od dnia 1 maja 1988 r. do dnia 30 października 1988 r., od dnia 1 maja 1989 r. do dnia 30 października 1989 r., od dnia 1 maja 1990 r. do dnia 30 października 1990 r. i od dnia 1 maja 1991 r. do dnia 30 października 1991 r.

Sąd Okręgowy do prac w szczególnych warunkach zaliczył również okres odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej. Sąd powołał się na ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie I UK 399/11 (LEX nr 1211140) przyjął, iż okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze. Sąd Okręgowy ocenił, że wnioskodawca zarówno przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej (od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 23 kwietnia 1974 r.), jak i po jej zakończeniu (od dnia 10 maja 1976 r. do dnia 14 maja 1979 r.) pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku traktorzysty.

Sąd przyjął również, że wnioskodawca poza sezonem grzewczym na stanowisku konserwatora w rzeczywistości wykonywał pracę kierowcy ciągnika (traktorzysty), o której mowa w Wykazie A Dział VIII poz. 3. W tym względzie Sąd oparł się o spójne i jednoznaczne zeznania świadków (również uzyskane w toku postępowania w sprawie III U 200/13). Przywołał ugruntowane stanowisko doktryny i Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w sytuacji oceny, czy pracownik pracował w warunkach szczególnych nie jest istotny rodzaj zajmowanego stanowiska i używana w tym zakresie nomenklatura, ale rodzaj rzeczywiście wykonywanych czynności, ich wymiar i stałość. Sąd Okręgowy nie zaliczył natomiast do prac w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia na stanowisku palacza c.o. Nie znalazł bowiem podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca obsługiwał kotły typu przemysłowego.

Sąd Okręgowy zaliczył również do prac w szczególnych warunkach okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 ton, uznając, że była to praca wymieniona w Wykazie A Dziale VIII poz. 2 (praca kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony). W tym względzie Sąd oparł się o dokumenty znajdujące się w aktach osobowych i zeznania świadków. Sąd uznał, że zeznania świadków w sposób wiarygodny i wyczerpujący wyjaśniły kwestie związane z rodzajem prac wykonywanych na stanowisku kierowcy samochodowego, w tym również rodzaj samochodu obsługiwanego przez wnioskodawcę w okresie od dnia 15 maja 1979 r. do dnia 25 marca 1982 r.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Okręgowego, wnioskodawca udowodnił przesłankę 15 lat pracy w szczególnych warunkach, co uprawniało go do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku od momentu złożenia drugiego wniosku o emeryturę. Sąd wziął pod uwagę, że wcześniejszy wniosek został prawomocnie rozpoznany, ale negatywnie. Podkreślił jednak, że wnioskodawca nie zaskarżył wyroku w drodze apelacji.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w punkcie I sentencji wyroku. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440) w związku z § 4 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r, Nr 8, poz.43) poprzez zmianę decyzji organu rentowego z dnia 13 stycznia 2014 r. i przyznanie prawa do emerytury od dnia 6 grudnia 2013 r. w sytuacji nie spełnienia przez skarżącego określonej tymi przepisami przesłanki posiadania 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze;

2.  naruszenie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. wyrażające się przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów, albowiem Sąd uznał, iż praca w PGR w B. w okresach: od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 31 października 1973 r., od dnia 24 kwietnia 1974 r. do dnia 14 kwietnia 1976 r., od dnia 15 kwietnia 1976 r. do dnia 9 maja 1976 r., od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 30 października 1985 r., od dnia 1 maja 1986 r. do dnia 30 października 1986 r., od dnia 1 maja 1987 r. do dnia 30 października 1987 r., od dnia 1 maja 1988 r. do dnia 30 października 1988 r., od dnia 1 maja 1989 r. do dnia 30 października 1989 r., od dnia 1 maja 1990 r. do dnia 30 października 1990 r. była pracą w warunkach szczególnych wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, choć zebrany materiał dowodowy nie uzasadniał takiego stanowiska.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, tj. o oddalenie odwołania ubezpieczonego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia do Sądu pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że niniejsza sprawa o przyznanie emerytury w szczególnych warunkach była już przedmiotem rozpoznania przez Sąd Okręgowy (III U 200/13) i zakończyła się wyrokiem odmawiającym wnioskodawcy prawa do tego świadczenia. Zgodnie z art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Zatem moc wiążąca orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) może być rozważana tylko wtedy, gdy rozpoznawana jest inna sprawa niż ta, w której wydano poprzednie orzeczenie oraz gdy kwestia rozstrzygnięta innym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2011 r., sygn. akt I BU 2/11).

