Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2015 r. w Szczecinie

sprawy A. Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 kwietnia 2014 r. sygn. akt VII U 1459/13

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSO del. Ewa Michalska

Sygn. akt III AUa 437/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 maja 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił powodowi A. Ż. prawa do emerytury. Organ rentowy ustalił, iż ubezpieczony udowodnił staż ogólny wynoszący 29 lat, ukończył 60 rok życia, nie jest członkiem OFE, jednak nie udokumentował przynajmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Tu bowiem organ rentowy uwzględnił powodowi okres 3 lat, 4 miesięcy i 19 dni.

Odwołanie wniósł A. Ż.. Podniósł, iż wbrew stanowisku organu rentowego świadczył pracę w warunkach szczególnych będąc zatrudnionym na stanowiskach betoniarza, zbrojarza, cieśli, przy czym prace te świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując przy tym argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 01 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że A. Ż. urodził się(...). Nie jest on członkiem OFE, na dzień 01 stycznia 1999 roku legitymuje się ogólnym stażem pracy wynoszącym ponad 29 lat oraz uwzględnionym przez ZUS okresem pracy w warunkach szczególnych w rozmiarze 3 lat, 4 miesięcy i 19 dni. Organ rentowy uznał bowiem za udowodnione okresy pracy powoda jako okresy pracy w warunkach szczególnych w charakterze cieśli w (...) Spółka z o.o.:

- 27 grudnia 1993 roku - 04 stycznia 1995 roku,

-31 stycznia 1995 roku do 09 czerwca 1995 roku oraz

- 01 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku. Okres ten został zaliczony na podstawie zaświadczenia z dnia 6 września 2004r. o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez (...) Spółka z o.o.

Od dnia 01 września 1968 roku do 30 kwietnia 1980 roku A. Ż. zatrudniony był w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w pełnym wymiarze czasu pracy, pierwotnie w charakterze ucznia zawodu cieśli, następnie – jako cieśla. Przedsiębiorstwo to zajmowało się budową obiektów przemysłowych, hal produkcyjnych, budynków socjalnych. Ubezpieczony był członkiem kilku - kilkunastoosobowej brygady kompleksowej. W skład takiej brygady wchodzili zbrojarze, betoniarze, cieśle, monterzy. Pracownicy takiej brygady wykonywali wszystkie prace konieczne do wykonania na danym etapie budowy. Powód nie miał uprawnień i przygotowania zawodowego do wykonywania innych prac poza pracami ciesielskimi. Składając kwestionariusz osobowy jako zawód wyuczony, zawód wykonywany, specjalność wyuczona, specjalność wykonywana powód wpisał „cieśla”. Od dnia 06 maja 1980 roku do 15 czerwca 1993 roku A. Ż. zatrudniony był w (...) SA w S. w charakterze cieśli. Podobnie jak w u poprzedniego pracodawcy, tak i w (...) powód pracował w brygadach kompleksowych, w skład których wchodzili też pracownicy innych specjalności, czyli zbrojarze czy betoniarze. Pracownicy takiej brygady wykonywali wszystkie prace konieczne do wykonania na danym etapie budowy. Powód nie miał uprawnień i przygotowania zawodowego do wykonywania innych prac pozą pracami ciesielskimi.

Sąd Okręgowy ustalił również, że za ww. okres pracy (od dnia 06 maja 1980 roku do 15 czerwca 1993 roku) (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością archiwizująca akta osobowe pracowników (...) SA w S. wystawiła powodowi w dniu 08 stycznia 2002 roku świadectwo pracy w warunkach szczególnych wskazując, iż praca cieśli wymieniona jest w wykazie A, dział V pozycja 5 załącznika numer 1 do Zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 roku.

Sąd Okręgowy odniósł powyższe ustalenia do treści przepisów z art. 24 ust. 1, art. 32 oraz art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 – tekst jednolity) w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz. 43 ze zm.), w szczególności jego § 4 ust. 1 i § 2 ust. 1 i na tej podstawie zważył, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód podnosił, iż jego praca zarówno w okresie od 1968 - 1980 jak i 1980 - 1993 była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, przy czym na dowód powyższego przedstawił zeznania świadków. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na świadectwo pracy złożone przez A. Ż. za okres 1980-1993 wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jako cieśla w głębokich wykopach, wystawione przez jednostkę archiwizującą—dokumentację pracowniczą byłego (...) SA w S..

