Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 117/13
UCHWAŁA
Dnia 26 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z wniosku A. Ś.
przy uczestnictwie PKP […]
o zawezwanie do próby ugodowej,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 26 lutego 2014 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w W.
postanowieniem z dnia 5 listopada 2013 r.,
„Czy w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej, w przypadku
zaistnienia przesłanek określonych w art. 186 § 1 k.p.c., Sąd ustala
wynagrodzenie pełnomocnika przeciwnika wzywającego na
podstawie § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu czy też
§ 10 ust. 1 pkt 3 tego rozporządzenia?”
podjął uchwałę:
2
W postępowaniu pojednawczym sąd ustala wynagrodzenie
pełnomocnika na podstawie stawki minimalnej, o której mowa
w § 10 ust. 1 pkt 3 w związku z § 5 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r.,
poz. 490).
Uzasadnienie
3
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2013 r. zasądził od
wzywającej na rzecz przeciwnika wniosku kwotę 3600 zł tytułem kosztów
postępowania o zawezwanie do próby ugodowej, wobec niestawienia się
wzywającej na posiedzenie, wyznaczone przez Sąd, celem przeprowadzenia
postępowania pojednawczego.
W zażaleniu wzywająca zarzuciła, że zainicjowane przez nią postępowanie
nie jest postępowaniem rozpoznawczym, a zatem należało przyznać przeciwnikowi
koszty określone § 10 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 490, dalej: „rozporządzenie”
lub „rozp. z 2002 r.”).
Przy rozpoznawaniu zażalenia przez Sąd Okręgowy w W. wyłoniło się
zagadnienie prawne, sformułowane w przedstawionym pytaniu, dotyczące sposobu
ustalania wynagrodzenia dla radcy prawnego w tego typu postępowaniu sądowym.
Sąd opowiedział się za stosowaniem stawki przewidzianej w § 10 ust. 1 pkt 3
rozporządzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie pojednawcze było już uregulowane w rozporządzeniu
Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. Kodeks postępowania
cywilnego r. (Dz. U. Nr 83, poz. 651), który wszedł w życie z dniem 1 stycznia
1933 r., został połączony z rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia
27 października 1932 r. Prawo o sądowym postępowaniu egzekucyjnym (Dz. U. nr
93, poz. 803) i ujednolicony obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia
1 grudnia 1932 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu kodeksu Postępowania
Cywilnego (Dz. U Nr 112, poz. 934). Zgodnie z art. 392 strony mogły wystąpić do
sądu grodzkiego z wnioskiem o pojednanie. Ustawą z dnia 20 lipca 1950 r.
o zmianie przepisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 38, poz.349), która weszła
w życie z dniem 2 października 1950 r. przepisy o postępowaniu pojednawczym
objęte zostały nowoutworzonym postępowaniem odrębnym (rozdział I c w tytule
4
V księgi II art. 45732
), a po ujednoliceniu przepisów postępowania cywilnego, art.
453 w rozdziale IV tytułu V d.k.p.c.. Regulacja ta obowiązywała do dnia wejścia
w życie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.
Nr 43, poz. 296 ze zm.) Treść obu tych przepisów odpowiadała istocie obecnie
obowiązujących przepisów art.184 do 186 k.p.c.
W obecnie obowiązującym kodeksie postępowania cywilnego, od dnia
1 stycznia 1965 r., postępowanie pojednawcze zostało zamieszczone w przepisach
regulujących postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji; przestało
być postępowaniem odrębnym. Stanowi samodzielne postępowanie, które może,
ale nie musi być prowadzone w odniesieniu do każdej sprawy cywilnej,
w rozumieniu art. 1 i 2 k.p.c., co do której dopuszczalne jest zawarcie ugody,
a zatem w sprawach o charakterze majątkowym, jak i niemajątkowym, należących
do trybu postępowania procesowego i do trybu nieprocesowego. W doktrynie
przyjęte zostało, że ma ono charakter postępowania fakultatywnego, odrębnie
unormowanego, wszczynanego przed rozpoczęciem procesu lub postępowania
nieprocesowego. Celem tego postępowania jest rozwiązanie sporu pomiędzy
stronami przez zawarcie ugody za pomocą i pod nadzorem sądu. W razie
niezawarcia ugody, postępowanie to nie przekształca się w postępowanie
rozpoznawczej nie stanowi przeszkody do wszczęcia merytorycznego
postępowania rozpoznawczego.
