Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 1/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. Sp. z o.o. w S.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 24 maja 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 24 maja 2013 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu
Okręgowego w W. z 29 listopada 2010 r., w ten sposób, że zmienił decyzję
Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 17 października 2008 r. w punkcie drugim w
2
ten sposób, że obniżył wymierzoną E. Sp. z o.o. z/s w S. (powód) karę pieniężną z
kwoty 438.461,12 zł do kwoty 199.055,22 zł.
Prezes Urzędu decyzją z 17 października 2008 r. orzekł, że powód nie
wywiązał się w roku 2006 r. z określonego w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego
obowiązku zakupu oferowanej energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła, za co wymierzył powodowi karę pieniężną w wysokości
438.461,12 zł. Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem, które zostało
uwzględnione przez Sąd Okręgowy, który wyrokiem z 9 września 2009 r. zmienił
decyzję Prezesa Urzędu w ten sposób, że ją uchylił i umorzył postępowanie. Wyrok
Sądu Okręgowego został uchylony przez Sąd Apelacyjny. Po ponownym
rozpoznaniu sprawy, Sąd pierwszej instancji oddalił odwołanie powoda w całości.
Powyższe orzeczenia opierały się na następujących okolicznościach
faktycznych. Powód dokonał w 2006 r. sprzedaży na rzecz odbiorców końcowych
energii elektrycznej w ilości 56.837,190 MW/h, z czym wiązał się wymóg zakupu
energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu w rozmiarze 8525,579 MW/h.
Powyższego obowiązku powód nie wykonał w ogóle, mimo iż otrzymał ofertę
zakupu energii czerwonej opiewającą na wolumen 2319,481 MW/h.
W ocenie Sądu Okręgowego do oceny wykonania i konsekwencji
niewykonania obowiązku zakupu energii czerwonej należało zastosować przepisy
Prawa energetycznego dotyczącego tego obowiązku w brzmieniu obowiązującym w
2006 r. W konsekwencji karę pieniężną nałożoną na powoda należało wyliczyć
według wzoru z art. 56 ust. 2 pkt 3 Prawa energetycznego w brzmieniu z 2006 r., a
zatem w drodze pomnożenia średniej ceny energii elektrycznej w poprzednim roku
kalendarzowym (136,19 zł/MWh) przez wolumen energii elektrycznej potrzebny do
wykonania obowiązku, o którym była mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego
(co daje kwotę 438.461,12 zł). Sąd Okręgowy uznał, że z uwagi na inną konstrukcję
obowiązku odpowiadającego obowiązkowi z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w
brzmieniu z 2006 r. oraz sankcji pieniężnej za jego niewykonanie, nie jest możliwe
zastosowanie obecnie obowiązującego przepisu dotyczącego wymiaru kary
pieniężnej.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego apelacją w całości, wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji Prezesa Urzędu i
3
umorzenie postępowania. Na rozprawie apelacyjnej powód cofnął apelację w części
oddalającej odwołanie co do punktu I decyzji prezesa Urzędu, a co do punktu 2 w
zakresie wymierzenia kary pieniężnej w zakresie do kwoty 199.055,22 zł. Sąd
drugiej instancji umorzył postępowanie apelacyjne w powyższej części, zaś
wyrokiem z 3 listopada 2011 r. oddalił apelację w części kwestionującej nałożenia
na powoda kary pieniężnej w rozmiarze wyższym od kwoty 199.055,22 zł.
