Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 56/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
SSN Józef Dołhy
Protokolant : Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego w […]
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2014 r.
sprawy H. W.
sędziego Sądu Rejonowego
w związku z odwołaniami wniesionymi przez obwinionego oraz jego obrońców
od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 19 maja 2014 r.
zmienia zaskarżony wyrok, przy przyjęciu, że każde z
przypisanych obwinionemu H. W. przewinień służbowych
stanowi odrębny czyn, w ten sposób, że:
a) uniewinnia go od zarzutu popełnienia przewinień
służbowych, opisanych w tiret 3 (sprawa XII Ga …/11) i 4 (sprawa
V GC …/10/S);
b) uchyla rozstrzygnięcia o uznaniu go za winnego
popełnienia przewinień służbowych, opisanych w tiret 1 (sprawa
V GNC …/12/S) oraz tiret 2 (sprawa V GCupr …/09/S) i w tym
2
zakresie sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu w […] do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sędzia Sądu Rejonowego H. W., wyrokiem Sądu Apelacyjnego–Sądu
Dyscyplinarnego w […], został uznany za winnego tego, że w okresie od dnia 21
czerwca 2010 roku do dnia 3 grudnia 2012 roku, pełniąc funkcję sędziego Sądu
Rejonowego i prowadząc jako referent postępowanie w niżej wskazanych sprawach
dopuścił się szeregu przewinień służbowych, poprzez oczywistą i rażącą obrazę
art. 45 Konstytucji RP i art. 6 EKPC, art. 6 Kodeksu cywilnego, Rozdziału 2 działu
III tytuł VI księgi pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego i innych przepisów
prawa w ten sposób, że:
- w okresie od dnia 5 września 2012 roku do dnia 3 grudnia 2012 roku,
naruszając dyspozycję art. 6 k.p.c., jako referent nie podjął niezwłocznie
stosownych czynności w sprawie V GNC …/12/S, doprowadzając w ten sposób do
przewlekłości postępowania, która stwierdzona została postanowieniem Sądu
Okręgowego z dnia 22 stycznia 2013 r., sygn. akt XII S …/12;
- w okresie od dnia 13 lipca 2010 roku do dnia 1 października 2012 roku,
prowadząc postępowanie w sprawie V GCupr …/09/S, naruszając art. 726 k.p.c.,
art. 727 k.p.c. i art. 6 k.p.c. oraz nie stosując w sposób odpowiedni środków
dyscyplinujących biegłego, spowodował przewlekłość postępowania, stwierdzoną
postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 11 czerwca 2012 r., sygn. akt XII S
…/12;
- w okresie od dnia 27 stycznia 2011 roku do dnia 30 maja 2011 roku,
rozpoznając sprawę V GC …/11/S i V GC …/11/S i wydając wyrok, wadliwie
przeprowadził postępowanie dowodowe, nie dopuszczając dowodów
zawnioskowanych przez pozwanych, co doprowadziło do uchylenia zapadłego w
sprawie wyroku z dnia 30 maja 2011 roku (XII Ga …/11) i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania;
- rozpoznając sprawę V GC …/10/S naruszył dyspozycję art. 355 § 1 k.p.c. i
wydał w dniu 21 czerwca 2010 r. wadliwie postanowienie o umorzeniu
postępowania, co doprowadziło do uchylenia tego orzeczenia, tj. przewinienia
3
dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., za które na podstawie art. 109 § 1 pkt 1 u.s.p.
wymierzono mu karę dyscyplinarną upomnienia.
Od tego orzeczenia odwołanie wniósł obwiniony oraz jego obrońcy.
H. W. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę przepisów prawa, mających
wpływ na treść orzeczenia – art. 107 § 1 u.s.p., art. 6 k.p.k. oraz art. 42 i art. 45
Konstytucji RP, art. 414 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.,
art. 413 § 1 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1
pkt 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. oraz art. 424 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128
u.s.p. Na tej podstawie wniósł o zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji i
uniewinnienie go od wszystkich stawianych mu zarzutów, ewentualnie o uchylenie
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi meriti.
Obrońca obwinionego SSR B. S. podniósł zarzuty:
1. naruszenia prawa materialnego – art. 107 § 1 u.s.p.;
2. naruszenia prawa procesowego, które miało wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia – art. 337 § 1 k.p.k. w zw. z art. 332 § 1 pkt 2 i § 2 k.p.k. w zw. z
art. 6 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. oraz art. 42 ust. 2 Konstytucji RP i art. 6
EKPC, art. 2 § 1 pkt 1 k.p.k., art. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k., art. 413 § 2
pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 107 § 1 u.s.p., art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. w zw. z art.
