Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 119/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)
Protokolant Hanna Kamińska
w sprawie z powództwa Bank […]SA
przeciwko Szpitalowi Specjalistycznemu w Z.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 28 listopada 2006 r.,
kasacji strony powodowej i kasacji strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 października 2004 r., sygn. akt [...]
oraz skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku uzupełniającego Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 października 2005 r., sygn. akt [...],
1. odrzuca kasację powoda,
2. oddala kasację pozwanego,
3. odrzuca skargę kasacyjną powoda.
2
Uzasadnienie
Powód jako cesjonariusz wierzytelności z tytułu opłat za odprowadzanie
ścieków w okresie od 28 października 1998 do 31 października 2000 r. domagał się
od pozwanego kwoty głównej 719.923,28 zł, oraz skapitalizowanych odsetek od tej
kwoty w wysokości 27.010,75 złotych, razem - kwoty 1.006.934,03 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. Nakazem zapłaty z dnia 28 czerwca 2001 r.
Sąd Okręgowy w G. uwzględnił powództwo w całości. W postępowaniu wywołanym
wniesieniem przez pozwanego zarzutów powód zmienił żądanie w ten sposób, że
domagał się zasądzenia kwoty głównej w wysokości 693.867,95 zł jednocześnie
cofając pozew co do kwoty głównej w pozostałej części, oraz skapitalizowanych
odsetek na dzień 5 czerwca 2001 r. w kwocie 294.014,69 zł razem - kwoty
987.882,64 złotych. Pozwany uznał powództwo co do kwoty 226.571,32 zł.
Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2002 r. Sąd Okręgowy w G. uchylił nakaz zapłaty (pkt
I), zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 693.867,95 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. (pkt II), zasądził od pozwanego na rzecz
powoda kwotę 294.014,69 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 6 czerwca 2001 r.
(pkt III), oddalił powództwo w części obejmującej odsetki ustawowe od kwoty
294.014,69 zł za okres od 30 maja 2001 r. do 5 czerwca 2001 r., umorzył
postępowanie w zakresie cofniętego powództwa, nadał wyrokowi w pkt II rygor
natychmiastowej wykonalności co do kwoty 226.571,32 zł, oraz zasądził od
pozwanego na rzecz powoda kwotę 33.414,10 złotych tytułem zwrotu kosztów
procesu (pkt VII). Sąd Okręgowy uznał, że powód zasadnie domagał się zapłaty z
tytułu przejętej wierzytelności za odprowadzanie ścieków według stawki 3,01 zł/m3
w sytuacji, gdy wprawdzie uchwały Rady Miasta Z. z dnia 29 stycznia 1998 r. i z
dnia 21 stycznia 1999 opiewające na powyższą stawkę zostały uznane przez
Naczelny Sąd Administracyjny za niezgodne z prawem, to jednak stawka ta
wynikała także z uchwały Rady Miasta Z. nr [...] z dnia 29 grudnia 1997 r., którą
należało przyjąć za obowiązującą. Jako bezpodstawny ocenił Sąd Okręgowy zarzut
przedawnienia, podniesiony przez pozwanego odnośnie do roszczenia za okres
wcześniejszy niż 2 lata przed wniesieniem pozwu, wskazując, że przez
3
potwierdzenie w dniu 31 października 2000 r. salda wobec powoda pozwany
doprowadził do przerwania biegu przedawnienia.
