Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Grażyna Tokarczyk

Sędziowie SSO Grzegorz Kiepura

SSR del. Małgorzata Peteja-Żak (spr.)

Protokolant Aleksandra Studniarz

przy udziale Andrzeja Zięby

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2015 r.

sprawy skazanego M. C. syna S. i J.,

ur. (...) w J.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 16 lutego 2015 r. sygnatura akt II K 791/14

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 439 § 1 pkt 8 kpk i art. 624 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- uchyla punkt 1 i 2,

- uchyla punkt 3 i na mocy art. 17 § 1 pkt 7 kpk umarza postępowanie w przedmiocie objęcia wyrokiem łącznym kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego we Włoszczowie sygn. II K 90/08 i Sądu Rejonowego w Zabrzu sygn. II K 552/10 w punktach 4 i 5, wydatkami postępowania w tej części obciążając Skarb Państwa,

- uchyla punkt 5;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. H. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym

4. zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 611/15

UZASADNIENIE WYROKU

z dnia 11 września 2015r.

Sąd Rejonowy w Gliwicach rozpoznawał wniosek skazanego M. C. z dnia 11 lutego 2013r. o wydanie wyroku łącznego, ustalając, że był on skazany prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 29 sierpnia 2006 roku w sprawie VI K 497/06 za przestępstwo z art. 191 § 2 kk, popełnione w dniu 31 maja 2006 roku na karę grzywny w rozmiarze 150 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 złotych;

2.  Sądu Rejonowego we Włoszczowie z dnia 9 maja 2008 roku w sprawie II K 90/08 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk, popełnione w dniu 1 lutego 2008 roku na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby oraz grzywnę w rozmiarze 100 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 złotych, zobowiązano do naprawienia szkody, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17 maja 2010 roku zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

3.  Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010 roku w sprawie II K 552/10 za:

a) przestępstwo z art. 190 § 1 kk w zw. z art. 12 kk, popełnione w okresie od sierpnia do 23 listopada 2009r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

b) ciąg dwóch przestępstw z art. 288 § 1 kk, popełnionych w dniu 29 września 2009r. i 25 października 2009r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

c) przestępstwo z art. 245 kk, popełnione w dniu 21 listopada 2009r. na karę 1 roku pozbawienia wolności,

d) przestępstwo z art. 209 § 1 kk, popełnione w okresie od 26 lipca 2005r. do 12 stycznia 2006r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

e) przestępstwo z art. 209 § 1 kk, popełnione w okresie od 24 maja 2007r. do 5 września 2007r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

f) przestępstwo z art. 209 § 1 kk, popełnione w okresie od 18 czerwca 2008r. do 23 lipca 2009r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

g) przestępstwo z art. 278 § 1 kk, popełnione w dniu 7 kwietnia 2010r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

w/w kary jednostkowe połączono i wymierzono skazanemu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, oddano pod dozór kuratora, zobowiązano do aktywnego poszukiwania pracy, zarejestrowania się we właściwym urzędzie pracy, bieżącego łożenia na utrzymanie dziecka, spłatę zadłużenia alimentacyjnego, powstrzymanie się od nadużywania alkoholu, kontynuowanie leczenia odwykowego, orzeczono zakaz zbliżania się do wskazanych osób bez wyraźnej ich zgody oraz zobowiązano do naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonych, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 21 czerwca 2012 roku zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

4.  Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 1 grudnia 2010 roku w sprawie II K 1130/10 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk, popełnione w dniu 12 kwietnia 2010 roku na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby, oddano pod dozór kuratora, zobowiązano do naprawienia szkody oraz aktywnego poszukiwania pracy, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 3 stycznia 2012 roku zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

5.  Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 marca 2011 roku wydanym w sprawie III K 1339/10 za:

a) przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk, popełnione w dniu 1 kwietnia 2010 roku na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności,

b) przestępstwo z art. 286 § 1 kk, popełnione w dniu 27 kwietnia 2010 roku na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności,

w/w kary jednostkowe połączono i wymierzono skazanemu karę łączną 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby oraz grzywnę w rozmiarze 50 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 złotych.

Sąd Rejonowy w Gliwicach w wyroku łącznym z dnia 17 października 2013r., w sprawie o sygn. akt III K 314/13, uznał, że zachodzą podstawy do orzeczenia kary łącznej 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, obejmującej skazania wyrokiem Sądu Rejonowego we Włoszczowie z dnia 9 maja 2008 roku w sprawie o sygn. II K 90/08 (wyrok 2) oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r. w sprawie o sygn. II K 552/10 (wyrok 3) - za czyny z pkt d) i e).