424 § 1 pkt 2 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 §
1 pkt 1 i § 2 k.p.k.;
3. wystąpienia w sprawie okoliczności, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.
w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., przy wskazaniu na wadliwość uznania
szeregu przypisanych obwinionemu zachowań za jedno przewinienie
dyscyplinarne;
4. błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku, mających
wpływ na jego treść.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów obrońca obwinionego wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie sędziego H. W. od wszystkich
przypisanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu–Sądowi Dyscyplinarnemu w […] do
ponownego rozpoznania.
4
Obrońca obwinionego SSR A. S. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił
naruszenie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., art. 107 § 1
u.s.p. oraz art. 6 k.p.k. i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
obwinionego od wszystkich stawianych mu zarzutów.
Sąd Najwyższy–Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że trafnie zakwestionowano w
odwołaniach zasadność uznania czterech działań obwinionego za jedno
przewinienie dyscyplinarne. Na gruncie prawa dyscyplinarnego możliwe jest
przyjęcie koncepcji prawnej jedności czynów. Tyle tylko, że dla dokonania takiego
zabiegu konieczne jest występowanie wspólnego elementu podmiotowego (np. z
góry powziętego zamiaru dla zastosowania konstrukcji czynu ciągłego) albo
przedmiotowej więzi czasowo-sytuacyjnej lub choćby wspólnego modus operandi,
co pozwalałoby uznać szereg zachowań za jedno sui generis złożone przewinienie
dyscyplinarne, jak to ma miejsce np. przy nieterminowym sporządzaniu uzasadnień
orzeczeń.
Przenosząc te uwagi na grunt stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy
należy stwierdzić, że zachowania, o które obwiniono sędziego H. W. cechują się
nieumyślnością, co uniemożliwiało przyjęcie konstrukcji czynu ciągłego na wzór
instytucji, określonej w art. 12 k.k. Z kolei porównanie opisu czynów wskazuje, że
poza osobą obwinionego brak jest między nimi jakiejkolwiek więzi przedmiotowej,
co uniemożliwiało objęcie ich klamrą jednego przewinienia dyscyplinarnego.
Chociaż w odniesieniu do dwóch pierwszych zachowań istotą naganności było
doprowadzenie do przewlekłości postępowania, to różnice w okolicznościach
faktycznych tych spraw nie pozwalały na uznanie ich za jeden delikt dyscyplinarny.
W pierwszym bowiem zachowaniu, dotyczącym sprawy V GNC …/12/S, chodziło o
zwłokę w wydaniu nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, w drugiej zaś
sprawie (V GCupr …/09/S) przyczyną zwłoki był brak zdecydowanej reakcji na
opieszałość powołanego biegłego. Podobnie jeśli chodzi o dwa ostatnie czyny,
opisane w tiret trzecie i czwarte wyroku. O ile istotą obu tych zachowań było
wydanie wadliwej decyzji procesowej, to już okoliczności, które legły u podstaw
wydania błędnego orzeczenia rysowały się zgoła inaczej. W sprawie V GC 4…/11/S
i V GC …/11/S przyczyną było wadliwe przeprowadzenie postępowania
5
dowodowego, natomiast w sprawie V GC …/10/S błędna interpretacja art. 355 § 1
k.p.c. Z tego względu należało uznać, że każdy z czterech czynów powinien
podlegać odrębnej ocenie dyscyplinarno-prawnej.
Przechodząc na grunt rozważań co do poszczególnych zachowań, należy
stwierdzić, że w zakresie zachowania polegającego na doprowadzeniu do
przewlekłości postępowania w sprawie V GNC …/12/S Sąd Apelacyjny–Sąd
Dyscyplinarny dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, polegającego na
przyjęciu, że obwiniony doprowadził do nieuzasadnionej zwłoki postępowania,
wynoszącej 2 miesiące (zob. s. 10 uzasadnienia). Wadliwość takiej oceny stanu
faktycznego była wynikiem tego, że za datę początkową przewinienia przyjęto
dzień, w którym obwiniony otrzymał akta sprawy (5 września 2012 r.), co jest o tyle
nieuzasadnione, że nawet w nieskomplikowanej sprawie sędziemu zapewniony
musi być pewien okres na zapoznanie się z aktami i wydanie orzeczenia.
Potwierdzeniem tego są spostrzeżenia Sądu Okręgowego (przedstawione przez
Sąd orzekający w niniejszej sprawie), który stwierdzając przewlekłość
postępowania (postanowienie z dnia 22 stycznia 2013 r., XII S …/12), zauważył, że
sprawa została przekazana obwinionemu sędziemu z poleceniem wydania
pierwszych zarządzeń w terminie 7 dni, a kolejnych – w terminie 14 dni (zob. s. 10
uzasadnienia Sadu a quo). Chociaż więc uprawnione byłoby twierdzenie, że
bezczynność sędziego trwała od 5 września 2012 r., to jednak biorąc pod uwagę
wyznaczony sędziemu czas na podjęcie określonych decyzji procesowych w
sprawie, datą przewinienia dyscyplinarnego polegającego na zaniechaniu
(„niepodjęcie stosownych czynności”), zgodnie z ogólnymi regułami przyjętymi na
gruncie prawa karnego, powinien być ostatni moment, w którym możliwe było
terminowe spełnienie ciążącego na obwinionym obowiązku, tj. dzień 19 września
2012 r.