Pozwany zaskarżył powyższy wyrok w części zasądzającej ponad kwotę
226.571,32 złotych oraz w części dotyczącej kosztów (pkt VII). Wyrokiem z dnia
12 lutego 2003 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego. W wyniku kasacji
pozwanego Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 18 maja 2004 r. uchylił wyrok Sądu
Apelacyjnego z dnia 12 lutego 2003 r. i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy stwierdził, że w związku z wyrokiem
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 1999 r. sygn. akt 113/98 (Dz.U. nr
36, poz. 356) o niezgodności z Konstytucją § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 18 grudnia 1996 r. w sprawie urządzeń zaopatrzenia w wodę i
urządzeń kanalizacyjnych oraz zasad ustalania opłat za wodę i wprowadzania
ścieków (Dz.U. nr 151, poz. 716 ze zm.) uchwała Rady Miasta Zgierza z dnia 29
grudnia 1997 r. wydana m.in. na podstawie § 3 ust. 1 pkt 1 cyt. wyżej
rozporządzenia, nie mogła być źródłem obowiązującej stawki opłat
za odprowadzanie ścieków. Sąd Najwyższy wskazał, że podstawę pobierania
przez podmiot odprowadzający ścieki określonych opłat powinna być w okresie
objętym żądaniem pozwu stawka umowna.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21
października 2004 r. zmienił zaskarżony wyrok w punktach II i VII w ten sposób, że
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 226.571,32 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. (pkt I „a”), zasądził od pozwanego na rzecz
powoda koszty procesu w kwocie 3.231,47 zł (pkt I „b”), w kwocie 15.000,- zł (pkt I
„c”) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 13.500,- zł tytułem
kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego (pkt II). W dniu 28 października
2005 r. Sąd Apelacyjny wydał wyrok uzupełniający, w którym uzupełnił swój wyrok
z dnia 21 października 2004 r. w ten sposób, że zmienił także punkt III wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca 2002 r. przez zasądzenie kwoty 107.191,10
złotych w miejsce kwoty 294.014,69 złotych a w pozostałym zakresie apelację
oddalił. Sąd Apelacyjny uznał, że w okresie objętym sporem stawka opłat za
odprowadzanie ścieków powinna wynosić 0,86 zł/1m3
co uzasadniało żądanie
powoda w niniejszej sprawie w kwocie 226.571,32 złotych należności głównej i w
4
kwocie 107.191,10 złotych skapitalizowanych odsetek wraz z odsetkami
ustawowymi od każdej z w/w kwot.
Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 21 października 2004 r. został zaskarżony
przez obie strony. Powód, oznaczając w kasacji wartość przedmiotu zaskarżenia na
kwotę 467.296,63 złotych, wskazał, że zaskarża powyższy wyrok w całości
i zarzuca mu naruszenie prawa materialnego art. 40 ust. 1 i 2 pkt 4 w zw. z art. 42
ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 1996 Nr 13,
poz. 74 ze zm.), art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce
komunalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.) oraz art. 60 i 3531
k.c. Wnosił
o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda
kwoty 467.296,63 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. lub
o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania. Pozwany, zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w punkcie I „a” co do
kwoty należności głównej i zarzucił naruszenie prawa materialnego – art. 359 § 1 w
zw. z art. 481 k.c., oraz naruszenie przepisów postępowania – art. 355 § 1 w zw. z
art. 233 i art. 328 § 2 k.p.c. Wnosił o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania. Wyrok
uzupełniający Sądu Apelacyjnego w części zmieniającej pkt III wyroku Sądu
Okręgowego został zaskarżony przez powoda. W swojej skardze kasacyjnej powód
zarzucił naruszenie przepisów postępowania – art. 168 § 1 w zw. z art.169 § 1 i art.
171 k.p.c., art. 130 § 1 w zw. z art. 373 zd. drugie i art. 368 § 1 k.p.c., art. 378 § 1
zd. pierwsze w zw. z art. 368 § 1 pkt 1 i 5 k.p.c., oraz 351 § 1 k.p.c. przez
bezpodstawne przywrócenie pozwanemu terminu do złożenia wniosku
o uzupełnienie wyroku oraz bezzasadne uzupełnienie wyroku z dnia
21 października 2004 r. Ponadto, zarzucił naruszenie prawa materialnego art. 40
ust. 1 i 2 pkt 4 w zw. z art. 42 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym art. 4 ust. 1 pkt
2 ustawy o gospodarce komunalnej i art. 60, oraz art. 3531
k.c. Wnosił
o rozpoznanie postanowienia Sądu Apelacyjnego o przywróceniu pozwanemu
terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku oraz o uchylenie punktu I
zaskarżonego wyroku i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego
rozpoznania.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedmiotem zaskarżenia w apelacji pozwanego od wyroku Sądu
Okręgowego w G. z dnia 14 czerwca 2002 r. był punkt II tego wyroku co do różnicy
pomiędzy kwotą 693.867,95 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r.
(zasądzona przez Sąd pierwszej instancji), a kwotą 226.571,32 złotych uznaną
przez pozwanego i w apelacji niezaskarżoną, tj. punkt II co do kwoty 467.296,63 zł
z odsetkami ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. i co do odsetek ustawowych od
kwoty 226.571,32 złotych od dnia 30 maja 2001 r., a ponadto – punkty III i VII.