Nadto uznał, że zachodzą podstawy do orzeczenia kary łącznej 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, obejmującej skazania wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r. w sprawie o sygn. II K 552/10 (wyrok 3) – za czyny z pkt a), b), c), f), g) oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 1 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. II K 1130/10 (wyrok 4).

Sąd I instancji umorzył postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 29 sierpnia 2006r., w sprawie o sygn. akt VI K 497/06 i Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 marca 2011r., w sprawie o sygn. akt III K 1339/10 (wyroki 1 i 5).

Na poczet orzeczonych w pkt 1 i 2 kar łącznych Sąd zaliczył skazanemu okresy rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawach podlegających łączeniu, ustalając, iż pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w poszczególnych wyrokach podlegających połączeniu, nie objęte wyrokiem łącznym, podlegają odrębnemu wykonaniu oraz zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok łączny uprawomocnił się z dniem 31 października 2013r.

Po wejściu w życie z dniem 9 listopada 2013r. wskazanych enumeratywnie przepisów ustawy z dnia 27 września 2013r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, w następstwie przeprowadzonej kontroli zapadłych orzeczeń, stwierdzono, iż kara 1 roku pozbawienia wolności, orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego we Włoszczowie z dnia 9 maja 2008 roku, w sprawie o sygn. akt II K 90/08, została w całości wykonana, stąd nie podlega weryfikacji w trybie art. 50 tejże ustawy (k. 71 verte akt).

Nadto Sąd Rejonowy w Zabrzu wydał dwa postanowienia:

– jedno w dniu 9 listopada 2013r., na mocy którego rozwiązano rozstrzygnięcie o karze łącznej z pkt 8 wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r., w sprawie o sygn. II K 552/10, uznano, że czyny z art. 288 § 1 kk, przypisane skazanemu tymże wyrokiem w pkt II i III stanowią wykroczenia z art. 124 § 1 kw i orzeczoną w pkt 2 karę 6 miesięcy pozbawienia wolności zamieniono na kary po 30 dni aresztu za każdy z tych czynów, uznając je za wykonane w całości, a nadto uznając, iż pozostałe kary jednostkowe z pkt 1, 3, 4, 5 i 6 tego wyroku podlegają wykonaniu,

- drugie w dniu 14 listopada 2013r., na mocy którego sprostowano powyższe postanowienie poprzez wskazanie, iż rozłącza się karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, orzeczoną w pkt 8 wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r., w sprawie o sygn. II K 552/10 i stwierdza, że kara ta nie podlega wykonaniu, nadto zamieniono wobec skazanego karę jednostkową 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w pkt 2 za czyny z art. 288 § 1 kk na karę 30 dni aresztu, zaliczając na jej poczet okres odbytej kary w tej sprawie w wymiarze 30 dni i uznając ją za wykonaną w całości, a nadto uznając, iż pozostałe kary jednostkowe z pkt 1, 3, 4-7 podlegają wykonaniu (k. 73-74 akt).

Następnie z urzędu Sąd Rejonowy w Gliwicach XIII Wydział Wykonywania Orzeczeń Karnych przekazał do Wydziału III tego Sądu dwa powyższe odpisy postanowień – celem rozważenia wszczęcia z urzędu postępowania o wydanie wyroku łącznego w zakresie pkt 2, a Przewodniczący Wydziału w dniu 12 lutego 2014r. wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie wydania nowego wyroku łącznego, na co zwrócił zresztą uwagę następnie Sąd Okręgowy w Gliwicach w swoim postanowieniu z dnia 13 sierpnia 2014r.

Ostatecznie, po rozstrzygnięciu właściwości miejscowej, w dniu 16 lutego 2015r. Sąd Rejonowy w Zabrzu, w sprawie o sygn. akt II K 791/14, wydał wyrok łączny.

