Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 194/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 grudnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący)
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
SSA Michał Kłos
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa Szpitala Specjalistycznego w K.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia i Skarbowi Państwa - Ministrowi
Skarbu Państwa
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 7 grudnia 2007 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej oraz strony pozwanej - Narodowego Funduszu
Zdrowia,
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 maja 2006 r., sygn. akt [...],
1) uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację
strony powodowej w stosunku do pozwanego
Narodowego Funduszu Zdrowia i w tym zakresie
przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
2
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego,
2) oddala w pozostałym zakresie skargę kasacyjną strony
powodowej oraz w całości skargę kasacyjną pozwanego
Narodowego Funduszu Zdrowia,
3) nie obciąża strony powodowej kosztami postępowania
kasacyjnego na rzecz pozwanego Skarbu Państwa.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 15 lipca 2005 r. zasądził od Skarbu Państwa
- Ministerstwa Skarbu Państwa na rzecz Szpitala Specjalistycznego w K. kwotę 1
938 841,32 zł tytułem odpowiedzialności za bezprawie legislacyjne, wyrażające się
brakiem regulacji prawnej finansowania podwyżek wynagrodzenia, wynikających z
art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. z 1995 r. nr 1, poz. 2 ze zm. - dalej: "ustawa z dnia 16 grudnia 1994
r."), wprowadzonego ustawą z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy
o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń
u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej (Dz.U. z 2001 r. nr 5, poz. 45 - dalej: „ustawa nowelizująca");
powództwo w stosunku do Narodowego Funduszu Zdrowia oddalił.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji strony powodowej i pozwanego
Skarbu Państwa wyrokiem z dnia 26 maja 2006 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego
w ten sposób, że:
- zasądził od Narodowego Funduszu Zdrowia na rzecz strony powodowej
kwotę 570 000 zł z odsetkami ustawowymi od 23 sierpnia 2003 r.,
3
- oddalił powództwo w pozostałej części,
- zniósł wzajemnie koszty postępowania między stroną powodową
a pozwanym Narodowym Funduszem Zdrowia oraz odstąpił od obciążenia
strony powodowej kosztami postępowania na rzecz pozwanego Skarbu
Państwa.
Poza tym oddalił apelację strony powodowej i pozwanego Skarbu Państwa
oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny, wydając powyższy wyrok, odwołał się do stanowiska
wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
30 marca 2006 r. (III CZP 130/05, OSNCP 2006, nr 11, poz. 177).
Zgłoszone w toku postępowania apelacyjnego wnioski strony powodowej
o przeprowadzenie dowodów oddalił, uznał je za spóźnione w świetle art. 381 k.p.c.
Wysokość zasądzonej od Narodowego Funduszu Zdrowia kwoty ustalił
na podstawie analizy danych zawartych w materiale dowodowym zebranym przez
Sąd Okręgowy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, analiza tych danych nie wymagała
wiadomości specjalnych z zakresu zarządzania i ekonomii. Według Sądu
Apelacyjnego, skoro zadłużenie strony powodowej spowodowane podwyżkami
wynagrodzeń wprowadzonymi ustawą nowelizującą stanowiło w 2001 r. 70%
całego jej zadłużenia, to Narodowy Fundusz Zdrowia powinien pokryć jej
zadłużenie powstałe w 2001 r. tylko w 70%. Z podobnych przyczyn zadłużenie
strony powodowej powstałe w 2002 r. Narodowy Fundusz Zdrowia powinien pokryć
- zdaniem Sądu Apelacyjnego - tylko w 50%. Określając kwotę zasądzoną od
Narodowego Funduszu Zdrowia, Sąd Apelacyjny odwołał się także do art. 322
k.p.c., wskazując, że „ustalenie precyzyjnej wysokości dochodu powoda
od przekazującego środki pozwanego Funduszu jest nader utrudnione".
Wyrok Sądu Apelacyjnego został zaskarżony przez pozwany Narodowy
Fundusz Zdrowia i przez stronę powodową.
