Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy we W. IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Augustyniak

Protokolant: Ewelina Jakubiak

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2015 r. we W. na rozprawie

sprawy R. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział T.

o wypłatę odsetek

na skutek odwołania R. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział T.

z dnia 27 lutego 2015 r. znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu R. P. odsetki ustawowe od emerytury przeliczonej ponownie zgodnie z wyrokiem Sądu Okręgowego we W. z dnia 15 listopada 2013 r. sygn. akt IV U (...) przysługującej za okres od 15 lipca 2013 r. do 31 stycznia 2015 r.

Sygn. akt IV U 984/13

UZASADNIENIE

R. P. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. z dnia 27 lutego 2015r. o odmowie prawa do wypłaty odsetek od emerytury ustalonej decyzją ZUS Oddział w T. Inspektorat we W. z dnia 28 stycznia 2015r.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że wyrokiem z dnia 15 listopada 2013r. Sąd Okręgowy we W. zmienił wcześniejszą decyzję ZUS zobowiązując organ rentowy do wyliczenia jego emerytury zgodnie z art. 26 w związku z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych począwszy od dnia 15 lipca 2013r. Wyrok ten został utrzymany w mocy przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku na skutek apelacji organu rentowego. W wyniku powyższego ZUS wydał w dniu 28 stycznia 2015r. decyzję o przeliczeniu świadczenia.

W dniu 16 lutego 2015r. ubezpieczony wniósł o wypłatę odsetek od opóźnionego świadczenia, czego odmówiono zaskarżoną decyzją.

Zdaniem ubezpieczonej organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia, ponieważ nieprawidłowo zinterpretował obowiązujące przepisy prawa. W związku z tym organ winien wypłacić świadczenie z należnymi odsetkami ustawowymi.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. podtrzymał całkowicie zaskarżoną decyzję i wniósł o oddalenie odwołania.

Organ rentowy w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazał, iż decyzją z dnia 28 stycznia 2015r. wykonując prawomocny wyrok SO we W. ustalił nową wysokość emerytury ubezpieczonego, rozliczył nowo ustalone świadczenie z wypłaconym dotychczas oraz wypłacił różnicę. Dalej wyjaśniono, że akta sprawy po rozpoznaniu apelacji organu wpłynęły do ZUS Oddział w T. w dniu 17 grudnia 2014r. Pismem z dnia 22 grudnia 2014r. powiadomiono ubezpieczonego o przesunięciu terminu wydania decyzji z powodu postępowania wyjaśniającego z PUP. W dniu 5 stycznia 2015r. wpłynęło zaświadczenie PUP z informacją o pobieranych zasiłkach. W dniu 28 stycznia 2015r., a więc w terminie, wydano decyzję.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Decyzją z dnia 1 września 2008r. przyznano R. P. na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Od dnia 1 stycznia 2009r. wypłatę podjęto po rozwiązaniu umowy o pracę.

W dniu 15 lipca 2013r. R. P. złożył wniosek o przeliczenie świadczenia według nowych zasad. Decyzją z dnia 21 sierpnia 2013r. odmówiono przeliczenia świadczenia, ponieważ ubezpieczony nabył prawo do emerytury przed 31 grudnia 2008r.

Na skutek odwołania ubezpieczonego Sąd Okręgowy we W. wyrokiem z dnia 15 listopada 2013r. zmienił powyższą decyzję i zobowiązał organ rentowy do wyliczenia jego emerytury zgodnie z art. 26 w zw. z art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS począwszy od 15 lipca 2013r.

Apelację ZUS od powyższego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 13 listopada 2014r.

Akta sprawy zostały zwrócone organowi wraz z prawomocnym wyrokiem w dniu 17 grudnia 2014r.

W dniu 28 stycznia 2015r. wydano decyzję o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia zgodnie z wyrokiem SO we W. z 15 listopada 2013r. oraz rozliczył świadczenie za okres od 15 lipca 2013r. do dnia 28 lutego 2015r.

W dniu 9 lutego 2015r. ubezpieczonemu wypłacono wyrównanie świadczenia za okres od 15 lipca 2013r. do 31 stycznia 2015r. oraz bieżące świadczenie za miesiąc luty 2015r.

W dniu 16 lutego 2015r. ubezpieczony wniósł o przyznanie odsetek od wypłaconego z opóźnieniem przeliczonego wg nowych zasad świadczenia.

Decyzją z dnia 27 lutego 2015r. wniosek rozpoznano odmownie, albowiem decyzja z dnia 28 stycznia 2015r. o przeliczeniu i rozliczeniu świadczenia została wydana z zachowaniem ustawowego terminu do wydania decyzji.

Dowód: wnioski i decyzje w aktach organu rentowego, wyrok SO we W., wyrok SA w G.w aktach sprawy IVU (...) (III AUa (...)).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powyżej ustalony stan faktyczny Sąd oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie trwania postępowania i ujawnionym na rozprawie w postaci dokumentów zebranych w aktach organu rentowego i aktach sprawy Sądu Okręgowego we W. o sygn. akt IV U (...). Przedmiotowy materiał Sąd uznał za rzetelny i wiarygodny. Strony bowiem w trakcie postępowania nie kwestionowały jego prawdziwości, a jedynie odmiennie go interpretowały oraz wyprowadzały z niego odmienne konkluzje o charakterze jurydycznym. Tym samym należy skonstatować, iż brak jest przesłanek by im odmówić wiarygodności. W konsekwencji przedmiotowy materiał dowodowy pozwolił dokonać rekonstrukcji stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Jednocześnie R. P. przyznał, że w dniu 9 lutego 2015r. wypłacono mu wyrównanie świadczenia za okres od 15 lipca 2013r. do 31 stycznia 2015r. oraz bieżące świadczenie za miesiąc luty 2015r.

W tym stanie rzeczy spór dotyczył kwestii prawnych związanych z ewentualnym obowiązkiem wypłaty odsetek przez organ rentowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego rację należy przyznać wnioskodawcy. Za niniejszym stanowiskiem przemawia w ocenie Sądu treść art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity z dnia 10 listopada 2009 roku, Dz.U. Nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej jako: ustawa systemowa) oraz § 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 01.02.1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie (...) /Dz. U. z 1999r., Nr 12, poz. 104/.

W myśl art. 85 ustawy systemowej jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W ustępie drugim przepisu ustanowiono delegację dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, który w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wypłacania odsetek. Znalazło to odzwierciedlenie w cytowanym powyżej rozporządzeniu, które określa szczegółowe zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania są zobowiązani Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz płatnicy składek.

Sposób ustalenia okresu za jaki zakład wypłaca odsetki reguluje 2 przytoczonego rozporządzania i tak odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających

zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń z uwzględnieniem ust. 2-5.

Okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.

Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń emerytalnych lub rentowych, zleconych Zakładowi do wypłaty na mocy odrębnych przepisów, liczy się od dnia następującego po najbliższym terminie płatności tych świadczeń, przypadającym po upływie 30 dni od wpływu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzji zlecającej wypłatę świadczenia.

Jeżeli świadczenie jest wypłacane osobie uprawnionej za pośrednictwem poczty lub na rachunek bankowy, za dzień wypłaty świadczeń uważa się dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.

Uwzględniając powyższą regulację należy wskazać, iż obowiązek wypłaty odsetek przez organ rentowy aktualizuje się jedynie w sytuacji gdy organ rentowy z własnej winy nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych i za powyższe ponosi winę. W art. 85 ust. 1 ustawy systemowej chodzi bowiem o odsetki za zwłokę w świadczeniu, a nie za opóźnienie, w którym nie ma elementu winy ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2007 roku, II BU 18/06).

Odnośnie przepisów określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych wskazać w szczególności należy na art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity z dnia 15 października 2013 roku Dz. U. z 2013 roku poz. 1440 ze zm.).

Zgodnie z powołanym przepisem organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

Należy jednak wskazać, iż w myśl art. 118 ust. 1a, dodanego ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004, Nr 121, poz. 1264), obowiązującego od dnia 1 lipca 2004 roku, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Wskazać należy, iż w kontekście art. 85 ust. 1 z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych sens normy wyrażonej w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych winno odczytywać się w następujący sposób: za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia, o ile za nieustalenie tych okoliczności odpowiedzialności nie ponosi organ rentowy (por. K. Ślebzak, Prawna problematyka odsetek za opóźnienie w ustalaniu świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego, "Przegląd Sądowy" nr 2/2006, s. 107 oraz podobnie K. Antonów, M. Bartnicki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa 2007, s. 402).