Ustalił, iż M. C. był skazany następującymi wyrokami Sądów Rejonowych:

1. Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 29 sierpnia 2006 roku w sprawie VI K 497/06 za przestępstwo z art. 191 § 2 kk, popełnione w dniu 31 maja 2006 roku na karę grzywny w rozmiarze 150 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 złotych;

2. Sądu Rejonowego we Włoszczowie z dnia 9 maja 2008 roku w sprawie II K 90/08 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk, popełnione w dniu 1 lutego 2008 roku na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby oraz grzywnę w rozmiarze 100 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 złotych, zobowiązano do naprawienia szkody, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17 maja 2010 roku zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

3. Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010 roku w sprawie II K 552/10 za:

a) przestępstwo z art. 190 § 1 kk w zw. z art. 12 kk, popełnione w okresie od sierpnia do 23 listopada 2009r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

b) ciąg dwóch przestępstw z art. 288 § 1 kk, popełnionych w dniu 29 września 2009r. i 25 października 2009r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

c) przestępstwo z art. 245 kk, popełnione w dniu 21 listopada 2009r. na karę 1 roku pozbawienia wolności,

d) przestępstwo z art. 209 § 1 kk, popełnione w okresie od 26 lipca 2005r. do 12 stycznia 2006r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

e) przestępstwo z art. 209 § 1 kk, popełnione w okresie od 24 maja 2007r. do 5 września 2007r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

f) przestępstwo z art. 209 § 1 kk, popełnione w okresie od 18 czerwca 2008r. do 23 lipca 2009r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

g) przestępstwo z art. 278 § 1 kk, popełnione w dniu 7 kwietnia 2010r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

w/w kary jednostkowe połączono i wymierzono skazanemu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, oddano pod dozór kuratora, zobowiązano do aktywnego poszukiwania pracy, zarejestrowania się we właściwym urzędzie pracy, bieżącego łożenia na utrzymanie dziecka, spłatę zadłużenia alimentacyjnego, powstrzymanie się od nadużywania alkoholu, kontynuowanie leczenia odwykowego, orzeczono zakaz zbliżania się do wskazanych osób bez wyraźnej ich zgody oraz zobowiązano do naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonych, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 21 czerwca 2012 roku zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności, a postanowieniem z dnia 9 listopada 2013r. rozwiązano rozstrzygnięcie o karze łącznej zawarte w pkt 8 tego wyroku, uznając, że czyny przypisane skazanemu tym wyrokiem w pkt 2 stanowią wykroczenia z art. 124 § 1 kw i orzeczone za te czyny kary zamieniono na kary aresztu po 30 dni;

4. Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 1 grudnia 2010 roku w sprawie II K 1130/10 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk, popełnione w dniu 12 kwietnia 2010 roku na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby, oddano pod dozór kuratora, zobowiązano do naprawienia szkody oraz aktywnego poszukiwania pracy, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 3 stycznia 2012 roku zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

5. Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 marca 2011 roku wydanym w sprawie III K 1339/10 za:

a) przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk, popełnione w dniu 1 kwietnia 2010 roku na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności,

b) przestępstwo z art. 286 § 1 kk, popełnione w dniu 27 kwietnia 2010 roku na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności,

w/w kary jednostkowe połączono i wymierzono skazanemu karę łączną 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby oraz grzywnę w rozmiarze 50 stawek dziennych, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 złotych;

6. Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 15 lipca 2013 roku w sprawie II K 533/13 za przestępstwo z art. 279 § 1 kk, popełnione w dniu 16 lutego 2010 roku na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby, oddano pod dozór kuratora, zobowiązano do naprawienia szkody w części.

W wyroku tym stwierdził w pkt 1, że wyrok łączny Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17 października 2013r., sygn. akt III K 314/13, utracił moc. Nadto w pkt 2 rozwiązał rozstrzygnięcie o karze łącznej zawarte w pkt 3 wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 marca 2011r., w sprawie o sygn. akt III K 1339/10.

Uznał, że zachodzą podstawy do orzeczenia kary łącznej 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, obejmującej skazania w pkt 1 wyrokiem Sądu Rejonowego we Włoszczowie z dnia 9 maja 2008 roku w sprawie o sygn. II K 90/08 (wyrok 2) oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r. w sprawie o sygn. II K 552/10 (wyrok 3 pkt d) i e)) - za czyny z pkt 4 i 5.

Nadto uznał, że zachodzą podstawy do orzeczenia kary łącznej 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności, obejmującej skazania wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r. w sprawie o sygn. II K 552/10 (wyrok 3) – za czyny z pkt a), c), f), g) oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 1 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. II K 1130/10 (wyrok 4).

Sąd I instancji umorzył postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 29 sierpnia 2006r., w sprawie o sygn. akt VI K 497/06, Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 marca 2011r., w sprawie o sygn. akt III K 1339/10 oraz Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 15 lipca 2013r., w sprawie o sygn. akt II K 533/13 (wyroki 1, 5 i 6).

