Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 2/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
Protokolant Grażyna Grabowska
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwałę Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej we
W. Nr […] z dnia 29 marca 2014 r.,
w sprawie wyrażenia zgody na zawiązanie przez Radę Izby Notarialnej we W.
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 18 września 2014 r.,
I. oddala skargę,
II. zasądza od Ministra Sprawiedliwości na rzecz Rady Izby
Notarialnej w W. kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego.
UZASADNIENIE
Minister Sprawiedliwości zaskarżył uchwałę Zwyczajnego Walnego
Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej wW. nr […] z dnia 29 marca 2014 r., w
2
sprawie wyrażenia zgody na zawiązanie przez Radę Izby Notarialnej w W. spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością.
Zaskarżonej uchwale zarzucił naruszenie art. 7 i art. 17 Konstytucji RP,
art. 35 pkt 2, 3 i 4 oraz art. 73 Prawa o notariacie przez to, że wyrażając zgodę na
utworzenie spółki z o.o. w celu prowadzenia działalności konferencyjno-
szkoleniowej dla notariuszy, zastępców notarialnych, asesorów i aplikantów Walne
Zgromadzenie Izby Notarialnej w W. podjęło uchwałę w sprawie organizacji
aplikacji notarialnej, doskonalenia zawodowego notariuszy oraz rozporządzenia
majątkiem Izby Notarialnej w W., czym przekroczyło swoje kompetencje,
naruszając kompetencje Rady Izby Notarialnej w W. oraz upoważniło Radę do
utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w celu realizacji powierzonych
jej zadań publicznych, mimo iż izba notarialna nie jest uprawniona do wykonywania
zadań publicznych w formie spółki handlowej.
W odpowiedzi na skargę Izba Notarialna w W. wniosła o jej odrzucenie jako
wniesionej przez podmiot nieuprawniony i nie spełniającej wymogów formalnych
pisma procesowego; ewentualnie o jej oddalenie w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest zasadna.
W pierwszej kolejności należy jednak odnieść się do zarzutu wniesienia
skargi przez podmiot nieuprawniony. Uzasadniając wniosek o odrzucenie skargi
Izba Notarialna podniosła, że z art. 47 § 1 Prawa o notariacie wynika, że skargę na
uchwałę organu samorządu notarialnego wnosi Minister Sprawiedliwości.
Kompetencja Ministra Sprawiedliwości do zaskarżania uchwał organów samorządu
notarialnego ma charakter środka oddziaływania władczego w ramach
wykonywanego nadzoru i z tego względu musi być rozumiana ściśle. W art. 42 § 1
Prawa o notariacie wskazano, że nadzór nad działalnością notariuszy oraz
organami samorządu notarialnego Minister Sprawiedliwości sprawuje osobiście, za
pośrednictwem prezesów sądów apelacyjnych lub okręgowych albo przez
wyznaczone osoby. Uprawnienie do wnoszenia skarg do Sądu Najwyższy
przyznano jednak - w ocenie Izby Notarialnej - tylko Ministrowi Sprawiedliwości.
3
Pismo wniesione w niniejszej sprawie, zatytułowane Skarga Ministra
Sprawiedliwości, zostało podpisane przez podsekretarza stanu M. K. i oznaczone
pieczęcią „z upoważnienia Ministra Sprawiedliwości”. Oznacza to, zdaniem Izby
Notarialnej, że skarga została wniesiona przez podmiot nieuprawniony, gdyż
legitymacja do wniesienia skargi przysługuje tylko i wyłączenie Ministrowi
Sprawiedliwości. Czynność zaskarżania uchwały samorządu notarialnego do Sądu
Najwyższego nie podlega regulacji k.p.a., nie może być w konsekwencji
delegowana na podsekretarza stanu. Z kolei ustawa z dnia 9 sierpnia 1996 r. o
Radzie Ministrów nie zawiera przepisów pozwalających zastępować Ministra
Sprawiedliwości przed Sądem Najwyższym przez podsekretarza stanu. Art. 37 ust.
1 uRM stanowi, że minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i
podsekretarzy stanu, gabinetu politycznego oraz dyrektora urzędu. Nie ma w tym
przepisie mowy o upoważnieniu, lecz o wykonywaniu zadań przy pomocy. Nie ma
zatem podstaw do uznania, że podsekretarz stanu działający z upoważnienia
Ministra Sprawiedliwości przed Sądem Najwyższym jest do tego uprawniony na
mocy art. 37 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów –
jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 392 ze zm., dalej również jako: uRM).
