II UK 174/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-08-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II UK 174/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku T. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 3 grudnia 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 4 lipca 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił T.
K. przyznania prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wnioskodawca odwołał się od decyzji.
2
Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2008 r. Sąd Okręgowy odwołanie oddalił. Sąd
Okręgowy ustalił stan faktyczny i przedstawił jego oceną prawną.
T. K. 29 marca 2000 r. złożył wniosek o przyznanie emerytury na podstawie
ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j: Dz. U. z 2004 Nr 8, poz. 67 ze
zm.; dalej: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy).
Decyzją z dnia 20 września 2000 r. wydaną przez Dyrektora Zakładu
Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zostało
ustalone prawo do emerytury policyjnej wnioskodawcy. W wysłudze emerytalnej
zostały uwzględnione następujące okresy: od 7 maja 1962 r. do 1 października
1963 r. - praca cywilna; od 7 września 1964 r. do 31 sierpnia 1966 r. - praca
cywilna; od 1 października 1958 r. do 6 maja 1962 r. – studia; od 2 października
1963 r. do sierpnia 1964 r. – studia; od 1 września 1966 r. do 25 maja 1990 r. -
służba w Milicji Obywatelskiej.
3 sierpnia 2007 r. T. K. złożył odwołanie od decyzji organu rentowego
odmawiającej mu przyznania prawa do emerytury z FUS. W odpowiedzi na złożone
odwołanie organ rentowy wskazał, że świadczenie emerytalne (mundurowe)
wnioskodawcy zostało ustalone z uwzględnieniem okresów od 7 maja 1962 r. do 1
października 1963 r. oraz od 7 września 1964 r. do 1 sierpnia 1966 r., kiedy to
wnioskodawca wykonywał pracę cywilną. Są to okresy, o których mowa w art. 6
ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 Nr 39, poz. 353 ze zm.;
dalej: ustawa o emeryturach i rentach). Nie jest więc możliwe ustalenie
wnioskodawcy prawa do emerytury na podstawie tej ustawy.
Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie stan faktyczny nie budzi wątpliwości
stron. Spór dotyczy wykładni i zastosowania przepisów prawa materialnego, w
szczególności art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach. Zgodnie z
powołanym przepisem świadczenia emerytalne na warunkach określonych w
ustawie przysługują ubezpieczonym z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy mają
3
ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych,
o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2. Unormowanie
zawarte w powołanym przepisie uległo zasadniczej zmianie. Od 1 października
2003 r., na mocy art. 10 pkt 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166
poz. 1609), wskazany przepis został uzupełniony przez wyłączenie z grona
uprawnionych do świadczenia emerytalnego ubezpieczonych, którzy mają ustalone
prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy innych służb
mundurowych. Z powołaniem na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28
grudnia 2006 r., III AUa 1147/06, OSA 2008, nr 8, poz. 26, Sąd Okręgowy
stwierdził, że wykładnia przepisu wskazuje, iż wyłączeni z możliwości uzyskania
świadczeń przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach zostali tylko ci
żołnierze zawodowi i funkcjonariusze, którzy mają ustalone prawo świadczeń z
zaopatrzenia emerytalnego, m.in. na mocy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy, z uwzględnieniem okresów składkowych. Prawo to zachowują
natomiast żołnierze i funkcjonariusze, którym przy ustalaniu prawa do emerytury na
podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie uwzględniono
okresów składkowych a jedynie okresy pozostawania w służbie.
Wnioskodawca ma ustalone prawo do emerytury na mocy ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z uwzględnieniem okresów
składkowych (praca cywilna) i okresów nieskładkowych (studia). Brak jest więc
podstaw do uwzględnienia odwołania.
Wyrok w całości apelacją zaskarżył wnioskodawca, zarzucając mu
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy
o emeryturach i rentach polegające na błędnej wykładni powyższych przepisów.
Wnosił o: 1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości, obejmującą ustalenie, że
4
przysługuje mu prawo do emerytury z FUS; 2) zasądzenie na rzecz
ubezpieczonego kosztów procesu według norm przepisanych. Podkreślono, że
niesporne w sprawie jest, iż: 1) ubezpieczony uzyskał prawo do emerytury na
podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (dalej; emerytura
policyjna); 2) w okresie od 1 września 1966 r. do 25 maja 1990 r. ubezpieczony
pełnił służbę w Departamencie I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Okres ten
zaliczono przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej jako okres służby. Ponadto
ubezpieczonemu zaliczono również poprzedzający służbę okres od 1958 r. do
1966 r., kwalifikując go częściowo jako okres pobierania nauki w szkole wyższej,
częściowo jako okres ubezpieczenia; 3) od 1 września 1966 r. do 25 maja 1990 r.,
niezależnie od pełnienia służby w Departamencie I Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych, ubezpieczony był zatrudniany nieprzerwanie przez podmioty
niemające charakteru organów bezpieczeństwa państwa na podstawie stosunku
prawnego niebędącego stosunkiem służbowym funkcjonariusza organów
bezpieczeństwa państwa. Po zakończeniu 25 maja 1990 r. służby ubezpieczony
nadal pozostawał w takim zatrudnieniu. W 1992 r. rozpoczął prowadzenie
działalności gospodarczej, odprowadzając z tego tytułu składki na ubezpieczenie
emerytalne. Działalność tą nadal prowadzi. Okres ten nie został mu zaliczony przy
ustalaniu prawa do emerytury policyjnej.