Dokonując zmiany zaskarżonej odwołaniem decyzji organu rentowego, Sąd Okręgowy poprzedził swe rozstrzygnięcie ustaleniami istotnych dla niego faktów. Ustalenia tych samych okoliczności dokonane w prawomocnie rozstrzygniętej sprawie nie są rzecz jasna pozbawione znaczenia. Nie można jednak uznać, że ich ustalenie w zakończonym postępowaniu uniemożliwia przeprowadzenie dowodów na te same okoliczności. Taki zakaz nie wynika z art. 366 § 1 k.p.c. Z przepisu tego nie wynika też związanie innego sądu uzasadnieniem prawomocnego orzeczenia. Związanie ograniczone jest do samego rozstrzygnięcia. Związanie uzasadnieniem przyjmuje się tylko w przypadku, gdy z samej sentencji nie wynika istota rozstrzygnięcia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 3 sierpnia 2007 r., I UK 86/07, Legalis nr 178359).

Za Sądem Najwyższym wskazać należy, że prawomocny wyrok oddalający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do emerytury ma powagę rzeczy osądzonej w sprawie z odwołania od decyzji wydanej wskutek złożenia wniosku na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), jeżeli jej podstawą są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte w uprzednim prawomocnym wyroku sądu. Natomiast wyrok w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeśli dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy wydał w trybie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nową decyzję, opartą na nowych dowodach mających wpływ na ujawnienie rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., III UK 115/13, Legalis nr 1163155).

Z powyższego zatem wynika, że prawomocny wyrok sądowy oddalający odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej przyznania prawa do emerytury nie stoi na przeszkodzie w ponownym osądzie sprawy w sytuacji złożenia kolejnego wniosku (art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) opartego na nowych okolicznościach faktycznych (wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 16 lipca 2014 r., III AUa 1519/13, Legalis nr 1079467).

W niniejszej sprawie wnioskodawca wnioskuje o ponowne ustalenie prawa do świadczenia emerytalnego, a okoliczności uzasadniające wniosek wykazuje przede wszystkim zeznaniami świadków H. G., Z. Z., W. S. i M. P. (1), a także dokumentacją w postaci akt osobowych z okresu zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B., świadectwami pracy oraz uprawnieniem do prowadzenia pojazdów kategorii A (od dnia 8 czerwca 1970 r.), kategorii B i T (od dnia 21 marca 1972 r.), kategorii C (od dnia 25 września 1978 r.) oraz kategorii BE i CE (od dnia 30 marca 1990). W ocenie Sądu Apelacyjnego, zgłoszone dowody zawierają odmienną ocenę zaistniałych wcześniej faktów i mogą stanowić „samodzielny” dowód. Stanowią też nowe okoliczności, pozwalające na odmienną ocenę przesądzonego już stanu rzeczy, zwłaszcza że w sprawie III U 200/2013 nie doszło do sporządzenia uzasadnienia wyroku. Nie można zatem poznać motywów rozstrzygnięcia Sądu orzekającego w tej sprawie.

