Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący-Sędzia: SO Tomasz Pawlik (spr.)

Sędziowie: SO Gabriela Sobczyk

SR del. Ewa Buczek-Fidyka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 maja 2015 r. w Gliwicach

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w L.

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o wpis hipoteki przymusowej

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 13 października 2014 r., sygn. akt Dz. Kw. 4679/14

postanawia:

oddalić apelację.

SSR del. Ewa Buczek-Fidyka SSO Tomasz Pawlik SSO Gabriela Sobczyk

Sygn. akt III Ca 502/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawca domagał się początkowo wpisu hipoteki przymusowej łącznej w wysokości 2 000 000 zł w czterech księgach wieczystych: (...), (...), (...) i (...). Do wniosku dołączył poświadczony notarialnie odpis przedwstępnej umowy sprzedaży z 19.02.2013 r. zaopatrzonej w sądową klauzulę wykonalności, a następnie – na żądanie sądu- oryginał tej umowy zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności (tytuł wykonawczy nr 2) nadaną celem dokonania wpisu hipoteki przymusowej łącznej na opisanych nieruchomościach.

W związku z zarządzeniem Sądu Rejonowego z 16.09.2014, w którym zwrócono między innymi uwagę na konieczność repartycji zabezpieczenia pomiędzy poszczególne nieruchomości objęte wnioskiem (brak dopuszczalności wpisu hipoteki przymusowej łącznej)– wnioskodawca zmodyfikował wniosek. Zmiana wniosku nastąpiła przy piśmie procesowym z 1.10.2014 r., do którego dołączono oryginał tytułu wykonawczego oraz cztery formularze wniosku o wpis hipoteki przymusowej zawierające odrębne żądania wpisu hipoteki przymusowej w wysokości 2 000 000 zł w każdej ze wskazanych pierwotnie ksiąg wieczystych.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek. Zdaniem Sądu przedłożony tytuł wykonawczy nie mógł być podstawą wpisu, gdyż nie wskazano w nim sumy hipoteki, a nadto nie dołączono do niego odrębnego postanowienia o nadaniu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności Jednocześnie Sąd stwierdził, że klauzula wykonalności dotyczyła obowiązku zapłaty 2 000 000 zł ( § 10 ust.1 i 3 aktu notarialnego) tytułem kary umownej za niewykonanie zobowiązania wynikającego z przedwstępnej umowy sprzedaży, a tym samym wniosek nie mógł być także uwzględniony ze względu na treść art.110 ¹ ustawy o księgach wieczystych i hipotece, gdyż łączna kwota żądanego zabezpieczenia wynosiłaby 8 000 000 zł. Podkreślono w tym kontekście brak podstaw z art.111 ¹ ustawy do wpisu hipoteki przymusowej łącznej. Sąd Rejonowy ocenił także, że pierwotnie dołączone do wniosku dokumenty: poświadczony notarialnie odpis postanowienia Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach z 29.07.2014 r. (sygn. akt VII GCo 412/14/25) o nadaniu aktowi klauzuli wykonalności co do obowiązku zapłaty 2 000 000 zł oraz poświadczony notarialnie odpis klauzuli wykonalności uprawniającej do prowadzenia egzekucji w zakresie wskazanym w postanowieniu nie mogły być brane pod uwagę ze względu na niewłaściwą formę. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazano art.626 ⁹ k.p.c..

W apelacji od opisanego postanowienia wnioskodawca domagał się jego uchylenia i nakazania Sądowi Rejonowemu wpisu zgodnie z treścią zmodyfikowanego wniosku. Alternatywnie skarżący wnosił o wpis hipoteki przymusowej w kwocie 2 000 000 zł w księdze wieczystej (...) i wpis hipoteki przymusowej w kwocie 1 000 000 zł w księdze wieczystej (...). Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art.626 ⁹ i art.626 ⁸ § 2 k.p.c., a także art.109 ust.1 w zw. z art.110 ¹ i art.111 ¹ ustawy o księgach wieczystych i hipotece. W jego ocenie przedstawione dokumenty, w tym dokumenty poświadczone za zgodność przez notariusza, były wystarczające do uwzględnienia wniosku w finalnej postaci. Przywołał w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego, zgodnie z którym także urzędowo poświadczony odpis tytułu wykonawczego stanowi podstawę wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej. Zdaniem skarżącego dokonał on prawidłowo repartycji wniosku, co powinno co najmniej skutkować uwzględnieniem wniosku do kwoty 3 000 000 zł tj. sumy wynoszącej 150 % wierzytelności. Nie było przy tym przeszkód do uwzględnienia wniosku w części.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie

Nie było kwestionowane, że podlegająca zabezpieczeniu hipoteką przymusową wierzytelność wynosi 2 000 000 zł. Faktem jest także, że skarżący zrezygnował z żądania wpisu hipoteki przymusowej łącznej, domagając się ostatecznie wpisu (żądaniami z tej samej chwili) 4 odrębnych hipotek przymusowych, których suma wynosi 8 000 000 zł.

