Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 59/14
POSTANOWIENIE
Dnia 22 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSA Barbara Trębska
w sprawie ze skargi W. N.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w […] z dnia 23 lutego 2012 r.,
wydanym w sprawie z powództwa W. N.
przeciwko Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Skarbowego […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 października 2014 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 12 marca 2014 r.,
1) oddala zażalenie,
2) zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 12 marca 2014 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art.
410 § 1 k.p.c. odrzucił skargę o wznowienie postępowania wniesioną przez powoda
W. N. w sprawie z jego powództwa przeciwko Skarbowi Państwa – Naczelnikowi
Urzędu Skarbowego zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z
dnia 23 lutego 2012 r.
Skarżący w sposób nieuprawniony powołał się na podstawę wznowienia
z art. 4011
k.p.c., którą może być tylko orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego
dotyczące przepisu prawa stanowiącego podstawę wydanego przez sąd orzeczenia.
Nie jest takim orzeczeniem wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca
2013 r., SK 18/09, którym uznano art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2012 r. poz. 361
ze zm. – dalej: „u.p.d.o.f.”), w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 1998 r.
do dnia 31 grudnia 2006 r., za niezgodny z art. 2 w zw. z art. 64 ust. 1 Konstytucji
RP. Sądy obu instancji, orzekając w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem,
w żadnej mierze nie odwołały się do zakwestionowanego przez Trybunał
Konstytucyjny przepisu art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f. W postępowaniu prowadzonym
przed sądami powszechnymi podstawę rozstrzygnięcia stanowiły wyłącznie
wskazane w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 lutego 2012 r.
przepisy kodeksu cywilnego. Ponadto w odniesieniu do powoda nie wydano żadnej
ostatecznej decyzji opartej na powołanym art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f. ponieważ
postępowanie podatkowe zakończone zostało umorzeniem postępowania, decyzją
z dnia 12 sierpnia 2008 r. Wcześniejsza decyzja wymiarowa z dnia 3 grudnia 2004 r.
nie została skutecznie doręczona i nie weszła do obrotu prawnego przed upływem
terminu przedawnienia, dlatego jedyną decyzją ostateczną w przedmiocie
opodatkowania dochodów powoda z tytułu nieujawnionych źródeł jest decyzja
z dnia 12 sierpnia 2008 r. umarzającą postępowanie w sprawie. Ta decyzja nie
została zaś wydana w oparciu o deregowaną normę podatkową. Podobnie decyzje
w przedmiocie zabezpieczenia roszczeń podatkowych nie zostały wydane na
podstawie art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f., a jedynie w oparciu o przepisu ordynacji
podatkowej.
3
Od postanowienia Sądu Apelacyjnego zażalenie wniósł powód, który zarzucił,
że zaskarżone orzeczenie jest błędne i nie odpowiada prawu. Powód dochodził
odszkodowania za szkody powstałe wskutek bezprawnego toczenia się wobec
niego postępowania zabezpieczającego o zapłatę rzekomego zobowiązania
podatkowego oraz postępowania egzekucyjnego tegoż rzekomego zobowiązania.
Wyeliminowanie z systemu prawnego normy prawej z art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f.
