Pełny tekst orzeczenia

172/2/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 3 kwietnia 2014 r.
Sygn. akt Ts 292/13


Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Mirosław Granat – przewodniczący


Piotr Tuleja – sprawozdawca


Andrzej Rzepliński,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 listopada 2013 r. Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności: po pierwsze, § 12 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490; dalej: rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych) i § 13 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461; dalej rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie) z art. 45 ust. 1 Konstytucji; po drugie, art. 117 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101; dalej: k.p.c.) z art. 32 Konstytucji.
Zdaniem skarżącej ustanowienie w zaskarżonych rozporządzeniach wynagrodzenia za sporządzenie skargi konstytucyjnej na rażąco niskim poziomie doprowadziło do naruszenia jej prawa do sądu. Sąd bowiem nie przyznał jej pełnomocnika z urzędu, uznawszy, że może ona samodzielne ponieść koszt korzystania z pomocy pełnomocnika. Ponadto skarżąca stwierdziła, że art. 117 § 3 k.p.c. bezpodstawnie różnicuje sytuację osób fizycznych i osób prawnych ubiegających się o ustanowienie dla nich pełnomocnika z urzędu i tym samym narusza konstytucyjną zasadę równości.
Postanowieniem z 18 grudnia 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W zakresie badania zgodności § 12 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz § 13 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie z art. 45 ust. 1 Konstytucji powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że zakwestionowane przepisy nie stanowiły podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącej. Przepisy te określają bowiem kwoty będące podstawą do zasądzenia zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Nie regulują natomiast przesłanek ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu zainicjowania takiego postępowania. Trybunał zauważył również, że – wbrew twierdzeniom skarżącej – orzekające w jej sprawie sądy nie oparły swojej argumentacji na założeniu, iż rynkowy koszt sporządzenia skargi odpowiada stawkom wyrażonym w zakwestionowanych przepisach.
W zakresie badania zgodności art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32 Konstytucji, podstawą odmowy nadania skardze dalszego biegu było ustalenie, że wskazany przepis Konstytucji może być wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej konstytucyjnej jedynie wtedy, gdy zostanie odniesiony do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne prawa i wolności. Taka sytuacja nie miała jednak miejsca w niniejsze sprawie, w której skarżąca powołała art. 32 Konstytucji jako jedyny wzorzec kontroli konstytucyjności art. 117 § 3 k.p.c. Skarżąca nie spełniła więc wymogu wskazania konstytucyjnych wolności lub praw, które – według niej – zostały w jej sprawie naruszone. Jednocześnie Trybunał podkreślił, że zarzuty sformułowane w uzasadnieniu skargi odnoszą się przede wszystkim do stosowania prawa, nie zaś konstytucyjności zakwestionowanego przepisu. Nie mogą więc być rozpoznane przez Trybunał w trybie rozpatrywania skargi konstytucyjnej.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 18 grudnia 2013 r. wniósł pełnomocnik skarżącej. Stwierdził w nim, że zdaniem skarżącej postanowienie to zostało wydane z naruszeniem art. 190 ust. 5 Konstytucji, zgodnie z którym orzeczenia Trybunału zapadają większością głosów. Oznacza to, że Trybunał nie może orzekać jednoosobowo. Odnosząc się do treści postanowienia, pełnomocnik skarżącej stwierdził, że – wbrew stanowisku Trybunału – zakwestionowane przepisy rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie były podstawą orzeczeń wydanych w sprawie skarżącej. Podkreślił również, że istotą zarzutu sformułowanego w skardze jest to, iż nawet gdyby skarżąca poniosła koszty ustanowienia pełnomocnika z wyboru, ze względu na treść zakwestionowanych przepisów nie otrzymałaby ich zwrotu. Ponadto pełnomocnik stwierdził, że z art. 32 Konstytucji wynika prawo do równego traktowania, które powinno być samodzielnym wzorcem kontroli zakwestionowanego w skardze art. 117 § 3 k.p.c., oraz zaznaczył, że sformułowane przez skarżącą zarzuty dotyczą treści art. 117 § 3 k.p.c., nie zaś jego stosowania. Powtórzył twierdzenie skargi, że w myśl zakwestionowanej regulacji osoba fizyczna ma jedynie uprawdopodobnić brak środków na opłacenie pełnomocnika z urzędu, a osoba prawna musi taki brak udowodnić. Zwrócił też uwagę na to, że zakwestionowany przepis nie precyzuje jakie informacje powinny znaleźć się we wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dla osoby prawnej oraz nie przewiduje możliwości wezwania takiej osoby do uzupełnienia braków formalnych wniosku o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanym zażaleniu skarżąca nie przedstawiła żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 18 grudnia 2013 r. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności, Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że skład, w którym wydał postanowienie z 18 grudnia 2013 r., był prawidłowy. Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy o TK, który na podstawie art. 49 tej ustawy, znajduje zastosowanie do rozpoznawania skargi konstytucyjnej, wstępne rozpoznanie skargi jest dokonywane przez Trybunał w składzie jednego sędziego. W takim składzie Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Zakwestionowane postanowienie zostało więc wydane zgodnie z przepisami ustawy o TK, których zgodność z Konstytucją nie jest przedmiotem niniejszej sprawy. Jednocześnie Trybunał stwierdza, że z powołanego przez skarżącą art. 190 ust. 5 Konstytucji nie wynika, iż Trybunał nie może wydawać żadnych orzeczeń w składzie jednoosobowym. Przepis ten wyraża jedynie zasadę podejmowania rozstrzygnięć w sytuacji, w której skład Trybunału jest wieloosobowy. Nie wyklucza jednak, aby przepisy ustawowe, które zgodnie z art. 197 Konstytucji określają między innymi tryb postępowania przed Trybunałem, umożliwiały wydawanie rozstrzygnięć o nadaniu dalszego biegu wnioskowi lub skardze konstytucyjnej w składzie jednego sędziego.
Trybunał stwierdza, że w zakwestionowanym postanowieniu prawidłowo przyjął, iż zaskarżone w niniejszej sprawie przepisy rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie nie były podstawą orzeczenia przedstawionego przez skarżącą jako ostateczne rozstrzygnięcie o jej wolnościach i prawach. Jak Trybunał słusznie wskazał w zakwestionowanym postanowieniu, orzeczenie to nie dotyczyło bowiem zasądzenia na rzecz pełnomocnika opłaty za reprezentowanie skarżącej, lecz odmowy przyznania skarżącej pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej.
Na uwzględnienie nie zasługuje również podniesiony w zażaleniu argument, że istotą zarzutów skarżącej było to, iż nawet gdyby poniosła koszty ustanowienia pełnomocnika z wyboru, ze względu na treść zakwestionowanych przepisów, nie otrzymałaby ich zwrotu. W tym kontekście Trybunał przypomina, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem zaskarżenia w skardze konstytucyjnej może być jedynie taki przepis, który znalazł zastosowanie w sprawie skarżącego i tym samym doprowadził do naruszenia jego konstytucyjnych wolności lub praw. Niedopuszczalne jest więc złożenie skargi w sytuacji, w której skarżący zakłada, że kwestionowany przepis może doprowadzić do naruszenia jego praw w przyszłości. Takie naruszenie ma bowiem charakter jedynie potencjalny, a skarga jest przedwczesna. W zakwestionowanym postanowieniu Trybunał prawidłowo przyjął więc, że w zakresie badania zgodności § 12 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz § 13 ust. 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie z art. 45 ust. 1 Konstytucji skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu z uwagi na nieprzedstawienie przez skarżącą ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zakwestionowanych przepisów.
Również w zakresie badania zgodności art. 117 § 3 k.p.c. z art. 32 Konstytucji Trybunał słusznie stwierdził istnienie podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Jak Trybunał wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie art. 32 Konstytucji nie formułuje samodzielnego prawa podmiotowego i w konsekwencji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli konstytucyjności przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej. Przepis ten można wskazać w skardze jedynie wtedy, gdy odniesie się go do treści innych norm konstytucyjnych chroniących wolności i prawa naruszone przez regulację kwestionowaną w skardze (zob. postanowienia TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225; 13 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). We wniesionym zażaleniu skarżąca stwierdziła, że to stanowisko Trybunału jest nieprawidłowe. Nie przedstawiła jednak żadnych argumentów na poparcie tego twierdzenia. Nie podważyła również ustalenia Trybunału, że w rozpatrywanej sprawie wskazała art. 32 Konstytucji jako jedyny wzorzec kontroli zaskarżonego art. 117 § 3 k.p.c. Trybunał w obecnym składzie stwierdza, że ustalenia te są prawidłowe a skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu również w tym zakresie.
Jednocześnie Trybunał zauważa, że w zakwestionowanym postanowieniu słusznie zaznaczył, iż zarzuty sformułowane przez skarżącą wobec art. 117 § 3 k.p.c. dotyczyły przede wszystkim sfery stosowania prawa. Powołane przez skarżącą w zażaleniu regulacje odnoszące się do – spoczywającego na stronie ubiegającej się o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu – obowiązku składania przez stronę oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania oraz do procedury wzywania strony do uzupełnienia braków formalnych wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dotyczą nie treści zakwestionowanego przepisu, lecz innych przepisów k.p.c. (w szczególności art. 1171 § 1 k.p.c. oraz art. 130 § 1 k.p.c.). Pozostają więc bez związku z zakresem zaskarżenia w niniejszej sprawie.

Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.