Powyższy wyrok powód zaskarżył skargą kasacyjną. Sąd Najwyższy
wyrokiem z 14 grudnia 2012 r., III SK 12/12, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji, pozostawiając temu
sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Rozpoznając ponownie apelację powoda, Sąd drugiej instancji uznał za
słuszny postulat powoda, by wysokość kary pieniężnej ograniczyć do kwoty
199.055,22 zł. Ustalając minimalną wysokość kary pieniężnej na tym poziomie Sąd
drugiej instancji przywołał wzór jej obliczania z art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa
energetycznego w brzmieniu od 1 lipca 2007 r. Stosując zamieszczony w tym
przepisie wzór Sąd Apelacyjny przyjął, że jego człon „Ozg x Eog” powinien ulec
wyzerowaniu, ponieważ w 2006 r. nie rozróżniano między obowiązkiem zakupu
energii wytworzonej w skojarzeniu w instalacjach opalanych gazem a obowiązkiem
zakupu takiej energii z instalacji użytkujących innego rodzaju paliwo. Dlatego kara
wymierzona powodowi powinna być wymierzona przy wykorzystaniu zmiennych
„Ozk x Eok”, w wysokości będącej iloczynem ilości MWh energii czerwonej, jaką
powód zobowiązany był nabyć (8.525,579 MWh) oraz jednostkowej opłaty
zastępczej ustalonej przez Prezesa Urzędu dla jednostek kogeneracji nieopalanych
gazem za okres II półrocza 2007 r. (17,96 zł/MWh).
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
części, to jest w zakresie pkt I wyroku, którym Sąd Apelacyjny wskutek
częściowego uwzględnienia apelacji powoda zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego
w związku z art. 56 ust. 1 pkt 1a oraz art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego w
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo
energetyczne oraz ustawy- Prawo ochrony środowiska i ustawy o systemie oceny
zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124) przez błędną wykładnię i przyjęcie, że przy
4
ustalaniu względniejszego charakteru kary pieniężnej dla podmiotu ukaranego za
niewykonanie w 2006 r. obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła we wzorze zawartym w art. 9a ust. 8a Prawa
energetycznego pierwszy człon tego wzoru ulegnie wyzerowaniu, gdyż w 2006 r.
nie było obowiązku rozróżnienia produkcji uzyskanej z paliw gazowych, zaś
parametr „EoG” dotyczy jednostek kogeneracji opalanej tego rodzaju paliwem”, a
także naruszenie art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego przez zastosowanie
tego przepisu w brzmieniu po 30 czerwca 2007 r., zamiast zastosowania tego
przepisu w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2007 r. Prezes Urzędu
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i oddalenie apelacji strony powodowej.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezesa Urzędu wniósł o odmowę
przyjęcia jej do rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu jest uzasadniona, gdyż wysokość kary
pieniężnej ustalona w zaskarżonym wyroku, zgodnie z zapatrywaniami prawnymi
wyrażonymi w uchwale Sądu Najwyższego z 6 listopada 2009 r., III SZP 2/09
(OSNP z 2010 nr 7-8, poz. 105), na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a w związku z
art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego, w brzmieniu nadanym na mocy ustawy
z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy- Prawo energetyczne oraz ustawy –
Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie zgodności (Dz.U. z 2007 r., Nr
21, poz. 124), nie uwzględnia parametru „EoG” z wzoru na obliczenie opłaty
zastępczej określonego w art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego w brzmieniu od
1 lipca 2007 r.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela stanowisko wyrażone w
uzasadnieniach wyroków tego Sądu z 21 października 2014 r., III SK 48/13, oraz z
22 października 2014 r., III SK 78/13, co do sposobu obliczania kary pieniężnej na
podstawie starych i nowych przepisów znajdujących zastosowanie do oceny
wykonania przez przedsiębiorstwa energetyczne obowiązku zakupu energii
5
wytworzonej w skojarzeniu, gdy ocena wykonania tego obowiązku dokonywana jest
po jego zmianie jego konstrukcji na mocy ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r., celem
udzielenia odpowiedzi na pytanie, które przepisy są względniejsze dla karanego
przedsiębiorstwa energetycznego.
Kara pieniężna wymierzona powodowi na podstawie „starych” przepisów
wynosiła 438.461,12 zł. Wysokość tej kary została zmodyfikowana zaskarżonym
wyrokiem poprzez przemnożenie ilości MWh energii czerwonej, jaką powód
zobowiązany był nabyć (8.525,579 MWh) oraz jednostkowej opłaty zastępczej
ustalonej przez Prezesa Urzędu dla jednostek kogeneracji nieopalanych gazem za
okres II półrocza 2007 r. (17,96 zł/MWh), co dało kwotę 153.119,40 zł. Po
pomnożeniu przez współczynnik 1,3 z art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego
w nowym brzmieniu minimalna wysokość kary pieniężnej została wyliczona przez
Sąd drugiej instancji na kwotę 199.055,22 zł.
