Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 88/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku A.K. następcy prawnej zmarłego Z. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 listopada 2009 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 18 września 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 18 września 2008 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy Z. K., zastąpionego przez żonę A. K. od wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O. z dnia 20 marca
2008 r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o rentę z
tytułu niezdolności do pracy, podzielając ustalenia faktyczne oraz ich prawną
ocenę dokonaną przez Sąd pierwszej instancji, według której wnioskodawca nie
spełnił przesłanek określonych w art. 12 i 13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst;
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.), bowiem schorzenia na które cierpiał nie
czyniły go całkowicie niezdolnym do pracy. W ocenie Sądu, wbrew twierdzeniom
apelacji, biegli lekarze internista-kardiolog, neurolog oraz okulista, którzy wydawali
w sprawie opinię dla potrzeb postępowania przed Sądem pierwszej instancji,
dokonali kompleksowej oceny stanu zdrowia oraz wpływu schorzeń wnioskodawcy
na jego ogólny stan zdrowia, a także możliwości podjęcia pracy zgodnie z
poziomem posiadanych przez niego kwalifikacji.
Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco; wnioskodawca,
urodzony w dniu 13 marca 1962 r., z wykształceniem średnim w zawodzie technika
budowlanego, pracował jako murarz, strażak oraz kierowca. Na podstawie opinii
lekarskiej z dnia 28 sierpnia 2006 r. przyznano mu prawo do renty z tytułu całkowitej
niezdolności do pracy od dnia 5 czerwca 2006 r. do dnia 31 sierpnia 2007 r. z
uwagi na enukleację gałki ocznej prawej w związku z czerniakiem gałki ocznej oraz
„niepewne rokowania wynikające z rozpoznania współistniejącego schorzenia
układu sercowo – naczyniowego”. Decyzją z dnia 19 października 2007 r. organ
rentowy odmówił wnioskodawcy przyznania dalszego prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy z uwagi na orzeczenie komisji lekarskiej, która orzekła, iż
wobec braku wznowienia nowotworu, ustała konieczność leczenia onkologicznego,
widzenie oka lewego jest prawidłowe, i na tej podstawie orzeczono, że
wnioskodawca jest zdolny do pracy zgodnie z poziomem kwalifikacji z
przeciwwskazaniem pracy na wysokości oraz prac wymagających widzenia
obuocznego. Dodać należy, że u wnioskodawcy rozpoznano nadto stabilną chorobę
niedokrwienną serca, stan po przebytym zawale mięśnia sercowego ściany dolno-
bocznej w 2003 r., bez objawów niewydolności krążenia, stan po angioplastyce
3
gałęzi okalającej z implantacją stentu, nadciśnienie tętnicze 1° wg PTNT. W ocenie
biegłych wnioskodawca mógł podjąć pracę w swoim zawodzie lub w ramach
posiadanych kwalifikacji. W toku postępowania apelacyjnego wnioskodawca zmarł
w dniu 18 sierpnia 2008 r.
Powyższy wyrok zaskarżył w całości skargą kasacyjną pełnomocnik
wnioskodawczyni A. K., która z mocy art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998
r. o emeryturach i rentach z FUS zgłosiła swój udział w postępowaniu w sprawie z
wniosku zmarłego męża, i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 12 w
związku z art. 13 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, oraz naruszenie prawa procesowego – art.
328 § 2 w związku z art. 382, art. 316 § 1 w związku z art. 233 § 1, art. 47714
§ 4 i
art. 47714a
k.p.c., wniósł o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje;
W skardze kasacyjnej wskazano na naruszenie art. 328 § 2 w związku z art.
382, art. 316 § 1 w związku z art. 233 § 1, art. 47714
§ 4 i art. 47714a
k.p.c.
Powołane w zarzutach skargi – naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., określającego
wymogi, jakim powinno odpowiadać uzasadnienie wyroku, nie jest zasadne.
