Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 122/13
POSTANOWIENIE
Dnia 18 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku P. – N. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G.
o wydanie interpretacji dotyczącej uwzględnienia w podstawie wymiaru zasiłku
chorobowego wypłaconej pracownikowi nagrody uznaniowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 września 2014 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 7 lutego 2013 r.
1. odrzuca skargę kasacyjną,
2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w
G. na rzecz P. – N. Spółki z o.o. w K. kwotę 120 (sto dwadzieścia)
zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 21 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w
G. odmówił wydania P.-N. Spółce z o.o. z siedzibą w K. pisemnej interpretacji w
sprawie z wniosku wskazanej wyżej Spółki z dnia 23 maja 2011 r. w przedmiocie
2
uwzględnienia w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego wypłaconej
pracownikowi nagrody uznaniowej.
Od powyższej decyzji organu rentowego odwołanie złożyła Spółka.
Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w S. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wydania interpretacji przepisów na
podstawie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w sprawie
sposobu wliczania do podstawy wymiaru świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa nagrody uznaniowej wypłacanej
przez P.-N. Spółkę z o.o. w K.
Od powyższego wyroku Sądu Okręgowego apelację złożył organ rentowy.
Wyrokiem z dnia 7 lutego 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu
rentowego od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w S. z dnia 21 czerwca 2012 r.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego pozwany organ rentowy zaskarżył
skargą kasacyjną. Skargę oparto na obydwu podstawach kasacyjnych określonych
w art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną odwołująca się Spółka wniosła o
oddalenie skargi kasacyjnej w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz
odwołującej się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego,
według norm przepisanych.
Postanowieniem z dnia 27 marca 2014 r. Sąd Najwyższy zwrócił skargę
kasacyjną Sądowi Apelacyjnemu celem wezwania pełnomocnika skarżącego do
uzupełnienia jej braku przez wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia i
sprawdzenia dopuszczalności skargi.
Przewodniczący Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu
Apelacyjnego zarządzeniem z dnia 8 kwietnia 2013 r. wezwał pełnomocnika organu
rentowego do uzupełnienia braków skargi kasacyjnej przez wskazanie wartości
przedmiotu zaskarżenia i wykazania dopuszczalności skargi według przepisów
kodeksu postępowania cywilnego.
Organ rentowy w piśmie z dnia 17 kwietnia 2014 r. wskazał, że w sprawach
rozpoznawanych w trybie wydawania pisemnych interpretacji przepisów prawa
3
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych brak jest wartości przedmiotu sporu, jak
też brak wartości przedmiotu zaskarżenia. Zakład wydając decyzję o odmowie
wydania pisemnej interpretacji dokonuje oceny podmiotu składającego wniosek
(czy posiada przymiot przedsiębiorcy) i przedmiotu sprawy, bądź też wydając
decyzję interpretacyjną ocenia jedynie zaprezentowaną przez przedsiębiorcę
wykładnię przepisu prawa, z którego wynika obowiązek świadczenia składek na
ubezpieczenia społeczne. Mocą takich decyzji Zakład nie kreuje obowiązków z
zakresu składek na ubezpieczenia społeczne.
Przewodniczący Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu
Apelacyjnego zarządzeniem z dnia 25 kwietnia 2014 r. ponownie wezwał
pełnomocnika strony pozwanej do uzupełnienia braku formalnego skargi kasacyjnej
przez wykazanie przesłanek dopuszczalności skargi kasacyjnej w trybie art. 3981
k.p.c. oraz art. 3982
k.p.c.
Pełnomocnik organu rentowego w piśmie z dnia 15 maja 2014 r. podał, że
Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, iż sprawy z odwołania od interpretacji
dokonanej przez organ rentowy w formie decyzji, co do zakresu i sposobu
zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez
przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne, określają w sposób istotny
sytuację prawną wnioskodawcy i są sprawami dotyczącymi ubezpieczeń
społecznych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2011 r.,
II UK 33/11; z dnia 18 stycznia 2012 r., II UK 113/11). Art. 3982
§ 1 zdanie drugie
k.p.c. stanowi natomiast, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w
sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie
obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Pozwany organ rentowy wnosząc
przedmiotową skargę kasacyjną oparł ją właśnie na tej podstawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozpatrywana skarga kasacyjna podlega odrzuceniu przy zastosowaniu
art. 3986
§ 3 k.p.c. w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c., ponieważ strona pozwana nie
uzupełniła w wyznaczonym terminie braku skargi kasacyjnej przez wskazanie – do
4
czego była wezwana – wartości przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego (por. art. 3984
§ 3 k.p.c. w związku z art. 3986
§ 1 k.p.c.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że art. 3986
§ 2 i § 3
k.p.c. nakłada na sąd drugiej instancji lub Sąd Najwyższy obowiązek
skontrolowania dopuszczalności skargi jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia
przysługującego poza tokiem instancji i weryfikacji wskazanej przez stronę wartości
przedmiotu zaskarżenia w celu wyeliminowania przypadków nieprawidłowego
oznaczenia tej wartości w zamiarze zapewnienia stronie skarżącej
bezpodstawnego dostępu do postępowania kasacyjnego (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 6 stycznia 2010 r., I UK 289/09, LEX nr 577827).
Nieuzupełnienie braku wskazania wartości przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia w
sprawie, w której skarga kasacyjna jest uzależniona od ustawowo określonej
wartości kasacyjnego zaskarżenia, prowadzi do odrzucenia z powodu nieusunięcia
braku istotnego ze względu na brak koniecznego wymagania warunkującego ocenę
i weryfikację przedmiotowej (kwotowej) dopuszczalności skargi kasacyjnej
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1997 r., II UZ 11/97,
OSNAPiUS 1998 nr 22, poz. 671), ponieważ ani sąd drugiej instancji, ani Sąd
Najwyższy nie mają obowiązku ani procesowych uprawnień domyślania się lub
wyręczania strony skarżącej w oznaczeniu wartości kasacyjnego zaskarżenia w
sprawach majątkowych, w których dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej
zależy od osiągnięcia oznaczonej przez stronę ustawowej granicznej kwoty
kasacyjnego zaskarżenia warunkującej przedmiotową dopuszczalność skargi
kasacyjnej, co podlega procesowej weryfikacji tych sądów w celu wyeliminowania
prób uzyskania przez stronę skarżącą bezpodstawnego dostępu do przedmiotowo
niedopuszczalnego postępowania kasacyjnego (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UZ 13/11, Lex nr 1402598).
Przypomnieć wypada, że postanowieniem z dnia 27 marca 2014 r. Sąd
Najwyższy zwrócił skargę kasacyjną organu rentowego Sądowi Apelacyjnemu
celem – jak to wskazano w sentencji powołanego postanowienia – wezwania
pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia jej braku przez wskazanie wartości
przedmiotu zaskarżenia i sprawdzenia dopuszczalności skargi. Nie ulega
wątpliwości, że pełnomocnik strony pozwanej – wezwany do uzupełnienia
5
określonego braku skargi kasacyjnej – braku tego nie uzupełnił w terminie;
pełnomocnik strony pozwanej nie przedstawił wartości przedmiotu zaskarżenia
kasacyjnego ani w piśmie procesowym z dnia 17 kwietnia 2014 r. ani w jego piśmie
z dnia 15 maja 2014 r. Zamiast tego pełnomocnik strony pozwanej – w powołanych
wyżej pismach procesowych – przedstawił własne stanowisko.
Art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c. stanowi, że w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości
przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub
renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Pozwany organ
rentowy wnosząc przedmiotową skargę kasacyjną nie mógł uznać, że sprawa
niniejsza dotyczy w/w świadczeń, gdyż dotyczyła ona w istocie wysokości zasiłku
chorobowego, ewentualnie – także różnicy w wysokości składek na zasiłek
chorobowy przez doliczenie do podstawy wymiaru wypłaconych nagród.
Zgodnie z art. 10 ust. 1, ust. 2, ust. 3 oraz ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.)
przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub
państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co
do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek
świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia
społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (ust. 1). Zakres i przedmiot
sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść
wniosku wszczynającego postępowanie, a rolą organu prowadzącego to
postępowanie jest ocena stanowiska strony w spornej kwestii, nie zaś
przedstawianie poglądów i wykładni przepisów odnoszących się do różnych sytuacji
faktycznych. Istotą tego postępowania jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia
treści przepisów prawa i ich zastosowania w odniesieniu do indywidualnej sytuacji
wskazanej we wniosku. Organ wydający decyzję nie może więc ingerować w stan
faktyczny opisany we wniosku, podważać go, uzupełniać czy zmieniać w oparciu o
inne źródła lub wiedzę znaną mu z urzędu. Decyzja w tym przedmiocie wydawana
jest w sprawie indywidualnej w rozumieniu art. 83 ust. 1 ustawy systemowej,
bowiem w istocie swoją materialnoprawną podstawę wywodzi z ustaw
wchodzących w skład systemu ubezpieczeń społecznych, a konieczność
6
badania zgodności udzielonej interpretacji z prawem materialnym sytuuje sprawę
wszczętą z odwołania od takiej decyzji wśród spraw z zakresu ubezpieczeń
społecznych – dotyczących ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 476 § 2 pkt
1 k.p.c. (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2011 r.,
III UK 117/10, Lex nr 898257).
Nie ma więc racji strona pozwana, że przedmiotowa sprawa należy do
kategorii spraw określonych w art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c., w których skarga
kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia. Decyzja
ZUS dotyczyła w istocie kwestii majątkowej, w której możliwe było wskazanie
wartości przedmiotu zaskarżenia; przedmiotem wątpliwości interpretacyjnych nie
była natomiast kwestia objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, ani nie
była żadną inną ze spraw wymienionych w art. 3982
§ 1 zdanie drugie k.p.c., w
których skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia. W konsekwencji należało przyjąć, że niniejsza sprawa miała charakter
majątkowy, a o dopuszczalności skargi kasacyjnej decydowała wartość przedmiotu
zaskarżenia nie niższa niż dziesięć tysięcy złotych (por. art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Powołane przez pełnomocnika strony pozwanej postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 2011 r., II UK 33/11, Lex nr 1308096 oraz z
dnia 18 stycznia 2012 r., II UK 113/11 – Lex nr 1130392 dotyczyły innej niż w
rozpatrywanej sprawie kwestii właściwości sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w
sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego w przedmiocie interpretacji co
do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek
świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne lub
zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (art. 10 ust. 1 u.s.d.g.).
Ponieważ Sąd Apelacyjny nie zajął się kwestią dopuszczalności skargi
kasacyjnej - Sąd Najwyższy orzekł jak w pkt 1. niniejszego postanowienia na
podstawie art. 3986
§ 3 k.p.c. w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c. Rozstrzygnięcie
zawarte w pkt 2. niniejszego postanowienia ma swoją podstawę w art. 98 k.p.c. w
związku z § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490).
7