Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 16/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z wniosku D. L.
przy uczestnictwie J. L.
o podział majątku wspólnego ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 maja 2014 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 20 listopada 2013 r.,
1) odrzuca zażalenie w części zaskarżającej postanowienie
Sądu Okręgowego w pkt. 1;
2) oddala zażalenie w pozostałej części.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Okręgowego w Z., w
ramach sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia określonej w skardze
kasacyjnej uczestnika w wysokości 295.090 zł, ustalił ją na kwotę 105.646 zł (pkt 1)
i odrzucił skargę (pkt 2).
W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że wartość udziału skarżącego
uczestnika w majątku wspólnym, obejmującym nieruchomość o wartości 295.000 zł,
jest niższa od kwoty 150.000 zł określającej dopuszczalność skargi kasacyjnej
w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między
małżonkami. W skardze kasacyjnej uczestnik ponawiając zarzuty podnoszone
w apelacji wnosił o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego przez obniżenie
spłaty na rzecz wnioskodawczyni z kwoty 147.545 zł do kwoty 41.899 zł,
kwestionował ustalenie równych udziałów stron w majątku wspólnym oraz
nieuwzględnienie darowizn środków pieniężnych rodziców jako dokonanych tylko
na jego rzecz i podlegających rozliczeniu jako nakłady z jego majątku osobistego
na majątek wspólny małżonków. W tej sytuacji wartość przedmiotu zaskarżenia
stanowi różnicę pomiędzy połową wartości nieruchomości tj. kwotą 147.545 zł,
a wnioskowaną przez uczestnika kwotą 41.899 zł, która po obniżeniu spłaty
powinna być zasądzona na rzecz wnioskodawczyni.
W zażaleniu uczestnik, z powołaniem się na przepisy art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c.
i art. 380 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c., wniósł o uchylenie postanowienie Sądu
Okręgowego w całości i nadanie sprawie dalszego biegu przez przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania, przy odpowiednim uwzględnieniu kosztów
postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego. Zarzucił
naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.
poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wartość przedmiotu
zaskarżenia wynosi 105.646 zł, co spowodowało odrzucenie skargi kasacyjnej,
w sytuacji gdy zakres zaskarżenia kasacyjnego obejmuje zarówno rozstrzygnięcie
odnośnie do ustalenia równych udziałów stron, jak i nie rozliczenia nakładów
z majątku odrębnego uczestnika na majątek wspólny w kwocie 169.260 zł. Przy
3
takim zaś zakresie zaskarżenia wartość przedmiotu zaskarżenia może być wyższa
niż wartość jego udziału. Podniósł, że domagał się ustalenia nierównych udziałów w
majątku wspólnym w stosunku 85% (uczestnik postępowania) 15%
(wnioskodawczyni), zatem wartość żądanego przez niego udziału w majątku
wspólnym, która powinna być przyjęta jako podstawa ustalenia wartości przedmiotu
zaskarżenia wynosi 250.826,50 zł (85% z 295.090 zł). Wskazał, że dodatkowo
żądał rozliczenia nakładów z jego majątku odrębnego na majątek wspólny
w łącznej kwocie 169.260 zł, a przy przyjęciu różnicy pomiędzy wartością
żądanego udziału, a wartością uzyskanego udziału, która wynosi 103.281,50 zł
i powiększeniu jej o połowę nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny
(84.630 zł), łączna wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 187.911,50 zł, co
przewyższa ustawowy próg dopuszczalności skargi kasacyjnej. Nie zachodziły więc
przesłanki do odrzucenia skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie o podział majątku wspólnego skarga kasacyjna jest
dopuszczalna wówczas, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi nie mniej niż
150.000 zł (art. 5191
§ 2 k.p.c.). Wartością przedmiotu zaskarżenia jest wartość
konkretnego interesu tj. roszczenia, żądania lub składnika majątkowego, którego
dotyczy wniesiona skarga. Co do zasady w sprawach tych wartość przedmiotu
zaskarżenia nie może przekraczać wartości udziału należącego do skarżącego.