Mając to na uwadze, Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie mógł dokonać odmiennych ustaleń odnośnie pracy J. K. w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B.. Sąd Apelacyjny zasadniczo aprobuje stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wyjątkiem jest jednak ocena okresu pracy na łączonym stanowisku palacza c.o.-konserwatora i uznanie, że poza okresem grzewczym wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę traktorzysty. Pomijając tę ocenę, Sąd Okręgowy dokonał właściwych ustaleń faktycznych w sprawie i przeprowadził właściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, które to ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 233 § 1 k.p.c. zawiera przede wszystkim nakaz - nie doznający wyjątku - aby wyrażona ocena w aspekcie wiarygodności dokonana była na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, LEX nr 80267; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2000 r., III CKN 562/98 (...); postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2002 r., II CKN 691/99, LEX nr 54339, Prok. i Pr.-wkł. (...)). Takiemu obowiązkowi Sąd Okręgowy sprostał, wskazując w sporządzonym uzasadnieniu, na jakich dowodach się oparł i dlaczego.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawca J. K. legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach, który w konsekwencji uprawniałby go do otrzymania wcześniejszej emerytury.

W kontekście tak przedstawionego zagadnienia Sąd Apelacyjny podziela ugruntowane już orzecznictwo sądowe, zgodnie z którym wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych instytucją wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia uprzywilejowanego kręgu podmiotów, stąd wymaga ścisłej wykładni i spełnienia ściśle określonych przez prawo warunków.

Warunki przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach określa art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., zwana dalej: ustawa emerytalna). Zgodnie z tym przepisem ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu niższego wieku emerytalnego (przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40), jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz posiadają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Warunkiem uzyskania emerytury wcześniejszej jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W tym względzie ww. ustawa odsyła do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43, zwane dalej: rozporządzenie). Przesłankę odpowiednio długiego okresu pracy w warunkach szczególnych zawiera § 4 ww. rozporządzenia. Stosownie do tego przepisu pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: po pierwsze, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a po drugie, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 rozporządzenia).

Wyjaśnić należy, że w rozpoznawanej sprawie tylko okres pracy do dnia 31 grudnia 1998 r., zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., zwana dalej: ustawa emerytalna), może być uwzględniony do stażu pracy uprawniającego do otrzymania wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Dlatego też dalsze okresy zatrudnienia wnioskodawcy nie mogły być przedmiotem rozważań ani w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji ani w postępowaniu apelacyjnym.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego, z punktu widzenia uprawnień emerytalnych, ma możliwość jej zakwalifikowania pod konkretną pozycję wymienioną w Wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Rozporządzenie to wymienia enumeratywnie rodzaje wykonywanych prac, które uznawane są za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. I do takich prac zaliczają się m.in. prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony (Wykaz A Dział VIII poz. 2 rozporządzenia), prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych (Wykaz A Dział VIII poz. 3 rozporządzenia) oraz prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego (Wykaz A Dział XIV poz. 1 rozporządzenia).

Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd Apelacyjny miał na względzie ugruntowane stanowisko judykatury, zgodnie z którym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 lutego 2013 r., II UK 190/12, Legalis nr 722363; z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08).