Skarżący wskazał, że regulacja art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i
rentach ma zapobiegać dwukrotnemu zaliczaniu tych samych okresów
składkowych (wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10) na potrzeby ustalania
prawa do emerytury z FUS oraz emerytury ustalanej na podstawie odrębnych
przepisów. Regulacja nie dotyczy „okresów nieskładkowych" w rozumieniu ustawy
emerytalnej, jak również „okresów składkowych" innych niż wymienione w art. 6
ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 ustawy. Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach
nie może być rozumiany w ten sposób, że wyłącza możliwość nabycia prawa do
emerytury z FUS przez osoby posiadające prawo do emerytury policyjnej, przy
ustalaniu którego uwzględniono jakikolwiek okres stanowiący „okres składkowy",
choćby nawet okres ten nie miał być następnie uwzględniany przy ustalaniu prawa
do emerytury z FUS. Prowadziłaby to do arbitralnego różnicowania sytuacji
5
prawnej obywateli pozostających w niemal identycznych okolicznościach
faktycznych, naruszając tym samym konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.
Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach ma jedynie zapobieganie
„podwójnemu" wykorzystywaniu tych samych okresów składkowych przy ustalaniu
prawa do emerytury regulowanej przez przepisy odrębne oraz emerytury z FUS.
Sąd Apelacyjny apelację oddalił. Podzielił ustalenia faktyczne dokonane
przez Sąd Okręgowy i ich ocenę prawną.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w brzmieniu
obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji, prawo do świadczeń
określonych tą ustawą nie przysługuje ubezpieczonym, którzy mają ustalone prawo
do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i
Służby Więziennej, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 1-3, 5 i 7-10. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o emeryturach
i rentach możliwe jest nabycie prawa do emerytury lub renty z FUS przez żołnierza
zawodowego i funkcjonariusza w razie niespełnienia przez osoby w stosunku
służby warunków do nabycia prawa do świadczeń określonych w przepisach o
zaopatrzeniu emerytalnym tych osób.
Wnioskodawca ma przyznane prawo do emerytury policyjnej co jest
okolicznością bezsporną. Nie może zatem nabyć prawa do emerytury z
powszechnego systemu. Na mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166,
poz. 1609) z ubezpieczenia społecznego wyłączono osoby w stosunku służby,
które w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej nie pozostawały w służbie. W
konsekwencji od 1 października 2003 r. wszyscy żołnierze i funkcjonariusze
podlegają w zakresie nabywania prawa do zaopatrzenia emerytalno-rentowego
przepisom resortowym. Nastąpił w związku z tym powrót do jednolitego systemu
zaopatrzeniowego służb mundurowych. Skutkiem tego jest możliwość doliczenia
okresu podlegania powszechnemu ubezpieczeniu emerytalnemu do wysługi
emerytalnej.
6
Doliczenie do wysługi emerytalnej równoległego ze służbą w Policji
zatrudnienia jako pracownika cywilnego zatrudnionego na podstawie umowy o
pracę w różnych instytucjach i zakładach pracy (od 2 czerwca 1967 r. do 30
czerwca 1992 r.), zatrudnienia po przyznaniu skarżącemu od 1 grudnia 1999 r.
prawa do emerytury policyjnej, a także prowadzenia działalności gospodarczej (od
9 listopada 1992 r. do chwili obecnej) możliwe jest na podstawie art. 14 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy pod warunkiem, że emerytura wynosi
mniej niż 75 % podstawy jej wymiaru i emeryt ukończył 55 lat w przypadku
mężczyzny albo stał się inwalidą. Z przepisu wynika zatem, że na wniosek emeryta
uprawnionego do emerytury obliczonej na podstawie art. 15 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy zalicza się do wysługi okresy przypadające po
zwolnieniu ze służby.
Przepis art. 14 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
pozwala zatem emerytowi policyjnemu na złożenie wniosku o zaliczenie do wysługi
emerytalnej okresów po zwolnieniu ze służby. Art. 16 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy nakazuje natomiast do wysługi emerytalnej
uwzględnianej przy obliczaniu emerytury na podstawie art. 15 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy funkcjonariuszowi, który spełnia
określone w art. 12 ustawy warunki do nabycia prawa do policyjnej emerytury,
zaliczyć okresy składkowe i nieskładkowe (w rozumieniu ustawy o emeryturach i
rentach) przypadające przed przyjęciem do służby. Zaliczenie okresów
wymienionych w tym przepisie ma również wpływ na obliczenie wysokości
przyszłej emerytury.
Zaliczenia skarżącemu okresów studiów od 1 października 1958 r. do 6
maja 1962 r. oraz od 2 października 1963 r. do 25 sierpnia 1964 r. stanowiących
okres nieskładkowy w rozumieniu art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach
dokonano na podstawie art. 16 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy. Na podstawie tego przepisu wnioskodawcy zaliczono okresy pracy
cywilnej od 7 maja 1962 r. do 1 października 1963 r. (P. G.) oraz od 7 września
1964 r. do 31 sierpnia 1966 r. (C. W. ).
Skarżącemu przy ustalaniu wysokości emerytury uwzględniono wysługę
emerytalną w wymiarze 31 lat, 7 miesięcy i 15 dni. Emerytura z tytułu wysługi lat
7
wynosi 75 % podstawy wymiaru. Z uwagi na uzyskanie maksymalnej podstawy
wymiaru świadczenia nie jest już możliwe doliczenie innych okresów składkowych
zarówno na podstawie art. 14 jak i 16 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy.