Na poczet orzeczonych w pkt 3 i 4 kar łącznych Sąd zaliczył skazanemu okresy rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawach podlegających łączeniu, ustalając, iż pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w poszczególnych wyrokach podlegających połączeniu, nie objęte wyrokiem łącznym, podlegają odrębnemu wykonaniu.

Zasądził na rzecz obrońcy z urzędu stosowne wynagrodzenie tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu oraz zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył osobiście skazany M. C..

W swojej apelacji oraz w licznie składanych następnie pismach procesowych podnosił zauważone przez niego nieprawidłowości, wyrażające się brakiem zastosowania przez Sąd I instancji regulacji przewidzianej w przepisie art. 400 § 1 kpk, a więc niezastosowania kontrawencjonalizacji także i w stosunku do czynu objętego wyrokiem wydanym przez Sąd Rejonowy we Włoszczowie z dnia 9 maja 2008r., w sprawie o sygn. II K 90/08. Wskazywał skarżący w szczególności na zastosowanie właśnie takiego zabiegu po wejściu w życie ustawy z 27 września 2013r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, do dwóch czynów z art. 288 § 1 kk, przypisanych mu wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r., w sprawie o sygn. akt II K 552/10, kiedy to zamieniono wobec skazanego karę jednostkową 6 miesięcy pozbawienia wolności na karę 30 dni aresztu, nadto uznając ją za wykonaną w całości. Zdaniem skarżącego przepis art. 50 ust. 1 cyt. wyżej ustawy winien być także zastosowany także do czynu kradzieży, osądzonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego we Włoszczowie, a tym samym wymierzona za to przestępstwo kara 1 roku pozbawienia wolności winna być zamieniona na karę przewidzianą za wykroczenie, tj. na karę aresztu. Formułując zarzuty i wnioski apelacyjne skazany podpierał się stanowiskiem studentów Wydziału (...) (...), wyrażonym w załączonej opinii prawnej.

W kolejnych pismach procesowych skarżący wniósł ponadto o zaliczenie mu na poczet odbywanej obecnie kary pozbawienia wolności kary grzywny w rozmiarze 100 stawek dziennych (w kwocie 1.000 złotych), orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego we Włoszczowie i uiszczonej przez niego w całości.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

Apelacja skazanego M. C. nie zasługiwała na uwzględnienie, tym niemniej w następstwie jej wywiedzenia konieczną stała się zmiana zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie jego punktów 1, 2 i 5, a także uchylenie punktu 3 w związku ze stwierdzeniem negatywnej przesłanki procesowej w postaci rzeczy osądzonej, skutkującej umorzeniem postępowania w przedmiocie objęcia wyrokiem łącznym kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego we Włoszczowie w sprawie o sygn. akt II K 90/08 i Sądu Rejonowego w Zabrzu w sprawie o sygn. akt II K 552/10 w punktach 4 i 5.

Na wstępie zwrócić należy zatem uwagę, że jak wynika z brzmienia przepisu art. 569 § 1 kpk wyrok łączny wydaje się, gdy zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych Sądów. Warunki te wskazuje zaś art. 85 kk, stanowiąc, że w przypadku gdy sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, Sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Kara łączna powstaje z połączenia kar tego samego rodzaju albo kar różnych, ale podlegających łączeniu.

Jednocześnie wskazać należy, iż Sąd orzekający w sprawie o wydanie wyroku łącznego nie może ponownie rozstrzygać o kwestiach przesądzonych już w wyrokach ustalających kary podlegające połączeniu. Stosownie do brzmienia art. 17 § 1 pkt 7 kpk wszczęciu i kontynuowaniu postępowania stoi na przeszkodzie prawomocne zakończenie postępowania co do tego samego czynu tej samej osoby, a naruszenie powagi rzeczy osądzonej, zgodnie z brzmieniem przepisu art. 439 § 1 pkt 8 kpk, stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, prowadzącą do uchylenia orzeczenia. W związku z powyższym uznać należy, że w procesie karnym problem rzeczy osądzonej pojawia się nie tylko przy orzekaniu w przedmiocie odpowiedzialności za popełniony czyn, ale także w odniesieniu do możliwości wydania wyroku łącznego. Powaga rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 kpk) w postępowaniu w przedmiocie wydania wyroku łącznego stanowi przeszkodę do wydania wyroku łącznego wówczas, gdy przedmiotem takiego postępowania były wcześniej wszystkie wyroki, co do których zapadło prawomocne orzeczenie rozstrzygające kwestie orzeczenia kary (kar) łącznej.