Już tylko powyższe powoduje, że wniosek nie mógł być uwzględniony i został zasadnie oddalony przez Sąd Rejonowy. Zgodnie bowiem z art.110 ¹ ustawy o księgach wieczystych i hipotece wierzyciel może żądać wpisu hipoteki przymusowej na sumę nie wyższą niż wynikająca z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu do księgi wieczystej. Jeżeli z dokumentu tego nie wynika wysokość sumy hipoteki, suma hipoteki nie może przewyższać więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne określonymi w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki. Jeżeli zabezpieczenie hipoteką przymusową ma nastąpić w kilku księgach wieczystych wierzyciel powinien dokonać jego podziału (repartycji) tak, aby łączna wysokość hipoteki nie przewyższała wielkości określonej w zdaniu drugim art.110 ¹ .

W rozpatrywanej sprawie dokonana przez skarżącego repartycja nie spełniała opisanych wymogów, gdyż suma żądanych wpisów hipotek stanowiła czterokrotność zabezpieczanej wierzytelności. Sąd Rejonowy nie mógł przy tym, jak chce tego apelujący, uwzględnić wniosku w części. Możliwość taka istnieje bowiem tylko wtedy, gdy wniosek prowadzący do nadzabezpieczenia dotyczy jednej księgi wieczystej. Tylko w takim wypadku istnieje jedna wersja żądania (przy założeniu, że jest to wpis hipoteki o sumie maksymalnej) nadająca się do uwzględniania. W sytuacji natomiast gdy żądania skierowane są do kilku ksiąg wieczystych możliwych sposobów uniknięcia nadzabezpieczenia jest znacznie więcej, a zatem stosownego wyboru może dokonać jedynie wierzyciel. W badanej sprawie było możliwe np. zarówno dokonanie wpisu hipotek: w 2 księgach wieczystych (np. 2 000 000 zł i 1 000 000 zł), jak i w 3 księgach wieczystych (np. po 1000 000 zł), czy w 4 księgach wieczystych (np. po 750 000 zł ). Matematyka pozwala na mnożenie dalszych możliwości opartych na założeniu, że suma od 2 do 4 czynników nie przekroczy 3 000 000 zł. Zasady logiki wskazują zatem jednoznacznie, że wierzyciel przy dokonywaniu repartycji nie mógł być w rozpatrywanej sprawie wyręczony przez Sąd.

Powyższe czyni w zasadzie zbędnym odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji tym niemniej warto zauważyć, że Sąd Rejonowy nie mógł naruszyć art.111 ¹ ustawy o księgach wieczystych i hipotece, gdyż przepis ten dotyczy dopuszczalności wpisu hipoteki przymusowej łącznej, a od żądania dokonania takiego wpisu skarżący ostatecznie odstąpił.

Wypada też zauważyć, że wskazanie celu, dla którego wydano dalszy tytuł wykonawczy, jest wiążące dla wierzyciela i organów egzekucyjnych. Tytuł wydany w celu prowadzenia egzekucji w określony sposób lub z określonego składnika majątku dłużnika nie może być stanowić podstawy dla jej prowadzenia w sposób sprzeczny z treścią postanowienia sądu egzekucyjnego. Jakkolwiek hipoteka przymusowa nie jest środkiem egzekucyjnym, a postępowanie wieczystoksięgowe nie może być zrównane z postępowaniem egzekucyjnym to – wobec odwołanie zawartego w art.109 ust.1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece – wskazana zasada ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wniosku o wpis takiej hipoteki (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 24.10.2012 r. sygn. akt III CZP 53/12). W rozpatrywanej sprawie nie mógł być zatem podstawą wpisu kilku odrębnych hipotek przymusowych tytuł wykonawczy przedstawiony w oryginale przez wierzyciela, a wydany w celu wpisania hipoteki przymusowej łącznej.

Rację ma także Sąd Rejonowy, że notarialnie potwierdzony odpis tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności nie może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej. W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r. (III CZP 101/05, OSNC 2006/11/180) stwierdzono, że podstawą wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej może być tylko oryginał tytułu wykonawczego. Przywołane w apelacji późniejsze orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczy urzędowo poświadczonego odpis administracyjnego tytułu wykonawczego jako podstawy wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu powołanego postanowienia Sądu Najwyższego z 16.05.2013 r. IV CSK 637/12 wcześniejsze stanowisko zachowało natomiast aktualność odnośnie sądowych tytułów wykonawczych. Zauważono bowiem, że ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - w przeciwieństwie do rozwiązania przyjętego w egzekucji sądowej - nie przewiduje możliwości wystawiania dalszych tytułów wykonawczych; dopuszcza natomiast posługiwanie się - w określonych sytuacjach - odpisem tytułu wykonawczego.

Z tych wszystkich względów, gdy apelacja okazała się bezzasadna, orzeczono jak w sentencji na podstawie art.385 w zw. z art.13 § 2 k.p.c.

SSR (del.) E. Buczek-Fidyka SSO T. Pawlik (spr.) SSO G. Sobczyk