W sprawie nie ma zastosowania art. 95. ust. 1 ustawy o emeryturach i
rentach. Skarżący ma ustalone prawo do emerytury policyjnej z uwzględnieniem
okresów składkowych, a zatem nie jest możliwe ustalenie prawa do emerytury z
powszechnego systemu (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach).
Z powołaniem się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja 2003 r.
SK 10/02, OTK 2003, nr 5A, poz. 41, stwierdzono, że cechą różniącą adresatów
normy prawnej określonej art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach jest
uprzednie uzyskanie prawa do emerytury przysługującej na podstawie przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych. Wszystkie podmioty, które
spełniają warunki określone w tym przepisie podlegają takim samym zasadom w
zakresie nabywania prawa do emerytury lub renty z FUS. Przepis wyłącza prawo
do emerytury z FUS funkcjonariuszom służb mundurowych posiadających już
prawo do emerytury mundurowej, jednak wyłączenia tego nie można traktować
jako naruszenia zasady równości. System ubezpieczeń społecznych nie może być
oparty na absolutnej zasadzie równości. Istnieją różne systemy ubezpieczeniowe.
Powszechny, który charakteryzuje się obowiązkiem płacenia składek oraz tzw.
system służb „mundurowych" mający charakter zaopatrzeniowy, w którym nie
istnieje obowiązek płacenia składek. Świadczenia finansowane są z budżetu
państwa. System charakteryzuje się również odrębnymi i korzystniejszymi
zasadami nabywania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny zaznaczył również, że po zwolnieniu
wnioskodawcy ze służby (25 maja 1990 r.) i po nabyciu prawa do świadczenia
emerytalnego przewidzianego dla służb mundurowych wnioskodawca podlegał
ubezpieczeniu społecznemu, będąc zatrudnionym od 1 czerwca 1991 r. do 30
czerwca 1992 r. w N. oraz prowadząc własną działalność gospodarczą w okresach
od 9 listopada 1992 r. do 31 stycznia 1993 r.; od 1 stycznia 1995 r. do 31 marca
1995 r.; od 29 czerwca 1995 r. do 13 lipca 1995 r.; od 16 listopada 1995 r. do 31
marca 1996 r. oraz od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2007 r. Legitymował się
8
łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze 11 lat, 1 miesiąc i 15 dni. Nie spełnia
on zatem warunków do nabycia prawa do emerytury z powszechnego systemu na
podstawie art. 27 i 28 ustawy o emeryturach i rentach.
Wyrok skargą kasacyjną wnioskodawca zaskarżył w całości, zarzucając
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 27
ustawy o emeryturach i rentach (odpowiednio art. 2 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1
oraz art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu po nowelizacji dokonanej mocą art. 2
ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 8, poz. 38), którą w skardze określono jako
obowiązującą ustawę emerytalną) polegające na błędnej wykładni i niewłaściwym
zastosowaniu wskazanych przepisów wskutek uznania, że:
1) wnioskodawcy, niezależnie od spełnienia przesłanek wynikających z art. 27 lub
art. 28 ustawy emerytalnej sprzed nowelizacji (odpowiednio: obowiązującej
ustawy emerytalnej), a więc w szczególności od posiadania wymaganych przez
powyższy przepis okresów składkowych, nie przysługuje prawo do emerytury z
FUS tylko ze względu na uzyskanie prawa do emerytury na podstawie ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.
2) uwzględnienie okresu blisko dwudziestu czterech lat służby wnioskodawcy w
organach bezpieczeństwa publicznego na potrzeby ustalania prawa do
emerytury policyjnej jako okresu służby w rozumieniu odrębnych przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy wyłącza uwzględnienie okresu
równoległego „cywilnego" zatrudnienia wnioskodawcy jako okresu
ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach
sprzed nowelizacji (odpowiednio: obowiązującej ustawy emerytalnej) na
potrzeby ustalania prawa do emerytury z FUS na podstawie ustawy emerytalnej
sprzed nowelizacji (odpowiednio: obowiązującej ustawy emerytalnej)
Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Przepisy prawa, na
podstawie których wydano zaskarżony wyrok budzą poważne wątpliwości
interpretacyjne. W sprawie występuje też istotne zagadnienie prawne.
9
Po wydaniu zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w sposób istotny
zmienił się stan prawny, przez co przesłanki dotyczące przepisów prawa
materialnego, na których oparł się Sąd Apelacyjny w oddalając apelację, nie mogą
mieć znaczenia dla rozstrzygania o prawie wnioskodawcy do emerytury z FUS.
Mocą art. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 8, poz. 38) dokonano nowelizacji w
szczególności art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz.
353, ze zm.), eliminując z treści tego przepisu wyłączenie dotyczące osób
posiadających prawo do emerytury policyjnej ustalone z uwzględnieniem
określonych okresów składkowych. W związku z tym, zważywszy na dyspozycję,
zaskarżony wyrok winien zostać uchylony jako nie odpowiadający obowiązującemu
stanowi prawnemu (art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 w zw. z art. 39821
k.p.c.). Z
tego względu skarga jest oczywiście uzasadniona.
Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej sprzed nowelizacji stanowił o
wyłączeniu możliwości przyznania prawa do emerytury z FUS osobom
posiadającym prawo do emerytury policyjnej „obliczonej z uwzględnieniem okresów
składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2 ustawy o
emeryturach i rentach sprzed nowelizacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, oznaczało
to, że osoba posiadająca prawo do emerytury policyjnej obliczonej z
uwzględnieniem (choćby w możliwie najmniejszym stopniu) jednego z powyższych
okresów składkowych traciła całkowicie możliwość uzyskania kiedykolwiek prawa
do emerytury z FUS. Pogląd ten jest nietrafny, a wątpliwości wynikają z niejasności
znaczeniowowej art. 2 ust. 1 pkt ustawy emerytalnej sprzed nowelizacji. Celem
wskazanego przepisu mogło być jedynie wyłączenie możliwości dwukrotnego
„korzystania" z tych samych okresów składkowych na potrzeby emerytury z FUS
oraz emerytury policyjnej, a nie dożywotnie pozbawianie tego świadczenia
ubezpieczonych, którzy skorzystali z prawa do emerytury policyjnej. Ma to
świadczyć o potrzebie wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości.
10
Istotne zagadnienie prawne, jakie pojawiło się w sprawie dotyczy określenia,
czy w sytuacji równoległego zatrudnienia wnioskodawcy w organach
bezpieczeństwa publicznego oraz przez podmioty „cywilne", zaliczenie
wnioskodawcy danego okresu jako okresu służby w rozumieniu przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, na potrzeby emerytury policyjnej,
wyłącza zaliczenie wnioskodawcy tego samego okresu jako okresu ubezpieczenia
w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach na potrzeby emerytury z FUS.
Skarżący wniósł o: 1) przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania do
rozpoznania przez Sąd Najwyższy; 2) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu; 3)
zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania kasacyjnego, w tym
kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
Zasadniczym problemem dla oceny zasadności skargi kasacyjnej jest
interpretacja przepisu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu sprzed
zmiany dokonanej ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz. U. z 2009 r., Nr 8, poz. 38).
Przepis powyższy stanowił, że świadczenia na warunkach i w wysokości
określonych w ustawie przysługują ubezpieczonym – w razie spełnienia warunków
do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i
rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem ubezpieczonych,
którzy mają ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, UOP, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, BOR,
PSP i SW, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych, o których mowa w
art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2.
Po pierwsze należy więc rozstrzygnąć, czy funkcjonariuszom tzw. służb
mundurowych mogło być ustalone prawo do emerytury powszechnej. Należy
stwierdzić, że kierując się jedynie regułami wykładni językowej możliwość taka
istnieje, pod warunkiem niezaliczenia składkowych okresów ubezpieczenia
cywilnego do obliczenia emerytury mundurowej. Stanowisko takie było
11
prezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 r., II UK 165/06,
OSNP 2008/9-10/140. W tezie stwierdzono, że niemożliwe jest nabycie przez
emeryta wojskowego prawa do emerytury na podstawie ustawy emerytalnej, jeżeli
we wcześniej przyznanej emeryturze wojskowej uwzględniono okresy
ubezpieczenia lub zatrudnienia oraz inne okresy składkowe. Należy tu zwrócić
uwagę, że teza powyższego wyroku została błędnie sformułowana w systemie
informacji prawnej LEX (nr 319080). Sąd Najwyższy nie rozstrzygnął bowiem, że
emeryt wojskowy nie może nabyć prawa do emerytury z FUS.
Analogiczny pogląd został wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9
czerwca 2008, II UK 308/07, OSNP 2009/21-22/293. W jego tezie wskazano, że
uprawnionemu do emerytury mundurowej obliczonej z uwzględnieniem okresów
składkowych nie przysługuje prawo do emerytury z FUS. W uzasadnieniu zaś
przyjęto, że wyłączenie z art. 2 ust. 1 pkt ustawy ma charakter podmiotowy i
dotyczy wszystkich ubezpieczonych, którzy mają prawo do emerytury policyjnej,
jeżeli przy jej obliczeniu uwzględnione zostały okresy ubezpieczenia bądź
zatrudnienia oraz inne określone jako okresy składkowe (por. też wyrok z dnia 9
października 2008 r. , II UK 48/08).
Problem, czy uwzględnione przy ustalaniu emerytury policyjnej okresy
przypadające przed służbą wykluczają nabycie przez skarżącego prawa do
emerytury z FUS miałby jednak znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy tylko
wówczas, gdyby pozostałe okresy składkowe i nieskładkowe były wystarczające dla
nabycia prawa do tego świadczenia. Tymczasem skarżący po zwolnieniu ze służby
wykazał okres 11 lat, 1 miesiąca i 15 dni. Tym samym nie spełnia tego warunku
nabycia prawa do emerytury. Należy również stwierdzić, że nie jest możliwe
zaliczenie okresów ubezpieczenia w okresach pełnienia służby i równoległego
podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Są to bowiem te same okresy w
znaczeniu czasowym. Nie mogą one więc być sumowane, gdyż ten sam okres
został zaliczony do ustalenia i obliczenia emerytury mundurowej.
Na tej podstawie można stwierdzić, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu,
gdyż nie zostały naruszone wskazane w skardze kasacyjnej przepisy. Skarga
kasacyjna nie mogła więc też być uznana za oczywiście zasadną. Należy również
zauważyć, że Sąd Apelacyjny nie miał nawet możliwości zastosowania przepisu art.
12
2 ust. 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu nadanym po dacie wyrokowania. Zarzut
ten nie uzasadnia więc w żadnym razie uchylenia zaskarżonego wyroku jako, jak
twierdzi skarżący, nie odpowiadającego obowiązującemu stanowi prawnemu.
Z tych względów, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzeczono jak w sentencji
wyroku.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku T. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 3 grudnia 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 4 lipca 2007 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił T.