W niniejszej sprawie potrzeba wydania nowego wyroku łącznego została zainicjowana przez Sąd I instancji z urzędu (art. 570 kpk) - w związku z ujawnioną zmianą sytuacji procesowej skazanego po wydaniu przez Sąd Rejonowy w Zabrzu dwóch postanowień odpowiednio w dniach 9 listopada 2013r. i 14 listopada 2013r., kiedy to w oparciu o przepis art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1247) nastąpiła kontrawencjonalizacja jednostkowej, jednej kary podlegającej wykonaniu w rozmiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonej za dwa czyny z art. 288 § 1 kk w punkcie 2 wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r., w sprawie o sygn. akt II K 552/10.

Z tego też względu zachodziła potrzeba ponownego wydania wyroku łącznego w zakresie drugiego ze zbiegów realnych przestępstw.

Sąd Rejonowy na etapie orzekania przystąpił jednak do ponownego orzekania o połączeniu kar jednostkowych za czyny związane już węzłem kary łącznej w poprzednim wyroku łącznym, wymierzonych prawomocnie wyrokami Sądu Rejonowego we Włoszczowie w sprawie o sygn. akt II K 90/08 i Sądu Rejonowego w Zabrzu w sprawie o sygn. akt II K 552/10 w punktach 4 i 5. W punkcie 3 zaskarżonego wyroku łącznego rozstrzygnięto zatem dokładnie o tym samym, o czym prawomocnie orzeczono już w wyroku łącznym Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17 października 2013r., a więc o tym, że zachodzą warunki określone w art. 85 kk do połączenia węzłem wyroku łącznego tych samych kar jednostkowych, wymierzonych wyżej wskazanymi wyrokami, oraz o sposobie połączenia kar wymierzonych tymi wyrokami (łącząc kary jednostkowe 1 roku pozbawienia wolności oraz dwie kary w rozmiarze po 4 miesiące pozbawienia wolności każda oraz wymierzając karę łączną identyczną jak ta wymierzona w pkt 1 wcześniej zapadłego wyroku łącznego). W powyższej sytuacji zatem, gdy wobec skazanego zapadły dwa wyroki łączne, w których węzłem pierwszej kary łącznej objęto te same skazania, które były objęte tym węzłem w wyroku, który wcześniej się uprawomocnił, zaskarżony wyrok łączny został dotknięty w tym zakresie (pkt 3) rażącym naruszeniem prawa, zaliczanym do tzw. bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia, przewidzianym w art. 439 § 1 pkt 8 kpk, określanym jako naruszenie powagi rzeczy osadzonej (art. 17 § 1 pkt 7 kpk). W tym stanie rzeczy konieczne stało się uchylenie punktu 3 zaskarżonego wyroku i umorzenie po myśli art. 17 § 1 pkt 7 kpk postępowania w przedmiocie objęcia wyrokiem łącznym kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego we Włoszczowie w sprawie o sygn. akt II K 90/08 i Sądu Rejonowego w Zabrzu w sprawie o sygn. akt II K 552/10 w jego punktach 4 i 5 (por. zwłaszcza uchwałę SN z dnia 29 X 2012r., I KZP 15/12, OSNKW 2012/11/111, Prok. i Pr.-wkł. 2013/1/12; wyrok SN z dnia 30 XI 2011r., II KK 149/11, OSNKW 2011/12/113, Prok. i Pr.-wkł., 2012/4/10; wyrok SN z dnia 12 III 2015r., IV KK 393/14, Lex nr 166500; postanowienie SN z dnia 10 VII 2013r., II KK 14/13, Lex nr 1341265).

Potrzeba wydania nowego wyroku łącznego wiązała się w niniejszej sprawie jedynie z jednym elementem rozstrzygnięcia, mianowicie z zamienieniem kary 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za ciąg przestępstw z art. 288 § 1 kk na karę 30 dni aresztu, kara ta bowiem podlegała pierwotnie połączeniu w wyroku łącznym Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17 października 2013r. (pkt 1 tegoż wyroku – wyrok opisany w pkt III b) części wstępnej). Potrzeba wydania nowej kary łącznej zaktualizowała się zatem wyłącznie w zakresie pozostałych kar jednostkowych pozbawienia wolności, objętych węzłem kary łącznej w punkcie 2 uprzedniego wyroku łącznego, oczywiście po ustaleniu braku dodatkowych skazań za czyny jednostkowe, nadających się do połączenia, nie dotyczyła zaś wszystkich innych rozstrzygnięć zawartych w wyroku łącznym, bo te chroniła prawomocność rozstrzygnięcia i nie istniała co do nich podstawa wzruszenia określona w art. 575 § 1 i 2 kpk.