Sąd wskazał, że w wykazie A rozporządzenia, w jego dziale V ustawodawca jako prace w warunkach szczególnych w budownictwie i w przemyśle materiałów budowlanych wskazał „roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach”. W ocenie Sądu Okręgowego, już samo to sformułowanie pozwala na zakwestionowanie prawidłowości świadectwa wystawionego przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. za okres pracy powoda w latach 1980 - 1993 w (...) SA w S.. W przekonaniu Sądu I instancji z przeprowadzonego postępowania dowodowego wprost wynika, że A. Ż. nie był pracownikiem zatrudnionym przy robotach wodnokanalizacyjnych oraz przy budowie rurociągów w głębokich wykopach. Powód był pracownikiem branży budowlanej, pracownikiem przedsiębiorstw zajmujących się budową obiektów przemysłowych. Sąd Okręgowy podkreślił, że choć istotnie stanowisko cieśli wymienione jest w zacytowanym przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. zarządzeniu nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 roku (vide Dział V pkt. 1poz. 4) , to jednak stanowisko to musi być ściśle związane z podstawową branżą, do której przynależy, a więc musi być to stanowisko cieśli wykonującego roboty wodnokanalizacyjne lub budującego rurociągi w głębokich wykopach. Sąd ocenił, że postępowanie dowodowe wprost wskazuje, iż powód prac takich nie wykonywał, co w niniejszej sprawie pozostawało poza sporem.

Sąd I instancji po dokonaniu analizy zapisów rozporządzenia z dnia 03 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach stwierdził, że nie występuje tam stanowisko cieśli jako praca świadczona w warunkach szczególnych. Ustawodawca pracy cieśli w katalogu prac w warunkach szczególnych nie zamieścił. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że obecnie powód starał się wykazać, że choć przez oba okresy zatrudnienia w całej jego dokumentacji pracowniczej figuruje jedno tylko stanowisko „cieśla" i to zarówno jako zawód wyuczony, jak i zawód wykonywany, i tylko do wykonywania prac ciesielskich miał przygotowanie zawodowe - to jednakże będąc zatrudnionym tak w (...) jak i (...) wykonywał wszystkie prace, również i te zaliczane do prac w warunkach szczególnych. Mowa tu o pracach zbrojarza czy betoniarza.

Sąd I instancji zaakcentował, że o uprawnieniu do emerytury na podstawie § 2 rozporządzenia decyduje łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie, a nie jego przekonanie, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach. Sąd wyraził przekonanie, iż obniżanie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu występowania w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności fizyczne lub psychiczne), które doprowadzają do wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Prawo do emerytury w wieku niższym - w przeciwieństwie do uprawnień wcześniejszych -nie jest przywilejem, lecz wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Tak więc wymóg posiadania wymaganego okresu zatrudnienia będzie spełniony wtedy, gdy w tym okresie ubezpieczony wykazał się co najmniej 15 latami pracy w szczególnych warunkach wykonywanej za zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, tj. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (zob. wyrok SN z dnia 9 września 1997 roku, II UKN 220/97, OSNAPiUS 1998, nr 13, poz. 403). Sąd dodał, że przepisy prawa ubezpieczenia społecznego mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Tworzą system prawa ścisłego, zamkniętego. Nie mogą być interpretowane rozszerzająco, zwłaszcza przy zastosowaniu wykładni aksjologicznej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 roku, I UK 104/05, M.P.Pr. 2006/4/217).

Sąd Okręgowy odniósł się do zeznań tak ubezpieczonego, jak i przesłuchanych w sprawie świadków, którzy zeznali, że pracowali w kilku-kilkunastoosobowych brygadach kompleksowych i wszyscy pracownicy wykonywali te wszystkie prace, jakie konieczne były do wykonania na danym etapie budowy. Czyli, gdy była potrzeba przygotowywania prętów zbrojeniowych (cięcie, wyginanie), zajmowali się tym wszyscy pracownicy, niezależnie od reprezentowanej przez siebie branży, a czas trwania prac przygotowawczych uzależniony był od tonażu materiałów (np. przez tydzień). Następnie wszyscy członkowie brygady przystępowali do zbrojenia. Po zakończeniu - wszyscy przystępowali do szalowania czy wykonywania prac ciesielskich. Innymi słowy - wszyscy robili wszystko.