K. przyznania prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wnioskodawca odwołał się od decyzji.
2
Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2008 r. Sąd Okręgowy odwołanie oddalił. Sąd
Okręgowy ustalił stan faktyczny i przedstawił jego oceną prawną.
T. K. 29 marca 2000 r. złożył wniosek o przyznanie emerytury na podstawie
ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j: Dz. U. z 2004 Nr 8, poz. 67 ze
zm.; dalej: ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy).
Decyzją z dnia 20 września 2000 r. wydaną przez Dyrektora Zakładu
Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zostało
ustalone prawo do emerytury policyjnej wnioskodawcy. W wysłudze emerytalnej
zostały uwzględnione następujące okresy: od 7 maja 1962 r. do 1 października
1963 r. - praca cywilna; od 7 września 1964 r. do 31 sierpnia 1966 r. - praca
cywilna; od 1 października 1958 r. do 6 maja 1962 r. – studia; od 2 października
1963 r. do sierpnia 1964 r. – studia; od 1 września 1966 r. do 25 maja 1990 r. -
służba w Milicji Obywatelskiej.
3 sierpnia 2007 r. T. K. złożył odwołanie od decyzji organu rentowego
odmawiającej mu przyznania prawa do emerytury z FUS. W odpowiedzi na złożone
odwołanie organ rentowy wskazał, że świadczenie emerytalne (mundurowe)
wnioskodawcy zostało ustalone z uwzględnieniem okresów od 7 maja 1962 r. do 1
października 1963 r. oraz od 7 września 1964 r. do 1 sierpnia 1966 r., kiedy to
wnioskodawca wykonywał pracę cywilną. Są to okresy, o których mowa w art. 6
ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 Nr 39, poz. 353 ze zm.;
dalej: ustawa o emeryturach i rentach). Nie jest więc możliwe ustalenie
wnioskodawcy prawa do emerytury na podstawie tej ustawy.
Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie stan faktyczny nie budzi wątpliwości
stron. Spór dotyczy wykładni i zastosowania przepisów prawa materialnego, w
szczególności art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach. Zgodnie z
powołanym przepisem świadczenia emerytalne na warunkach określonych w
ustawie przysługują ubezpieczonym z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy mają
3
ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych,
o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2. Unormowanie
zawarte w powołanym przepisie uległo zasadniczej zmianie. Od 1 października
2003 r., na mocy art. 10 pkt 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166
poz. 1609), wskazany przepis został uzupełniony przez wyłączenie z grona
uprawnionych do świadczenia emerytalnego ubezpieczonych, którzy mają ustalone
prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy innych służb
mundurowych. Z powołaniem na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28
grudnia 2006 r., III AUa 1147/06, OSA 2008, nr 8, poz. 26, Sąd Okręgowy
stwierdził, że wykładnia przepisu wskazuje, iż wyłączeni z możliwości uzyskania
świadczeń przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach zostali tylko ci
żołnierze zawodowi i funkcjonariusze, którzy mają ustalone prawo świadczeń z
zaopatrzenia emerytalnego, m.in. na mocy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy, z uwzględnieniem okresów składkowych. Prawo to zachowują
natomiast żołnierze i funkcjonariusze, którym przy ustalaniu prawa do emerytury na
podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy nie uwzględniono
okresów składkowych a jedynie okresy pozostawania w służbie.
Wnioskodawca ma ustalone prawo do emerytury na mocy ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy z uwzględnieniem okresów
składkowych (praca cywilna) i okresów nieskładkowych (studia). Brak jest więc
podstaw do uwzględnienia odwołania.
Wyrok w całości apelacją zaskarżył wnioskodawca, zarzucając mu
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy
o emeryturach i rentach polegające na błędnej wykładni powyższych przepisów.
Wnosił o: 1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości, obejmującą ustalenie, że
4
przysługuje mu prawo do emerytury z FUS; 2) zasądzenie na rzecz
ubezpieczonego kosztów procesu według norm przepisanych. Podkreślono, że
niesporne w sprawie jest, iż: 1) ubezpieczony uzyskał prawo do emerytury na
podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (dalej; emerytura
policyjna); 2) w okresie od 1 września 1966 r. do 25 maja 1990 r. ubezpieczony
pełnił służbę w Departamencie I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Okres ten
zaliczono przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej jako okres służby. Ponadto
ubezpieczonemu zaliczono również poprzedzający służbę okres od 1958 r. do
1966 r., kwalifikując go częściowo jako okres pobierania nauki w szkole wyższej,
częściowo jako okres ubezpieczenia; 3) od 1 września 1966 r. do 25 maja 1990 r.,
niezależnie od pełnienia służby w Departamencie I Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych, ubezpieczony był zatrudniany nieprzerwanie przez podmioty
niemające charakteru organów bezpieczeństwa państwa na podstawie stosunku
prawnego niebędącego stosunkiem służbowym funkcjonariusza organów
bezpieczeństwa państwa. Po zakończeniu 25 maja 1990 r. służby ubezpieczony
nadal pozostawał w takim zatrudnieniu. W 1992 r. rozpoczął prowadzenie
działalności gospodarczej, odprowadzając z tego tytułu składki na ubezpieczenie
emerytalne. Działalność tą nadal prowadzi. Okres ten nie został mu zaliczony przy
ustalaniu prawa do emerytury policyjnej.