Odnosząc się do zarzutów apelacji, Sąd Apelacyjny podziela zasadniczo stanowisko organu rentowego w zakresie braku podstaw do zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów pracy: od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 30 października 1985 r., od dnia 1 maja 1986 r. do dnia 30 października 1986 r., od dnia 1 maja 1987 r. do dnia 30 października 1987 r., od dnia 1 maja 1988 r. do dnia 30 października 1988 r. od dnia 1 maja 1989 r. do dnia 30 października 1989 r., od dnia 1 maja 1990 r. do dnia 30 października 1990 r. i od dnia 1 maja 1991 r. do dnia 30 października 1991 r. Wskazane okresy wpisują się w okres zatrudnienia w Zakładzie Usług (...) Państwowego Gospodarstwa Rolnego w B. od dnia 1 maja 1985 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. na łączonym stanowisku palacza c.o.- konserwatora. W świetle zeznań wnioskodawcy i świadka Z. Z. w tych okresach (a zatem poza okresem grzewczym) wnioskodawca miał wykonywać pracę kierowcy ciągnika. Na podstawie tych zeznań nie można jednak precyzyjnie ustalić, jakie czynności wnioskodawca wykonywał poza okresem grzewczym. Już bowiem z zeznań świadka Z. Z. wynika, świadek ten po zakończeniu sezonu grzewczego (który trwał od jesieni do wiosny i zależał od warunków atmosferycznych) wykonywał prace zlecone jak naprawa dachów czy koszenie trawy. Wprawdzie z zeznań tego świadka wynika również, że wnioskodawca poza okresem grzewczym zajmował się wywozem śmieci, dowożeniem węgla. Istotne jest jednak to, że takie prace były dodatkowo zlecane również świadkowi S. K. (zeznania S. K., k. 15v akt sprawy III U 200/13), który w Zakładzie Usług (...) był zatrudniony na stanowisku konserwatora urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Z uwagi jednak na to, że prace poza okresem grzewczym były pracownikom tego zakładu zlecane i – tak jak w przypadku świadka Z. Z. – mogły dotyczyć prac niepowiązanych w żaden sposób ze sobą, nie można precyzyjnie i w sposób jednoznaczny stwierdzić, że poza okresem grzewczym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy były zlecane wnioskodawcy wyłącznie prace kierowcy ciągnikowego. W tej sytuacji wskazanych okresów, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można było zaliczyć do prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny nie wyklucza oczywiście, iż wnioskodawca w pewnych miesiącach okresów, które w tym zakresie zaliczył Sąd Okręgowy mógł pracować w pełnym wymiarze czasu pracy jako traktorzysta, w szczególności w okresach nasilenia prac polowych w PGR, ale zaoferowany w tym zakresie materiał dowodowy nie jest wystarczający.

Niezaliczenie tych okresów sezonowych, które uwzględnił Sąd Okręgowy w okolicznościach niniejszej sprawy nie pozbawia jednak jeszcze wnioskodawcy prawa do emerytury z przyczyn niżej wskazanych. Przede wszystkim w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można podzielić pozostałych zarzutów apelacyjnych.

Po pierwsze, materiał dowodowy sprawy daje podstawy do uznania za Sądem Okręgowym, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 31 października 1973 r. w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B. na stanowisku pomocnika murarzy faktycznie wykonywał pracę kierowcy ciągnika (traktorzysty) niezależnie od nazwy zajmowanego stanowiska. Treść kwestionariusza osobowego z dnia 13 lipca 1976 r. wyraźnie wskazuje, że wnioskodawca w okresie od grudnia 1972 r. (co najmniej) do dnia sporządzenia tego dokumentu pracował w zawodzie traktorzysty w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B. (PGR w B.). Wnioskodawca przedłożył ten dokument w związku z wcześniejszym podaniem o ponowne zatrudnianie w tym zakładzie pracy po odbytej służbie wojskowej. Z uwagi na to, że zostało ono złożone do tego samego zakładu pracy, w którym pracował przed pójściem do wojska, okoliczność wykonywania określonych obowiązków w danym okresie mogła być łatwo zweryfikowana przez ten zakład pracy pod kątem ich prawdziwości.

