Pełny tekst orzeczenia

627/6/B/2014



POSTANOWIENIE

z dnia 8 października 2014 r.

Sygn. akt Ts 185/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.S. w sprawie zgodności:

art. 65 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 2, art. 7 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 lipca 2014 r. M.S. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 65 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 7 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.



2. Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. W sprawie skarżącego toczyło się postępowanie upadłościowe. Postanowieniem z 20 kwietnia 2005 r. (sygn. akt XXII GUp 63/04) Sąd Rejonowy w Szczecinie – Wydział XXII Gospodarczy zmienił wcześniejsze postanowienie tego sądu o ogłoszeniu upadłości skarżącego z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego oraz powołał syndyka masy upadłości. Postanowieniem z 22 października 2013 r. (sygn. akt VIII Gz 216/13) Sąd Okręgowy w Szczecinie – Wydział VIII Gospodarczy oddalił zażalenie, które skarżący złożył na powyższe postanowienie.



3. Zdaniem skarżącego naruszenie jego konstytucyjnych wolności i praw polega na przyjęciu, że strona cierpiąca na chorobę psychiczną ma możliwość podjęcia się obrony swoich praw we wszczętym przez siebie postępowaniu, a sąd nie ma obowiązku (ani możliwości) wyznaczenia dla takiej strony pełnomocnika z urzędu. W przekonaniu skarżącego brak ograniczenia zdolności procesowej osób, które co prawda nie zostały ubezwłasnowolnione, ale w wypadku których zachodzą przesłanki ubezwłasnowolnienia oraz brak możliwości wyznaczenia dla nich pełnomocnika z urzędu lub kuratora naruszają ich prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy. Skutkują bowiem prowadzeniem postępowań w stosunku do strony, która nie jest w stanie odpowiednio kierować swoim postępowaniem.



4. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 lipca 2014 r. pełnomocnika skarżącego wezwano do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: podanie daty doręczenia skarżącemu postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie z 22 października 2013 r.; wskazanie daty wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; podanie daty doręczenia pełnomocnikowi skarżącego pisma Szczecińskiej Izby Adwokackiej z 15 kwietnia 2014 r. informującego o wyznaczeniu go na pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; doręczenie odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Szczecinie z 20 kwietnia 2005 r.; a także dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego, wyrażonych w art. 2, art. 7 i art. 45 ust. 1 Konstytucji, przez zaskarżony art. 65 § 1 k.p.c.



5. Pełnomocnik skarżącego ustosunkował się do powyższego zarządzenia pismem z 8 sierpnia 2014 r. Wskazał, że postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z 22 października 2013 r. zostało doręczone skarżącemu 25 października 2013 r., skarżący złożył wniosek o wyznaczenie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej 21 stycznia 2014 r., a pełnomocnik otrzymał pismo informujące o ustanowieniu go pełnomocnikiem skarżącego 25 kwietnia 2014 r. Pełnomocnik przesłał także odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 20 kwietnia 2005 r. Wyjaśnił również, że – zdaniem skarżącego – z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) wynika, iż organy państwa powinny działać w sposób chroniący prawa jednostki. Powinny więc mieć możliwość wyznaczenia pełnomocnika z urzędu dla osoby, która nie potrafi należycie pokierować swym działaniem. Stwierdził też, że zarzut naruszenia art. 7 Konstytucji jest oparty na podobnej argumentacji. Podkreślił, że przebieg postępowania w sprawie skarżącego dowodzi, iż sąd nie miał możliwości realizacji interesu strony postępowania upadłościowego, która nie została ubezwłasnowolniona, lecz nie potrafi właściwie działać w postępowaniu. W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji pełnomocnik stwierdził natomiast, że gdy prowadzone jest postępowanie sądowe z udziałem osoby, wobec której nie orzeczono ubezwłasnowolnienia, ale w wypadku której istnieją przesłanki wydania takiego orzeczenia, niemożliwe jest, by postępowanie toczyło się sprawiedliwie.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl art. 46 ust. 1 tejże ustawy skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Ponadto zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK na skarżącym spoczywa obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone, oraz uprawdopodobnienia tego naruszenia. Niespełnienie tego warunku, podobnie jak oczywista bezzasadność skargi konstytucyjnej, skutkuje odmową nadania jej dalszego biegu.