Skarżący wskazał, że regulacja art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i
rentach ma zapobiegać dwukrotnemu zaliczaniu tych samych okresów
składkowych (wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10) na potrzeby ustalania
prawa do emerytury z FUS oraz emerytury ustalanej na podstawie odrębnych
przepisów. Regulacja nie dotyczy „okresów nieskładkowych" w rozumieniu ustawy
emerytalnej, jak również „okresów składkowych" innych niż wymienione w art. 6
ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 ustawy. Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach
nie może być rozumiany w ten sposób, że wyłącza możliwość nabycia prawa do
emerytury z FUS przez osoby posiadające prawo do emerytury policyjnej, przy
ustalaniu którego uwzględniono jakikolwiek okres stanowiący „okres składkowy",
choćby nawet okres ten nie miał być następnie uwzględniany przy ustalaniu prawa
do emerytury z FUS. Prowadziłaby to do arbitralnego różnicowania sytuacji
5
prawnej obywateli pozostających w niemal identycznych okolicznościach
faktycznych, naruszając tym samym konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.
Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach ma jedynie zapobieganie
„podwójnemu" wykorzystywaniu tych samych okresów składkowych przy ustalaniu
prawa do emerytury regulowanej przez przepisy odrębne oraz emerytury z FUS.
Sąd Apelacyjny apelację oddalił. Podzielił ustalenia faktyczne dokonane
przez Sąd Okręgowy i ich ocenę prawną.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w brzmieniu
obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji, prawo do świadczeń
określonych tą ustawą nie przysługuje ubezpieczonym, którzy mają ustalone prawo
do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i
Służby Więziennej, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych, o których
mowa w art. 6 ust. 1 pkt. 1-3, 5 i 7-10. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o emeryturach
i rentach możliwe jest nabycie prawa do emerytury lub renty z FUS przez żołnierza
zawodowego i funkcjonariusza w razie niespełnienia przez osoby w stosunku
służby warunków do nabycia prawa do świadczeń określonych w przepisach o
zaopatrzeniu emerytalnym tych osób.
Wnioskodawca ma przyznane prawo do emerytury policyjnej co jest
okolicznością bezsporną. Nie może zatem nabyć prawa do emerytury z
powszechnego systemu. Na mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zmianie ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 166,
poz. 1609) z ubezpieczenia społecznego wyłączono osoby w stosunku służby,
które w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej nie pozostawały w służbie. W
konsekwencji od 1 października 2003 r. wszyscy żołnierze i funkcjonariusze
podlegają w zakresie nabywania prawa do zaopatrzenia emerytalno-rentowego
przepisom resortowym. Nastąpił w związku z tym powrót do jednolitego systemu
zaopatrzeniowego służb mundurowych. Skutkiem tego jest możliwość doliczenia
okresu podlegania powszechnemu ubezpieczeniu emerytalnemu do wysługi
emerytalnej.
6
Doliczenie do wysługi emerytalnej równoległego ze służbą w Policji
zatrudnienia jako pracownika cywilnego zatrudnionego na podstawie umowy o
pracę w różnych instytucjach i zakładach pracy (od 2 czerwca 1967 r. do 30
czerwca 1992 r.), zatrudnienia po przyznaniu skarżącemu od 1 grudnia 1999 r.
prawa do emerytury policyjnej, a także prowadzenia działalności gospodarczej (od
9 listopada 1992 r. do chwili obecnej) możliwe jest na podstawie art. 14 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy pod warunkiem, że emerytura wynosi
mniej niż 75 % podstawy jej wymiaru i emeryt ukończył 55 lat w przypadku
mężczyzny albo stał się inwalidą. Z przepisu wynika zatem, że na wniosek emeryta
uprawnionego do emerytury obliczonej na podstawie art. 15 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy zalicza się do wysługi okresy przypadające po
zwolnieniu ze służby.
Przepis art. 14 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
pozwala zatem emerytowi policyjnemu na złożenie wniosku o zaliczenie do wysługi
emerytalnej okresów po zwolnieniu ze służby. Art. 16 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy nakazuje natomiast do wysługi emerytalnej
uwzględnianej przy obliczaniu emerytury na podstawie art. 15 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy funkcjonariuszowi, który spełnia
określone w art. 12 ustawy warunki do nabycia prawa do policyjnej emerytury,
zaliczyć okresy składkowe i nieskładkowe (w rozumieniu ustawy o emeryturach i
rentach) przypadające przed przyjęciem do służby. Zaliczenie okresów
wymienionych w tym przepisie ma również wpływ na obliczenie wysokości
przyszłej emerytury.
Zaliczenia skarżącemu okresów studiów od 1 października 1958 r. do 6
maja 1962 r. oraz od 2 października 1963 r. do 25 sierpnia 1964 r. stanowiących
okres nieskładkowy w rozumieniu art. 7 pkt 9 ustawy o emeryturach i rentach
dokonano na podstawie art. 16 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy. Na podstawie tego przepisu wnioskodawcy zaliczono okresy pracy
cywilnej od 7 maja 1962 r. do 1 października 1963 r. (P. G.) oraz od 7 września
1964 r. do 31 sierpnia 1966 r. (C. W. ).
Skarżącemu przy ustalaniu wysokości emerytury uwzględniono wysługę
emerytalną w wymiarze 31 lat, 7 miesięcy i 15 dni. Emerytura z tytułu wysługi lat
7
wynosi 75 % podstawy wymiaru. Z uwagi na uzyskanie maksymalnej podstawy
wymiaru świadczenia nie jest już możliwe doliczenie innych okresów składkowych
zarówno na podstawie art. 14 jak i 16 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy.