W treści przepisu art. 575 § 2 kpk znajduje zatem potwierdzenie fakt, że kontrawencjonalizacja połączona z obowiązkiem zamiany kary orzeczonej za przestępstwo na karę przewidzianą za wykroczenie, jako skutkująca modyfikację wyroku jednostkowego, powoduje utratę mocy przez wyrok łączny, a tym samym rozwiązanie orzeczonej nim kary łącznej (tak zresztą SN w wyroku z dnia 12 III 2015r., IV KK 393/14, Lex nr 1665500).

Skazany M. C. w swoim środku odwoławczym oraz kolejnych pismach procesowych wskazywał jednak ponadto na potrzebę kontrawencjonalizacji jednego ze skazań, a to Sądu Rejonowego we Włoszczowie, w sprawie o sygn. akt II K 90/08, objętego węzłem wyroku łącznego. Zdaniem skarżącego przypisane mu tym wyrokiem przestępstwo z art. 278 § 1 kk winno przyjąć postać wykroczenia z art. 119 § 1 kw, a co za tym idzie wymierzona mu pierwotnie kara 1 roku pozbawienia wolności w rzeczywistości stała się karą 30 dni aresztu, wykonaną przez niego w całości.

Jest prawdą, że w przypadkach, o których mowa w art. 50 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 września 2013r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, zachodzi zmiana (modyfikacja) wyroku w części dotyczącej wymierzonej kary. Tym niemniej, zgodnie z jednoznaczną treścią art. 50 ust. 1 ustawy nowelizującej, kontrawencjonalizacja dotyczy wyłącznie kar podlegających wykonaniu (tak także SN w postanowieniu z dnia 10 XII 2014r., IV KK 205/14, Lex nr 1552612, Prok. i Pr.- wkł. 2015/4/8). W przytoczonej wyżej sprawie skazanego nigdy nie zapadło orzeczenie w przedmiocie zamiany kary podlegającej wykonaniu z uwagi na fakt, iż orzeczona kara 1 roku pozbawienia wolności za przestępstwo kradzieży została wykonana przez skazanego w całości z dniem 24 kwietnia 2013r. (a więc przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej), co zresztą było przedmiotem badania przez Sąd Rejonowy w Jędrzejowie Zamiejscowy Wydział Karny we Włoszczowie oraz Sąd Okręgowy w Kielcach (odpisy prawomocnych postanowień k. 321, 322-323).

W realiach niniejszej sprawy zatem nie zachodziły warunki do zamiany kary 1 roku pozbawienia wolności w trybie art. 50 ust. 1 cyt. ustawy nowelizacyjnej, kara ta bowiem w dacie 9 listopada 2013r. nie podlegała już wykonaniu. Faktu tego nie zmienia również okoliczność, iż sprawa o sygn. akt II K 90/08 została następnie objęta węzłem kary łącznej w wyroku łącznym Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 17 października 2013r. Jednostkowa kara 1 roku pozbawienia wolności orzeczona przedmiotowym wyrokiem Sądu Rejonowego we Włoszczowie w takiej sytuacji nie „odżyła” na nowo do wykonania, jak sugeruje skarżący, a jedynie konsekwencją jej uprzedniego wykonania była konieczność zaliczenia jej w całości na poczet kary łącznej podlegającej wykonaniu (pkt 4 wyroku łącznego z dnia 17 października 2013r.). Tezę tę wzmacnia nadto przepis art. 92 kk w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015r., zgodnie z którym wydaniu wyroku łącznego nie stoi na przeszkodzie to, że poszczególne kary wymierzone za zbiegające się przestępstwa zostały już w całości lub w części wykonane.

Nie ma racji także skarżący gdy podnosi konieczność zaliczenia mu na poczet odbywanej aktualnie kary pozbawienia wolności kary grzywny uiszczonej przez niego w całości w liczbie 100 stawek dziennych (1.000 złotych), orzeczonej wyrokiem w sprawie o sygn. akt II K 90/08. Kara ta została orzeczona za przestępstwo kradzieży obok kary pozbawienia wolności w oparciu o przepis art. 33 § 2 kk, a zatem podlegała ona wykonaniu niezależnie od faktu zarządzenia wykonania kary 1 roku pozbawienia wolności; nie podlegała zatem regulacji przepisu art. 71 § 2 kk.