Podstawę skargi kasacyjnej pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia,
kwestionującego w całości zasadność zasądzonej od niego kwoty, stanowią: zarzut
naruszenia art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. w związku z art. 56 k.c. oraz
zarzut naruszenia art. 382 i 386 § 4 k.p.c.
4
Skarga kasacyjna strony powodowej - skarżąca wyrok Sądu Apelacyjnego
w zakresie, w jakim jej powództwo wobec Narodowego Funduszu Zdrowia i wobec
Skarbu Państwa zostało oddalone - zarzuca naruszenie:
- art. 232 zdanie drugie w związku z art. 386 § 4 k.p.c. przez nie dopuszczenie
z urzędu dowodu z opinii biegłego, co do możliwości pokrycia kosztów
podwyżki wynagrodzeń,
- art. 322 k.p.c. przez jego bezpodstawne zastosowanie,
- art. 381 k.p.c. przez pominięcie wniosków dowodowych strony powodowej
zgłoszonych w toku postępowania apelacyjnego jako spóźnionych,
chociaż potrzeba ich powołania wynikła dopiero w toku postępowania
apelacyjnego,
- art. 417 k.c. w związku z art. 77 Konstytucji i art. 4a ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r. przez ich nie zastosowanie, pomimo że wspomniana
wyżej uchwała Sądu Najwyższego nie wyklucza odpowiedzialności
deliktowej Skarbu Państwa wobec samodzielnych publicznych zakładów
opieki zdrowotnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Narodowy Fundusz Zdrowia w swej niezwykle lakonicznej skardze
kasacyjnej bliżej nie uzasadnia podniesionych zarzutów. Są one więc w istocie
wyrazem gołosłownej niezgody z zaskarżonym wyrokiem. Dlatego skargę
kasacyjną pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia należało oddalić.
Za całkowicie chybiony musi być uznany także zarzut strony powodowej,
podnoszący naruszenie art. 417 k.c. w związku z art. 77 Konstytucji i art. 4a ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. na skutek oddalenia przez Sąd Apelacyjny powództwa
względem Skarbu Państwa. Zarzut ten jest nawiązaniem do wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 24 września 2003 r., l CK 143/03 (OSNC 2004, nr 11,
poz. 179). W uchwale zaś z dnia 30 marca 2006 r., III CZP 130/05, Sąd Najwyższy
jakkolwiek nie wykluczył ewentualności uzyskania odszkodowania od władzy
publicznej z tytułu wadliwej legislacji, to jednak zdecydowanie zdystansował się
5
wobec możliwości deliktowej odpowiedzialności Skarbu Państwa w związku
z ustanowieniem art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r.
Wśród pozostałych podstaw kasacyjnych, przytoczonych przez stronę
powodową, kluczowe znaczenie ma zarzut bezpodstawnego zastosowania art. 322
k.p.c. przy ustalaniu kwoty zasądzonej od Narodowego Funduszu Zdrowia.
Przepis ten w określonych rodzajach spraw zezwala sądowi, jeżeli ścisłe
udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, zasądzić
odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich
okoliczności sprawy. Sprawa, którą strona powodowa wytoczyła Narodowemu
Funduszowi Zdrowia, nie należy jednak do żadnej z kategorii spraw objętych
hipotezą art. 322 k.p.c. W szczególności nie jest sprawą o dochody, jak zdaje się
sugerować uzasadnienie zaskarżonego wyroku. Sprawami o dochody w rozumieniu
tego przepisu są sprawy o pożytki i inne podobne przychody, dochodzono
np. na podstawie art. 53, 54, 207 i 224 § 2 k.c., a rozpoznawana sprawa nie ma nic
wspólnego z wskazanymi sprawami.
