Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 224/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Antoni Górski
w sprawie z powództwa Fundacji "H."
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie […]
przy uczestnictwie Nadzorcy Sądowego
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 czerwca 2005 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny oddalił apelację powodowej Fundacji „H.” i zasądził na rzecz
pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody […] koszty procesu przyjmując
następujące ustalenia:
Na podstawie umowy z 27 grudnia 2001 r. Fundacja nabyła od
Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej wierzytelności
wobec Skarbu Państwa w wysokości 671 272,98 zł przysługujące z tytułu
zapłaconych przez zbywcę należności pracowniczych oraz związanych z nimi
zaliczek na podatek dochodowy i składek na rzecz ZUS za miesiąc grudzień 1998
r. W czynności tej Fundację reprezentował Prezes Zarządu W.B., a statut
przewidywał reprezentację łączną dwóch członków zarządu.
Finansowanie działalności Zespołu Zakładów w 1998 r. regulowała umowa
z 5 maja tegoż roku ,zawarta z Wojewodą w sprawie przekazania środków
publicznych, w której zleceniobiorca Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital
Zespolony przyjął obowiązek udzielania bezpłatnie określonych świadczeń
medycznych oraz udzielania takich świadczeń w sytuacji zagrożenia życia i
zdrowia, a Wojewoda zobowiązał się wypłacić za okres pozostały do końca roku
1998 r. kwotę 29 823 341 zł. W rzeczywistości Szpital otrzymał od Skarbu Państwa
o 1 549 762 zł więcej.
Kwotę objętą umową przelewu wierzytelności SP ZZOZ wypłacił
pracownikom w styczniu 1999 r. i nie zgłaszał w 2000 r. roszczeń „do weryfikacji”,
mimo wezwania skierowanego ze strony Wojewody, wskazującego termin
zgłaszania roszczeń.
Sąd zakwestionował pełnomocnictwo Fundacji udzielone W.B. z wpisaną
datą 20 grudnia 2001 r. - złożone do akt sprawy w grudniu 2004 r., uznając że jest
ono antydatowane, a niezależnie od tego Sąd Apelacyjny wyraził zapatrywanie, że
W.B. nie mógł być skutecznie umocowany do reprezentowania Fundacji przez
drugiego członka zarządu. Ponadto stwierdził, że Fundacja w toku procesu nie
wykazała sposobu zagospodarowania otrzymanych środków, tj. rodzaju i
charakteru wydatków, które usprawiedliwiałyby zarzut niedostatecznego
3
finansowania Zespołu Zakładów w okresie, w którym obowiązek ten spoczywał na
Wojewodzie jako organie założycielskim.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyła w całości powodowa Fundacja
opierając skargę kasacyjną na obu podstawach (art. 3983
pkt 1 i 2 k.p.c.).
Przytaczając naruszone przepisy postępowania, skarżąca wymieniła art. 382
w związku z art. 233 § 1 k.p.c. zarzucając przekroczenie granic swobodnej oceny
dowodów w zakresie wiarygodności pełnomocnictwa z 27 grudnia 2001 r.
Wśród przepisów prawa materialnego, których naruszenie uzasadniać ma
pierwsza podstawę skargi, skarżąca wymieniła :
a) art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz.
872 ze zm.) przez ich niezastosowanie, mimo że Skarb Państwa ponosi
odpowiedzialność za zobowiązania samodzielnych publicznych zakładów opieki
zdrowotnej powstałe do dnia 31 grudnia 1998 r.,
b) art. 393 k.c., art. 454 § 1 k.c. oraz art. 355 k.c. przez ich nie zastosowanie.
Skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Okręgowego i uwzględnienia powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przyjmując za podstawę ustalenie, iż statut Fundacji wymagał reprezentacji
łącznej do czynności prawnych, a umowę przelewu wierzytelności w imieniu
Fundacji zawierał tylko jeden członek jej zarządu, skutek nieważności wynikał
z przepisów art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 38 k.c. W sprawie nie dokonano
ustalenia, aby drugi członek zarządu złożył oświadczenie woli niezbędne do
dokonania skutecznej czynności prawnej uzasadniającej legitymację czynną
powódki.
O tym, czy umowa została zawarta przez organ fundacji, czy przez
pełnomocnika rozstrzyga jej treść choć nie ma co do zasady przeszkód, aby
oświadczenie woli składała osoba fizyczna pełniąca funkcję organu oraz będąca
przedstawicielem (pełnomocnikiem). Jeżeli jednak Sąd meriti powołując się na
brzmienie umowy, bez naruszenia reguł wykładni oświadczenia woli i treści umowy
4
(skarżąca nie zarzuca naruszenia art. 65 k.c.) wywiódł wnioski niekorzystne dla
skarżącej, to ustalenie stanowiące ich treść nie może być kwestionowane
w skardze kasacyjnej pod pozorem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., ponieważ nie
dopuszcza tego art. 3983
§ 3 k.p.c. Z tych samych zasad niedopuszczalne jest
podważanie ustalenia, że pełnomocnictwo zostało antydatowane.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną podziela
również ocenę prawną Sądu drugiej instancji odnośnie do niedopuszczalności
wzajemnego udzielania sobie pełnomocnictw przez członków zarządu w sprawach
wymagających łącznej reprezentacji, o ile nie przewiduje tego statut. Właściwością
Fundacji jako osoby prawnej jest m. in. związanie nawet fundatora postanowieniami
nadanego jej statutu (por. postanowienie SN I CKN 281/01, OSNC 2004/7-8/111,
oraz uchwałę III CZP 42/00, OSNC 2001/5/67).