Bez najmniejszych wątpliwości należy natomiast stwierdzić, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił w pkt 4 wyroku realny zbieg przestępstw, za które M. C. został prawomocnie skazany, co zresztą nie było w ogóle kwestionowane przez skarżącego.

Dla właściwej interpretacji art. 85 kk kluczowym jest poprawne zrozumienie pojęcia „pierwszego, chociażby nieprawomocnego wyroku”, który wyznacza graniczny moment czasowy, pozwalający na przyjęcie, że dwa lub więcej przestępstw popełnionych do tego momentu pozostaje w realnym zbiegu. Tym samym dochodzi do uwzględnienia wyłącznie czynników zależnych od sprawcy, a więc tego, czy popełnia on kolejne przestępstwa zanim został pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Zawarty w art. 85 kk zwrot „zanim zapadł pierwszy wyrok" odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnego (kolejnych) przestępstw. Momentu granicznego nie wyznacza natomiast wyrok, jaki zapadł później, chronologicznie jako drugi, trzeci, itd. Na takim też stanowisku stanął SN w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 25 II 2005r., I KZP 36/04, której nadano moc zasady prawnej.

Sąd Rejonowy, w zgodzie z powyżej zaprezentowanym stanowiskiem, prawidłowo zatem ustalił, że owym pierwszym chronologicznie wyrokiem w układzie procesowym skazanego był wyrok Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lipca 2010r., sygn. akt II K 552/10, a do połączenia nadawały się kary jednostkowe orzeczone tymże wyrokiem, opisanym w pkt III a), c), f), g) oraz kara orzeczona wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu w sprawie o sygn. akt II K 1130/10. W pełni zaaprobować należy też poglądy Sądu Rejonowego wyartykułowane w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku co do okoliczności, jakie winny zostać uwzględnione przy wymiarze kary łącznej. Zgodnie z utrwalonym w tym zakresie orzecznictwem Sądu Najwyższego, wymiar kary łącznej winien być kształtowany przy uwzględnieniu w pierwszej kolejności celów zapobiegawczych i wychowawczych kary, jak też jej społecznego oddziaływania. Istotnym staje się w kontekście tych celów ustalenie związku przedmiotowego i podmiotowego pomiędzy czynami podlegającymi objęciu karą łączną oraz czas popełnienia przestępstw, jak też ustalenie okoliczności związanych z zachowaniem i szeroko rozumianą sytuacją skazanego po wydaniu wyroków, na mocy których orzeczono kary jednostkowe, w celu rozważenia ich wpływu na ewentualne złagodzenie.