2. Analiza rozpatrywanej skargi konstytucyjnej prowadzi do wniosku, że została ona złożona z naruszeniem ustawowego terminu do jej wniesienia. Postanowienie Sądu Okręgowego z 22 października 2013 r., które skarżący wskazał jako ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK, zostało mu doręczone 25 października 2013 r. W tym dniu rozpoczął bieg trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Uległ on zawieszeniu 21 stycznia 2014 r., kiedy to skarżący złożył wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej (art. 48 ust. 2 ustawy o TK). Pełnomocnik skarżącego otrzymał pismo o wyznaczeniu go na pełnomocnika skarżącego 25 kwietnia 2014 r. i w tym dniu nastąpiło wznowienie biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Skarga została zaś nadana w placówce pocztowej 8 lipca 2014 r. Z tej racji Trybunał stwierdza, że bieg terminu do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczął się 25 października 2013 r. i uległ zawieszeniu 21 stycznia 2014 r. (88 dni). Jego wznowienie nastąpiło 25 kwietnia 2014 r. Do upływu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej pozostały 2 dni, a zatem upłynął on 27 kwietnia 2014 r. Tymczasem skarżący złożył skargę 8 lipca 2014 r., a więc z przekroczeniem wskazanego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK terminu o 72 dni. Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK przesądza to o konieczności odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



3. Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia swoich konstytucyjnych wolności i praw przez zakwestionowany przepis. Jak bowiem wyraźnie wynika z postanowienia Sądu Okręgowego z 22 października 2013 r., sąd ten oceniał możliwość brania przez skarżącego udziału w toczącym się w jego sprawie postępowaniu upadłościowym nie tylko przez pryzmat tego, że skarżący nie został ubezwłasnowolniony, ale także w oparciu o faktyczne zachowanie skarżącego. Sąd wskazał, że w jego przekonaniu skarżący podejmował działania świadczące o jego zdolności do dbania o swoje interesy w postępowaniu (m.in. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości i przedstawiał rozsądne propozycje układowe). Ponadto sąd zauważył, że gdyby uznał, iż skarżący nie radzi sobie z obroną swoich praw w postępowaniu, mógłby zwrócić mu uwagę na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego. Sąd jednak nie znalazł ku temu podstaw. Niezasadne jest więc twierdzenie skarżącego zgodnie, z którym sąd nie dysponował możliwością oceny jego stanu zdrowia oraz tego, czy może on samodzielnie występować w postępowaniu. Uzasadnienie rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji wskazuje na to, że sąd miał instrumenty do dokonania takiej oceny i przeprowadził ją. Nieuprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia swoich konstytucyjnych wolności i praw również stanowi samodzielną przesłankę odmowy nadania skardze dalszego biegu (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).



4. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny przypomina, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być zarzut naruszenia jedynie tych przepisów Konstytucji, które gwarantują konstytucyjne wolności lub prawa. Samodzielnym wzorcem kontroli unormowań zaskarżonych w skardze konstytucyjnej nie może być zasada ustrojowa lub przepis Konstytucji, który reguluje funkcjonowanie organu państwa lub którego zastosowanie wymaga przywołania innej normy statuującej wolność lub prawo człowieka. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału podstawą skargi konstytucyjnej nie może być zarzut naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego, wynikającej z art. 2 Konstytucji, oraz zasady legalizmu, określonej w art. 7 Konstytucji (zob. np. wyroki TK z: 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1A/2004, poz. 2; 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40; 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39, oraz postanowienia TK z: 19 kwietnia 2006 r., SK 12/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 50; 15 listopada 2011 r., Ts 221/11, OTK ZU nr 1/B/2012, poz. 151; 21 czerwca 2012 r., Ts 260/10, OTK ZU nr 6/B/2012, poz. 504; 15 listopada 2013 r., Ts 181/13, dotychczas niepubl.; 16 grudnia 2013 r., Ts 276/13, dotychczas niepubl. oraz cytowane tam orzecznictwo). Dlatego w zakresie badania zgodności zakwestionowanego przepisu z art. 2 i art. 7 Konstytucji skardze należało odmówić nadania dalszego biegu również na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.



Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.