Zakres zaskarżenia punktów II i III wynikał jednoznacznie z określenia: „zaskarżam
w części ponad kwotę 226.571,32 złotych”. Powyższy przedmiot zaskarżenia
podlegał rozważeniu przez Sąd Apelacyjny przy ponownym rozpoznawaniu apelacji
pozwanego. Obowiązkiem Sądu było rozstrzygnięcie, czy oprócz kwoty 226.571,32
złotych, której zasądzenia w wyroku Sądu Okręgowego pozwany nie
zakwestionował, należy się powodowi dalsza kwota główna 467.296,63 złotych z
odsetkami ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. oraz odsetki ustawowe od kwoty
226.571,32 zł od dnia 30 maja 2001 r., a także, czy powodowi należą się
skapitalizowane odsetki w kwocie 294.014,69 złotych z odsetkami ustawowymi od
dnia 6 czerwca 2001 r. Zgodnie z art. 325 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. rozstrzygnięciu
swemu powinien był Sąd Apelacyjny dać wyraz w sentencji wyroku z dnia 21
października 2004 r. (gdyby orzekł tym wyrokiem o całości apelacji pozwanego) lub,
odpowiednio do częściowego rozpoznania apelacji pozwanego w wyroku z dnia 21
października 2004 r. i w wyroku uzupełniającym z dnia 28 października 2005 r. –
odpowiednio w sentencjach każdego z w/w wyroków. Z uzasadnień tych wyroków
wynika, że Sąd Apelacyjny uznał, iż żądanie powoda było usprawiedliwione jedynie
co do kwoty głównej 226.571,32 zł i odsetek ustawowych od tej kwoty oraz co do
skapitalizowanych odsetek w kwocie 107.191,10,- złotych z odsetkami ustawowymi
od dnia 6 czerwca 2001 r. W tej sytuacji – uwzględniając, że Sąd Apelacyjny
orzekał dwoma wyrokami o apelacji pozwanego – sentencja wyroku z dnia 21
października 2004 r. co do istoty sprawy powinna brzmieć: zmienia zaskarżony
wyrok w punkcie II w ten sposób, że co do kwoty 467.296,63 zł z odsetkami
ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. powództwo oddala, zaś sentencja wyroku
uzupełniającego z dnia 28 października 2005 r. powinna brzmieć: zmienia
6
zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że w miejsce kwoty 294.014,69,-
złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 6 czerwca 2001 r. zasądza
kwotę 107.191,10,- złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 6 czerwca 2001 r.
a w pozostałej części powództwo oddala oraz oddala apelację w pozostałym
zakresie. Sentencje wyroków Sądu Apelacyjnego z dnia 21 października 2004 r.
i z dnia 28 października 2005 r. nie zawierają rozstrzygnięcia o oddaleniu
powództwa. Stwarzało to podstawę do wystąpienia przez strony z wnioskiem
o uzupełnienie w tym zakresie wyroków (art. 351 § 1 k.p.c.).
Żadna ze stron z takim wnioskiem nie wystąpiła. Sprawia to, że kasacja powoda od
wyroku z dnia 21 października 2004 r., dotycząca w rzeczy samej – mimo
posłużenia się przez skarżącego określeniem „zaskarżam w całości” – tylko kwoty
467.296,63 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r., skierowana
została przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu. Podobnie skarga kasacyjna powoda
od wyroku uzupełniającego z dnia 28 października 2005 r. dotycząca kwoty
186.823,59 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 6 czerwca 2001 r. została
wniesiona od rozstrzygnięcia nie istniejącego. Z uwagi na brak substratu
zaskarżenia kasacja powoda i skarga kasacyjna powoda były niedopuszczalne
i podlegały odrzuceniu na podstawie odpowiednio art. 3937
§ 2 k.p.c. w brzmieniu
sprzed zmiany wprowadzonej ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie k.p.c. ...
(-) Dz.U. nr 13 z 2005 r., poz. 98 (art. 3 i 6 w/w ustawy zmieniającej) i art. 3986
§ 3
k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1997 r. II CKN 15/97
– OSNC 1997 nr 6-7, poz. 89, z dnia 7 października 1998 r. II UKN 247/98 – OSNP
1999, nr 20, poz. 665, z dnia 28 maja 1998 r. III CKN 409/98 – nie publ., z dnia
25 stycznia 2001 r. III CKN 1382/00 – OSNC 2001, nr 9, poz. 132, z dnia
11 września 2002 r. V CKN 1165/00 – nie publ. LEX nr 57221).