Odpowiedź na powyższą kwestię uzależniona była od rozstrzygnięcia oceny
wykonywania legitymacji Ministra Sprawiedliwości do wnoszenia skargi, o której
mowa w art. 47 Prawa o notariacie. Zdaniem Izby Notarialnej podobnych kwestii
dotyczyły uchwały Sądu Najwyższego w przedmiocie przenoszenia sędziów. Sąd
Najwyższy po rozpoznaniu w pełnym składzie w dniu 28 stycznia 2014 r.
zagadnienia prawnego dotyczącego możliwości zastępstwa Ministra
Sprawiedliwości przez sekretarza lub podsekretarza stanu w podjęciu decyzji o
przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe podjął uchwałę stwierdzającą, że
w wydaniu decyzji o przeniesieniu sędziego na inne miejsce służbowe na
podstawie art. 75 § 3 w związku z art. 75 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 427 ze
zm.) Minister Sprawiedliwości nie może być zastąpiony przez sekretarza ani
podsekretarza stanu. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że świetle
dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego kompetencja do przenoszenia
sędziów na inne miejsce służbowe, przyznana Ministrowi Sprawiedliwości jako
4
wyjątkowe uprawnienie międzygałęziowe, powoduje, że nie działa on jako
eksponent władzy wykonawczej (organ administracji rządowej), lecz jako organ
władzy publicznej wyróżniony przepisami Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Nie mają zatem w tym wypadku zastosowania przepisy dotyczące zastępstwa
określone w art. 36 i 37 uRM, co oznacza, że przeniesienie sędziego na inne
miejsce służbowe na podstawie art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 Pr. o u.s.p.
może być dokonane wyłącznie przez Ministra Sprawiedliwości.
Natomiast w uchwale Pełnego Składu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada
2007 r., BSA I-4110-5/07 stwierdzono, że Minister Sprawiedliwości na podstawie
art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (który stanowi, że
zakres czynności sekretarza i podsekretarza stanu ustala właściwy minister,
zawiadamiając o tym Prezesa Rady Ministrów), wydawał zarządzenia, które nie są
tzw. aktami instrukcyjnymi, ale legalnymi zarządzeniami organizacyjnymi Ministra
Sprawiedliwości ogłaszanymi w publikacyjnym organie urzędowym Ministerstwa
Sprawiedliwości. Aktualnie obowiązujący akt tego typu, tj. wydane na podstawie
art. 37 ust. 2 ustawy o Radzie Ministrów - zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z
dnia 8 listopada 2013 r. w sprawie ustalenia zakresu czynności członków
kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości... (Dz. Urz. MS z 2013 r., poz. 291),
przekazuje podejmowanie decyzji w sprawach kadr sędziowskich („z zakresów
delegowania lub przenoszenia sędziów”) do kompetencji sekretarza lub
podsekretarza stanu, którzy korzystają w tym zakresie ze „stałego zastępstwa”
Ministra Sprawiedliwości i którzy przy podejmowaniu w imieniu politycznego urzędu
Ministra Sprawiedliwości decyzji ze „styku” władzy sądowniczej i wykonawczej jako
delegowani sędziowie mają obowiązek uwzględniania oraz stosowania przepisów
Konstytucji i prawa ustawowego. Dodatkowo podpisywane przez nich decyzje
Ministra Sprawiedliwości podlegają kontroli sądowej w razie złożenia odwołań do
Sądu Najwyższego, który nie ma uprawnień do weryfikowania legalnie ustalanego
zakresu czynności członków kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości, jeżeli w
tym zakresie nie zakwestionowano delegacji ustawowej z art. 37 ust. 2 ustawy o
Radzie Ministrów, ale kontroluje legalność i prawidłowość przeniesienia sędziów
zniesionych sądów na nowe miejsca służbowe. Sąd Najwyższy nie powinien
ingerować w ustawowe uprawnienia Prezesa Rady Ministrów (art. 36 ustawy o
5
Radzie Ministrów) ani (de lege lata) w kompetencje Ministra Sprawiedliwości do
wyznaczania upoważnionych zastępców do podejmowania decyzji w sprawach z
zakresu administracji sądowej.
Argumentacja Izby Notarialnej jest zasadniczo zbieżna z poglądami leżącymi
u podstaw uchwały Pełnego Składu Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2014 r.,
BSA-I-4110-4/13, choć nie uwzględnia szczególnego charakteru problemu
prawnego rozstrzygniętego powyższą uchwałą oraz zasadniczej odmienności tego
problemu od zagadnienia rozstrzygniętego uchwałą z 2007 r.
Przepis art. 37 uRM obejmuje kompetencje Ministra Sprawiedliwości w
zakresie administracji oraz sprawowaniu władzy wykonawczej. Minister
Sprawiedliwości sprawuje nadzór nad notariatem w interesie publicznym, ponieważ
państwo odpowiada za prawidłowość funkcjonowania notariatu i notariuszy, jako
osób wykonujących zawód zaufania publicznego (P. Rylski, Przedmiotowy zakres
nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego nad uchwałami samorządu
notarialnego, Warszawa 2013, maszynopis IWS, s. 2). Wnosząc skargę do Sądu
Najwyższego na uchwały organów samorządu notarialnego z powodu ich
sprzeczności z prawem Minister Sprawiedliwości korzysta z uprawnienia mającego
na celu zapewnienie przestrzegania przez notariat przepisów obowiązującego
prawa. Skarga Ministra inicjuje postępowanie jurysdykcyjne, w toku którego
bezstronny i niezawisły organ rozstrzygnie, czy słuszne były zastrzeżenia organu
władzy wykonawczej w przedmiocie praworządności działania organów samorządu
notarialnego.
Sąd Najwyższy, rozpoznający niniejszą skargę, uznał, że skargę na uchwałę
samorządu zawodowego może skutecznie wnieść podsekretarz stanu w
Ministerstwie Sprawiedliwości, działający z upoważnienia Ministra Sprawiedliwości,
wynikającego z § 3 zarządzenia nr 138/14/BM Ministra Sprawiedliwości z dnia 10
lipca 2014 r. w sprawie ustalenia zakresu czynności członków kierownictwa
Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Dyrektora Generalnego Urzędu. Konstatacja ta
jest zbieżna z argumentacją zawartą w uzasadnieniu uchwały pełnego składu Sądu
Najwyższego z 2007 r. oraz m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25
stycznia 2012 r., SNO 47/11 (zażalenie MS na postanowienia w sprawie
dyscyplinarnej wniósł podsekretarz stanu działający z upoważnienia Ministra).
6
Uprawnienie Ministra Sprawiedliwości z art. 47 Prawa o notariacie mieści się w
zakresie administrowania działem sprawiedliwość, który obejmuje sprawy notariatu
(art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej).
Przepis art. 47 Prawa o notariacie należy traktować jako „szczegółowy” przepis
kompetencyjny określający jednocześnie formę, w jakiej organ władzy wykonawczej
realizuje zadanie polegające na zapewnieniu zgodności działania organów
samorządu zawodowego z prawem. Wnosząc na podstawie art. 47 Prawa o
notariacie skargę Minister Sprawiedliwości występuje w charakterze organu
administracji sprawującego nadzór na działalnością samorządu notarialnego.
Uznając art. 47 Prawa o notariacie jako przepis kompetencyjny Sąd Najwyższy
uznał, że o sposobie (formie w zakresie „podpisu) korzystania z tej kompetencji
przez Ministra Sprawiedliwości mogą rozstrzygać przepisy uRM.
Problemu korzystania przez ministrów z legitymacji do zaskarżania uchwał
samorządu zawodowego dotyczyło kilka orzeczeń Sądu Najwyższego z 2008 r., w
których odrzucano środki zaskarżenia wniesione przez radcę prawnego
działającego na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez właściwego ministra.
W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III ZS 4/08
nawiązano do zasady niezależności samorządu zawodowego przy wykładni
przepisu statuującego kompetencję Ministra Zdrowia do zaskarżania do Sądu
Najwyższego uchwały organu samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych.
Akcentując, że jest to kontrola zewnętrzna działalności niezależnego samorządu,
Sąd Najwyższy podkreślił, że jest to „ustawowo określona kompetencja Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej, będącego jednoosobowym, naczelnym organem
administracji rządowej. Kompetencja ta strukturalnie jest podobna do „resortowych”
kompetencji Ministra Zdrowia jako naczelnego organu administracji rządowej
dotyczących wydawania aktów normatywnych, wydawania decyzji
administracyjnych i innych aktów administracyjnych”. Doprowadziło to Sąd
Najwyższy do konkluzji, iż „w rozpatrywanej sprawie Sądowi Najwyższemu nie
został przedstawiony do rozpatrzenia akt zaskarżenia przez Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej uchwały organu Izby. Nie ma skargi Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej stanowiącego realizację kompetencji Ministra”, ponieważ skargi Ministra
Zdrowia nie stanowi „pismo procesowe, nazwane „skarga ... w imieniu skarżącego”,
7
wniesione przez radcę prawną […] zatrudnioną w Departamencie Prawnym
Ministra Zdrowia na podstawie pełnomocnictwa do reprezentowania Skarbu
Państwa – Ministra Zdrowia przed sądami powszechnymi, Sądem Najwyższym,
Wojewódzkimi Sądami Administracyjnymi, Naczelnym Sądem Administracyjnym w
sprawach z udziałem Skarbu Państwa – Ministra Zdrowia”. W innym orzeczeniu,
dotyczącym analogicznego problemu, Sąd Najwyższy dodał, że skarga na uchwały
organów samorządu zawodowego „nie jest czynnością procesową – skargą na
czynności sądu w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego, lecz czynnością
kompetencyjną” właściwego ministra (postanowienie SN z 3 lipca 2008 r., III ZS
5/08).
Poglądy wyrażone w uzasadnieniach obu postanowień sugerują, że -
zdaniem Sądu Najwyższego - kompetencja Ministra Sprawiedliwości do wnoszenia
skargi na uchwały organów samorządu zawodowego należy do kompetencji z
zakresu władzy wykonawczej. Z uwagi na swojego podobieństwo do kompetencji z
zakresu stanowienia prawa i wydawania aktów administracyjnych kompetencja ta
może być realizowana na analogicznych zasadach jak tego rodzaju kompetencje
Ministra Sprawiedliwości, a w konsekwencji przy pomocy odpowiedniego
umocowanego sekretarza lub podsekretarzy stanu. Podstawę dla tego umocowania
może jednak stanowić wyłącznie art. 37 ust. 2 lub art. 37 ust. 5 uRM. Podstawą dla
takiego umocowania nie może być jednak art. 268a k.p.a., który dotyczy
umocowania pracowników organu administracji publicznej do załatwienia spraw
administracyjnych z zakresu właściwości tego organu, ani pełnomocnictwo
procesowe. Jednocześnie skarga na uchwałę organu samorządu notarialnego
wniesiona na podstawie art. 47 Prawa o notariacie nie powinna być kwalifikowana
jako czynność procesowa, do dokonania której legitymację ma tylko Minister
Sprawiedliwości działający osobiście.
Wniosek Rady o odrzucenie skargi Ministra Sprawiedliwości z powodu
uchybień formalnych należy ponadto ocenić w aspekcie praktyki Sądu
Najwyższego dotyczącej odpowiedniego stosowania przepisów o postępowaniu
kasacyjnym do postępowania ze skargi w trybie nadzoru nad uchwałami organów
samorządu notarialnego. Nie oznacza to jednak, że do skargi Ministra
Sprawiedliwości stosuje się wprost wymogi formalne przewidziane dla skargi
8
kasacyjnej, ponieważ skarga Ministra Sprawiedliwości nie jest skargą kasacyjną w
rozumieniu art. 3984
k.p.c., lecz przewidzianym w ustawach korporacyjnych
środkiem prawnym służącym kontroli uchwał organów samorządu zawodowego
(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2013 r., III ZS 2/13; postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2012 r., III ZS 6/11). Ze skargi Ministra
Sprawiedliwości wynika zaś jaka uchwała, jakiego organu samorządu notarialnego
oraz w jakim zakresie i z jakich powodów została zaskarżona, co z kolei umożliwia
doręczenie skargi właściwemu organowi samorządu notarialnego oraz jej
merytoryczne rozpoznanie.
Przedstawiona powyżej argumentacja przemawiała przeciwko odrzuceniu
skargi wniesionej w niniejszej sprawie przez podsekretarza stanu działającego „z
upoważnienia” Ministra Sprawiedliwości wynikającego z Zarządzenia MS w sprawie
ustalenia zakresu czynności członków kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości.
Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego należy
przypomnieć, że zaskarżonej uchwale Minister Sprawiedliwości zarzucił naruszenie
art. 7 i art. 17 Konstytucji RP, art. 35 pkt 2, 3 i 4 oraz art. 73 Prawa o notariacie
przez to, że wyrażając zgodę na utworzenie spółki z o.o. w celu prowadzenia
działalności konferencyjno-szkoleniowej dla notariuszy, zastępców notarialnych,
asesorów i aplikantów Walne Zgromadzenie Izby Notarialnej we W. podjęło
uchwałę w sprawie organizacji aplikacji notarialnej, doskonalenia zawodowego
notariuszy oraz rozporządzenia majątkiem Izby Notarialnej w W., czym
przekroczyło swoje kompetencje, naruszając kompetencje Rady Izby Notarialnej we
W. oraz upoważniło Radę do utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w celu realizacji powierzonych jej zadań publicznych, mimo iż izba notarialna nie
jest uprawniona do wykonywania zadań publicznych w formie spółki handlowej.
Prawo o notariacie nie przewiduje żadnego uznaniowego podziału
kompetencji między poszczególnymi organami samorządu zawodowego, dlatego
walne zgromadzenie nie może podejmować uchwał stanowiących delegację dla
rady do konkretyzacji podjętej uchwały walnego zgromadzenia (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 13 maja 1994 r., I PO 4/94, OSNCP 1994 nr 3, poz. 52 i z dnia
26 lutego 2004 r., III SZ 2/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 395). Walne zgromadzenie
Izby Notarialnej posiada zaś kompetencje wymienione w art. 30 § 1 pkt 1-6 Prawa o
9
notariacie, może jednak załatwiać te sprawy dotyczące działalności notariatu, które
nie mieszczą się w zakresie kompetencji pozostałych dwóch organów samorządu
notarialnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2013 r., III ZS 3/13).
Z kolei kompetencje rady izby notarialnej określa art. 35, który obok konkretnych
kompetencji wymienionych w art. 35 pkt 1-6 zawiera także w pkt 7 upoważnienie do
„wykonywania innych czynności przewidzianych prawem”. Zwrot ten należy
rozumieć w ten sposób, że chodzi o podejmowanie przewidzianych w przepisach
prawa czynności związanych z działalnością samej izby jako organu samorządu
zawodowego, dla podejmowania których nie wskazano pozostałych organów
samorządu notarialnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia12 kwietnia 2013 r., III ZS
3/13).
Skarga Ministra Sprawiedliwości zarzuca uchwale Walnego Zgromadzenia
Izby Notarialnej naruszenie art. 35 pkt 2, 3 i 4 Prawa o notariacie, a zatem
kompetencji Rady Izby: nadzoru nad wykonywaniem obowiązków przez notariuszy,
zastępców notarialnych i aplikantów notarialnych oraz nad przestrzeganiem przez
nich powagi i godności właściwej dla notariusza (art. 35 pkt 2); organizowania
szkolenia aplikantów notarialnych (art. 35 pkt 3) oraz zarządu i rozporządzania
majątkiem izby (art. 35 pkt 4).
Wskazać jednak należy, że zaskarżona przez Ministra Sprawiedliwości
uchwała WZIN ma następującą treść: 1) zawiera zgodę Walnego Zgromadzenia na
zawiązanie przez Radę Izby spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której
jedynym wspólnikiem będzie Izba Notarialna w W.; 2) określa kapitał zakładowy tej
spółki w momencie jej zawiązania; 3) wskazuje przykładowe cele spółki
(prowadzenie działalności konferencyjno-szkoleniowej); 4) pozostawia
uszczegółowienie przedmiotu działalności spółki oraz pozostałych warunków aktu
założycielskiego Radzie Izby Notarialnej; 5) powierza wykonanie uchwały RIN pod
warunkiem, że Rada Izby Notarialnej uzna zawiązanie spółki za celowe i korzystne
dla Izby Notarialnej.
W tym kontekście zwrócić należy uwagę, że uchwała ta nie ma charakteru
obligacyjnego i pozostawia utworzenie spółki do wyłącznej decyzji Rady Izby.
