Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Ewa Cyran /spr./

SSA Katarzyna Wołoszczak

Protokolant: insp.ds.biurowości Agnieszka Perkowicz

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2015 r. w Poznaniu

sprawy I. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji I. L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 3 września 2014 r. sygn. akt IV U 529/14

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.01.2014 r. znak (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawczyni I. L. prawa do emerytury wcześniejszej z uwagi na niewykazanie przez wnioskodawczynię 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od tej decyzji złożyła wnioskodawczyni I. L. domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania prawa do emerytury wywodząc, że w pracy miała kontakt z chorymi prądkującymi pacjentami, przebywała w napromieniowanych pomieszczeniach i przeprowadzała dezynfekcję bardzo toksycznymi środkami chemicznymi. W celu udowodnienia prawa do emerytury powołała świadków ze względu na brak wymaganych dokumentów.

Wyrokiem z dnia 3 września 2014r. (sygn. akt : IV U 529/14) Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni I. L., urodzona (...), zgłosiła do organu rentowego w dniu 07.01.2014 r. wniosek o emeryturę, nie pozostając w stosunku pracy na dzień złożenia wniosku.

Na dzień 01.01.1999 r. wnioskodawczyni udowodniła okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze 21 lat, 2 miesięcy i 25 dni.

W okresie od 06.10.1977 r. do 30.04.2005 r. wnioskodawczyni zatrudniona była w Szpitalu (...) w Z. w pełnym wymiarze czasu pracy jako salowa, sanitariuszka, przyuczona rejestratorka medyczna, sprzątaczka, praczka, pomoc kuchenna, robotnik gospodarczy.

Od 1977 r. wnioskodawczyni zatrudniona była jako salowa z (...). W czasie pracy uzyskała tytuł sanitariusza szpitalnego. Na początku wykonywała pracę salowej, jednocześnie przyuczała się do udzielania pierwszej pomocy. Krótko pracowała też jako sanitariuszka, wykonywała ponadto pracę jako przyuczona rejestratorka medyczna w Poradni Chorób Płuc. Pracowała także w Domu Pomocy Społecznej, gdzie opiekowała się chorymi. Podczas pracy jako salowa, sanitariuszka i rejestrator medyczny jeździła ambulansem, wprowadzała do ambulansu ludzi niedołężnych i pomagała im przy rozbieraniu się.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok uznając, odwołanie za nieuzasadnione.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego brak jest zdaniem Sądu Okręgowego podstaw do ustalenia, iż wnioskodawczyni w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przesłuchani świadkowie A. C. i I. K. nie byli w stanie wyjaśnić spornych okoliczności ani sprecyzować, jakie prace wykonywała wnioskodawczyni na przestrzeni całego okresu zatrudnienia w Szpitalu (...) w Z.. Świadek I. K. zeznał tylko, że wnioskodawczyni pracowała jako rejestratorka w(...) Poradni Chorób Płuc. Ze świadectwa pracy z dnia 30.04.2005 r., sporządzonego przez pracodawcę wnioskodawczyni, nie wynika, by wnioskodawczyni wykonywała pracę na stanowiskach znajdujących się w wykazie prac w szczególnych warunkach stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia. Wnioskodawczyni nie przedłożyła świadectwa pracy, które wskazywałoby, że wykonywała ona pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mimo że pracodawca istnieje, nie został zlikwidowany ani też nie zaszły inne okoliczności uniemożliwiające uzyskanie stosownego świadectwa pracy. Wnioskodawczyni w żaden wiarygodny sposób nie wykazała, że uzyskanie odpowiedniego świadectwa pracy od pracodawcy nie było możliwe. Nie został więc spełniony warunek z § 2 ust. 2 powołanego rozporządzenia. Ze świadectwa pracy z dnia 30.04.2005 r. wynika wprost, że wnioskodawczyni nie wykonywała prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 czerwca 2008r. II UK 306/07 (OSNP (2009/21-22/290) orzekł, że z przywileju przejścia na emeryturę w niższym wieku emerytalnym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy (art. 32 ustawy o emeryturach i rentach w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983r.). Ustanowiony w tych przepisach warunek szczególnego charakteru zatrudnienia, zwłaszcza gdy osoba ubiegająca się o prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym nie dysponuje świadectwem pracy potwierdzającym wykonywanie szkodliwych prac na stanowiskach określonych w tym akcie wykonawczym, nie może budzić żadnych wątpliwości przy ubieganiu się o przyznanie tego świadczenia.