W sprawie nie ma zastosowania art. 95. ust. 1 ustawy o emeryturach i
rentach. Skarżący ma ustalone prawo do emerytury policyjnej z uwzględnieniem
okresów składkowych, a zatem nie jest możliwe ustalenie prawa do emerytury z
powszechnego systemu (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach).
Z powołaniem się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 maja 2003 r.
SK 10/02, OTK 2003, nr 5A, poz. 41, stwierdzono, że cechą różniącą adresatów
normy prawnej określonej art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach jest
uprzednie uzyskanie prawa do emerytury przysługującej na podstawie przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych. Wszystkie podmioty, które
spełniają warunki określone w tym przepisie podlegają takim samym zasadom w
zakresie nabywania prawa do emerytury lub renty z FUS. Przepis wyłącza prawo
do emerytury z FUS funkcjonariuszom służb mundurowych posiadających już
prawo do emerytury mundurowej, jednak wyłączenia tego nie można traktować
jako naruszenia zasady równości. System ubezpieczeń społecznych nie może być
oparty na absolutnej zasadzie równości. Istnieją różne systemy ubezpieczeniowe.
Powszechny, który charakteryzuje się obowiązkiem płacenia składek oraz tzw.
system służb „mundurowych" mający charakter zaopatrzeniowy, w którym nie
istnieje obowiązek płacenia składek. Świadczenia finansowane są z budżetu
państwa. System charakteryzuje się również odrębnymi i korzystniejszymi
zasadami nabywania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny zaznaczył również, że po zwolnieniu
wnioskodawcy ze służby (25 maja 1990 r.) i po nabyciu prawa do świadczenia
emerytalnego przewidzianego dla służb mundurowych wnioskodawca podlegał
ubezpieczeniu społecznemu, będąc zatrudnionym od 1 czerwca 1991 r. do 30
czerwca 1992 r. w N. oraz prowadząc własną działalność gospodarczą w okresach
od 9 listopada 1992 r. do 31 stycznia 1993 r.; od 1 stycznia 1995 r. do 31 marca
1995 r.; od 29 czerwca 1995 r. do 13 lipca 1995 r.; od 16 listopada 1995 r. do 31
marca 1996 r. oraz od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2007 r. Legitymował się
8
łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze 11 lat, 1 miesiąc i 15 dni. Nie spełnia
on zatem warunków do nabycia prawa do emerytury z powszechnego systemu na
podstawie art. 27 i 28 ustawy o emeryturach i rentach.
Wyrok skargą kasacyjną wnioskodawca zaskarżył w całości, zarzucając
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 27
ustawy o emeryturach i rentach (odpowiednio art. 2 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1
oraz art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu po nowelizacji dokonanej mocą art. 2
ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 8, poz. 38), którą w skardze określono jako
obowiązującą ustawę emerytalną) polegające na błędnej wykładni i niewłaściwym
zastosowaniu wskazanych przepisów wskutek uznania, że:
1) wnioskodawcy, niezależnie od spełnienia przesłanek wynikających z art. 27 lub
art. 28 ustawy emerytalnej sprzed nowelizacji (odpowiednio: obowiązującej
ustawy emerytalnej), a więc w szczególności od posiadania wymaganych przez
powyższy przepis okresów składkowych, nie przysługuje prawo do emerytury z
FUS tylko ze względu na uzyskanie prawa do emerytury na podstawie ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.
2) uwzględnienie okresu blisko dwudziestu czterech lat służby wnioskodawcy w
organach bezpieczeństwa publicznego na potrzeby ustalania prawa do
emerytury policyjnej jako okresu służby w rozumieniu odrębnych przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy wyłącza uwzględnienie okresu
równoległego „cywilnego" zatrudnienia wnioskodawcy jako okresu
ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach
sprzed nowelizacji (odpowiednio: obowiązującej ustawy emerytalnej) na
potrzeby ustalania prawa do emerytury z FUS na podstawie ustawy emerytalnej
sprzed nowelizacji (odpowiednio: obowiązującej ustawy emerytalnej)
Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Przepisy prawa, na
podstawie których wydano zaskarżony wyrok budzą poważne wątpliwości
interpretacyjne. W sprawie występuje też istotne zagadnienie prawne.
9
Po wydaniu zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w sposób istotny
zmienił się stan prawny, przez co przesłanki dotyczące przepisów prawa
materialnego, na których oparł się Sąd Apelacyjny w oddalając apelację, nie mogą
mieć znaczenia dla rozstrzygania o prawie wnioskodawcy do emerytury z FUS.
Mocą art. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 8, poz. 38) dokonano nowelizacji w
szczególności art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz.
353, ze zm.), eliminując z treści tego przepisu wyłączenie dotyczące osób
posiadających prawo do emerytury policyjnej ustalone z uwzględnieniem
określonych okresów składkowych. W związku z tym, zważywszy na dyspozycję,
zaskarżony wyrok winien zostać uchylony jako nie odpowiadający obowiązującemu
stanowi prawnemu (art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 w zw. z art. 39821
k.p.c.). Z
tego względu skarga jest oczywiście uzasadniona.