O ile rzeczywiście w brygadach kompleksowych istniała taka właśnie organizacja pracy, to Sąd Okręgowy stwierdził, że tak naprawdę żaden z pracujących w niej pracowników nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia z dnia 03 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, a przede wszystkim § 2 tego przepisu. Stosownie do § 2 - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Wykonywanie całego szeregu różnych prac, nawet jeżeli kilka z nich zakwalifikowanych jako prace w warunkach szczególnych nie daje podstaw do zaliczenia danego okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu okręgowego pozostało jednak mało prawdopodobnym, by pracodawca generalnie zgadzał się na taką organizacje pracy w brygadzie, jeśli wziąć pod uwagę odpowiedzialność zakładu za ewentualne szkody wyrządzone wskutek niefachowo wykonanych czynności. Z zeznań świadków wynika, iż każdy z nich miał określoną specjalizację: R. N. był monterem konstrukcji żelbetowych. S. S. to zbrojarz. J. C. to zbrojarz - betoniarz. O ile pracownicy mogli sobie wzajemnie pomagać, o ile zaszła taka konieczność, to jednak fakt zgromadzenia przez pracodawcę w jednym zespole fachowców różnych branż wskazuje na zamiar i wolę pracodawcy powierzenia wykonania danych czynności osobie mającej do tego najlepsze przygotowanie. Czyli cieśla odpowiedzialny był za roboty ciesielskie, zbrojarz - za zbrojarskie, betoniarz odpowiadał za prace betoniarskie, podobnie za montaż odpowiadał monter konstrukcji stalowych. Dodatkowym argumentem przemawiającym za przyjęciem takiego stanowiska jest bardzo wyraźne określenie zawodu ubezpieczonego w całej jego dokumentacji pracowniczej. Z żadnego dokumentu nie wynika bowiem, by A. Ż. w trakcie zatrudnienia robił co innego, niż był cieślą. Tak więc Sąd Okręgowy nie negując faktu, iż faktycznie pewne prace wymienione w rozporządzeniu były przez powoda w ramach zawodowych obowiązków i pomocy kolegom świadczone, to niepodobna uznać, by były one wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie chodzi wszak o prace świadczone jedynie okresowo, przez kilka godzin dziennie lub kilka dni w tygodniu, ale o pracę świadczoną faktycznie codziennie, w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym przez pracownika stanowisku. Stanowisko takie zostało także potwierdzone przez Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 10 marca 2009 roku (sygn. akt I UK 212/08, opubl. LEX nr 485198), stwierdził, że warunkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach jest wykonywanie pracy w szczególnym charakterze jedynie w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd I instancji oceniając, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdził stanowiska powoda, że będąc zatrudnionym na stanowisku cieśli stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace zakwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych. A zatem zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzeczniczym nie korzysta z uprawnienia do emerytury przy niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, ze wykonywał pracę w szczególnych warunkach i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Tak argumentując Sąd Okręgowy oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając wyżej opisany wyrok w całości. Podniósł zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, polegający na nieprawidłowym uznaniu, że wnioskodawca w okresie od dnia 1 września 1968 roku do dnia 30 kwietnia 1980 roku oraz od dnia 6 maja 1980 roku do dnia 15 czerwca 1993 roku nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, chociaż z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności z zeznań wnioskodawcy oraz przesłuchanych świadków wynika, że wnioskodawca w powołanym wyżej okresie stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace w warunkach szczególnych. W oparciu o powyższy zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uwzględnienie odwołania w całości i zmianę decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 10 maja 2013 roku przez przyznanie prawa do emerytury oraz obciążenie strony przeciwnej kosztami postępowania przed Sądem II Instancji, w tym kosztami zastępstwa procesowego pełnomocnika wnioskodawcy według norm przepisanych, o ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania. Motywując swe stanowisko apelujący wskazał, że z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika w sposób jasny, czy Sąd uznał zeznania świadków oraz wnioskodawcy za wiarygodne, czy też nie.