Również w zakresie czynu dotyczącego sprawy V GCupr …/09/S Sąd
Apelacyjny–Sąd Dyscyplinarny dokonał wadliwego określenia czasu popełnienia
deliktu dyscyplinarnego. O ile data początkowa czynu (13 lipca 2010 r.) ma swoje
podstawy w materiale dowodowym, to niezrozumiałe jest przyjęcie daty końcowej
czynu, określonej na dzień 1 października 2012 r. (wydanie wyroku oddalającego
powództwo), skoro istotą czynu było doprowadzenie do przewlekłości
6
postępowania, co zostało stwierdzone przez Sąd Okręgowy postanowieniem
wydanym w dniu 11 czerwca 2012 r. Jeśli zatem podjęte po tym orzeczeniu
czynności doprowadziły do wydania orzeczenia, to znaczy, że postępowanie w
przedmiocie skargi na przewlekłość postępowania spełniło swój cel i doprowadziło
do wydania orzeczenia bez kolejnej, nieuzasadnionej zwłoki.
Z tych względów Sąd Najwyższy–Sąd Dyscyplinarny, uznając każde z
zarzucanych obwinionemu przewinień dyscyplinarnych za odrębny czyn, uchylił
rozstrzygnięcie o uznaniu H. W. za winnego popełnienia przewinień
dyscyplinarnych, opisanych w tiret pierwsze i drugie sentencji zaskarżonego
wyroku. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, wobec potrzeby zawężenia okresu
zarzucanych obwinionemu ww. przewinień służbowych konieczne będzie
dokonanie przez Sąd Apelacyjny–Sąd Dyscyplinarny ponownej oceny stopnia
szkodliwości korporacyjnej czynów. Ingerencja w sferę oceny tej przesłanki
odpowiedzialności dyscyplinarnej przez Sąd Najwyższy-Sąd Dyscyplinarny
stanowiłaby bowiem naruszenie zasady dwuinstancyjności postępowania, co
byłoby tym bardziej rażące, jeśli weźmie się pod uwagę szeroki zakres swobodnej
oceny sądu w zakresie oceny stopnia szkodliwości czynu, wyznaczany przez
kryteria określone w art. 115 § 2 k.k., które per analogiam należy stosować w
postępowaniu dyscyplinarnym. Sąd Apelacyjny–Sąd Dyscyplinarny będzie miał na
względzie w szczególności trudną sytuację zawodową obwinionego i jego
obciążenie obowiązkami, a w ramach czynu dotyczącego sprawy V GCupr …/09/S
rozważy, w jakim stopniu odpowiedzialność za przewlekłość tego postępowania
obciąża sędziego H. W. oraz, czy i ewentualnie w jakim zakresie można mówić o
przyczynieniu się do przewlekłości postępowania biegłego, który nie wydał opinii i
nie zwrócił ani akt sprawy, ani mającego być przedmiotem opinii telefonu. Sąd
pierwszej instancji będzie miał również na względzie termin przedawnienia w
zakresie wymierzenia kary dyscyplinarnej, określony w art. 108 § 2 w zw. z art. 108
§ 1 u.s.p.
Odnosząc się do pozostałych dwóch czynów (tiret trzecie i czwarte wyroku)
należy na wstępie podkreślić, że zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie
Sądu Najwyższego przewinienie dyscyplinarne, polegające na oczywistej i rażącej
obrazie przepisów prawa może co do zasady dotyczyć tylko takich przepisów
7
prawa, które nie wiążą się z samym orzekaniem, ale mają na celu zapewnienie
prawidłowego i sprawnego toku postępowania. Rozszerzenie zakresu tej postaci
deliktu dyscyplinarnego również na inne unormowania, zwłaszcza te dotyczące
prawa materialnego oraz dotyczące istoty rozstrzygnięć o charakterze formalnym
mogłoby godzić w zasadę niezawisłości sędziowskiej, wyrażonej w art. 178 ust. 1
Konstytucji RP (zob. wyrok SN-SD z dnia 13 grudnia 2013 r., SNO 35/13, OSNwSD
z 2013, poz. 46, s. 194; wyrok SN-SD z dnia 20 czerwca 2013 r., SNO 8/13;
OSNwSD z 2013, poz. 22, s. 102; wyrok SN-SD z dnia 18 kwietnia 2013 r., SNO
6/13, OSNwSD z 2013, poz. 20, s. 86; wyrok SN-SD z dnia 15 listopada 2012 r.,
SNO 46/12, OSNwSD 2012, poz. 42, s. 160).