Nie można więc uznać, że uchwała wkracza w kompetencje innego organu
samorządu notarialnego. Walne Zgromadzenie jest, w ocenie Sądu Najwyższego,
10
uprawnione do wyrażania opinii w każdej kwestii należącej do spraw notariatu, a
Minister Sprawiedliwości nie może skutecznie kwestionować żadnej opiniodawczej
uchwały Walnego Zgromadzenia.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto już, że skoro z art. 35 pkt 4
Prawa o notariacie wynika, że rozporządzanie majątkiem Izby należy do Rady Izby,
to podjęcie przez walne zgromadzenie uchwały określającej w stanowczy sposób,
jak Rada ma tym majątkiem rozporządzać oznacza wkroczenie w kompetencje
innego organu samorządu notarialnego. Jednakże w niniejszej sprawie takie
wkroczenie w kompetencje innego organu nie nastąpiło. Po pierwsze, jak wynika to
wprost z § 2 uchwały, jej wykonanie powierzono uznaniu Rady Izby Notarialnej,
skoro zawiązanie spółki zależy od oceny celowości i korzystności jej ustanowienia,
a oceny tej ma dokonać Rada Izby. Z kolei wyrażenie zgody w § 1, w połączeniu z
§ 2, oznacza, że uchwała nie zobowiązuje Rady do utworzenia spółki. Uchwała
wyraża jedynie pozytywną ocenę (mimo użycia sformułowania „wyraża zgodę”)
ewentualnych działań Rady Izby polegających na utworzeniu spółki z o.o. w
określonych celach, kapitale oraz składzie wspólników.
Za oczywiście bezzasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 73 Prawa o
notariacie. Z zaskarżonej uchwały nie wynika w żaden sposób, że prowadzenie
działalności konferencyjno-szkoleniowej dla aplikantów notarialnych będzie
organizowaniem i prowadzeniem aplikacji notarialnej, do czego zobowiązana i
uprawniona jest wyłącznie Rada Izby Notarialnej.
W dalszej kolejności należy mieć na względzie, że podstawę zaskarżonej
uchwały stanowił art. 30 § 1 pkt 7 Prawa o notariacie, który nie został wymieniony w
skardze Ministra Sprawiedliwości. Sąd Najwyższy nie powinien więc badać
zgodności uchwały z tym przepisem, skoro nie został on objęty podstawami skargi.
Zgodnie z art. 30 § 1 pkt 7 Prawa o notariacie do zakresu działania Walnego
Zgromadzenia należy „załatwianie innych spraw z zakresu działania notariatu”. W
kwestii wykładni tego pojęcia w sprawach ze skarg Ministra Sprawiedliwości na
uchwałę walnego zgromadzenia izby notarialnej Sąd Najwyższy wypowiedział się w
wyroku z dnia12 kwietnia 2013 r., III ZS 3/13. W orzeczeniu tym przyjęto, że art. 30
§ 1 pkt 7 Prawa o notariacie zawarty jest w Dziale I Prawa o notariacie „Ustrój
notariatu”, co sugeruje, że pojęcie „notariatu” obejmuje nie tylko notariuszy, ale i
11
organy samorządu zawodowego (których dotyczy rozdział 4 Działu I ustawy).
Ponadto, w rozdziale 5, dotyczącym nadzoru nad notariatem, jest mowa o
wykonywaniu przez Ministra Sprawiedliwości nadzoru nad działalnością zarówno
notariuszy, jak i organów samorządu notarialnego (art. 42). Uzasadnia to
twierdzenie, zgodnie z którym „sprawy w zakresie działania notariatu” to sprawy
dotyczące zarówno notariuszy i ich działalności, jak i sprawy samorządu
zawodowego.
Treść zaskarżonej uchwały dotyczy działalności organów samorządu
notarialnego zrzeszających notariuszy, mieści się w sferze „działania notariatu” w
zakresie w jakim dotyczy konferencji i szkoleń organizowanych dla notariuszy.
Skoro zaś orzecznictwo Sądu Najwyższego dopuszcza możliwość powierzenia
faktycznego realizacji pewnych zadań samorządu notarialnego podmiotom
zewnętrznym (bez utraty charakteru tych zadań, jako zadań notariatu, wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 maja 2013 r., III ZS 4/13) wydaje się, że nic nie stoi na
przeszkodzie utworzeniu sp. z o.o., za pomocą której Rada Izby Notarialnej będzie
takie zadania realizowała.
Zwrócić też należy uwagę, że organ samorządu notarialnego utworzył już
wcześniej spółkę z o.o. prowadzącą rejestry notarialne, a decyzja ta została
zaakceptowana przez Ministra Sprawiedliwości.
Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd Najwyższy skargę oddalił.