Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 77/05
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 lipca 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Specjalistycznego Zespołu Opieki Neuropsychiatrycznej
[…]
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 lipca 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 kwietnia 2005 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia
o kosztach procesu za instancję kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Oddalając powództwo Sąd Okręgowy przytoczył ustalenia, które nie były
kwestionowane w toku dalszego postępowania. Powodowy Specjalistyczny Zespół
Opieki Neuropsychiatrycznej wiązały w latach 2001-2003 z Regionalną Kasą
Chorych (której następcą prawnym jest Narodowy Fundusz Zdrowia) umowy o
wykonanie świadczeń zdrowotnych, które zostały wykonane, a strona powodowa
otrzymała ustalone w tych umowach wynagrodzenie. Dochodzona kwota stanowi
równowartość sumy, którą strona powodowa wypłaciła w latach 2001-2003 swoim
pracownikom na podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o
negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze
zm.), co spowodowało, że działalność powodowego Zespołu wykazała stratę w
wysokości ponad 3.000.000 zł. Także działalność Regionalnej Kasy Chorych
wykazała w latach 2001 – 2002 stratę. Pozyskiwane dodatkowe środki w związku
ze wzrostem przychodów ze składek zostały w tym okresie przeznaczone na zakup
dodatkowych świadczeń zdrowotnych. Sąd Okręgowy wykluczył możliwość
zastosowania – wskazywanego przez stronę powodową – art. 3571
k.c.
Sąd Apelacyjny – zaskarżonym wyrokiem – oddalił apelację strony
powodowej podzielając stanowisko, że do wykonanych i rozliczonych umów nie
może być stosowany art. 3571
k.c.
Skargę kasacyjną wniósł powodowy Specjalistyczny Zespół Opieki
Neuropsychiatryczny. Skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. art. 3571
k.c. przez błędną jego wykładnię i w wyniku tej wykładni przyjęcie, że wynikająca z
tego przepisu zasada „rebus sic stantibus” nie ma zastosowania w ustalonych
okolicznościach faktycznych.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej przytoczył istotę i konsekwencje natury
prawnej oraz finansowej wynikające dla pracodawcy z wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 2002 r. K 43/01 (OTK – A 2002, nr 7, poz. 96)
dotyczącego art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie
3
kształtowania przeciętnych wynagrodzeń. Skarżący wnosił o uchylenie
zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie o uchylenie tego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego jej
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie wywoływało kontrowersje pytanie o możliwość
dochodzenia przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej od kas
chorych, a później od Narodowego Funduszu Zdrowia jako ich następcy prawnego,
zapłaty kwot niezbędnych do pokrycia kosztów realizacji obowiązku przewidzianego
w art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r., na podstawie wymienionego przepisu.
W wyroku z dnia 24 września 2003 r., l CK 143/03 (OSNC 2004, nr 11, poz. 179),
Sąd Najwyższy udzielił na to pytanie odpowiedzi negatywnej, natomiast w wyroku
z dnia 17 marca 2005 r., III CK 405/04 (OSNC 2006, nr 2, poz. 36) uznał art. 4a
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. za podstawę takiego roszczenia.
W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 marca
2006 r., III CZP 130/05 (Biul. SN 2006 nr 3, s. 8). powyższa kontrowersja została
rozstrzygnięta na rzecz stanowiska uznającego art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. za podstawę roszczenia samodzielnego publicznego zakładu opieki
zdrowotnej względem kas chorych (Narodowego Funduszu Zdrowia) o zapłatę kwot
niezbędnych do pokrycia kosztów realizacji obowiązku nałożonego przez
wymieniony przepis. Uchwała stanowi kontynuację stanowiska Trybunału
Konstytucyjnego wyrażonego w wyroku z dnia 18 grudnia 2002 r., K 43/01 (OTK –
A 2002, nr 7, poz. 96), którego następstwa w sferze prawnej i finansowej
przedstawiła strona powodowa w uzasadnieniu skargi kasacyjnej.
Zajęte w powołanej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r.
III CZP 130/05 stanowisko stanowiło konsekwencję ugruntowanej w praktyce
wykładni, stwierdzającej, że art. 4 a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. stanowi
podstawę roszczeń pracowników zatrudnionych w samodzielnych publicznych
zakładach opieki zdrowotnej o podwyższenie przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia za pracę o kwotę nie niższą niż 203 zł w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2004 r. II PZP
4
4/04, OSNP 2004, nr 19, poz. 326, i uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 8 grudnia 2004 r., l PZP 8/04, OSNP 2005, nr 8, poz. 105),
oraz uznania przepisu art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. przez Trybunał
Konstytucyjny w powołanym wyroku z dnia 18 grudnia 2002 r., K 43/01 za zgodny
z art. 2, 7 i 32 Konstytucji, o tyle tylko, o ile jest on „rozumiany jako tworzący
współodpowiedzialność systemu finansów publicznych za jego wykonanie"
(por. art. 188 pkt 1 i art. 190 ust. 1 Konstytucji).
Uznanie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. za zgodny z Konstytucją
o tyle tylko, o ile jest on rozumiany „jako tworzący współodpowiedzialność systemu
finansów publicznych za jego wykonanie" oraz brak odrębnej regulacji ustawowej
normującej sposób finansowania przewidzianych w art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. podwyżek wynagrodzeń, nakazują dostrzegać w tym przepisie również
podstawę dla roszczeń samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
wobec kas chorych, a później Narodowego Funduszu Zdrowia - jako właściwych
podmiotów systemu finansów publicznych, o pokrycie kosztów podwyżek
wynagrodzeń pracowników w zakresie, w jakim nie można było w danych
okolicznościach wymagać ich sfinansowania przez te zakłady z własnych środków.
Zastrzeżona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego współodpowiedzialność systemu
finansów publicznych pozostałaby, bez przysługiwania samodzielnym publicznym
zakładom opieki zdrowotnej takiego roszczenia, deklaracją bez pokrycia. Brak po
stronie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej omawianego
roszczenia zagrażałby – jak trafnie wywiodła strona powodowa w uzasadnieniu
skargi kasacyjnej - pośrednio także interesom pacjentów, wartości nie mniej godnej
ochrony niż interesy pracownicze, zwłaszcza że system finansów publicznych
pozyskał dodatkowe środki finansowe.
Uwzględniając, że zgodnie z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie
tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z umów
o udzielanie ubezpieczonym świadczeń zdrowotnych, zawartych przez
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej z kasami chorych na lata 2001
i 2002, wynikały na podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. w związku
z art. 56 k.c. również roszczenia o zapłatę kwot niezbędnych do pokrycia kosztów
związanych z realizacją obowiązku podwyżki wynagrodzeń pracowniczych
5
w zakresie, w jakim nie można było w danych okolicznościach wymagać
sfinansowania tych kosztów przez samodzielne zakłady opieki zdrowotnej
z własnych środków.
Z przedstawionych przyczyn za uzasadniony należało uznać zarzut
naruszenia art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. wywiedziony w uzasadnieniu
skargi kasacyjnej z analizy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia
2002 r., K 43/01.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
(art. 39815
§ 1 k.p.c.).