Zgodnie z regułą, że nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada,
istnienia roszczenia wymagało udowodnienia również w odniesieniu do zbywcy.
Zarzucając w skardze kasacyjnej naruszenie - przez nie zastosowanie - przepisu
art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające /…/
skarżąca winna wskazać elementy stanu faktycznego ustalonego lub przyjętego
przez Sąd drugiej instancji, których podstawienie do hipotezy wskazanego przepisu
prowadzi do wniosku o odpowiedzialności Skarbu Państwa – Wojewody.
Z brzmienia przepisu wynika tylko, że zobowiązania finansowe państwowych
jednostek budżetowych i zakładów budżetowych, przejmowanych przez jednostki
samorządu terytorialnego powstałe do dnia 31 grudnia 1998 r., są zobowiązaniami
Skarbu Państwa.
Umową cesji wierzytelności w rozpoznawanej sprawie były należności
pracownicze za dyżury lekarskie, należności i inne dodatki za miesiąc grudzień
1998 r., tj. za okres w którym cedent – Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów
Opieki Zdrowotnej nie był państwową jednostka budżetową, ani zakładem
budżetowym, w związku z czym jego stosunki prawne ze Skarbem Państwa -
Wojewodą miały charakter umowny, do których należy stosować przepisy prawa
cywilnego. Konstytucyjne zasady równości wobec prawa i poszanowania (ochrony)
własności nie stanowiły samodzielnego źródła roszczenia S P Z.Z.O.Z. i nie
5
uzasadniały kwalifikowania go do jednostek, których zobowiązania przejmował
Skarb Państwa na podstawie art. 80 ust. 1 ustawy – Przepisy wprowadzające /…/.
Należy przy tym podkreślić, że nie chodziło o należności byłego Zespołu Zakładów
będącego jednostką budżetową, za które Samodzielny Zakład odpowiadałby na
podstawie art. 231
kodeksu pracy.
Przepis art. 80 ust. 1 nie może być zatem właściwą podstawą roszczenia
dochodzonego w pozwie.
Złożoność stosunku prawnego łączącego Skarb Państwa i Zespół Zakładów
potwierdza zróżnicowane uzasadnienie (w sferze faktycznej i prawnej) żądań
pozwu, znajdujące odbicie w przytaczaniu podstaw skargi kasacyjnej. Skarżąca
upatruje źródło roszczenia w umowie, zastrzegając jednak, że nie chodzi o
dosłowne jej brzmienie ale i skutki wynikające z prawa pacjentów do opieki
zdrowotnej. Można – bez zniekształcenia przytoczonej argumentacji - przyjąć, że
chodzi o wynikające z czynności prawnej skutki nie tylko w niej wyrażone, lecz
również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych
zwyczajów (art. 56 k.c.). Można by w tej argumentacji dostrzec poglądy stanowiące
w późniejszym okresie główny nurt uchwały składu siedmiu sędziów Izby Cywilnej
Sądu Najwyższego z 30 marca 2006 r. sygn. III CZP 130/05. Fundacja zgłaszała
również twierdzenia, iż roszczenia cedenta wynikały z dokonywania świadczeń w
warunkach określonych przez art. 7 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (tzw.
świadczenia ponadlimitowe) ze względu na obowiązek publicznych zakładów opieki
zdrowotnej udzielania ich pacjentom w przypadkach nagłych (por. w tym zakresie
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 2000 r., III CK 365/03 nie publ. oraz
wyrok z 3 listopada 2004 r. III CK 546/03 nie publ.).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną podziela
zapatrywanie, że umowa miedzy Zespołem Zakładów Opieki Zdrowotnej
a Skarbem Państwa – Wojewodą z 5 maja 1998 r. mogła wywierać skutki
wykraczające poza jej brzmienie, jednakże uzasadnienie zaskarżonego wyroku
wskazuje, że strona powodowa nie sprostała ciężarowi dowodu, który spoczywał na
niej w zakresie wykazania, że prawidłowo gospodarzyła uzyskanymi środkami
i wydawała je oszczędnie, lecz z przyczyn zależnych od okoliczności zewnętrznych
6
(niedoszacowanie obiektywnych kosztów świadczeń) lub wymagań prawa (art. 7
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej) nie była w stanie pokryć koniecznych
wydatków z uzyskanych środków. Obowiązek wykazania przesłanek roszczenia
o dodatkowe środki ustalanego ex post, stwierdzono w uzasadnieniu powołanej
wyżej uchwały składu siedmiu sędziów III CZP 130/05.
Ogólne sformułowania dotyczące obowiązków strony pozwanej dotyczące
współdziałania przy wykonywaniu zobowiązania (art. 354 § 1 k.c.), charakter
umowy jako zawartej na rzecz osoby trzeciej, a nawet zarzuty dotyczące braku
należytej staranności Skarbu Państwa – Wojewody art. 355 k.c.) nie mogą odnieść
skutku w świetle stwierdzeń Sądu drugiej instancji, iż SP ZZOZ nie reagował na
wezwania Wojewody o zgłaszanie zastrzeżeń co do rozliczeń za 1998 r., a przecież
ta placówka dysponowała danymi i dokumentacja obrazującą jej działalność w
okresie od 5 maja do 31 grudnia 1998 r.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił skargę kasacyjną.