Odnośnie do kasacji strony pozwanej należy przede wszystkim zauważyć, że
rozpoznając apelację pozwanego Sąd Apelacyjny przyjął, iż pozwany objął
zaskarżeniem cały punkt II wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca 2002 r., tj.
zasądzenie całej kwoty 693.867,95 złotych z odsetkami ustawowymi (a nie jedynie
zasądzenie różnicy pomiędzy kwotą 693.867,95 złotych a kwotą 226.571,32 złotych
jak to w rzeczywistości miało miejsce) i to ze skutkiem w postaci konieczności
rozważenia przez Sąd Apelacyjny „od początku” zasadności dochodzenia przez
7
powoda całej kwoty 693.867,95 tak, jak gdyby w wyniku przyjętego przez Sąd
Apelacyjny zakresu zaskarżenia w apelacji pozwanego zasądzenie objęte punktem II
wyroku Sądu Okręgowego straciło rację bytu. Tylko też z tego punktu widzenia można
doszukać się przyczyny zasądzenia przez Sąd Apelacyjny w pkt I „a” wyroku z dnia
21 października 2004 r. kwoty 226.571,32 złotych. W istocie natomiast, sposób w jaki
Sąd Apelacyjny w tej części dał wyraz w sentencji wyroku swojemu stanowisku
obarczony był nie tylko błędem w postaci braku oddalenia powództwa co do różnicy
pomiędzy kwotą 693.867,95 złotych i 226.571,32 złotych ale także wadą w postaci
zasądzenia kwoty 226.571,32 zł zamiast oddalenia apelacji co do tej kwoty (przy
założeniu przyjętym przez Sąd Apelacyjny – patrz: str. 6 uzasadnienia wyroku z dnia
21 października 2004 r. – że zaskarżona została cała kwota 693.867,95 złotych).
Powyższe - mogłoby stwarzać pozory powstania tytułu egzekucyjnego odnośnie do
zasądzenia w wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca 2002 r. dwukrotnie kwoty
226.571,32 złotych co nie było zamiarem Sądu Apelacyjnego. Wypada zatem podążyć
tokiem rozumowania Sądu Apelacyjnego (nota bene - przyjętym przez obydwie
strony) i przyjąć, że w tej sytuacji zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty
226.571,32 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 maja 2001 r. wynika z
reformatoryjnego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 21 października 2004 r. i że
dopiero dzięki temu wyrokowi w orzeczeniu Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca
2002 r. znalazło się zasądzenie kwoty 226.571,32 zł, której poprzednie zasądzenie w
wyroku Sądu pierwszej instancji w ramach kwoty 693.867,95 złotych Sąd Apelacyjny
uznał za niebyłe. Nie narusza to w niczym interesów stron. W każdym razie nie ma
wątpliwości, że kwota 226.571,32 zł dotyczy należności nazywanej przez strony
„główną” w odróżnieniu od nazwy „skapitalizowane odsetki” używanej dla określenia
dochodzonej przez powoda kwoty 294.014,69 złotych, że kwota 226.571,32 zł
obejmuje należność uznaną przez pozwanego, oraz, że w/w kwota przysługiwała
powodowi jednokrotnie a nie dwa razy.
Pozwany w kasacji wskazał na punkt I „a” wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
21 października 2004 r. jako przedmiot zaskarżenia, ale upatrywał w tym punkcie
rozstrzygnięcia w kwestii skapitalizowanych odsetek i tej kwestii poświęcił swoje wywody.
Tymczasem pkt I „a” nie dotyczył skapitalizowanych odsetek, w związku z czym
kasacja pozwanego w istocie była bezprzedmiotowa.
8
Z przedstawionych względów kasacja pozwanego podlegała oddaleniu (art.
39312
k.p.c. w brzmieniu sprzed zmiany).
Wobec nie istnienia orzeczenia Sądu Apelacyjnego, rozstrzygającego
o kwocie 467.296,63 zł należności głównej wraz z odsetkami ustawowymi
i o kwocie 186.823,59 złotych skapitalizowanych odsetek z odsetkami
ustawowymi, wyrok Sądu Okręgowego z dnia 14 czerwca 2002 r. w pkt II i III nie
może być w tym zakresie uznany za osądzający spór pomiędzy stronami (art. 366
k.p.c.).