W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1985 r., III CZP 28/85
(OSNC z 1986 r., nr 4, poz. 48) wyrażone zostało stanowisko, że na wydane przez
sąd rejonowy w postępowaniu pojednawczym postanowienie o uznaniu ugody za
niedopuszczalną (art. 184 k.p.c.) przysługuje zażalenie, ponieważ kończy ono
postępowanie w sprawie dotyczącej postępowania pojednawczego. Jednocześnie
jednak Sąd Najwyższy przyjął, że postępowanie pojednawcze ma charakter
samodzielnego postępowania pomocniczego, ale bez bliższego wyjaśnienia, na
czym polega pomocnicza - w powszechnym sensie dodatkowa, posiłkowa, służąca
jako pomoc, ułatwiająca postępowanie rozpoznawcze - istota tego postępowania.
W doktrynie wskazano, że za pełną samodzielnością postępowania
pojednawczego przemawia wyposażenie go we własną strukturę (faza wszczęcia,
jawnego posiedzenia z udziałem stron sporu oraz fazę zakończenia), uczynienie
5
z niego stałego, zinstytucjonalizowanego środka rozwiązywania konfliktów
cywilnoprawnych, prowadzonego z inicjatywy stron stosunku prawnego przez sąd
inspirujący do zawarcia ugody i kontrolujący czynności uczestników. Pojednawcza
rola sądu spełnia jedynie funkcję prewencyjną. Wymagania formalne, dotyczące
tego postępowania są bardzo ograniczone; w odniesieniu do wniosku, przez
powinność oznaczenia jedynie zwięźle sprawy z wyłuszczeniem jednak istoty
stosunku prawnego i sporu (art. 185 § 1 k.p.c.) oraz do postępowania przed sądem
(art. 185 § 3 k.p.c.), przez przeprowadzenie posiedzenia mającego na celu
zawarcie ugody bądź stwierdzenie, że do pojednania nie doszło. Wyróżnione
zostały trzy sposoby zakończenia postępowania: zawarcie ugody, niezawarcie
ugody, uznanie zawartej ugody za niedopuszczalną. W odniesieniu do żadnego
z nich nie dochodzi do przekształcenia postępowania pojednawczego
w postępowanie rozpoznawcze.
Założeniem postępowania polubownego jest rozwiązanie sporu przez
pojednanie stron, nie zaś autorytatywne rozstrzygnięcie, a celem zapobieżenie
wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania nieprocesowego, co oddziela
je od postępowania rozpoznawczego, które wyprzedza. Przepis art. 184 § 1 k.p.c.
wskazuje, że wymienione w nim sprawy mogą być uregulowane drogą ugody, a nie
rozstrzygnięte. Przedmiotem postępowania pojednawczego jest pojednanie stron,
co uzasadnia traktowanie tego postępowania jako samodzielnego, całkowicie
odrębnego od postępowań rozpoznawczych.