Nie jest ona również sprawą o naprawienie szkody deliktowej lub
kontraktowej. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 30 marca
2006 r., III CZP 130/05, umowy o udzielanie ubezpieczonym świadczeń
zdrowotnych zawarte na lata 2001 i 2002 stanowiły w związku z art. 4a ustawy
z dnia 16 grudnia 1994 r. i art. 56 k.c. podstawę roszczeń samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej wobec Narodowego Funduszu Zdrowia
jako następcy prawnego kas chorych o zapłatę kwot niezbędnych do pokrycia
kosztów związanych z realizacją obowiązku wynikającego z art. 4a ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r. Uznanie zaś umów o udzielanie ubezpieczonym świadczeń
zdrowotnych zawartych na lata 2001 i 2002, w związku z art. 4a ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r. i art. 56 k.c., za podstawę roszczeń samodzielnych publicznych
zakładów opieki zdrowotnej wobec Narodowego Funduszu Zdrowia jako następcy
prawnego kas chorych o zapłatę kwot niezbędnych do pokrycia kosztów
związanych z realizacją obowiązku wynikającego z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. daje samodzielnym publicznym zakładom opieki zdrowotnej przede
wszystkim możliwość dochodzenie tych kwot, jako części należnego umownego
6
świadczenia pieniężnego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia
2001 r., III CKN 368/00, OSNC 2002, nr 1, poz. 8) wraz z odsetkami za opóźnienie
(art. 481 § 1 k.c.). l o taki tylko przypadek chodzi w rozpoznawanej sprawie, a więc
o przypadek dochodzenia świadczenia - a ściślej części świadczenia - z umowy
o udzielanie ubezpieczonym świadczeń zdrowotnych.
Podsumowując, podniesiony przez stronę powodową zarzut naruszenia art.
322 k.p.c. okazał się więc trafny.
Wysokość kwoty podlegającej zasądzeniu od pozwanego Narodowego
Funduszu Zdrowia na rzecz strony powodowej powinna być zatem ściśle
udowodniona. Zgodnie z art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody
dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne; sąd może jednak także
dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. Poza dowodami objętymi wyraźnymi
zakazami ustawowymi (np. wynikającymi z art. 247 i 259 k.p.c.), wspomniana wyżej
możliwość dopuszczenia przez sąd dowodu z urzędu dotyczy wszelkich dowodów,
także więc dowodu z opinii biegłego. W wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych
przypadkach, zastosowanie przez sąd art. 232 zdanie drugie k.p.c. może się nawet
stać obowiązkiem sądu, naruszenie zaś tego obowiązku przez sąd drugiej instancji
-podstawą kasacyjną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r.,
III CK 341/05, OSNC 2006, nr 10, poz. 174, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
13 lutego 2004 r., IV CK 24/03, OSNC 2004, nr 3, poz. 45, oraz wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2007 r. l CSK 27/07, niepubl.). W sprawie, którą
strona powodowa wytoczyła Narodowemu Funduszowi Zdrowia, za taką wyjątkową,
szczególną podstawę, uzasadniającą obowiązek dopuszczenia z urzędu dowodu
z opinii biegłego na okoliczność prawidłowego gospodarowania przez stronę
powodową środkami uzyskanymi od Kasy Chorych, mogło być podjęcie po wydaniu
wyroku Sądu Okręgowego powoływanej wyżej uchwały Sądu Najwyższego z dnia
30 marca 2006, III CZP 130/05.
Natomiast niewątpliwie nie mógł odnieść zamierzonego skutku podniesiony
przez stronę powodową zarzut naruszenia art. 381 k.p.c. Jeżeliby nawet pominięcie
przez Sąd Apelacyjny wniosków dowodowych strony powodowej zgłoszonych
w toku postępowania przed tym Sądem nastąpiło z naruszeniem wymienionego
przepisu, to naruszenie to nie mogło mieć wpływu na wynik sprawy, skoro sama
7
strona powodowa oświadczyła, że zgłoszone przez nią dowody dotyczą
okoliczności znajdujących wystarczające potwierdzenie w już zebranym materiale
dowodowym (k. 337).
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy: - uchylił zaskarżony wyrok
w części oddalającej apelację strony powodowej w stosunku do pozwanego
Narodowego Funduszu Zdrowia i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania (art. 39815
§ 1 k.p.c.); - oddalił w pozostałym zakresie skargę
kasacyjną strony powodowej (art. 39814
k.p.c.), nie obciążając jej kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz pozwanego Skarbu Państwa (art. 102
w związku z art. 108 § 1 i 39821
k.p.c.); - oddalił w całości skargę kasacyjną
pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia (art. 39814
k.p.c.).