Wyjątkowo, gdy uczestnik podważa samą zasadę podziału np. zarzucając, że
dzielony majątek nie stanowi wspólności, albo gdy zaskarża rozstrzygnięcie
dotyczące roszczeń dochodzonych z tytułu posiadania rzeczy wspólnej lub
tytułem zwrotu pożytków, albo rozliczenia nakładów w wysokości przekraczającej
wartość udziału, wartość przedmiotu zaskarżenia może być wyższa niż wartość
jego udziału (m. in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 listopada 2002 r.,
III CZ 98/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 11, z dnia 21 stycznia 2003 r., III CZ 153/02,
OSNC 2004, nr 4, poz. 60). Także w sytuacji, gdy ze względu na zasadę
integralności postanowienia działowego musi dojść do uchylenia postanowienia
działowego w całości – mimo zaskarżenia go tylko w części – wartość przedmiotu
zaskarżenia z reguły nie może przekraczać wartości udziału należącego do
4
uczestnika wnoszącego środek odwoławczy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia
11 marca 1977 r., III CZP 7/77, OSNCP 1977, nr 11, poz. 205).
W razie, gdy skarżący kwestionuje w skardze kasacyjnej zasadę ustalenia
nierównych (równych) udziałów w majątku wspólnym, wartość przedmiotu
zaskarżenia nie odrywa się od wartości związanego z tym jego interesu. Jeżeli
interes uczestnika wyraża się w obniżeniu zasądzonej od niego na rzecz drugiej
strony spłaty, to wysokość kwoty stanowiącej różnicę między zasądzoną
i postulowaną w skardze kasacyjnej spłatą przesądza o dopuszczalności skargi
kasacyjnej. Według wyliczenia samego uczestnika wynosi ona 103.281, 50 zł i jest
niższa niż kwotowy próg dopuszczalności skargi kasacyjnej.
Uczestnik nie domagał się w sprawie zasądzenia na swoja rzecz od
wnioskodawczyni kwoty nakładów dokonanych – jak twierdził – przez niego
z majątku osobistego na majątek wspólny małżonków. Sformułował wniosek
(k. 230) o dokonanie podziału majątku przez przyznanie mu na własność
nieruchomości i zasądzenia na rzecz wnioskodawczyni kwoty 41.899, jako należnej
spłaty przy uwzględnieniu jego nakładów na stanowiącą majątek wspólny
nieruchomość, z których miały być pokryte w 85 % koszty jej budowy i nabycia
działki. Ewentualnie wnosił o ustalenie nierównych udziałów stron w majątku
wspólnym w proporcji uwzględniającej jego nakłady na nieruchomość, których
dokonaniem uzasadniał ten wniosek i zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni
spłaty w takiej samej kwocie 41.899 zł. W tym stanie rzeczy wyliczona w zażaleniu
wysokość tych nakładów nie wpływa na wartość przedmiotu zaskarżenia
kasacyjnego przez jego podwyższenie.
Postanowienie ustalające wartość przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego nie
jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie i jako takie nie podlega
zaskarżeniu zażaleniem do Sądu Najwyższego. Może ono być skutecznie
kwestionowane w zażaleniu na kończące postępowanie postanowienie
o odrzuceniu skargi kasacyjnej, jeżeli miało wpływ na rozstrzygnięcie zawarte
w tym postanowieniu i podlega badaniu na podstawie art. 380 w związku z art.
5
39821
i art. 3943
§ 3 k.p.c.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy odrzucił niedopuszczalne w tej
części zażalenie (art. 370 i 373 w zw. z art. 39821
k.p.c.), a w pozostałej części,
podzielając stanowisko zaskarżonego postanowienia o niedopuszczalności skargi
kasacyjnej, orzekł o jego oddaleniu (art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2
k.p.c.).