Wymiar orzeczonej kary łącznej 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności w prawidłowy sposób odzwierciedla związek przedmiotowy łączący poszczególne przestępstwa. Skazania dotyczyły przestępstw z art. 190 § 1 kk, art. 245 kk, art. 209 § 1 kk oraz z art. 278 § 1 kk, były to zatem czyny różnorodzajowe, popełnione na szkodę różnych pokrzywdzonych, nadto popełniane w znacznych odstępach czasowych, bo w latach 2009-2010, na przestrzeni kliku miesięcy, co nie uzasadniało w żadnej mierze obowiązku Sądu w ustalaniu wymiaru kary łącznej w oparciu o zasadę absorpcji. Jakkolwiek przy orzekaniu kary łącznej możliwe jest zastosowanie zarówno zasady pełnej absorpcji, jak i zasady pełnej kumulacji, to jednak należy pamiętać, że zastosowanie każdej z tych zasad jest rozstrzygnięciem skrajnym, które może być stosowane wyjątkowo (por. wyrok SN z dnia 2 XII 1975r., Rw 628/75, OSNKW 1976, nr 2, poz. 33). W szczególności zatem zasada absorpcji przy wymierzaniu kary łącznej może być zastosowana, gdy pomiędzy poszczególnymi przestępstwami zachodzi bliski związek przedmiotowy i podmiotowy, a przesłanka prognostyczna pozwala na stwierdzenie, że kara łączna w wysokości najwyższej z wymierzonych kar jednostkowych (tu w wymiarze jednego roku pozbawienia wolności) jest wystarczającą oceną zachowania się sprawcy (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 3 I 1997r., II AKa 321/96, Orz. Prok. i Pr. 1997, nr 7-8). Z reguły popełnienie dwóch lub więcej przestępstw jest jednak czynnikiem prognostycznym przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 12 VII 2000r., II AKa 171/00, OSA 2001, nr 1). Równocześnie istotne znaczenie przy wymiarze kary łącznej ma wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary, w znaczeniu prewencji indywidualnej i ogólnej. Absorpcję należy stosować bardzo ostrożnie, biorąc pod uwagę negatywną co do sprawcy przesłankę prognostyczną, jaką jest popełnienie kilkunastu przestępstw w przeszłości. To właśnie względy prognostyczne nakazują przy orzekaniu kary łącznej w wyroku łącznym wzięcie pod uwagę sylwetki skazanego w kontekście jego zachowania w toku odbywania kar pozbawienia wolności, w szczególności w celu ustalenia stopnia, w jakim pobyt skazanego w zakładzie karnym wpłynął na korektę ocenianych negatywnie właściwości skazanego. Prawdą jest, iż w dacie wydawania wyroku łącznego okoliczności dotyczące właściwości i warunków osobistych skazanego w kontekście dostosowania wymiaru kary łącznej do realizacji celów w zakresie prewencji indywidualnej były przez Sąd Rejonowy oceniane w oparciu o opinię o skazanym nadesłaną z Zakładu Karnego w N., w którym przebywał w dacie wszczęcia niniejszego postępowania, to jednak jego zachowanie było oceniane poprawnie – jako stabilne, przestrzegał on regulaminu, był nagradzany, nie wykazując jednak motywacji do zmiany systemu w odbywaniu kary, prawdą też jest, iż wykazywał krytyczny stosunek do popełnionych czynów.

W tej sytuacji wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i 4 miesięcy, a więc w wymiarze znacznie niższym od sumy kar cząstkowych podlegających połączeniu, uznać należy za rozstrzygnięcie spełniające kryteria sprawiedliwości i racjonalności w kontekście wyżej wskazanych kryteriów.

Z naprowadzonych wyżej względów Sąd Okręgowy orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.

Uchylono zatem pkt 1 zaskarżonego wyroku mając na uwadze okoliczność, iż z chwilą wydania nowego wyroku łącznego tracą moc jedynie zawarte w poprzednim wyroku łącznym te jego rozstrzygnięcia o połączeniu kar, które objęte zostały nowym wyrokiem łącznym, wydanym w związku z powstałą po wydaniu wyroku łącznego z dnia 17 października 2013r. potrzebą, wynikającą z przesłanek prawnomaterialnych, określonych w art. 85 kk.

Uchylono ponadto pkt 2 wyroku z uwagi na jego omyłkowe umieszczenie w części dyspozytywnej – wszak kary jednostkowe orzeczone wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 3 marca 2011r., w sprawie o sygn. akt III K 1339/10, w ogóle nie podlegały łączeniu, a postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym tego wyroku zostało prawidłowo umorzone.

Uchylono w końcu i pkt 3 orzeczenia - w związku ze stwierdzeniem negatywnej przesłanki procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej, czego konsekwencją stało się umorzenie postępowania w przedmiocie objęcia wyrokiem łącznym kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego we Włoszczowie, sygn. akt II K 90/08, i Sądu Rejonowego w Zabrzu, sygn. akt II K 552/10, w pkt 4 i 5 oraz obciążenie wydatkami w tej części Skarbu Państwa.

W następstwie powyższego rozstrzygnięcia uchylono także pkt 5 zaskarżonego orzeczenia, w którym zawarto zaliczenie okresu rzeczywistego pozbawienia wolności skazanemu na poczet wymierzonej w pkt 3 kary łącznej.

Z powyższych względów nie dostrzegając innych, także nie podniesionych przez skarżącego uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu, Sąd odwoławczy utrzymał wyrok w mocy w pozostałym zakresie.

Z uwagi na fakt niepokrycia przez skazanego kosztów pomocy prawnej udzielonej skazanemu przez wyznaczonego z urzędu obrońcę, Sąd odwoławczy na stosowny wniosek obrońcy zasądził na jego rzecz od Skarbu Państwa wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej minimalnej stawce wynagrodzenia za reprezentowanie strony w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego.

Fakt pozbawienia skazanego wolności był podstawą rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego o zwolnieniu skazanego z obowiązku poniesienia wydatków postępowania odwoławczego, którymi obciążono Skarb Państwa.