Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSO Izabela Głowacka-Damaszko

Protokolant:Rafał Wyrwa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2013 r. w J.

sprawy z odwołania R. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

z dnia 08 grudnia 2011 r., znak: (...)

o wypłatę emerytury

w przedmiocie skargi R. D.

o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 20 lutego 2012 r. wydanym w sprawie VII U 104/12

I.  uwzględnia skargę o wznowienie postępowania i zmienia zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 20 lutego 2012 r. sygn. akt VII U 104/12 oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.z dnia 08 grudnia 2011 r., znak: (...) w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni R. D.prawo do wypłaty emerytury za okres od dnia 01 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.;

II.  w zakresie żądania odsetek od niewypłaconego świadczenia przekazuje wniosek organowi rentowemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. do rozpoznania.

Sygn. akt VII U 1509/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni R. D.wniosła skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 20.02.2012 r. (sygn. akt VII U 104/12), którym oddalone zostało jej odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w W.z dnia 08.12.2011 r. (znak: (...)) wstrzymującej wypłatę emerytury w związku z kontynuowaniem zatrudnienia. Powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012 r. (sygn. akt K 2/12), w którym orzeczono o niezgodności art.28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art.103 a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu ubezpieczeń Społecznych z Konstytucją RP wnioskodawczyni domagała się zmiany wyroku Sądu Okręgowego oraz decyzji organu rentowego z dnia 08.12.2011 r. poprzez wznowienie wypłaty emerytury za okres od 01.10.2011 r. do 21.11.2012 r. wraz z należnymi odsetkami.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. w odpowiedzi na skargę o wznowienie postępowania wniósł o jej oddalenie podnosząc, iż zarówno zaskarżona decyzja, jak i wyrok Sądu Okręgowego oddalający odwołanie od tejże decyzji w dacie ich wydania były zgodne z obowiązującym stanem prawnym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni R. D.nabyła prawo do emerytury od dnia 01.12.2010 r. W tej dacie pozostawała w stosunku pracy z Urzędem(...) w J..

Decyzją z dnia 08.12.2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. działając w oparciu o przepisy art.103 a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) wstrzymał wnioskodawczyni wypłatę emerytury od dnia 01.10.2011 r. z uwagi na kontynuowanie przez nią zatrudnienia bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywała je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

/dowód: wniosek z dnia 31.12.2010 r. – k.1-3 akt ZUS;

decyzja z dnia 17.03.2011 r. – k.21 akt ZUS;

decyzja z dnia 08.12.2011 r. – k.25 akt ZUS/

Wyrokiem z dnia 20.02.2012 r., wydanym w sprawie VIII U 104/12 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji z dnia 08.12.2011 r., wskazując jako podstawę rozstrzygnięcia art.103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych . W ocenie Sądu Okręgowego kontynuowanie zatrudnienia przez wnioskodawczynię u dotychczasowego pracodawcy nie miało wpływu na nabycie czy ustanie prawa do emerytury, jednakże realizacja tego prawa ulegała zawieszeniu w razie kontynuowania zatrudnienia po nabyciu prawa do emerytury, niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu ze stosunku pracy. Dopiero rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą umożliwiało wypłatę świadczenia. Sąd Okręgowy zwrócił ponadto uwagę, że już wcześniej obowiązywał – brzmiący identycznie jak kwestionowany przepis art.103a – przepis art.103 ust.2a ustawy emerytalnej, jednak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 7 lutego 2006r., sygn. akt SK 45/04, stwierdził jego zgodność z Konstytucją .

/dowód: wyrok z dnia 20.02.2012 r. z uzasadnieniem – k.12-14 akt VII U 104/12/

Na podstawie decyzji z dnia 23.01.2013 r. organ rentowy wznowił wypłatę emerytury wnioskodawczyni od dnia 22.11.2012 r. przyznając jednocześnie wyrównanie świadczenia za okres od 22.11.2012 r. do 31.12.2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami za okres od 28.12.2012 r. do 30.01.2013 r.

/dowód: decyzja z dnia 23.01.2013 r. – k.86/

Sąd zważył, co następuje:

Złożona przez wnioskodawczynię skarga o wznowienie postępowania jest dopuszczalna. Zgodnie bowiem z treścią art.401 ¹ k.p.c. można żądać wznowienia postępowania w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją , ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. W świetle art.407 § 2 k.p.c. w sytuacji określonej w art.401 ¹ k.p.c., skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wnioskodawczyni wniosła skargę w wymaganym terminie, jak również wskazała podstawę warunkującą jej dopuszczalność. Powołała ona wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. sygn. akt K2/12. (Dz.U.2012/1285) , w którym Trybunał orzekł , że:

„ Art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r. , w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ”.

R. D. żądając wznowienia postępowania zaskarżyła wyrok Sadu O. w J. z dnia 20.02.2012r., ktorym Sad oddalił jej odwołanie od decyzji ZUS z 8.12.2011r. wstrzymujacej wypłatę emerytury w związku z kontynuowaniem zatrudnienia .

Rozpoznając zasadność skargi o wznowienie postępowania należy najpierw przypomnieć przepisy dotyczące zawieszania prawa do wypłaty świadczenia emerytalnego, które w niniejszej sprawie miały zastosowanie.

Na mocy art. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. nr 257, poz. 1726) do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227, z późn. zm.) wprowadzony został przepis art. 103a w brzmieniu: "Prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego." Przepis ten obowiązuje od 1 stycznia 2011 roku.

Regulacja z art. 103a jest identyczna, jak w art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która została wprowadzona do systemu prawnego ustawą z dnia 21 stycznia 2000 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 9 poz. 118). W kwestii konstytucyjności tego przepisu wypowiadał, się Trybunał Konstytucyjny i w orzeczeniu z dnia 7 lutego 2006 roku (SK 45/04, (...) 2006 nr 2, poz. 15) uznał, że art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS za zgodny z ustawą zasadniczą. Art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS został uchylony 8 stycznia 2009 roku. Do dnia 31 grudnia 2010 roku nie istniał wymóg uprzedniego rozwiązania stosunku pracy jako warunku pobierania świadczeń emerytalnych.

Zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. nr 257, poz. 1726) do emerytur przyznawanych przed dniem wejścia w życie tej ustawy przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507) w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 1 października 2011 r. Stad też z tym dniem zawieszono wypłatę emerytur osobom, które nadal pozostawały w stosunku pracy. Wówczas zaczął obowiązywać przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy zmieniającej spowodowało, że osoby które już skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku musiały na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 roku w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS poddać się nowej mniej korzystnej dla nich treści ryzyka emerytalnego. Zatem ubezpieczeni, którzy prawo do emerytury uzyskali po spełnieniu jedynie warunku osiągnięcia wieku oraz odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego musieli ponownie zrealizować swoje prawo do emerytury według nowej treści ryzyka, czyli spełnić także warunek rozwiązania stosunku pracy, aby emeryturę nadal pobierać od dnia 1 października 2011 roku.

W uzasadnieniu powoływanego wyżej wyroku z dnia 13 listopada 2012r. sygn. akt K2/12 Trybunał Konstytucyjny wskazał, że oceniając sytuację osób, które nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., z punktu widzenia zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz bezpieczeństwa prawnego obywateli, należy dojść do wniosku, że gdyby w momencie przejścia na emeryturę osoby te wiedziały, iż będą musiały przerwać zatrudnienie, aby uzyskać świadczenie emerytalne, to w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego zrezygnowałyby ze złożenia wniosku o ustalenie prawa do emerytury i kontynuowałyby zatrudnienie. Jeśli ubezpieczony już raz te warunki skutecznie spełnił (na gruncie rozpatrywanej sprawy – osiągnął wiek emerytalny i odpowiedni staż pracy – bo taka była treść ryzyka emerytalnego dla osób, które przeszły na emeryturę od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r.), to niedopuszczalne jest – z punktu widzenia zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa – nakazanie mu zastosowania się do nowej treści ryzyka, czyli nakazanie mu ponownego zrealizowania już raz skutecznie zrealizowanego prawa do emerytury. Osoby, o których mowa, podjęły decyzje o przejściu na emeryturę, nie mogąc przewidzieć, że przepisy zmienią się na ich niekorzyść. W przeciwnym wypadku nie składałyby one wniosku o ustalenie prawa do świadczenia emerytalnego, bo korzystniejsze byłoby dla nich pobieranie wynagrodzenia niż dużo mniejszej emerytury, o którą wystąpiłyby po ustaniu zatrudnienia i która wówczas była wyższa niż ta wyliczona w chwili, gdy złożyły wniosek po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Ponadto Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 listopada 2012 roku (sygn. akt K 2/12) stanowczo odciął się od poglądu wyrażonego w wyroku z 7 lutego 2006 roku (SK 45/04). Trybunał argumentował to tym, że w sprawie o sygn. SK 45/04 oceniał przepis prawa materialnego, tj. art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przedmiotem tej kontroli była zatem istota tej regulacji, tj. uzależnienie realizacji prawa do emerytury od uprzedniego rozwiązania stosunku pracy przez emeryta. Podczas, gdy regulacja z art. 103a będąca przedmiotem kontroli w postępowaniu K 2/12 wynika z art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 roku, będącego przepisem intertemporalnym. Przepis o takiej treści nie był kontrolowany w sprawie o sygn. akt SK 45/04.

Jako skutki swojego wyroku Trybunał Konstytucyjny podał, że z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw, utraci moc art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Znaczy to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.

Skarżąca nabyła prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2010 r. z zatem wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma do niej w pełni zastosowanie.

Przy czym zauważyć trzeba, że z mocy art. 190 ust. 1 Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne a zatem organy administracyjne i sądy obowiązane są je stosować.

Sporna pozostaje kwestia od jakiej daty skarżącej przysługuje prawo do podjęcia wypłaty emerytury.

R. D. tak jak inne osoby, którym organ rentowy zawiesił wypłacanie emerytury składały więc, po opublikowaniu wyroku TK , skargi o wznowienie postępowania w sprawie zawieszenia emerytury. ZUS osobom tym odmawia jednak wypłaty zaległego, zawieszonego świadczenia emerytalnego. Organ rentowy uzasadniając odmowne decyzje powołuje się na art. 190 ust. 3 Konstytucji, w myśl którego orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem jego ogłoszenia i z tym dniem następuje utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego dotyczy orzeczenie Trybunału. ZUS wskazuje, że wyrok Trybunału obowiązuje od momentu jego ogłoszenia, tj. od dnia 22 listopada 2012 r., a więc nie dotyczy zawieszonych świadczeń emerytalnych niewypłacanych w okresie od października 2011 r. do listopada 2012 r.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utraci moc art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy.

Podkreślenia wymaga jednak fakt, że chociaż w art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP wyrażona została zasada prospektywnych skutków orzeczeń Trybunału, to jednak z uwagi na wiążące stwierdzenie Trybunału Konstytucyjnego, że dany przepis pozostaje w sprzeczności z aktem prawnym wyższego rzędu, nie powinien być uwzględniany przez organy stosujące prawo przy rozpatrywaniu konkretnych spraw, a więc w odniesieniu do roszczeń przypadających za okres przed ogłoszeniem wyroku Trybunału w Dzienniku Ustaw.

Teza o skuteczność wyroków Trybunał Konstytucyjnego ex tunc była wielokrotnie wyjaśniana przez Sąd Najwyższy. Między innymi w postanowieniu z 7 grudnia 2000r. ( III ZP 27/00) OSNP 2001/10/331, OSNP-wkł. 2001/6/4, M.Prawn. 2001/8/430, LEX 46059) , Sąd Najwyższy stwierdził, że „Akt normatywny uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą nie powinien być stosowany przez sąd w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału”, a także w wyroku z 23 stycznia 2007 r., III PK 96/06, w którym stwierdził, że „Odroczenie wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art.190 ust.3 Konstytucji RP) stwierdzającego sprzeczność przepisu ustawy z Konstytucją nie stanowi przeszkody do uznania przez sąd, że przepis ten był sprzeczny z Konstytucją od jego uchwalenia.” A nadto w niepublikowanym wyroku z dnia 5 września 2001 r.,( II UKN 542/00,) oraz w wyroku z dnia 21 marca 1996 r., (...) 75/95, ( OSNAPiUS 1996 nr 20, poz. 298) Sąd Najwyższy stwierdził – „Rozpoznając skargę na decyzję administracyjną wydaną na podstawie przepisu, który utracił moc obowiązującą zgodnie z obwieszczeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego opublikowanym po wydaniu tej decyzji, Naczelny Sąd Administracyjny powinien uwzględnić zmieniony stan prawny”.

W orzecznictwie przyjmuje się zatem pogląd , że „Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją jest w zasadzie skuteczny ex tunc, tj. od dnia wejścia w życie zakwestionowanego przepisu, chyba że co innego wynika z jego sentencji albo - jak np. w wypadku niekonstytucyjności art. 418 k.c. - utrata mocy obowiązującej następuje ze skutkiem od dnia wejścia w życie Konstytucji ” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 lutego 2012r, I ACa 759/11). Podobnie orzekł w postanowieniu z dnia 9 października 2007 r. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie I (...) (LEX nr 440637) formułując tezę - „Zasadą jest, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzekające o sprzeczności w całości lub w części danego przepisu ustawy z Konstytucją , choć mają charakter konstytutywny są skuteczne ex tunc od dnia wejścia w życie zakwestionowanego aktu normatywnego. Od tej zasady istnieją wyjątki między innymi określone w art. 190 ust. 3 Konstytucji ”.

Podzielając powyższe poglądy, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że niezgodność art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r o zmianie ustawy o finansach publicznych (cytowanej wyżej) w zw. z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej , w zakresie, w jakim znalazł zastosowanie do skarżącej występuje od daty zastosowania względem niej wymienionych wyżej przepisów tj. od dnia 1 października 2011r. gdyż od tej daty zawieszono wypłatę jej emeryturę. Na skutek bowiem przyjęcia do merytorycznego rozpoznania skargi o wznowienie postepowania zakończonego wyrokiem z 20.02.2012r., ponownej ocenie podlegała decyzja ZUS z dnia 8.12.2011r. wstrzymująca wypłatę emerytury od dnia 1 października 2011 r. i to ona wyznaczała przedmiot sprawy.

Skoro zatem została ona wydana w oparciu o przepis niezgodny z Konstytucją , to ten fakt powinien być brany pod uwagę przy rozpatrywaniu zasadności wydania tej decyzji. Sąd uznał zatem , że wyrok Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 20.02.2012r. sygn. Akt. VII U 104/12 oraz poprzedzajaca go decyzja ZUS z dnia 8.12.2012r. powinny zostać zmienione , bowiem podstawa prawna ich wydania była niezgodna z Konstytucją.

Podobnie wypowiedział sie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 21.03.2013r. sygn. akt III AUa 203/13.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 412 § 2 k.p.c. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 20.02.2012r. sygn. akt. VII U 104/12 oraz poprzedzajacą go decyzję ZUS z dnia 8.12.2012r jak w pkt I wyroku .

Z uwagi na to , że skarżąca nie występowała wcześniej do ZUS z wnioskiem o wypłatę odsetek , zgłaszając żądanie w tym zakresie dopiero w skardze o wznowienie postepowania, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. w związku z art. 406 k.p.c. przekazał wniosek o wypłatę odsetek do organu rentowego celem rozpoznania i wydania decyzji.