Na pracę wnioskodawcy w charakterze traktorzysty od początku jego zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie wskazują też bezpośrednio zeznania H. G. (pracującej od 1972 r. w PGR w B. jako stażystka, a od 1973 r. – jako kadrowa ds. pracowniczych), świadka W. S. (robotnika budowlanego) oraz świadka M. P. (1). Świadkowie ci pracowali w PGR w B. w okresie zatrudnienia wnioskodawcy. W świetle ich zeznań, wnioskodawca w pełnym wymiarze czasu pracy (w godzinach 7-15), przez cały rok (również zimą) wykonywał prace związane z transportem, które polegały na wożeniu materiałów (cegieł, cementu, kamieni, żwiru) na budowę. Zeznania tych świadków w zestawieniu z treścią złożonego w 1976 r. kwestionariusza osobowego dają podstawy do uznania, że wnioskodawca od początku zatrudnienia w PGR w B. (tj. od dnia 9 grudnia 1972 r.) mógł wykonywać pracę na stanowisku traktorzysty. Również zeznania wnioskodawcy w tym zakresie są konsekwentne , który w toku całego procesu , w tym przed Sądem Apelacyjnym zeznał, iż nie wykonywał nigdy pracy pomocnika murarza w PGR , lecz zaczynał od pracy traktorzysty (k. 70). Pośrednio jego twierdzenia w tym zakresie może też potwierdzać, inny dokument znajdujący się w aktach osobowych datowany na 9 grudnia 1972 r. , w świetle którego na stanowisku pomocnika murarza wnioskodawca miał być zatrudniony od 9 grudnia 1972 r. na okres próbny 1 miesiąca. Oceniając ten dokument w kontekście art. 233 §1 k.p.c. a zatem całokształtu okoliczności sprawy można wyprowadzić uzasadniony wniosek, iż wnioskodawca albo rzeczywiście na stanowisko pomocnika murarza nigdy nie pracował, albo był to tak krótki okres, np. tylko okresy próbny 1 miesiąca, że wnioskodawca w ogóle nie pamięta pracy na tym stanowisku. W najgorszym zatem wypadku prace wnioskodawcy na stanowisku traktorzysty można by liczyć o 9 stycznia 1973r.

Analiza zeznań tych świadków oraz dokumentów z akt osobowych w postaci poszczególnych angaży pozwala również zaliczyć do stażu pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 1 listopada 1973 r. do dnia 23 kwietnia 1974 r. na stanowisku traktorzysty. Zważywszy, że Sąd Okręgowy zaliczył ten ostatni okres do prac w szczególnych warunkach, istniały również podstawy do zaliczenia do stażu pracy w tych warunkach - na podstawie art. 108 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 5 sierpnia 1979 r.) i stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r. (II UZP 6/13, OSNP 2014, nr 3, poz. 42) - okresu zasadniczej służby wojskowej, którą wnioskodawca odbywał od dnia 24 kwietnia 1974 r. do dnia 14 kwietnia 1976 r. W art. 108 ust. 1 i 3 tej ustawy przewidziano, że czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Warunkiem zaliczenia okresu odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub art. 107 ust. 1 (przepis ten nie dotyczy sytuacji, w jakiej znajdował się wnioskodawca). Według art. 106 ust. 1 ustawy (w wersji obowiązującej do dnia 5 sierpnia 1979 r.) zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

Wprawdzie wskazana uchwała została wydawana na podstawie regulacji art. 106 i art. 108 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w wersji obowiązującej do dnia 31 grudnia 1974 r., to jednak w uchwale nie powiedziano, że po dniu 31 grudnia 1974 r. zasadnicza służba wojskowa nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Oznacza to, że należy każdorazowo ocenić późniejszy okres zasadniczej służby wojskowej, jeżeli służba ta odbywana jest nadal po dniu 3 grudnia 1974 r. lub w całości później (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 r., II UK 293/13).

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że wnioskodawca uczynił zadość normie wynikającej z tego przepisu. Po pierwsze, został powołany do wojska bezpośrednio ze stanowiska wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Po drugie, po odbyciu służby wojskowej wnioskodawca powrócił do pracy do tego samego przedsiębiorstwa na stanowisko, na którym wykonywana była praca w szczególnych warunkach, bowiem bezpośrednio po służbie wojskowej został zatrudniony na stanowisku kierowcy ciągnikowego. Okoliczność wykonywania pracy w charakterze traktorzysty bezpośrednio po powrocie z wojska potwierdzają zeznający w sprawie świadkowie oraz treść pisma z dnia 15 maja 1979 r., z którego wynika, że wnioskodawca od dnia 15 maja 1979 r. został przeniesiony ze stanowiska kierowcy ciągnikowego na stanowisko kierowcy samochodu w związku z otrzymaniem angażu na ciągnik przez innego pracownika zakładu (k. 66 akt osobowych).

Należy przy tym wyjaśnić, że powoływany w apelacji § 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia 1983 r. do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1, zalicza także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 tego rozporządzenia. Przepis § 10 rozporządzenia dotyczy m.in. żołnierzy zawodowych. Przepisy te jednak samodzielnie decydują o zaliczeniu do prac w szczególnych warunkach wykonywanej służby po spełnieniu warunków określonych w tym przepisie. W niniejszej sprawie ma zastosowanie § 4 ust. 1 rozporządzenia dotyczący pracowników, którym na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej można zaliczyć do prac w szczególnych warunkach okres zasadniczej służby wojskowej. Wobec powyższego okresu czynnej służby wojskowej należy uwzględnić do okresu pracy uprawniającego wnioskodawcę do nabycia wcześniejszej emerytury. Zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia § 10 rozporządzenia z 1983 r. nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, uzasadnione jest uwzględnienie do prac w szczególnych warunkach okresu wykonywania pracy na stanowisku kierowcy samochodowego. Angaż ten obejmuje okres od dnia 15 maja 1979 r. do dnia 25 marca 1982 r. i wiąże się z przeniesieniem innego pracownika na dotychczas zajmowane przez wnioskodawcę stanowisko traktorzysty (kierowcy ciągnikowego). Zważyć jednak trzeba, że dokumenty w aktach osobowych nie precyzują, jakiego rodzaju i o jakim ciężarze pojazd wnioskodawca powadził w tym okresie zatrudnienia. Pośrednio wyjaśniają to zeznania świadka M. P. (2). Z jego relacji wynika, że wnioskodawca w Zakładzie (...) Państwowego Gospodarstwa Rolnego w B. zasadniczo wykonywał pracę traktorzysty i jeździł ciągnikiem (traktorem). Jednak pod koniec zatrudnienia w tym zakładzie prowadził wywrotkę. Zważyć trzeba, że wywrotka należy do rodzaju pojazdów ciężarowych, których ciężar może przekroczyć 3,5 tony i do prowadzenia tego typu pojazdów wnioskodawca posiadał od dnia 25 września 1978 r. stosowne uprawnienia. Okoliczności te mogły zatem stanowić podstawę do wyprowadzenia przez Sąd Okręgowy wniosku, że w danym okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako kierowca pojazdu ciężarowego o ciężarze powyżej 3,5 tony (Wykaz A Dział VIII poz. 2 rozporządzenia).

Do prac w szczególnych warunkach nie można natomiast było zaliczyć okresu zatrudnienia w Zakładzie Usług (...) w B. od dnia 26 marca 1982 r. do dnia 30 kwietnia 1985 r. Wnioskodawca w swoich zeznaniach wyjaśnił, że do tego zakładu pracy został przeniesiony w związku z powołaniem do służby wojskowej innego pracownika. Z pisma z dnia 17 kwietnia 1982 r. wynika, że od dnia 26 marca 1982 r. powierzono wnioskodawcy obowiązki kierowcy samochodu dostawczego Ż. (k. 57 akt osobowych). Poszczególne angaże nie precyzują natomiast, o jakim ciężarze pojazd wnioskodawca prowadził. Wskazują wyłącznie wysokość wynagrodzenia ustalonego według określonych grup zaszeregowania. Z angaży wynika również okoliczność powierzenia wnioskodawcy dodatkowych czynności nie wchodzących w zakres normalnych obowiązków oraz wysokość dodatków za te czynności.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zeznania świadków H. G. (kadrowej) i H. S. (k. 15v akta sprawy III U 200/13) potwierdzają świadczenie przez wnioskodawcę pracy na stanowisku kierowcy (...). Z relacji H. G. wyraźnie bowiem wynika, że w Zakładzie Usług (...) wykonywano pracę na takich pojazdach mechanicznych (k. 37v). Materiał dowodowy sprawy nie potwierdza jednak tego, że w tym okresie zatrudnienia prowadził pojazdy ciężarowe o ciężarze powyżej 3,5 tony, wymienione w Wykazie A dział VIII poz. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Stąd też zasadnie Sąd Okręgowy nie zaliczył do prac w szczególnych warunkach obowiązków wykonywanych na stanowisku kierowcy samochodu dostawczego Ż..