Z powyższego wynika, że nie można dopuścić rozszerzającej wykładni ustawowego przywileju możliwości nabywania prawa do wcześniejszej emerytury przez pracowników, którzy nie wykonywali stale i w pełnym wymiarze czasu pracy szkodliwego zatrudnienia lub nie byli w takim stałym i pełnym rozmiarze poddani oddziaływaniu szkodliwych warunków zatrudnienia. O prawie do wcześniejszej emerytury nie decyduje bowiem subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jego praca była wykonywana w szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach, ale łącznie spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 32 ustawy emerytalnej (wyrok SN z dnia 03.12.2013 r., I UK 184/13, Lex nr 1448473). Reasumując, uznać należało, że wnioskodawczyni nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach i z tego tytułu nie spełniła przesłanek do uzyskania emerytury z chwilą ukończenia 55-go roku życia. Mając powyższe na względzie na podstawie art. 477 ^{1 4} § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.

Apelację od wyroku złożyła odwołująca, która wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie prawa do emerytury w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu podniosła, że przez wiele lat pracowała w pomieszczeniach napromieniowanych i używała środków chemicznych co skutkowało chorobami i schorzeniami a także wczesną śmiercią jej współpracowników.

Pozwany organ rentowy nie złożył odpowiedzi na apelację

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał, poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była ocena czy odwołująca I. L. legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W pierwszej kolejności wskazać należało podstawy prawne niniejszego wyroku.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2009.153.1227 j.t.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do brzmienia ust. 2 tej ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści § 4 ust 1. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

§ 3 stanowi zaś, iż za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Cel ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się zatem na złożeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Wskazać także należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

W spornych przypadkach - uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym - następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i w warunkach stałości szkodliwego zatrudnienia. Ocena stałości zatrudnienia powinna być racjonalna, konieczne jest, aby odnosiła się ona do konkretnego rodzaju pracy i cech charakteryzujących sposób jej faktycznego świadczenia u danego pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2013 r., III UK 144/12, LEX nr 1455745).

Odwołująca spełnia przesłankę wieku i stażu pracy, sporne pozostawało jedynie wykonywanie pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawczyni nie przedłożyła stosownego świadectwa pracy, które wskazywałoby, że wykonywała ona pracę w szczególnych warunkach.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wyniki postępowania dowodowego a zatem dowody przeprowadzone przez Sąd I instancji i II instancji nie pozwalają przyjąć, iż odwołująca legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Dla pełnego wyjaśnienia spornych w postępowaniu kwestii Sąd Apelacyjny na podstawie art.382 k.p.c. uzupełnił bowiem postępowanie dowodowe i przeprowadził dowód z akt osobowych wnioskodawczyni ze Szpitala (...) w Z. na okoliczność charakteru wykonywanej pracy. Analiza dokumentacji w powiązaniu z zeznaniami świadków nie daje podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawczyni w spornym okresie od 6.10.1977r. do 31.12.1998r. wykonywała pracę na stanowiskach znajdujących się w wykazie prac w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Apelująca podnosiła, że wykonywała pracę podobną do ratownika, pracownika pogotowia ratunkowego, była oddelegowana do domu pomocy społecznej, jeździła ambulansem. Nawet gdyby tak było, czego skarżąca nie wykazała, to były to zajęcie sporadyczne.

Tymczasem tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12.03.2013r. III AUa 1702/12, Lex 1294740).

Uwzględniając powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację.