V CZ 121/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-03-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 121/14
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku S. T.
przy uczestnictwie J. T.
o podział majątku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lutego 2015 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego w J.
z dnia 9 października 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem częściowym z dnia 4 października 2014 r. - Sąd Okręgowy
uchylił postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 6 marca 2014 r. (orzekającego
w sprawie o podział majątku wspólnego b. małżonków jako sąd pierwszej instancji)
i przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Zdaniem Sądu Okręgowego, niedopuszczalne było wydanie przez Sąd Rejonowy
postanowienia częściowego, obejmującego składnik majątkowy w postaci
przedsiębiorstwa (art. 554
k.c.) bez rozstrzygania o wszystkich roszczeniach
związanych z tym składnikiem, tj. bez odpowiedniego rozliczenia pożytków, które
przynosiło to przedsiębiorstwo po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej
w 2008 r. oraz bez rozważenia kwestii osobistego nakładu pracy uczestnika
w funkcjonowanie tego przedsiębiorstwa. Żądania takie, zgłoszone przez
uczestników postępowania o podział, jako integralnie związane
z przedsiębiorstwem powinny zostać rozstrzygnięte w zaskarżonym postanowieniu
częściowym. Jednocześnie Sąd Rejonowy nie przeprowadził postępowania
dowodowego w zakresie wspomnianych żądań, co uzasadnia uchylenie
zaskarżonego postanowienia częściowego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c.
W zażaleniu uczestnika postępowania podniesiono naruszenie art. 386 § 2
i § 4 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c.; art. 13 § 2 k.p.c. i art. 382 k.p.c. w wyniku
nieuzasadnionego uchylenia zaskarżonego postanowienia. Skarżący wnosił
o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i nakazanie merytorycznego rozpoznania
sprawy w postępowaniu apelacyjnym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i nakazanie ponownego rozpoznania sprawy, prowadzącego
do wydania orzeczenia uchylającego z tej przyczyny, że zachodzi nieważność
postępowania z racji niedopuszczalności wydania postanowienia częściowego
w obecnym kształcie prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 317 § 1 k.p.c., Sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli
nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu.
3
Istnieje także możliwość wydania postanowienia częściowego w postępowaniu
o podział majątku wspólnego b. małżonków (art. 317 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2
k.p.c.). Rozstrzygnięcie częściowe może także obejmować jeden ze składników
majątku wspólnego, w tym m.in. przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 554
k.c.
(por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1984 r., III CZP 72/83,
OSNCP 1984, nr 7, poz. 115).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowane zostało stanowisko,
zgodnie z którym w postanowieniu częściowym powinna być rozstrzygnięta nie
tylko kwestia zasadnicza w postaci zasad podziału (przyznania) elementów
majątkowego objętego takim podziałem, ale także powinno znaleźć się
rozstrzygnięcie o odpowiednich roszczeniach b. małżonków związanych z danym
składnikiem majątkowym (por. np. ostatnio postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 28 maja 2013 r., V CZ 162/12, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 17 stycznia 2013 r., III CZ 2/13, nie publ.). Postanowienie częściowe
powinno zatem zawierać zarówno rozstrzygnięcie o przyznaniu określonego
składnika, jak i definitywne rozliczenie stron z tego tytułu.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy rozstrzygnął jedynie o sposobie
przyznania, tj. o przyznaniu przedsiębiorstwa wnioskodawcy i obowiązku spłaty
wnioskodawczyni (w ratach) w stosunku do jej udziału w kwocie stanowiącej
równowartość przedsiębiorstwa (postanowienie z dnia 6 marca 2014 r., pkt I – III,
k. 2756, t. IV akt). W orzeczeniu tym istotnie zabrakło - i to mimo żądania
uczestników - rozliczenia z tytułu pożytków, jakie przedsiębiorstwo przynosiło
po ustaniu wspólności ustawowej, a także ewentualnego określenia osobistego
nakładu pracy uczestnika w funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa
(s. 8 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia). W tej sytuacji najzupełniej
trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że w tym zakresie nie zostało przeprowadzone żadne
postępowanie dowodowe przed Sądem pierwszej instancji (art. 386 § 4 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c.). Innymi słowy, nie doszło do przeprowadzenia pełnego
postępowania dowodowego w zakresie, który został wyznaczony przedmiotem
postanowienia częściowego, tj. konicznością rozstrzygnięcia także o rozliczeniach
stron dotyczących dzielonego przedsiębiorstwa. Nie sposób zatem twierdzić,
4
że zaskarżone orzeczenie Sądu Okręgowego dotknięte zostało „wewnętrznie
sprzecznym stanowiskiem”, jak wywiedziono w zażaleniu (s. 6 uzasadnienia).
W tej sytuacji Sąd Najwyższy oddalił zażalenie jako nieuzasadnione
(art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku S. T.
przy uczestnictwie J. T.
o podział majątku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lutego 2015 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego w J.
z dnia 9 października 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem częściowym z dnia 4 października 2014 r. - Sąd Okręgowy
uchylił postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 6 marca 2014 r. (orzekającego
w sprawie o podział majątku wspólnego b. małżonków jako sąd pierwszej instancji)
i przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Zdaniem Sądu Okręgowego, niedopuszczalne było wydanie przez Sąd Rejonowy
postanowienia częściowego, obejmującego składnik majątkowy w postaci
przedsiębiorstwa (art. 554
k.c.) bez rozstrzygania o wszystkich roszczeniach
związanych z tym składnikiem, tj. bez odpowiedniego rozliczenia pożytków, które
przynosiło to przedsiębiorstwo po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej
w 2008 r. oraz bez rozważenia kwestii osobistego nakładu pracy uczestnika
w funkcjonowanie tego przedsiębiorstwa. Żądania takie, zgłoszone przez
uczestników postępowania o podział, jako integralnie związane
z przedsiębiorstwem powinny zostać rozstrzygnięte w zaskarżonym postanowieniu
częściowym. Jednocześnie Sąd Rejonowy nie przeprowadził postępowania
dowodowego w zakresie wspomnianych żądań, co uzasadnia uchylenie
zaskarżonego postanowienia częściowego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c.
W zażaleniu uczestnika postępowania podniesiono naruszenie art. 386 § 2
i § 4 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c.; art. 13 § 2 k.p.c. i art. 382 k.p.c. w wyniku
nieuzasadnionego uchylenia zaskarżonego postanowienia. Skarżący wnosił
o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i nakazanie merytorycznego rozpoznania
sprawy w postępowaniu apelacyjnym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i nakazanie ponownego rozpoznania sprawy, prowadzącego
do wydania orzeczenia uchylającego z tej przyczyny, że zachodzi nieważność
postępowania z racji niedopuszczalności wydania postanowienia częściowego
w obecnym kształcie prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 317 § 1 k.p.c., Sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli
nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu.
3
Istnieje także możliwość wydania postanowienia częściowego w postępowaniu
o podział majątku wspólnego b. małżonków (art. 317 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2
k.p.c.). Rozstrzygnięcie częściowe może także obejmować jeden ze składników
majątku wspólnego, w tym m.in. przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 554
k.c.
(por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1984 r., III CZP 72/83,
OSNCP 1984, nr 7, poz. 115).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowane zostało stanowisko,
zgodnie z którym w postanowieniu częściowym powinna być rozstrzygnięta nie
tylko kwestia zasadnicza w postaci zasad podziału (przyznania) elementów
majątkowego objętego takim podziałem, ale także powinno znaleźć się
rozstrzygnięcie o odpowiednich roszczeniach b. małżonków związanych z danym
składnikiem majątkowym (por. np. ostatnio postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 28 maja 2013 r., V CZ 162/12, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 17 stycznia 2013 r., III CZ 2/13, nie publ.). Postanowienie częściowe
powinno zatem zawierać zarówno rozstrzygnięcie o przyznaniu określonego
składnika, jak i definitywne rozliczenie stron z tego tytułu.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy rozstrzygnął jedynie o sposobie
przyznania, tj. o przyznaniu przedsiębiorstwa wnioskodawcy i obowiązku spłaty
wnioskodawczyni (w ratach) w stosunku do jej udziału w kwocie stanowiącej
równowartość przedsiębiorstwa (postanowienie z dnia 6 marca 2014 r., pkt I – III,
k. 2756, t. IV akt). W orzeczeniu tym istotnie zabrakło - i to mimo żądania
uczestników - rozliczenia z tytułu pożytków, jakie przedsiębiorstwo przynosiło
po ustaniu wspólności ustawowej, a także ewentualnego określenia osobistego
nakładu pracy uczestnika w funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa
(s. 8 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia). W tej sytuacji najzupełniej
trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że w tym zakresie nie zostało przeprowadzone żadne
postępowanie dowodowe przed Sądem pierwszej instancji (art. 386 § 4 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c.). Innymi słowy, nie doszło do przeprowadzenia pełnego
postępowania dowodowego w zakresie, który został wyznaczony przedmiotem
postanowienia częściowego, tj. konicznością rozstrzygnięcia także o rozliczeniach
stron dotyczących dzielonego przedsiębiorstwa. Nie sposób zatem twierdzić,
4
że zaskarżone orzeczenie Sądu Okręgowego dotknięte zostało „wewnętrznie
sprzecznym stanowiskiem”, jak wywiedziono w zażaleniu (s. 6 uzasadnienia).
W tej sytuacji Sąd Najwyższy oddalił zażalenie jako nieuzasadnione
(art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.).