Wskazane w skardze kasacyjnej pomyłki zawarte w uzasadnieniu wyroku, w tym
niewłaściwe określanie strony wnoszącej apelację nie wyczerpuje znamion
naruszenia tego przepisu, które - co warto przypomnieć - może stanowić
usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy uzasadnienie
zaskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich koniecznych elementów bądź
zawiera tak oczywiste braki, że uniemożliwiają one kontrolę kasacyjną, zaś to czy w
istocie sprawa została wadliwie, czy prawidłowo rozstrzygnięta nie zależy od tego,
jak zostało napisane uzasadnienie, co zresztą znajduje potwierdzenie w art. 39814
k.p.c., w myśl którego Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną także wtedy, gdy
mimo błędnego uzasadnienia orzeczenie odpowiada prawu (por. wyroki SN z dnia
17 marca 2006 r., I CSK 63/05 - LEX nr 179971 oraz 27 marca 2008 r., II CSK
315/07 - LEX nr 390105).
4
W skardze pełnomocnik żony wnioskodawcy zarzucił także naruszenie art.
477 14
§ 4 i art. 477 14a
k.p.c., „wyrażające się w orzeczeniu przez Sąd Apelacyjny co
do istoty sprawy z pominięciem nowych okoliczności dotyczących niezdolności do
pracy i nie uchyleniu przez Sąd decyzji organu rentowego oraz nie przekazaniu
sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu, pomimo złożenia przez
wnioskodawcę wniosku procesowego i przedłożenia zaświadczeń i wyników badań
wskazujących na istotne i obiektywne zmiany stanu zdrowia wnioskodawcy
istniejące już w chwili ustalania przez organ rentowy prawa do świadczenia,
poprzez pominięcie i brak ustosunkowania się do wniosku w uzasadnieniu
zaskarżonego orzeczenia”. Oceniając zarzut naruszenia art. 47714
§ 4 k.p.c. i
stwierdzając jego niezasadność, należy wskazać, że zgodnie z tym przepisem, w
sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest
uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do
samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie
lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji
lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się
wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty
sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności
do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu
złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje
sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. Wobec treści
tego przepisu odnosi się on do postępowania przed sądem pierwszej instancji (tylko
ten sąd oddala odwołanie), a tym samym nie może być naruszany przez sąd
drugiej instancji, który go nie stosuje. Sąd odwoławczy może skontrolować
prawidłowość prowadzenia postępowania przed sądem pierwszej instancji, w tym
również niezastosowanie przez ten sąd art. 47714
§ 4 k.p.c. Sam jednak tego
przepisu stosować nie może - nie może go zatem naruszyć przez jego
niezastosowanie, (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2007 r., I UK
316/06, OSNP 2008 nr 13-14, poz.19). Wykładnię tę dodatkowo wspiera
porównanie treści normatywnej art. 47714
k.p.c. i art. 47714a
k.p.c. Pierwszy z tych
przepisów dotyczy postępowania przed sądem pierwszej instancji, drugi -
jednoznacznie sądu drugiej instancji. Pozwala to na stwierdzenie, że art. 47714
5
k.p.c. normuje wyczerpująco katalog rozstrzygnięć sądu rozpoznającego w
pierwszej instancji odwołania od decyzji organów rentowych w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych.
Sposobu orzekania przez sąd drugiej instancji dotyczy natomiast art. 47714a
k.p.c. który stanowi że Sąd drugiej instancji, uchylając wyrok zaskarżony apelacją i
poprzedzającą go decyzję, może przekazać sprawę do ponownego rozpoznania
bezpośrednio organowi rentowemu. Nie może natomiast za ten organ orzec o
uprawnieniach rentowych ubezpieczonego.
W ocenie Sądu Najwyższego nie można w związku z tym odmówić
słuszności zarzutowi naruszenia art. 316 k.p.c. oraz art. 477 14a
k.p.c.
