Pełny tekst orzeczenia

47/1/B/2014


POSTANOWIENIE

z dnia 16 października 2013 r.
Sygn. akt Ts 50/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.P. w sprawie zgodności:
art. 4913 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112, ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 lutego 2013 r. (data nadania) A.P. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 4913 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r. poz. 1112, ze zm.; dalej: p.u.n.) z art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 oraz art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżąca złożyła wniosek o ogłoszenie jej upadłości jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. We wniosku podała, że obecnie sama wychowuje dwójkę dzieci i nie jest w stanie spłacić kredytów zaciągniętych przez byłego męża w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Skarżąca jest dłużnikiem wskazanych umów kredytowych, ponieważ za nie poręczyła. Postanowieniem z 11 września 2012 r. (sygn. akt V GU – 14/12) Sąd Rejonowy w Legnicy – Wydział V Gospodarczy (dalej: Sąd Rejonowy w Legnicy) wniosek oddalił. Sąd stwierdził, że nie zostały spełnione przesłanki z art. 4913 ust. 1 p.u.n. Jego zdaniem skarżąca popadła w stan niewypłacalności w związku ze złymi wynikami finansowymi działalności gospodarczej prowadzonej przez jej męża, jednak poręczając za zobowiązania męża powinna była się liczyć z możliwością zaistnienia takiej sytuacji. Po zaciągnięciu zobowiązań nie nastąpiły zaś – jak podkreślił sąd – żadne nadzwyczajne okoliczności, które miałyby wpływ na zmianę jej sytuacji majątkowej. Niezależnie jednak od powyższego jako podstawową przesłankę oddalenia wniosku skarżącej sąd wskazał art. 13 ust. 1 p.u.n., zgodnie z którym sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania. Skarżąca wniosła zażalenie na powyższe postanowienie, które oddalił Sąd Okręgowy w Legnicy – VI Wydział Gospodarczy postanowieniem z 31 grudnia 2012 r. (sygn. akt VI Gz 343/12).

Skarżąca podniosła, że przedsiębiorca może skutecznie wnioskować o ogłoszenie upadłości bez wykazywania, iż musi to robić na skutek nadzwyczajnych i niezależnych od siebie zdarzeń. Przewidziane w zaskarżonym przepisie dodatkowe przesłanki prowadzą – jak podkreśliła skarżąca – do ograniczenia zdolności upadłościowej osób fizycznych. Jest to przejaw nierównego traktowania przedsiębiorców i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Skarżąca stwierdziła, że gdyby na jej miejscu był przedsiębiorca, to miałby większe szanse na uwzględnienie wniosku o ogłoszenie upadłości. Zaskarżony przepis powoduje zatem, zdaniem skarżącej, ograniczenie prawa do uruchomienia procedury upadłościowej przed sądem osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. Stanowi to naruszenie art. 32 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Jeśli nawet – jak zauważyła skarżąca – niewypłacalność przedsiębiorcy będzie przez niego zawiniona, to może on liczyć na oddłużenie, jeśli tylko będzie posiadał majątek na pokrycie kosztów upadłości. Skarżąca podniosła również, że zaskarżony przepis, ze względu na swoją niedookreśloność, narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadę dostatecznej określoności przepisów prawa (art. 2 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji). Jej zdaniem każdy powinien mieć możliwość „legalnego wyjścia z trudnej sytuacji zgodnie z jasno sformułowanymi regułami”. Użycie w zakwestionowanym przepisie sformułowania „wyjątkowe i niezależne okoliczności” oznacza jednak – jak podkreśliła skarżąca – arbitralne podejście do każdego przypadku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu, do którego odpowiednie zastosowanie ma art. 36 ustawy o TK. Przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej konkretyzuje ustawa o TK. Gdy któraś z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK nie została spełniona, a także gdy skarga jest oczywiście bezzasadna lub jej braki nie zostały uzupełnione w określonym terminie, lub też gdy zachodzą przesłanki umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Zgodnie ze wskazanymi regulacjami przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis będący podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego, przy czym to, że sąd przywołał w sentencji bądź uzasadnieniu orzeczenia określone przepisy, nie przesądza jeszcze, że należy je uznać za podstawę prawną wydanego rozstrzygnięcia. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału uznanie określonej regulacji za podstawę rozstrzygnięcia zależy od tego, czy „owo rozstrzygnięcie – przy tym samym przedmiocie i zakresie sprawy – byłoby lub mogłoby być inne w przypadku nieobowiązywania normy prawnej o treści kwestionowanej przez skarżącego” (postanowienie TK z 9 listopada 1999 r., Ts 19/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 181; zob. także wyrok TK z 21 września 2011 r., SK 6/10, OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73; postanowienia TK z: 25 lipca 2012 r., SK 13/12, OTK ZU nr 7/A/2012, poz. 93 i 6 lutego 2001 r., Ts 139/00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 40). W przypadku gdy wskazana przesłanka nie została spełniona, rozpatrzenie zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej jest niedopuszczalne, co skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Zgodnie z zaskarżonym art. 4913 ust. 1 p.u.n. sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, „jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą”. Przepis ten nie był jednak podstawą – w rozumieniu art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – rozstrzygnięcia, z którym skarżąca wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych. Trybunał zwraca uwagę, że choć Sąd Rejonowy w Legnicy przywołał w uzasadnieniu art. 4913 ust. 1 p.u.n. i stwierdził, że sformułowane w nim przesłanki nie zostały spełnione, to jednak nie ten przepis, lecz art. 13 ust. 1 p.u.n. był podstawą oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości (a zatem podstawą rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach konstytucyjnych skarżącej). Przedmiotem kontroli zainicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej nie może być każdy przepis, który został przywołany w uzasadnieniu rozstrzygnięcia sądu lub organu administracji publicznej, lecz tylko ten, który spowodował naruszenie praw i wolności skarżącego zarzucane w skardze (zob. postanowienie TK z 22 maja 2007 r., SK 35/08, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 59). Tymczasem zaskarżony przepis miał w sprawie skarżącej charakter posiłkowy. Gdyby nawet sąd stwierdził, że sytuacja skarżącej jest nadzwyczajna w rozumieniu art. 4913 ust. 1 p.u.n., brak majątku na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego spowodowałby oddalenie wniosku na podstawie art. 13 ust. 1 p.u.n. Należy przy tym podkreślić, że brak majątku na pokrycie kosztów postępowania jest okolicznością, która w takim samym stopniu dotyczy przedsiębiorców i osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. W tym zakresie nie może być zatem mowy o nierównym traktowaniu tych podmiotów. W związku z powyższym w przypadku rozpatrywanej skargi konstytucyjnej zbadanie zgodności z Konstytucją art. 4913 ust. 1 p.u.n. jest niedopuszczalne na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Niezależnie od powyższego Trybunał zauważa, że skarżąca upatruje naruszenie wskazanych w skardze praw i wolności konstytucyjnych w ograniczeniu prawa do uruchomienia procedury upadłościowej przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Należy podkreślić, że istoty naruszenia nie można sprowadzać do pozbawienia skarżącej możliwości oddłużenia. Takie prawo podmiotowe nie wynika bowiem z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wskazany przepis Konstytucji mógłby jednak być adekwatnym wzorcem kontroli przepisów postępowania upadłościowego w aspekcie sprawiedliwości proceduralnej.

W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak na wstępie.