Art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej sprzed nowelizacji stanowił o
wyłączeniu możliwości przyznania prawa do emerytury z FUS osobom
posiadającym prawo do emerytury policyjnej „obliczonej z uwzględnieniem okresów
składkowych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2 ustawy o
emeryturach i rentach sprzed nowelizacji. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, oznaczało
to, że osoba posiadająca prawo do emerytury policyjnej obliczonej z
uwzględnieniem (choćby w możliwie najmniejszym stopniu) jednego z powyższych
okresów składkowych traciła całkowicie możliwość uzyskania kiedykolwiek prawa
do emerytury z FUS. Pogląd ten jest nietrafny, a wątpliwości wynikają z niejasności
znaczeniowowej art. 2 ust. 1 pkt ustawy emerytalnej sprzed nowelizacji. Celem
wskazanego przepisu mogło być jedynie wyłączenie możliwości dwukrotnego
„korzystania" z tych samych okresów składkowych na potrzeby emerytury z FUS
oraz emerytury policyjnej, a nie dożywotnie pozbawianie tego świadczenia
ubezpieczonych, którzy skorzystali z prawa do emerytury policyjnej. Ma to
świadczyć o potrzebie wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości.
10
Istotne zagadnienie prawne, jakie pojawiło się w sprawie dotyczy określenia,
czy w sytuacji równoległego zatrudnienia wnioskodawcy w organach
bezpieczeństwa publicznego oraz przez podmioty „cywilne", zaliczenie
wnioskodawcy danego okresu jako okresu służby w rozumieniu przepisów o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, na potrzeby emerytury policyjnej,
wyłącza zaliczenie wnioskodawcy tego samego okresu jako okresu ubezpieczenia
w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach na potrzeby emerytury z FUS.
Skarżący wniósł o: 1) przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania do
rozpoznania przez Sąd Najwyższy; 2) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu; 3)
zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania kasacyjnego, w tym
kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
Zasadniczym problemem dla oceny zasadności skargi kasacyjnej jest
interpretacja przepisu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu sprzed
zmiany dokonanej ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz. U. z 2009 r., Nr 8, poz. 38).
Przepis powyższy stanowił, że świadczenia na warunkach i w wysokości
określonych w ustawie przysługują ubezpieczonym – w razie spełnienia warunków
do nabycia prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i
rentowych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem ubezpieczonych,
którzy mają ustalone prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, UOP, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, BOR,
PSP i SW, obliczonej z uwzględnieniem okresów składkowych, o których mowa w
art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 7-10 oraz w ust. 2.
Po pierwsze należy więc rozstrzygnąć, czy funkcjonariuszom tzw. służb
mundurowych mogło być ustalone prawo do emerytury powszechnej. Należy
stwierdzić, że kierując się jedynie regułami wykładni językowej możliwość taka
istnieje, pod warunkiem niezaliczenia składkowych okresów ubezpieczenia
cywilnego do obliczenia emerytury mundurowej. Stanowisko takie było
11
prezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 r., II UK 165/06,
OSNP 2008/9-10/140. W tezie stwierdzono, że niemożliwe jest nabycie przez
emeryta wojskowego prawa do emerytury na podstawie ustawy emerytalnej, jeżeli
we wcześniej przyznanej emeryturze wojskowej uwzględniono okresy
ubezpieczenia lub zatrudnienia oraz inne okresy składkowe. Należy tu zwrócić
uwagę, że teza powyższego wyroku została błędnie sformułowana w systemie
informacji prawnej LEX (nr 319080). Sąd Najwyższy nie rozstrzygnął bowiem, że
emeryt wojskowy nie może nabyć prawa do emerytury z FUS.
Analogiczny pogląd został wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9
czerwca 2008, II UK 308/07, OSNP 2009/21-22/293. W jego tezie wskazano, że
uprawnionemu do emerytury mundurowej obliczonej z uwzględnieniem okresów
składkowych nie przysługuje prawo do emerytury z FUS. W uzasadnieniu zaś
przyjęto, że wyłączenie z art. 2 ust. 1 pkt ustawy ma charakter podmiotowy i
dotyczy wszystkich ubezpieczonych, którzy mają prawo do emerytury policyjnej,
jeżeli przy jej obliczeniu uwzględnione zostały okresy ubezpieczenia bądź
zatrudnienia oraz inne określone jako okresy składkowe (por. też wyrok z dnia 9
października 2008 r. , II UK 48/08).
Problem, czy uwzględnione przy ustalaniu emerytury policyjnej okresy
przypadające przed służbą wykluczają nabycie przez skarżącego prawa do
emerytury z FUS miałby jednak znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy tylko
wówczas, gdyby pozostałe okresy składkowe i nieskładkowe były wystarczające dla
nabycia prawa do tego świadczenia. Tymczasem skarżący po zwolnieniu ze służby
wykazał okres 11 lat, 1 miesiąca i 15 dni. Tym samym nie spełnia tego warunku
nabycia prawa do emerytury. Należy również stwierdzić, że nie jest możliwe
zaliczenie okresów ubezpieczenia w okresach pełnienia służby i równoległego
podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Są to bowiem te same okresy w
znaczeniu czasowym. Nie mogą one więc być sumowane, gdyż ten sam okres
został zaliczony do ustalenia i obliczenia emerytury mundurowej.
Na tej podstawie można stwierdzić, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu,
gdyż nie zostały naruszone wskazane w skardze kasacyjnej przepisy. Skarga
kasacyjna nie mogła więc też być uznana za oczywiście zasadną. Należy również
zauważyć, że Sąd Apelacyjny nie miał nawet możliwości zastosowania przepisu art.
12
2 ust. 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu nadanym po dacie wyrokowania. Zarzut
ten nie uzasadnia więc w żadnym razie uchylenia zaskarżonego wyroku jako, jak
twierdzi skarżący, nie odpowiadającego obowiązującemu stanowi prawnemu.
Z tych względów, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzeczono jak w sentencji
wyroku.