Sąd Okręgowy zasadnie nie zaliczył do prac w szczególnych warunkach okresów świadczenia pracy na stanowisku palacza c.o. w sezonie grzewczym (od listopada do kwietnia) w latach 1985-1992. Na podstawie materiału dowodowego sprawy nie można ustalić, czy wnioskodawca wykonywał prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego (Wykaz A Dział XIV poz. 1 rozporządzenia). Z zeznań wnioskodawcy i świadków H. G., Z. Z. i M. P. (1) wynika jedynie, że w okresie grzewczym wnioskodawca pracował jako palacz c.o. w kotłowni przy starych blokach. Kotłownia nie była zautomatyzowana i zużywała w ciągu dobry 2-2,5 tony węgla. Znajdowały się w niej trzy kotły (dwa duże i jeden mniejszy) typu wodnego, które ogrzewały obszar 5000 m ².

Zauważyć trzeba, że obsługa pieców/kotłów typu przemysłowego wymagała posiadania zaświadczenia kwalifikacyjnego (...) w zakresie eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych (opinia biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy – k. 26 akt sprawy III U 200/13). Na podstawie dokumentacji osobowej wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w B. nie można jednoznacznie stwierdzić, że wnioskodawca legitymował się posiadaniem takich uprawnień. Sam wnioskodawca również nie jest w stanie precyzyjnie udzielić odpowiedzi, czy taki dokument posiada. Wskazuje jedynie na zaświadczenia z dnia 30 marca 1983 r.. Natomiast z tego dokumentu wynika jedynie, że wnioskodawca był słuchaczem kursu palacz c.o. w okresie od dnia 9 stycznia 1982 r. do dnia 28 marca 1983 r. (k. 6 akt osobowych).

Na podstawie materiału dowodowego sprawy nie można również ustalić, czy obsługiwane przez wnioskodawcę piece były piecami typu przemysłowego i jaką posiadały moc. Z treści akt osobowych takie okoliczności nie wynikają. Nie jest możliwe również ich ustalenie na podstawie zeznań wnioskodawcy i świadków, bowiem takiej wiedzy nie posiadali. Braki te nie pozwalają zaliczyć do prac w szczególnych warunkach okresów wykonywania tej pracy w okresie grzewczym od dnia 1 listopada do 30 kwietnia w latach 1985-1992.

Sąd Apelacyjny zauważył, że istnieją natomiast podstawy do zaliczenia do prac w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni Kółek Rolniczych we W. od dnia 3 kwietnia 1972 r. do dnia 30 listopada 1972 r. Ten okres zatrudnienia nie był (choć powinien być) przedmiotem analizy Sądu Okręgowego. W świetle treści świadectwa pracy z dnia 25 września 1981 r., w tym okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki traktorzysty (k. 18 akt osobowych). Wystawiony dokument nie jest świadectwem pracy w szczególnych warunkach, co nie oznacza, że nie można ustalić wykonywania pracy właśnie w tym charakterze na podstawie innych dowodów, które uzupełniłyby materiał dowodowy w zakresie wykonywanych przez wnioskodawcę czynności.