Istotne znaczenie dla tej wykładni ma użycie w omawianym przepisie słowa "również". Znaczy to, że dzień doręczenia prawomocnego orzeczenia sądu, w razie gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, nie jest jedynym możliwym początkiem biegu terminu do wydania przez organ rentowy decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczenia i wypłaty tego świadczenia. Początek biegu tego terminu może być bowiem

wcześniejszy – trzeba jednak wówczas wykazać, że w danej dacie organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, miał możliwość ustalenia prawa do świadczenia. Zatem konieczne jest wykazanie, że organ rentowy mimo, iż dysponował wszelkimi dowodami potwierdzającymi prawo ubezpieczonego do danego świadczenia nie rozstrzygnął prawidłowo o tym prawie ( vide wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11.09.2007r. w sprawie P 11/2007r. OTK-A 2007/8/97).

Mając na względzie powyższe w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy we W. zbadał kwestię odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za brak ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie dotyczącej wniosku ubezpieczonego o przeliczenie świadczenia z dnia 15 lipca 2013r. Powyższe zagadnienie prawne ma znaczenie prejudycjalne dla orzeczenia w przedmiocie dalszego roszczenia ubezpieczonego o zapłatę odsetek za zwłokę w wypłacie świadczenia w wyższej wysokości. Należy bowiem stwierdzić, że w orzeczeniu z dnia 15 listopada 2013r. orzekając o zmianie decyzji z dnia 21 sierpnia 2013r. Sąd Okręgowy we W. nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego. Nie oznacza to jednak zamknięcia ubezpieczonemu drogi do ubiegania się o ewentualne odsetki od świadczenia wypłaconego z opóźnieniem. W takim przypadku w kolejnym procesie sądowym — tym, w ramach którego ubezpieczony domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne jest prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność odpowiedzialności organu rentowego, o której mowa w przepisie art. 118 ust. 1 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przenosząc treść zaprezentowanych przepisów do stanu faktycznego sprawy wskazać należy, że postępowanie organu rentowego w tej sprawie nie odpowiada prawu. Podkreślenia wymaga, że w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 września 2007 r., P 11/07 (Dz. U. Nr 175 , poz. 1235 ; OTKA 2007 Nr 8, poz. 97) Trybunał Konstytucyjny wywiódł w szczególności, że przez pojęcie „wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności” z art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z FUS trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Stąd też trzydziestodniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia. Taki jest też przeważający kierunek wykładni Sądu Najwyższego, w szczególności należy wskazać, iż Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 kwietnia 2004 r, III UA l/04 (OSNP 2004 nr 23, poz. 406), stwierdził, że jeśli organ rentowy nie wyda decyzji pozytywnej w sprawie ustalenia prawa do świadczenia lub nie wypłaci tego świadczenia w terminie 30-dniowym od daty faktycznego wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania przez organ rentowy decyzji, a następnie - w wyniku przeprowadzonego postępowania odwoławczego - okaże się, iż w tej dacie zostały już faktycznie wyjaśnione wszystkie okoliczności niezbędne dla wydania takiej decyzji, to wówczas organ rentowy obowiązany jest do wypłaty także stosownych odsetek od tego świadczenia. Istotne jest przy tym również to, że do wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. Ponadto w uchwale z 24 marca 2011r. (I UZP 2/11) Sąd Najwyższy stwierdził, że brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym

mowa w art. 118 ust. la ustawy emerytalnej, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

W realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie ponownego ustalenia wysokości świadczenia według nowych zasad po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Powyższą konstatację oparto na analizie wyroku SO we W. w sprawie IV U (...) oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie III AUa (...) wraz z ich uzasadnieniami. Wynika z nich wprost, że organ nie uwzględnił wniosku ubezpieczonego o przeliczenie świadczenia wskutek wadliwej interpretacji przepisów prawa materialnego, a zatem ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia wysokości świadczenia należnego R. P. w prawidłowej, wyższej niż dotychczasowa kwota.

W związku z powyższym późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych zobowiązującego organ do wyliczenia świadczenia według nowych zasad i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki (art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. w związku z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) – vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2010 roku, I UK 345/09, LEX nr 607445). W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04 (OSNP 2005 nr 19, poz. 308), Sąd Najwyższy przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji, miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza, gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd , na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, orzekł jak w sentencji uzasadnianego wyroku. W ocenie Sądu organ ponosi odpowiedzialność za wypłacenie ubezpieczonemu emerytury w prawidłowej wyższej kwocie z opóźnieniem, które zaistniało w okresie od 15 lipca 2013r. do 31 stycznia 2015r. Emerytura w nowej wysokości została już w prawidłowym terminie wypłacona za luty 2015r.