Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Świeciu wyrokiem z dnia 18 marca 2014 roku zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda K. J. kwotę 7.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10.04.2013 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo oddalono i zniesiono koszty procesu wzajemnie.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, że powód wystąpił z żądaniem zapłaty kwoty 15.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za śmierć swojego brata w wypadku komunikacyjnym z dnia 22.03.2005 roku.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i kwestionował dopuszczalność w oparciu o przepis art. 446 § 4 kc możliwości żądania zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej. Pozwany kwestionował żądanie także z uwagi na fakt jego zgłoszenia po 9 latach od wypadku, kiedy upłynęła żałoba i nie ma podstaw do stwierdzenia u powoda zaburzenia funkcjonowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że bezsporną okolicznością był fakt śmierci brata powoda D. J. w wypadku komunikacyjnym w dniu 22 marca 2005 roku. Sąd wskazał, że z uwagi na datę tego zdarzenia nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie przepis art. 446 § 4 kc, który wszedł w życie z dniem 03.08.2008 roku. Możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej Sąd dostrzegł w art. 448 kc. Sąd wskazał przy tym na orzeczenia Sądów Apelacyjnych i Sądu Najwyższego. Z przepisu art. 34 ustawy z dnia 22.05.2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze (...), na który powoływał się pozwany, wynika, że pozwany odpowiada nie tylko wobec osoby bezpośrednio poszkodowanego, ale i w określonych wypadkach także wobec osób trzecich.

Sąd Rejonowy uznał, że powód po śmierci brata przeszedł naturalny proces żałoby i nie ma podstaw aby reakcja na śmierć brata była patologiczna. Jednakże, w ocenie Sądu Rejonowego, z okoliczności, że żałoba odczuwana przez powoda miała normalny przebieg, nie wynika, że powód nie doznał krzywdy. Powoda łączyła więź rodzinna ze zmarłym bratem. Dwa lata przed śmiercią D. J. kontakty między braćmi stały się częstsze, gdyż D. J. zamieszkał w gospodarstwie rodziców, którym zarówno zmarły jak i powód pomagali. Powód w tym okresie był rozwiedziony, mieszkał sam. Także wcześniej bracia odwiedzali się wzajemnie i pomagali sobie w razie potrzeby. Powód wspomina brata jako człowieka życzliwego, który nie odmawiał pomocy. Więź między braćmi została nagle zerwana tragiczną śmiercią D. J.. Zmarły był najmłodszym z braci (powód ma obecnie 55 lat), a więc w chwili śmierci był stosunkowo młodym człowiekiem i strata powoda obejmuje wiele lat potencjalnej więzi z bratem. Sąd I instancji miał na uwadze także i to, że powód i D. J. byli od wielu lat samodzielni, mieszkali osobno i każdy z nich miał swoje życie. Zdaniem Sądu Rejonowego zadośćuczynienie w kwocie 7.500 zł za śmierć brata nie stanowi nadmiernego zadośćuczynienia i nie wykracza poza kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia. Na podstawie art. 100 kpc Sąd zniósł wzajemnie koszty postępowania.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, który zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. art. 448 kc w zw. z art. 24 kc oraz przepisu art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze (...). Nadto skarżący zarzucił naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, wskutek uznania za udowodniony fakt, że wskutek śmierci D. J. nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powoda w postaci zerwania więzi emocjonalnej z bratem, które należy chronić przyznaniem zadośćuczynienia oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia w zaskarżonej wysokości.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i oddalenie powództwa oraz o zmianę wyroku w punkcie 3 poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych. Jako wniosek ewentualny pozwany przedstawił żądanie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Okręgowy nie podziela wprawdzie podniesionych w niej zarzutów naruszenia prawa materialnego w sposób wskazany w apelacji, jednak zasadny zarzut naruszenia art. 233 § 1 kc był wystarczający do uwzględnienia apelacji pozwanego.

Nie ma wątpliwości, iż istnieje możliwość dochodzenia zasądzenia zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych na skutek śmierci osoby bliskiej w wypadku komunikacyjnym na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc w okresie przed wprowadzeniem do kodeksu przepisu art. 446 § 4 kc. Na taką interpretację w/w przepisów wskazują liczne orzeczenia Sądu Najwyższego a także sądów powszechnych, które Sąd Okręgowy podziela jako prawidłowe. Można wobec tego uznać, za utrwaloną już linię orzeczniczą dopuszczalność stosowania art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24 kc co do roszczeń o zadośćuczynienie za śmierć osób bliskich na skutek czynu niedozwolonego w okresie przed wejściem w życie przepisu art. 446 § 4 kc tj. przed dniem 03.08.2008 roku.