Podkreślić przy tym należy, że świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym, w rozumieniu art. 244 § 1 k.p.c., ale dokumentem prywatnym, który podlega swobodnej ocenie Sądu. W tym względzie Sąd Apelacyjny w pełni aprobuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 r. (IV CK 474/2003, LexPolonica nr 372462), zgodnie z którym dowód z dokumentu prywatnego jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc Sąd ocenia według ogólnych zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c. To oznacza, że wystawione wnioskodawcy świadectwo pracy traktować należy jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067). Tym samym treść świadectwa podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 marca 2013 r., III AUa 1338/12, LEX nr 1298880).

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że już w momencie rozpoczęcia pracy w tej Spółdzielni wnioskodawca legitymował się stosownymi uprawnieniami do prowadzenia pojazdów ciągnikowych. Z adnotacji jego prawa jazdy wynika bowiem, że uprawnienia na ciągnik posiadał od dnia 21 marca 1972 r. Ta okoliczność w zestawieniu z treścią wystawionego świadectwa pracy oraz wiarygodnymi zeznaniami wnioskodawcy złożonymi w tym zakresie przed Sądem Apelacyjnym (k.70v) pozwala uznać, że w okresie zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. wnioskodawca mógł wykonywać pracę w szczególnych warunkach jako kierowca ciągnikowy (Wykaz A Dział VIII poz. 3 rozporządzenia). To pozwala zaliczyć o prac w tych warunkach dodatkowo okres 7 miesięcy i 28 dni.

W tym stanie rzeczy, do prac w szczególnych warunkach, oprócz uwzględnionego już przez organ rentowy okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w B. od dnia 7 lipca 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. ( 6 lat 5 miesięcy i 15 dni), należy zaliczyć okres zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych baza we W. od dnia 3 kwietnia 1972 r. do dnia 30 listopada 1972 r. (7 miesięcy i 28 dni) oraz okres zatrudnienia w Państwowym Przedsiębiorstwie Rolnym w B.:

-

od dnia 9 grudnia 1972 r. do dnia 31 października 1973 r. oraz 1 listopada 1973 r. do dnia 23 kwietnia 1974 r. na stanowisku traktorzysty (1 rok 4 miesiące i 16 dni),

-

od dnia 24 kwietnia 1974 r. do dnia 14 kwietnia 1976 r. – okres odbywania służby wojskowej (1 rok 11 miesięcy i 21 dni),

-

od dnia 10 maja 1976 r. do dnia 14 maja 1979 r. na stanowisku kierowcy ciągnikowego (3 lata 5 dni),

-

od dnia 15 maja 1979 r. do dnia 25 marca 1982 r. na stanowisku kierowcy samochodu o ciężarze powyżej 3,5 tony (2 lata 10 miesięcy i 11 dni),

Mając na uwadze powyższe, wnioskodawca spełnił przesłankę co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, co podważa zasadność zarzutów apelacji w zakresie naruszenia prawa materialnego.

Końcowo, zauważyć należy, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił datę początkową przyznania świadczenia emerytalnego. Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy o emerytalnej, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. W niniejszej sprawie wnioskodawca zwrócił się z ponownym wnioskiem o emeryturę w dniu 6 grudnia 2013 r. co ma ten skutek w świetle art. 129 ust.1 ustawy, że przysługuje mu emerytura od miesiąca złożenia wniosku, tj. od dnia 1 grudnia 2013 r., a nie od dnia złożenia wniosku.

Sąd Apelacyjny jako Sąd drugiej instancji nie mógł jednak zmienić zaskarżonego wyroku co do daty początkowej wypłaty emerytury. Zgodnie bowiem z art. 384 k.p.c. Sąd nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację (tzw. zakaz reformationis in peius). W niniejszej sprawię apelację wniósł wyłącznie organ rentowy. Dlatego zmiana zaskarżonego wyroku, poprzez przyznanie wnioskodawcy emerytury od dnia 1 grudnia 2013 r. byłaby działaniem na niekorzyść organu rentowego jako strony, która w niniejszej sprawie wniosła apelację.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.