Z opisu zachowań opisanych w tiret pierwsze i czwarte wynika
jednoznacznie, że istota oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa w tym
zakresie dotyczy sfery orzekania, która – za wyjątkiem przypadków, określanych
mianem tzw. sądowego bezprawia – pozostaje pod ochroną zasady niezawisłości
sędziowskiej. Korekta wadliwych rozstrzygnięć sądu w tym zakresie może nastąpić
w drodze kontroli instancyjnej lub w trybie postępowań zainicjowanych
nadzwyczajnymi środkami zaskarżenia (zob. wyrok SN-SD z dnia 18 kwietnia 2013
r., SNO 6/13, OSNwSD z 2013, poz. 20, s. 86).
Kwestionowana przez sąd dyscyplinarny prawidłowość procedowania w
sprawie V GC …/11/S i V GC …/11/S sprowadzała się do nieuprawnionego
nieprzeprowadzenia dowodów zawnioskowanych przez stronę. Sąd pierwszej
instancji wskazał, że ocena tego czynu nie wkracza w sferę orzeczniczą, bo nie
łączy się z oceną dowodów i zastosowaniem prawa materialnego, lecz z
wadliwością proceduralną (s. 22 uzasadnienia). Tyle tylko, że wcześniejsza
argumentacja przedstawiona przez Sąd meriti opiera się na ocenie treści sprzeciwu
od nakazu zapłaty, wkraczając w zagadnienia merytoryczne sprawy. Poza tym
podjęcie decyzji co do tego, czy dopuścić dowód czy nie warunkuje kwestię oceny
tego dowodu, a więc niewątpliwie rzutuje na sferę orzeczniczą. Prowadzenie
postępowania dowodowego należy do podstawowych kompetencji sądu i
ewentualna wadliwość procedowania może być korygowana w drodze kontroli
instancyjnej. Warto w tym kontekście powołać się także na argument z
konsekwencji, albowiem gdyby usterki postępowania dowodowego mogły stanowić
8
podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej, to niemal każdemu sędziemu, w
okresie sprawowania urzędu można by przypisać takie przewinienie dyscyplinarne,
co nie byłoby celowe ani ze względów ochrony autorytetu wymiaru sprawiedliwości,
ani z punktu widzenia interesów stron postępowania, dostatecznie chronionych
przez konstytucyjną zasadę dwuinstancyjności postępowania oraz szereg
procesowych instytucji o charakterze gwarancyjnym.
Z tego względu należy uznać, że oczywista i rażąca obraza przepisów
prawa, jakich miałby się dopuścić obwiniony w tym zakresie nie może stanowić
przedmiotu oceny dyscyplinarno-prawnej z uwagi na zasadę niezawisłości
sędziowskiej. Trzeba też wytknąć Sądowi pierwszej instancji, że ten nie wskazał,
jakiej to konkretnie oczywistej i rażącej obrazy przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego dopuścił się obwiniony. Dopiero w uzasadnieniu stwierdził, że
niedopuszczenie zawnioskowanych w sprzeciwach dowodów naruszało art. 232
k.p.c., 212 k.p.c. i art. 227 k.p.c. i było wynikiem wadliwego zastosowania art. 503
k.p.c. Takie jednak doprecyzowanie przewinienia dyscyplinarnego powinno znaleźć
się w opisie czynu przypisanego obwinionemu w sentencji orzeczenia.
W sprawie V GC …/10/S istota czynu polegała na wadliwym wydaniu
postanowienia o umorzeniu, które zostało uchylone przez Sąd drugiej instancji. Sąd
wskazał na obrazę art. 355 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd wydaje postanowienie
o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub
jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.
Treść tego przepisu jednoznacznie wskazuje, że naganność omawianego czynu
koncentruje się na kwestii prawnej związanej ściśle ze sferą orzeczniczą, co nie
pozwala na dokonanie jego kwalifikacji prawnej pod kątem wypełnienia znamion
przewinienia dyscyplinarnego. Na marginesie trzeba też zauważyć, że
postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie V GC …/10/S zostało
zaskarżone, co doprowadziło do jego uchylenia, a tym samym wyeliminowania z
obrotu prawnego. Z tych względów Sąd Najwyższy–Sąd Dyscyplinarny uniewinnił
obwinionego H. W. od dokonania przewinień dyscyplinarnych, opisanych w tiret
trzecie i czwarte sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego–Sądu Dyscyplinarnego.
Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Najwyższy–Sąd Dyscyplinarny
orzekł jak w wyroku.
9