przesądziło o bezprawności działań organów podatkowych. Nie sposób bowiem
uznać za zgodne z prawem zabezpieczenie i egzekucję zobowiązania
podatkowego, co do którego postępowanie podatkowe w ogóle nie mogło się
toczyć. Błędna była więc ocena Sądu drugiej instancji jakoby Sądy obu instancji
stosowały wyłącznie przepisy kodeksu cywilnego, gdyż art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f. nie
był stosowany. Bez sięgnięcia do tego przepisu i jego i zastosowania nie sposób
bowiem w ogóle ocenić, czy działania pozwanego były zgodne z prawem, czy też
bezprawne. Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sprawa zakończona prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 23
lutego 2012 r. dotyczyła odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za
szkodę spowodowaną bezprawnymi – zdaniem powoda - działaniami organów
podatkowych w związku z zabezpieczeniem wykonania zobowiązania
podatkowego przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania
oraz egzekucji zobowiązania wynikającego z uzyskania dochodów z
nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych
źródłach przychodu. Rozpoznając apelację od orzeczenia wydanego przez Sąd
pierwszej instancji, Sąd Apelacyjny ocenił wówczas, że dla przyjęcia
odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa konieczne jest wykazanie
m.in. przesłanki w postaci bezprawności działań organów podatkowych. Przyjął –
powołując się na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26
kwietnia 2006 r., III CZP 125/05 - że w odniesieniu do decyzji nieostatecznych, jak
również decyzji, które zostały prawomocnie uznane za prawidłowe (taką była
decyzja o zabezpieczeniu) sądy powszechne nie są uprawnione do badania ich
zgodności z prawem. Tak uzasadnione stanowisko Sądu drugiej instancji oznacza,
4
że przesłanka bezprawności zarzucanych przez powoda bezprawnych działań
organów podatkowych została oceniona przy założeniu, iż decyzje organów
podatkowych dotyczące zobowiązania podatkowego powoda, jak również
zabezpieczenia jego wykonania, nie zostały wzruszone w drodze administracyjnej,
co przesądziło o braku cechy bezprawności organów podatkowych. Z tego względu
trafnie przyjął Sąd Apelacyjny, rozpoznając skargę o wznowienie postępowania, że
podstawę prawną wyroku zaskarżonego skargą o wznowienie postępowania
stanowiły wyłącznie przepisy dotyczące zasad odpowiedzialności
odszkodowawczej Skarbu Państwa zawarte w kodeksie cywilnym. Podstawą
prawną tego rozstrzygnięcia nie był natomiast przepis zawarty w art. 20 ust. 3
u.p.d.o.f., w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31
grudnia 2006 r., który - wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2013
r., SK 18/09 – został uznany za niezgodny z art. 2 w zw. z art. 64 ust. 1 Konstytucji
RP. Ocena Sądu Apelacyjnego, że powód nie wykazał bezprawności działań strony
pozwanej nie była bowiem następstwem samodzielnej oceny tego Sądu o
możliwości istnienia zobowiązania podatkowego powoda, a w konsekwencji
możliwości także zabezpieczenia tego zobowiązania na podstawie art. 33 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (obecnie jedn. tekst: Dz.U.
z 2012 r., poz. 749 ze zm.) ze względu na normę wynikającą z art. 20 ust. 3
u.p.d.o.f., lecz wynikała wyłącznie z tego, że powód nie wykazał, aby wzruszył
odpowiednie decyzje dotyczące jego zobowiązania podatkowego lub jego
zabezpieczenia w postępowaniu administracyjnym. Powołany w skardze
o wznowienie postępowania art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f. mógł stanowić podstawę
prawną rozstrzygnięcia jedynie samych decyzji podatkowych, co nie oznacza, że
był on podstawą prawną wyroku Sądu zaskarżonego skargą o wznowienie
postępowania. Nie jest to sytuacja uregulowana w art. 4011
k.p.c., która zachodzi
wtedy, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego
z Konstytucją, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Przepis ten może
więc stanowić podstawę wznowienia postępowania, jeżeli Trybunał Konstytucyjny
zakwestionował ten przepis, który stanowił podstawę wydania zaskarżonego
orzeczenia (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2007 r.,
V CNP 45/07, z dnia 6 listopada 2009 r., I CO 17/09, z dnia 21 maja 2010 r.,
5
I PK 12/10, z dnia 26 stycznia 2011 r., I PZ 36/10, z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ
152/11 – nie publ.). Dotyczy to więc jedynie przepisu zastosowanego przez sąd
przy ocenie zasadności dochodzonego roszczenia, a tym samym mającego wpływ
na wynik rozstrzygnięcia. Tylko bowiem w takiej sytuacji sąd w wyniku wznowienia
postępowania ma możliwość innego niż uprzednio rozstrzygnięcia sprawy. Uznanie
za niezgodnego z Konstytucją art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f. nie mogłoby mieć
bezpośredniego wpływu na wynik prawomocnie zakończonej sprawy, skoro oceny
bezprawności działań organów podatkowych w sprawie prawomocnie zakończonej
Sąd drugiej instancji nie dokonał na podstawie powołanego wyżej przepisu.
W konsekwencji innej oceny cechy bezprawności omawianych decyzji organów
podatkowych nie można by dokonać także po wznowieniu postępowania tylko
z tego powodu, że powołany wyżej przepis został wyeliminowany z porządku
prawnego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego.
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c. przy zastosowaniu art. 98 § 1 i 3, art. 99, 391
§ 1 i 39821
k.p.c. oraz przepisów § 13 ust. 4 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 2 i § 6 pkt 7
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r.,
poz. 461).

II CZ 59/14

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia