Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Agata Regulska

Sędziowie SSO Stanisław Jabłoński

SSR del. do SO Anna Kegel (spr.)

Protokolant Artur Łukiańczyk

przy udziale E. O. Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2013r.

sprawy K. I. (1)

który dopuścił się czynów karalnych z art. 288 § 1 k.k., art. 193 k.k., art. 280 § 1 k.k., art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 281 k.k., art. 281 k.k. oraz z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę nieletniego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków

z dnia 11 stycznia 2013 roku sygn. akt III RNk 10/12

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

II.  zasądza od Skarbu Państwa (Kasa Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków) na rzecz adwokat K. K. kwotę 516,60 złotych (pięciuset szesnastu i ⁶⁰/100, w tym VAT), tytułem nieopłaconej obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

III.  zwalnia opiekuna prawnego S. I. od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2013 r. sygn. akt III RNk 10/12 Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków ustalił, że K. I. (1) dopuścił się czynów karalnych, polegających na tym, że:

I.  w dniu 09 stycznia 2012 r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, dokonał zniszczenia drzwi wejściowych o wartości nie mniejszej niż 251 zł na szkodę M. K. (1),

tj. czynu z art. 288 § 1 kk,

II.  w dniu 09 stycznia 2013 r., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, wdarł się do mieszkania przy ul. (...), czym działał na szkodę M. K. (1),

tj. czynu z art. 193 kk

III.  w dniu 27 listopada 2011 r. we W. przy ul. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, dokonał rozboju na osobie M. K. w ten sposób, że doprowadził pokrzywdzonego do stanu bezbronności poprzez przewrócenie na ziemię, a następnie dokonał kradzieży telefonu komórkowego marki N. (...) i okularów o łącznej wartości 4 500 zł na szkodę w/w,

tj. czynu z art. 280 § 1 kk,

IV.  w dniu 22 stycznia 2012 r. we W. przy ul. (...) dokonał rozboju na osobie E. S. w ten sposób, że popchnął ją, przewrócił na ziemię, a następnie dokonał kradzieży butelki wódki o wartości 50 zł na szkodę w/w,

tj. czynu z art. 280 § 1 kk,

V.  w dniu 20 stycznia 2012 r. we W. przy ul. (...) na terenie sklepu (...) usiłował dokonać kradzieży rozbójniczej w ten sposób, że dokonał kradzieży dwóch butelek wódki o łącznej wartości 56,98 zł, a następnie chcąc utrzymać się w ich posiadaniu, próbował uderzyć butelką pracownika ochrony, lecz zamierzonego celu nie osiągnął,

tj. czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 281 kk,

VI.  w dniu 20 stycznia 2012 r. we W. przy ul. (...) dokonał uszkodzenia mienia wartości 300 zł na szkodę sklepu (...) w ten sposób, że kopnął w metalową szafkę odzieżową, powodując wgniecenie blachy drzwi oraz uszkodzenia zawiasów szafki na szkodę w/w sklepu,

tj. czynu z art. 288 § 1 kk,

VII.  w dniu 20 stycznia 2012 r. we W. przy ul. (...) na terenie sklepu (...) dokonał kradzieży rozbójniczej w ten sposób, że dokonał kradzieży jednej butelki wódki o wartości 39,09 zł, a następnie chcąc utrzymać się w jej posiadaniu, popchnął pracownika ochrony,

tj. czynu z art. 281 kk,

VIII.  w dniu 22 czerwca 2012 r. we W. przy ul. (...) usiłował dokonać rozboju na małoletnim K. G. w ten sposób, że poprzez kierowanie do małoletniego gróźb pobicia, doprowadził go do stanu bezbronności, po czym zażądał od małoletniego wydania pieniędzy, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na brak pieniędzy u pokrzywdzonego,

tj. czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 280 § 1 kk,

IX.  w grudniu 2009 r. we W. przy ul. (...) usiłował dokonać rozboju na małoletnim K. G. w ten sposób, że poprzez kierowanie do małoletniego gróźb pobicia, doprowadził go do stanu bezbronności, po czym zażądał od małoletniego wydania pieniędzy, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na brak pieniędzy u pokrzywdzonego,

tj. czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 280 § 1 kk,

X.  w dniu 14 lutego 2012 r. we W. w autobusie linii N na wysokości ul. (...) dokonał rozboju na małoletnim K. G. w ten sposób, że grożąc mu pobiciem, doprowadził małoletniego do stanu bezbronności, a następnie zabrał mu w celu przywłaszczenia pieniądze w kwocie 8 zł, czym działał na szkodę małoletniego,

tj. czynu z art. 280 § 1 kk,

XI.  w okresie od marca do kwietnia 2012 r. we W. przy ul. (...) usiłował dokonać rozboju na małoletnim K. G. w ten sposób, że poprzez kierowanie do małoletniego gróźb pobicia oraz uderzenie pięścią w twarz, doprowadził go do stanu bezbronności, po czym dokonał przeszukania plecaka pokrzywdzonego, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na brak wartościowych rzeczy w plecaku pokrzywdzonego,

tj. czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 280 § 1 kk,

XII.  w okresie II kwartału 2012 r. we W. przy ul. (...) usiłował dokonać rozboju na małoletnim K. G. w ten sposób, że poprzez kierowanie do małoletniego gróźb pobicia oraz popchnięcie go na siatkę, doprowadził go do stanu bezbronności, po czym zażądał od małoletniego wydania pieniędzy, jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na postawę obronną przyjętą przez pokrzywdzonego,

tj. czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 280 § 1 kk,

orzekając jednocześnie na podstawie art. 6 pkt 10 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.

Wyrokiem tym Sąd zasądził również od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. K. kwotę 619,92 zł – obejmującą podatek VAT – tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej nieletniemu z urzędu oraz zwolnił nieletniego i jego matkę od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sadowych w całości.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła obrońca nieletniego, zarzucając orzeczeniu:

1)  mającą wpływ na treść wyroku rażącą obrazę przepisów postępowania: art. 5 § 1 i 2 kpk oraz art. 7 kpk, poprzez przyjęcie, z naruszeniem zasady domniemania niewinności, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, że K. I. (1) dopuścił się czynów określonych w pkt 3, 8 i 10 wyroku, pomimo jego wyjaśnień złożonych na rozprawach w dniu 26 lipca 2012 r. oraz 30 listopada 2012r., w których nie przyznawał się do ich dokonania;

2)  mający wpływ na treść wyroku błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, a polegający na przyjęciu, że nieletni popełnił wszystkie zarzucane mu występki, podczas gdy zebrany materiał dowodowy i prawidłowo ustalony stan faktyczny przeczą temu wnioskowi;

3)  rażącą niewspółmierność kary wymierzonej nieletniemu w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości oraz winy, wynikającą z orzeczenia kary umieszczenia K. I. (1) w zakładzie poprawczym, pomimo stwierdzonego u niego (...) upośledzenia umysłowego, co powoduje, że kara ta nie spełnia swej funkcji i nie zaspokaja społecznego poczucia sprawiedliwości.

Podnosząc powyższe zarzuty, apelująca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie umieszczenia K. I. (1) w szpitalu psychiatrycznym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy nieletniego jest oczywiście bezzasadna.

Wbrew zarzutom podnoszonym we wniesionym środku odwoławczym, Sąd Rejonowy prawidłowo zebrał i ocenił materiał dowodowy, zasadnie przypisując nieletniemu popełnienie wszystkich wskazanych w wyroku czynów zabronionych.

Ustalenia w tym zakresie Sąd Rejonowy poczynił w oparciu o wyjaśnienia samego K. I. (2) oraz korespondujące z nimi relacje świadków, w tym pokrzywdzonych. Stanowisko Sądu zostało wyczerpująco przedstawione w pisemnym uzasadnieniu, gdzie odniósł się do on poszczególnych dowodów, wskazując którym z nich dał wiarę, a którym odmówił przymiotu wiarygodności i dlaczego.

Dokonana przez Sąd I instancji ocena dowodów odpowiadała zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, mieściła się w ramach oceny swobodnej, ale w żadnym razie nie raziła dowolnością.

Podkreślić należy, że ustaleń co do sprawstwa nieletniego w zakresie czynów zabronionych opisanych w pkt 3, 8 i 10 wyroku – które to ustalenia kwestionowała apelująca – Sąd Rejonowy dokonał m. in. w oparciu o relacje K. I. (1).

Przesłuchany w dniu 01 lutego 2012 r. nieletni potwierdził, że wraz towarzyszącymi mu kolegami, zaczepił i uderzył mężczyznę, który nie chciał dać mu papierosa. Przed Sądem, w dniu 26 lipca 2012 r., sprecyzował, że zażądał od tego mężczyzny 10 zł, a wobec odmowy – uderzył pokrzywdzonego i zabrał mu telefon.

Nie ma więc racji obrońca, twierdząc, że treść wyjaśnień złożonych przez nieletniego w dniu 26 lipca 2012 r. nie pozwalała na przypisanie mu sprawstwa rozboju na M. K. (2).

Wersja przedstawiona przez K. I. (1) korespondowała z zeznaniami świadków: pokrzywdzonego i G. C.. Wprawdzie G. C. nie była bezpośrednim obserwatorem zdarzenia, ale znała jego przebieg od M. K., nadto zaś pokrzywdzony podał jej, że ataku na niego dokonali mężczyźni, którzy wcześniej przebywali w lokalu (...), a których świadek znała z widzenia.

Fakt, że K. I. (1) nie zrealizował osobiście wszystkich elementów przypisanego mu czynu zabronionego, nie uwalniał go od odpowiedzialności za całość występku. Istota współsprawstwa (a co tego, że nieletni był jednym ze współsprawców nie ulegało wątpliwości, wynikało to chociażby z jego wyjaśnień) nie musi bowiem polegać na wspólnym dokonaniu wszystkich czynności wykonawczych, ale wystarczy, że współsprawca wnosi istotny wkład w realizację przestępnego czynu (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt II AKa 220/12, LEX nr 1259662). Również uprzednia zmowa nie jest warunkiem koniecznym do przyjęcia współsprawstwa. Wystarczy porozumienie osiągnięte w czasie wykonywania czynu wspólnymi siłami i świadome współdziałanie sprawców w realizacji znamion przestępstwa (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 06 listopada 2012 r., sygn. akt II AKa 289/12, LEX nr 1238297).

Odnośnie rozboju dokonanego na K. G. w dniu 14 lutego 2012 r. oraz usiłowania rozboju na tymże pokrzywdzonym w dniu 22 czerwca 2012 r. - K. I. (1) w postępowaniu wyjaśniającym przyznał się do ich popełnienia. Składając w tym zakresie wyjaśnienia w dniu 03 lipca 2012 r. opisał przebieg obu zdarzeń w sposób zbieżny z relacją złożoną przez pokrzywdzonego K. G.. Nawet gdyby przyjąć, że z niewiadomych przyczyn nieletni miałby sam siebie wówczas bezpodstawnie obciążać, to nie sposób racjonalnie wytłumaczyć faktu, że w sposób praktycznie identyczny z pokrzywdzonym przedstawiał przebieg obu incydentów. Okoliczność ta w sposób oczywistym świadczyła zatem o udziale K. I. (1) w obu zdarzeniach.

Sprawstwo nieletniego pośrednio potwierdzały też zeznania świadka A. P. – matki K. G.. Świadek ten wprawdzie przebieg zajść znała z opowiadań syna, ale wersja przez nią przedstawiona pokrywała się z tą, uzyskaną od pokrzywdzonego. Okoliczność ta świadczyła o prawdomówności K. G., który w sposób konsekwentny, niezmienny relacjonował zdarzenia, w jakich padł ofiarą K. I. (1).

Sąd Rejonowy w sposób wnikliwy przeanalizował zmienne relacje małoletniego K. I. (1) i przekonująco uzasadnił – które z tych wyjaśnień i dlaczego uznał za wiarygodne.

Sąd Odwoławczy nie stwierdził również, aby Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia przepisu art. 5 § 1 i 2 kpk. Sytuacja taka mogłaby mieć miejsce wówczas, gdyby Sąd I instancji w sposób niekorzystny dla nieletniego rozstrzygnął wątpliwości, jakie pojawiły się w sprawie. Tymczasem z uzasadnienia wyroku tego Sądu wynika, iż w procesie orzekania nie powziął on żadnych wątpliwości, o jakich mowa w powoływanym przepisie.

Każdą niejasność w dziedzinie ustaleń faktycznych należy w pierwszym rzędzie redukować wszechstronną inicjatywą dowodową, a następnie wnikliwą analizą całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie. Jeżeli zatem z materiału dowodowego wynikają różne wersje przebiegu zdarzenia objętego aktem oskarżenia, to nie jest to jeszcze jednoznaczne z zaistnieniem niedających się usunąć wątpliwości w rozumieniu art. 5 § 2 kpk (por.: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2013 r., sygn. akt V KK 343/12, LEX nr 1308178).

Wyrażona w art. 5 § 2 kpk zasada w żadnej mierze nie nakłada na sąd obowiązku przyjęcia wersji najkorzystniejszej dla oskarżonego, lecz zakaz czynienia niekorzystnych domniemań w sytuacji, gdy stan dowodów nie pozwala na ustalenie faktów. W przedmiotowej sprawie materiał dowodowy – w tym wyjaśnienia samego nieletniego – pozwalały na poczynienie jednoznacznych ustaleń, umożliwiających rekonstrukcję przepisywanych mu zdarzeń. Nie można zaś mówić o naruszeniu zasady in dubio pro reo w sytuacji, gdy dokonanie pewnych ustaleń faktycznych zależy od wyboru jednej z możliwych wersji zdarzenia i od dania wiary lub odmówienia jej wyjaśnieniom oskarżonego ( w tym wypadku nieletniego) albo zeznaniom świadka.

Dodatkowo zaznaczyć należy, że przepis art. nie jest adresowany do stron, lecz do sądu i dotyczą wątpliwości, jakie powziął sąd w procesie orzekania.

Zauważyć należy także, że obrońca, formułując ogólnikowo zarzut obrazy przepisu art. 5 kpk, nie sprecyzowała czego miałyby dotyczyć wątpliwości, rozstrzygnięte przez Sąd Rejonowy – zdaniem apelującej – z pokrzywdzeniem nieletniego.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego postępowanie rozpoznawcze zostało przeprowadzone przez Sąd I instancji starannie i prawidłowo. Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena materiału dowodowego była trafna, pozbawiona błędów logicznych i mieściła się w granicach zakreślonych treścią art. 7 kpk.

Stanowisko swoje Sąd Rejonowy przekonująco i wyczerpująco umotywował w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku. Uzasadnienie to zawierało wnikliwą analizę wszystkich okoliczności rozpatrywanych zdarzeń, która w ocenie Sądu Odwoławczego zasługiwała na pełną akceptację.

Zdziwienie budził – podnoszony w pkt 3 apelacji – zarzut rażącej niewspółmierności kary w stosunku do stopnia winy nieletniego.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku wyraźnie stwierdził, że w postępowaniu, w sprawach nieletnich nie ustala się stopnia winy (k. 249), nie wymierzył też nieletniemu kary, ale orzekł wobec niego środek poprawczy.

Art. 5 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich formułuje ogólną zasadę, z której wynika, że zapobieganie i zwalczanie demoralizacji oraz przestępczości nieletnich następuje przede wszystkim przez stosowanie wobec nieletnich środków wychowawczych i środka poprawczego, jakim jest umieszczenie w zakładzie poprawczym. Stosowanie wobec nieletnich kary jest dopuszczalne w sytuacjach wyjątkowych, "jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego". Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich przewiduje dwa wypadki, w których dopuszczalne jest orzekanie kary wobec nieletnich za popełnione przez nich czyny karalne przed ukończeniem 17-tego roku życia (art. 13 i 94 upn).

Sąd Rejonowy oparł swoje orzeczenie o przepis art. 10 pkt 6 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, nie ulega zatem wątpliwości, że nie zastosował wobec nieletniego „kary”.

Swoją decyzję w tym zakresie Sąd bardzo szczegółowo uargumentował, analizując wnikliwie wszelkie okoliczności, które przemawiały za rezygnacją z łagodniejszych form oddziaływania i koniecznością zastosowania orzeczonego środka poprawczego.

Sąd Okręgowy stanowisko Sądu I instancji w tej mierze całkowicie podziela, przyjmując jego argumentację za swoją.

Stwierdzone u K. I. (1) (...) i lekkie upośledzenie umysłowe z całą pewnością nie są przesłankami przemawiającymi za umieszczeniem go w szpitalu psychiatrycznym. Jest rzeczą powszechnie wiadomą, że dzieci i młodzież z takimi rozpoznaniami zwykle uczęszczają do szkół (ewentualnie specjalnych lub integracyjnych) i funkcjonują w społeczeństwie bez potrzeby hospitalizacji. Trudno więc zrozumieć na czym obrońca opierała swoje przekonanie o konieczności umieszczenia K. I. (1) w placówce leczniczej, zwłaszcza że z opinii biegłych lekarzy psychiatrów – niekwestionowanej przez nikogo w toku postępowania – wynikało, iż nie wymaga on w chwili obecnej leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Podkreślić natomiast należy, że biegli psychiatrzy w tej właśnie opinii wskazali na głęboką demoralizację nieletniego, wymagającą umieszczenia go w zakładzie poprawczym.

Sąd Okręgowy podzielił w pełni ocenę Sądu Rejonowego, że stopień demoralizacji K. I. (1), brak dążenia do zmiany dotychczasowego tryby życia, a także brak wsparcia w środowisku rodzinnym, wykluczały zastosowanie wobec niego innego środka oddziaływania wychowawczego.

Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się zatem żadnych przesłanek, pozwalających na podważenie ustaleń i ocen poczynionych przez Sąd Rejonowy, uznając tym samym apelację obrońcy nieletniego K. I. (1) za oczywiście bezzasadną.

Orzeczenie o kosztach nieopłaconej obrony udzielonej nieletniemu z urzędu oparto o przepis § 14 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Mając na uwadze sytuację materialną nieletniego i jego matki, Sąd zwolnił ją od ponoszenia kosztów sądowych – po myśli przepisu art. 634 kpk w zw. z art. 624 § 1 kpk.