Poza orzeczeniami Sądu Najwyższego wskazanymi w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazać można szereg innych orzeczeń Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych potwierdzających w/o stanowisko mi.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2011 roku w sprawie II CSK 537/10, z dnia 15.03.2012 roku w sprawie CSK 314/11 oraz wyrokach Sądów Apelacyjnych w Gdańsku z dnia 24.08.2012 roku w sprawie V ACa 646/12, w Krakowie z dnia 06.09.2012 roku w sprawie I ACa 739/12 i w Lublinie z dnia 07.11.2012 roku w sprawie I ACa 488/12.

Sąd Okręgowy nie ma również wątpliwości, że przepis art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze (...), nie ogranicza odpowiedzialności ubezpieczycieli tylko do szkód o charakterze majątkowym. Takie ograniczenie nie wynika z treści tego przepisu i nie da się z niego wyprowadzić. Pozwany w niniejszej sprawie odpowiada za sprawcę szkody a jego odpowiedzialność jest taka sama jak sprawcy z jednym tylko ograniczeniem kwotowym do sumy gwarancyjnej. Wobec powyższego należy uznać za prawidłową argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odnoszącą się do w/w kwestii. Dodatkowo wskazać należy, że Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 roku w sprawie III CZP 93/12 stwierdził, że: „Artykuł 34 ust. 1 ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze (...) - w brzmieniu sprzed 11.2.2012 r. - nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 KC.”

Także drugi z podniesionych w apelacji pozwanego zarzutów naruszenia prawa materialnego jest niezasadny.

Sąd Okręgowy podzielił jednak zarzut podniesiony jako ostatni w apelacji. Z faktu istnienia możliwości domagania się zasądzenia zadośćuczynienia w trybie art. 448 kc nie wynika jeszcze, że w każdym przypadku śmierci na skutek wypadku komunikacyjnego osoby jej bliskie mogą skutecznie zgłosić takie roszczenie. Na podstawie art. 448 kc kompensowana jest krzywda, a więc szkoda niemajątkowa wywołana naruszeniem dobra osobistego, polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach pokrzywdzonego. Wobec tego Sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia w każdym przypadku wyrządzenia krzywdy naruszeniem dobra osobistego.

W niniejszej sprawie powód nie wykazał jednak w ocenie Sądu Okręgowego, iż poniósł krzywdę na skutek śmierci brata, w rozmiarze który nakazywałby jej kompensatę pieniężną za pomocą zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia. Powód na potwierdzenie doznanej krzywdy i jej rozmiarów zaoferował jedynie swoje zeznania, z których nie wynika ani, że był on w szczególnej zażyłości ze zmarłym bratem ani, że doznał dolegliwości psychicznych o istotnym charakterze na skutek jego nagłej śmierci. Z zeznań tych nie wynika również, aby powód doznał traumy mającej istotny wpływ na jego życie czy to bezpośrednio po śmierci brata czy też w okresie późniejszym. Zwykły żal i żałoba po śmierci osoby bliskiej nie uzasadniają jeszcze przyjęcia, iż powód doznał krzywdy w postaci naruszenia dóbr osobistych.

Już tylko na marginesie sprawy wskazać należy, iż Sąd Rejonowy w żaden sposób nie wyjaśnił motywów jakimi się kierował zasądzając tytułem zadośćuczynienia kwotę 7.500 zł a nie w jakiejkolwiek innej okoliczności, być może dlatego, że w toku postępowania dowodnego nie zgromadził okoliczności faktycznych umożliwiających mu dokonanie oceny rozmiaru ewentualnej krzywdy i ustalenie kryteriów jakimi powinien kierować się przyznając zadośćuczynienie, które w każdej tego typu sprawie mają indywidualny charakter.

Wobec powyższego z tych względów należało uwzględnić apelację pozwanego i na mocy art. 386 § 1 kpc oraz art. 448 kc a contrario zmienić zaskarżony wyrok w punktach 1 i 3 i oddalić powództwo.

Na mocy art. 102 kpc Sąd Okręgowy odstąpił od obciążenia powoda kosztami postępowania zarówno przed Sądem I instancji jak i w postępowaniu apelacyjnym. Sąd wziął przy tym pod uwagę szczególny charakter roszczenia, fakt, iż jego uwzględnienie zależało od oceny sądu.