Na stronę wnoszącą pismo procesowe nałożony został, przepisem art. 1261
§ 1 k.p.c., obowiązek wskazania wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu
zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość
opłaty, dopuszczalność środka odwoławczego, a przedmiotem sprawy nie jest
oznaczona kwota pieniężna. Brak natomiast przepisu nakładającego
na wzywającego do przeprowadzenia postępowania pojednawczego obowiązku
podania wartości przedmiotu sporu. Nie ma też możliwości sprawdzenia przez sąd
prawidłowości określenia go, na wypadek oznaczenia tej wartości z własnej
inicjatywy strony. Podanie jej we wniosku, mimo braku obowiązku i potrzeby, nie
ma znaczenia w tym postępowaniu. Samodzielnie określona została właściwość
rzeczowa i miejscowa sądu (art. 185 § 1 k.p.c.). Postępowanie pojednawcze
6
przeprowadza sąd rejonowy, także w sprawach należących do właściwości sądu
okręgowego, przewidzianej w art. 17 k.p.c., jeżeli mogą być uregulowane drogą
ugody. Wysokość opłaty sądowej od wniosku o przeprowadzenie postępowania
pojednawczego została umieszczona w dziale obejmującym wysokość opłat we
wszystkich rodzajach spraw (art. 23 pkt 3 u.k.s.c.) i jest to jedyna opłata w tej
sprawie. Oznacza to, że art. 1261
k.p.c. nie ma zastosowania w postępowaniu
pojednawczym, a jego przedmiot jest odrębny od tego, co ostatecznie ma być
przedmiotem ugody. Zadaniem sądu jest umożliwienie stronom pojednania się,
niezależnie od tego, co stanowi przedmiot sporu. Sąd Najwyższy, podzielając te
argumenty, opowiada się za uznaniem postępowania pojednawczego za w pełni
samodzielne postępowanie będące odpowiednikiem postępowania w sprawie,
służące załatwianiu sprawy cywilnej, ograniczone do spraw, których charakter
zezwala na zawarcie ugody sądowej. Możliwość wyodrębnienia takiego
postępowania sądowego dopuścił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 lipca
2008 r., I CZ 139/07, (OSNC – ZD z 2009 r., nr 1, poz. 18), w odniesieniu do
postępowania o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego
wydanego za granicą lub ugody zawartej przed takim sądem, różniącego się
funkcją i zakresem rozpoznania od postępowania pomocniczego o uznanie lub
stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego w Polsce lub
ugody przed nim zawartej.
Z analizy regulacji dotyczących stawek opłat pełnomocników w sprawach
cywilnych wynika, że w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 kwietnia
1933 r. w sprawie wynagrodzenia adwokatów za wykonywanie czynności
zawodowych (Dz. U. nr 24, poz. 201, dalej: „rozporządzenie z 1933 r.”)
zasadniczym kryterium wynagrodzenia była wartość przedmiotu sporu (§ 8),
a w sprawach nieobjętych przepisami rozporządzenia lub do których jego przepisy
nie dadzą się zastosować, wynagrodzenie ustalał sąd, biorąc pod uwagę nakład
pracy i czasu, wagę sprawy i wartość przedmiotu (§ 6). Dotyczyło to również spraw
o prawa niemajątkowe, dla których nie było przewidziane odrębne wynagrodzenie
lub jego stawka. W odniesieniu do postępowania pojednawczego określone zostało
wynagrodzenie w rozmiarze 30% zasadniczego wynagrodzenia, lecz nie mniej niż
7
15 zł, na takim samym poziomie przewidziano wynagrodzenie w postępowaniu
nakazowym (§ 14).
Zmiana stanu prawnego, dokonana rozporządzeniem Ministra
Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 1950 r. w sprawie norm i zasad wynagrodzenia
adwokatów za wykonywanie czynności zawodowych (Dz. U. Nr 35, poz. 319), które
weszło wżycie z dniem 28 sierpnia 1950 r., spowodowała określenie jako
zasadniczego kryterium określenia wynagrodzenia wartości przedmiotu sporu,
a w niektórych jedynie sprawach stałej stawki (np. za prowadzenie sprawy przed
władzą opiekuńczą). Za prowadzenie sprawy cywilnej, nieobjętej przepisami,
określone zostało wynagrodzenie za każdą instancję (§ 6 ust. 11). Nie przewidziano
odrębnej kategorii opłat dla spraw prowadzonych w postępowaniu pojednawczym.
Kolejne rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 sierpnia 1953 r.
w sprawie wynagrodzenia adwokatów za wykonywanie czynności zawodowych
(Dz. U. Nr 40, poz.176) również zasadniczym kryterium wysokości wynagrodzenia
czyniło wartość przedmiotu sporu, ale poszerzyło kategorię spraw objętych opłatą
stałą. Brak uregulowania dotyczącego ustalenia wynagrodzenia w sprawie
nieprzewidzianej w rozporządzeniu został usunięty rozporządzeniem Ministra
Sprawiedliwości z dnia 23 czerwca 1956 r. w sprawie zmiany przepisów
o wynagrodzeniu adwokatów za wykonywanie czynności zawodowych (Dz. U. Nr
25, poz. 117). Uprawnienie do określenia wynagrodzenia w takich przypadkach
przyznane zostało kierownikowi zespołu adwokackiego lub dziekanowi rady
adwokackiej, w odniesieniu do adwokatów wykonujących zawód poza zespołem
adwokackim, dotyczyło to również możliwości podwyższenia wynagrodzenia.