Co prawda jak świadczy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005
r., I UK 152/04 (OSNP nr 17/2005, poz. 273), z art. 316 § 1 k.p.c. nie wynika
obowiązek przeprowadzenia dowodów w celu ustalenia niezdolności do pracy,
która miała powstać po wydaniu zaskarżonej odwołaniem decyzji odmawiającej
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z tym, że zasadą jest, że
sąd ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego w
chwili jej wydania, to jednak nie jest wyłączone przyznanie ubezpieczonemu
świadczenia, jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione po wydaniu
zaskarżonej decyzji. Trafnie więc skarga kasacyjna zarzuca, że Sąd Apelacyjny
naruszył ten ostatni przepis, ponieważ nie uwzględnił nowych okoliczności
dotyczących stanu zdrowia wnioskodawcy, które ujawniły się w czasie
postępowania apelacyjnego. W sprawie jest niesporne, że wraz z pismem
procesowym z dnia 17 września 2008 r. pełnomocnik żony wnioskodawcy, działając
w jej imieniu, wobec zgonu wnioskodawcy Z. K. w dniu 18 sierpnia 2008 r., powołał
się na ustalone przyczyny zgonu wnioskodawcy oraz na stan jego zdrowia na
przestrzeni ostatnich miesięcy przed śmiercią, wynikający z przedłożonych
zaświadczeń lekarskich, co stanowiło o nowych okolicznościach dotyczących
niezdolności do pracy po dniu złożenia odwołania od decyzji organu rentowego.
Jest niewątpliwe, a całkowicie pominięte przez Sąd Apelacyjny, że bezpośrednią
przyczyną śmierci męża wnioskodawczyni (liczącego w chwili śmierci 46 lat) była
ostra niewydolność krążeniowa, zaś tzw. przyczyną wyjściową, czerniak gałki
ocznej, a więc schorzenia, które w latach 2006 - 2007, czyniły męża
6
wnioskodawczyni całkowicie niezdolnym do pracy. Według ustaleń stanu
faktycznego stan jego zdrowia miał ulec poprawie w październiku 2007 r. w stopniu
uniemożliwiającym uznanie go za całkowicie niezdolnego do pracy, gdy tymczasem
po upływie dziesięciu miesięcy wnioskodawca zmarł. Przytoczona sekwencja
wydarzeń, uzasadnia podniesiony w skardze zarzut błędu w ustaleniach
faktycznych i naruszenia art. 47714a
k.p.c., bowiem już w dacie wydawania przez
organ rentowy decyzji, obiektywnie rzecz biorąc mogły istnieć (a być może istniały)
przesłanki dające podstawę do uznania, że mąż wnioskodawczyni był nadal
całkowicie niezdolny do pracy. W tym kontekście stwierdzenie przez Sąd
Apelacyjnego już po śmierci męża wnioskodawczyni, że „wnioskodawca jest zdolny
do pracy” bowiem rozpoznane „schorzenia wnioskodawcy nie czynią go niezdolnym
do pracy”, musi budzić uzasadnione wątpliwości.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12
stycznia 2005 r., I UK 93/04, (OSNP nr 16/2005, poz. 254), w myśl którego w
sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczącej prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy oceny wymaga stan zdrowia ubezpieczonego z daty wydania
decyzji, ale nie jest wyłączone wskazanie przesłanek nabycia świadczenia w
oparciu o dowody uzyskane później, jeżeli potwierdzają one istnienie nieprzerwanej
niezdolności do pracy obejmującej datę wydania decyzji. Oznacza to, że czym
innym są nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy, a czym innym nowe
dowody, które służą do udokumentowania stanu zdrowia ubezpieczonego. Mogą
one być skutecznie powoływane gdy sprawa toczy się w sądzie, przy założeniu, iż
służą one wykazaniu jaki był stan zdrowia ubezpieczonego (czy był on niezdolny do
pracy) w chwili wydawania decyzji rentowej. Myśl taką wyraża także wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 16 maja 2008 r., I UK 385/07, (niepublikowany), w którego
tezie stwierdzono, że w sprawie o świadczenie z ubezpieczenia społecznego, do
którego prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy,
ubezpieczony może w postępowaniu apelacyjnym zgłaszać nowe fakty i dowody na
warunkach określonych w art. 381 k.p.c., ale muszą one dotyczyć okoliczności
istniejących w dacie wydania decyzji przez organ rentowy (argument z art. 47714
§
4 k.p.c.).
7
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na mocy
art. 39815
k.p.c.