Stosownie do art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego w brzmieniu
relewantnym dla udzielenia odpowiedzi na to pytanie, opłatę zastępczą stanowiącą
podstawę dla wyliczenia kary pieniężnej z art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa
energetycznego, obliczano według wzoru Ozg x Eog + Ozk x Eok. Wartości Ozg i
Ozk dla II półrocza 2007 r. zostały określone w komunikacie Prezesa Urzędu z 26
marca 2007 r. na poziomie, odpowiednio, 117 zł/MWh oraz 17,96 zł/MWh. Wartości
Eog oraz Eok odpowiadają ilości energii elektrycznej równej różnicy między ilością
energii elektrycznej wynikającej z obowiązków ciążących na przedsiębiorstwa
energetycznego w zakresie uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia energii z jednostek kogeneracyjnych opalanych gazem oraz jednostek
opalanych paliwem konwencjonalnym. Podkreślić zaś należy, że w 2006 r. nie było
rozróżnienia między obowiązkiem zakupu energii wytworzonej w kogeneracji w
zależności od źródła energii. Mechanizm wsparcia w postaci obowiązku zakupu
energii obejmował także jednostki kogeneracji opalane gazem. Odpowiednie
zastosowanie art. 9a ust. 8a Prawa energetycznego w związku z art. 56 ust. 2a pkt
3 Prawa energetycznego wymaga uwzględnienia w niniejszej sprawie zmiennej
Eog w ten sposób, by wartość zmiennej Eok pomniejszyć o ilość MWh
odpowiadającą procentowemu udziałowi obowiązku zakupu świadectw
pochodzenia energii liczonego za II półrocze 2007 r. dla zmiennej Eog w obowiązku
6
zakupu świadectw pochodzenia energii ogółem za II półrocze 2007 r., według
minimalnych poziomów obowiązku określonych w rozporządzeniu Ministra
Gospodarki z 26 września 2007 r. w sprawie sposobu obliczania danych podanych
we wniosku o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji oraz szczegółowego
zakresu obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia tych świadectw,
uiszczania opłaty zastępczej i obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości
energii elektrycznej wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji (Dz.U. z 2007 r.,
Nr 185, poz. 1314). Dla II połowy 2007 r. łączny obowiązek zakupu świadectw
pochodzenia kształtował się na poziomie 17,3% energii sprzedanej odbiorcom
końcowym, zatem udział świadectw pochodzenia energii z jednostek kogeneracji
opalanych gazem powinien wynosić 4,62% w (proporcja 0,8% do 17,3%)
wykonaniu łącznym obowiązku uzyskania świadectw pochodzenia na minimalnym
poziomie. Stwierdzony przez Prezesa Urzędu niedobór w zakresie realizacji
obowiązku zakupu energii z kogeneracji wynosił dla powoda 8.525,579 MWh,
zatem udział energii z kogeneracji wytworzonej w jednostkach opalanych gazem w
tym niedoborze wynosi 393,881 MWh (4,62% x 8.525,579 MWh). W ten sposób
uzyskano zmienne do wzoru Ozg x Eog, co daje kwotę 46084,08 zł (393,881 MWh
x 117 zł/MWh). Na zmienną Ozk x Eok składają się zaś wartości 17,96 zł/MWh oraz
wolumen energii brakującej do wykonania obowiązku, wynoszący 8131,698 MWh,
co daje kwotę opłaty zastępczej w wysokości 146.045,30 zł. Suma opłat
zastępczych (192.129,38 zł) podlega pomnożeniu przez mnożnik 1,3, co daje kwotę
minimalnej kary pieniężnej, jaką na podstawie odpowiednio stosowanych przepisów
Prawa energetycznego w brzmieniu od 1 lipca 2007 r. można byłoby wymierzyć
powodowi za niedopełnienie obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu
w 2006 r. w wysokości 249.768,19 zł.
W konsekwencji należy uznać, że kara pieniężna została wymierzona
powodowi w zaniżonej wysokości.
Mając powyższe na względzie, z mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. uchylono
zaskarżony wyrok i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu. O kosztach postępowania orzeczono stosownie do art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c.
7