Następne rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości: z dnia 22 kwietnia
1961 r., z dnia 21 grudnia 1967 r., z dnia 23 grudnia 1980 r., z dnia 31 grudnia
1981 r., z dnia 10 października 1985 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości, z dnia 14 lipca 1988 r.,
16 października 1989 r., z dnia 20 lutego 1991 r., z dnia 4 czerwca 1992 r., z dnia
12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za
czynności radców prawnych (Dz. U Nr 154, poz. 1013) nie wprowadziły istotnych
zmian w zakresie zasad ustalania wynagrodzeń, poza wysokością stawek i nowych
kategorii spraw, dla których przewidziano oddzielną stawkę wynagrodzenia.
8
Ponadto od dnia wejścia w życie rozporządzenia z dnia 20 lutego 1991 r.
uprawnienie kierownika zespołu adwokackiego do ustalania wynagrodzenia
w sprawach, dla których nie przewidziano wynagrodzenia lub jego stawki,
zastąpiono przepisami o ustaleniu wynagrodzenia na podstawie stawki w sprawach
o najbardziej zbliżonym rodzaju.
Obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1349, ze zm., dalej: „rozp.
2002 r.” lub „rozporządzenie”) wydane zostało na podstawie upoważnienia objętego
art. 223
ust. 2 oraz art. 225
ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach
prawnych (jedn. tekst Dz. U z 2002 r. Nr 123, poz.1059 ze zm.). W odniesieniu do
wynagrodzenia adwokatów kwestie te reguluje analogicznie rozporządzenie
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.). Określa ono stawki,
które zgodnie z art. 99 w związku z art. 98 § 3 k.p.c. stanowią podstawę ustalenia
przez sąd wynagrodzenia radcy prawnego, nie wyższego niż stawki opłat określone
przepisami tego rozporządzenia. Stawki opłat stanowią podstawę do wyliczenia
opłat zasądzanych przez sąd, opłat za prowadzenie sprawy przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu, są dolną granicą tych opłat oraz ustawowo nakazaną
bazą dla umowy radcy prawnego z klientem w zakresie wynagrodzenia (§ 3 ust.1),
z wyjątkiem przewidzianym w § 3 ust. 2.
Zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozp. z 2002 r. sąd, decydując o wysokości
wynagrodzenia w granicach stawki minimalnej i jej sześciokrotności, bierze pod
uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, charakter sprawy i przyczynienie się
do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia; nie jest związany wysokością wynagrodzenia
umówionego przez pełnomocnika ze stroną. Dominuje w orzecznictwie Sądu
Najwyższego pogląd, że sąd, dokonując oceny wysokości wynagrodzenia
pełnomocnika, stosownie do art. 109 § 2 k.p.c., nie może ustalić go na poziomie
niższym niż stawka minimalna, poza sytuacją określoną w § 3 ust. rozp. z 2002 r.,
(por. uchwałę z dnia 8 marca 2012 r., III CZP 2/12, OSNC z 2012 r., nr 10, poz. 115
9
oraz postanowienia: z dnia 21 grudnia 2010 r., III CZ 64/10; z dnia 17 lutego
2011 r., III UZ 18/10; z dnia 15 grudnia 2011 r., II CZ 126/11 i z dnia 16 lutego
2012 r., IV CZ 107/11, niepublikowane). Nie zasługuje na podzielenie, odosobnione
stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 26 stycznia
2011 r., IV CZ 99/10, (niepubl.), dopuszczające możliwość przyjęcia stawki niższej
niż minimalna.
Wysokość stawki minimalnej ustalona została w rozporządzeniu z 2002 r.
w zależności od wartości przedmiotu sprawy (§ 6) lub jej rodzaju (§ 7 do 11),
a w sprawach nieobjętych jego przepisami, określona być powinna według stawek
przewidzianych w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju (§ 5). Oznacza to,
że zgodnie z założeniem kompletności rozporządzenia, każda sprawa cywilna
powinna być zakwalifikowana do jednej z grup spraw objętych jego przepisami.
Podział stawek według tych równorzędnych kryteriów nie ma charakteru
dychotomicznego, ponieważ do spraw wyznaczonych kryterium rodzaju sprawy
należy wiele spraw mających charakter majątkowy (np. § 7 pkt 2, 3, 4, 5, 7; § 8 pkt
1, 2; § 9 pkt 1, 2; § 10 pkt 9, 10, 15). Rodzaj sprawy jako kryterium określenia
stawki, ujęty został, z uwzględnieniem podstawy wyznaczonej prawem materialnym
(sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, własności i innych praw
rzeczowych, prawa o księgach wieczystych, prawa spadkowego, z podziałem na
podane kategorie - § 6 do 8), w odniesieniu do konkretnego przedmiotu żądania
(sprawy o wydanie nieruchomości - § 9 pkt 2, o uchylenie uchwały organu
spółdzielni - § 10 pkt 1), czy też rodzaju lub trybu postępowania (sprawy z zakresu
postępowania nieprocesowego w sprawie niewymienionej odrębnie - § 10 ust.1 pkt
3, sprawy o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego - § 10 ust. 1 pkt 6 ).
W odniesieniu do postępowania pojednawczego nie została określona
stawka opłaty, a zatem zgodnie z założeniem kompletności regulacji
rozporządzenia, rozstrzygnięcia wymaga na podstawie jakiego kryterium należy ją
ustalić. Analiza historyczna uregulowań dotyczących podstawy wynagrodzenia
pełnomocników wskazuje, że jedynie rozporządzenie z 1933 r. zawierało konkretne
postanowienie, podkreślające specyfikę tego postępowania. Nie doszło do
przywrócenia odrębnej stawki po wejściu w życie z dniem 1 stycznia 1965 r.
kodeksu postępowania cywilnego, chociaż podobnie do k.p.c. z 1930 r.,
10
postępowanie pojednawcze zostało uregulowane jako samodzielne postępowanie, nie
zaś jako odrębne, jak w d.k.p.c. Nie można wykluczyć, że odrębność postępowania
była podstawą do stosowania ogólnych zasad ustalania wynagrodzenia
pełnomocników po dniu 2 października 1950 r., co było w doktrynie krytycznie
oceniane.
Wyłączenie kryterium wartości przedmiotu sprawy jako podstawy
wynagrodzenia radcy prawnego za udział w postępowaniu pojednawczym,
podyktowane jest charakterem tego postępowania, którego przedmiot nie jest
związany ani z prawem majątkowym, ani z prawem niemajątkowym oraz odrębny od
tego, co ostatecznie ma być ugodzone. Jeżeli celem tego postępowania jest
uregulowanie sprawy spornej pomiędzy stronami, drogą ugody zawartej przez nie
przed sądem i pod jego kontrolą, to kwalifikacja stosunku prawnego, z którego
wywodzone są pretensje stron nie ma znaczenia dla wysokości opłaty sądowej,
właściwości sądu, przebiegu postępowania i brak argumentów dla stanowiska,
że należałoby odnosić do tego stosunku prawnego stawkę opłaty będącej podstawą
wynagrodzenia pełnomocnika. Nie ma podstaw do zastosowania drugiego kryterium –
rodzaju sprawy, ponieważ nie zostało ono wprost wymienione w grupie tych spraw.
Postępowanie pojednawcze nie powinno być utożsamiane z postępowaniem
procesowym. Samodzielność i samoistność postępowania pojednawczego, brak
związku z postępowaniem rozpoznawczym, realizowanie celu polegającego na
zapobieżeniu wytoczeniu powództwa lub wszczęciu postępowania nieprocesowego,
funkcja pojednania, stanowią o niezależności obu postępowań. Nie usprawiedliwia
przeciwnego stanowiska uregulowanie art. 186 § 2 k.p.c. Udział w postępowaniu
pojednawczym przeciwnika wniosku pozostawiono jego uznaniu i dlatego nawet
nieusprawiedliwione niestawiennictwo nie wywołuje obowiązku poniesienia w tym
postępowaniu kosztów związanych z wniesieniem wniosku. Możliwość uwzględnienia
przez wzywającego poniesionych kosztów jako elementu kosztów celowych (art. 98
§ 1 k.p.c.), traktowana jest na równi z innymi kosztami, np. udzielenia pomocy prawnej
lub sporządzenia pozwu, czy mediacji. Nie stanowi ono postępowania
nieprocesowego. Przemawia to za przyjęciem jednej stawki opłaty samodzielnie
określonej dla wszystkich spraw, które strony mogą uregulować drogą ugody zawartej
przed sądem.
11
Wysokość stawek ukształtowana została w rozporządzeniu przy uwzględnieniu
oceny nakładu pracy pełnomocnika, wyznaczonego charakterem i stopniem
skomplikowania danej kategorii spraw, w zryczałtowanej wielkości. Przygotowanie
wezwania w uproszczonej postaci zwięzłego oznaczenia sprawy lub odpowiedzi na nie
i udział w posiedzeniu wyznaczonym celem zawarcia ugody, wymaga od
pełnomocników znacznie mniejszego nakładu pracy niż przygotowanie pozwu lub
wniosku albo odpowiedzi na nie i udział w postępowaniu rozpoznawczym. Z tego
względu ustalenie wynagrodzenia pełnomocnika w takiej samej wysokości w obu tych
postępowaniach, w obu typach spraw (należących do trybu procesowego
i nieprocesowego), pozostawałoby w sprzeczności z aksjologią i założeniami
rozporządzenia. W sytuacji związania sądu stawką minimalną, nie ma możliwości
stosownego zróżnicowania wynagrodzenia przez obniżenie tej stawki.
Brak samodzielnego uregulowania w rozporządzeniu stawki opłaty
w postępowaniu pojednawczym stanowi lukę aksjologiczną, która wymagałaby
uzupełnienia przez sięganie do analogii. Nie ma jednak potrzeby stosowania
analogii, skoro § 5 rozporządzenia jako lex specjalis wskazuje na konieczność
ustalenia podobnej kategorii sprawy do postępowania pojednawczego.
Poza wskazaniem, że powinna to być stawka w sprawach o najbardziej zbliżonym
rodzaju, nie ma w przepisie wyjaśnienia jakie cechy powinna spełniać ta sprawa.
Należy odrzucić możliwość odniesienia postępowania pojednawczego do kategorii
spraw, w których stawka uzależniona jest od wartości przedmiotu sprawy, skoro
wartość ta nie ma znaczenia w tym postępowaniu. Odbiegają od specyfiki tego
postępowania sprawy, w których podstawą określenia stawki jest rodzaj stosunków
prawnych lub treść zgłoszonego żądania. Wśród przepisów rozporządzenia,
określających stawki w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu procesowym,
nie ma normy, która odpowiadałaby charakterowi i zmniejszonemu nakładowi pracy
pełnomocnika w postępowaniu pojednawczym. Analiza przepisów rozporządzenia
prowadzi do wniosku, że tylko jedna kategoria spraw została wyodrębniona według
kryterium bliskiemu celowi, funkcji i swoistości postępowania pojednawczego -
objęte § 10 ust. 1 pkt 3 rozp. z 2002 r. sprawy z zakresu postępowania
nieprocesowego, niewymienione odrębnie. Postępowanie to różni się charakterem
12
oraz istotą działalności sądu od postępowania procesowego, nie jest jednolite,
z uwagi na różnorodność spraw przekazanych do rozpoznania w tym trybie.
Wprowadzenie dla postępowania nieprocesowego jednolitej stawki wynagrodzenia
pełnomocnika podyktowane było założeniem, że zmniejszony formalizm oraz
postępowanie sądowe nie wymagają od pełnomocnika takiego nakładu pracy, jak
w postępowaniu procesowym. Te same okoliczności występują w postępowaniu
pojednawczym, które nie polega na rozstrzyganiu przez sąd sporu prawnego,
a zmniejszony formalizm ułatwia to postępowanie. Nie jest to postępowanie
nieprocesowe rozpoznawcze i tym samym brak pomiędzy tymi postępowaniami
bliskiego podobieństwa, ale jest to postępowanie najbliższe, stosownie do § 5
rozp., ponieważ uwzględnia w pewnym stopniu podobne elementy, które składają
się na wysokość wynagrodzenia pełnomocnika.
Z powyższych względów należało podjąć uchwałę o wskazanej treści.