Zdaniem skarżącego, wbrew ustaleniom poczynionym przez Sąd I Instancji, wnioskodawca w latach 1968-1980 oraz 1980-1993 wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prace w szczególnych warunkach. W opinii apelującego wykonując prace w ramach brygad kompleksowych, pomimo formalnego zatrudnienia go na stanowisku cieśli, faktycznie wykonywał także inne prace, w tym prace zbrojarza i betoniarza. Praca brygad kompleksowych przy budowie obiektów przemysłowych, hal produkcyjnych itp. polegała bowiem na tym, że pracownicy wchodzący w ich skład, niezależnie od stanowisk, na jakich byli zatrudnieni, faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywali wszystkie prace, w tym prace cieśli, zbrojarza, betoniarza i montera. A. Ż. podniósł, że wbrew stanowisku Sądu I Instancji, wszyscy członkowie brygad kompleksowych wykonywali prace w warunkach szczególnych, gdyż nie da się rozdzielić, choćby teoretycznie i na potrzeby niniejszego procesu, czasu (dni, godzin pracy, czy innych okresów), w których poszczególni pracownicy wykonywali poszczególne czynności. W ocenie skarżącego, pracownik, który nie ma wpływu na przyjętą u danego pracodawcy organizację pracy, nie może ponosić negatywnych konsekwencji wynikających z trudności (faktycznej niemożności) w zakresie precyzyjnego ustalenia, jaką konkretnie pracę danego dnia i o danej godzinie wykonywał.

W odpowiedzi na apelację ZUS Oddział w S. wniósł o jej oddalenie w całości, podtrzymał swe dotychczasowe stanowisko i ocenił działania Sądu I instancji jako wszechstronne, prawidłowe i zgodne z przepisami prawa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie jest zasadna.

Ubezpieczony nie wykazał przesłanki legitymowania się okresem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach dla uzyskania prawa do emerytury z tego tytułu. Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach, jest pracownik zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne bądź otoczenia, lecz uregulowania omawianego artykułu nie precyzują szczegółowych przesłanek nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Natomiast art. 32 ust. 4 ustawy odsyła w tej materii do dotychczasowych przepisów, którymi są przepisy rangi ustawy lub wydane na mocy delegacji ustawowej (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01, OSNP 2002 Nr 10, poz. 243). Aktem prawnym normującym tę problematykę jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy § 2 ust. 1, § 3 i § 4 ust. 1 rozporządzenia kreują zaś dla pracownika, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, następujące przesłanki nabycia prawa do przedmiotowego świadczenia:

1) osiągnięcie wieku emerytalnego, wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia, określonego w odniesieniu do kobiet na 20 lat a do mężczyzn na 25 lat i

3) legitymowanie się co najmniej 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

W bogatym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wspomnianego załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w tymże rozporządzeniu. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10). Praca cieśli nie jest tam w żadnym miejscu wymieniona, a zatem nie jest to praca w szczególnym charakterze lub szczególnych warunkach.

Jednocześnie ze świadectwa pracy z dnia 29 kwietnia 1980 r. wystawionego przez pracodawcę (...) w S. wynika, iż ubezpieczony od dnia 29.04.1968 r. do 30.04.1980 r. wykonywał pracę jako cieśla. Z kolei ze świadectwa pracy wystawionego w dniu 8.01.2002r. przez (...) Sp. z o.o. wynika, że ubezpieczony w okresie od 6.05.1980r. do 15.06.1993r. również był zatrudniony jako cieśla (to drugie świadectwo pracy zostało wystawione na podstawie dokumentów przejętych z (...)).

Określenie pracy cieśli jako wykonywanej w szczególnych warunkach z powołaniem się na wymienienie tego stanowiska w załączniku Nr 1 do Zarządzenia Nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki (świadectwo pracy wystawione przez (...) Sp. z o.o. k. 8 plik I) czy z powołaniem się na wykaz A Dział V punkt 2 pozycja 4 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1.07.1983r. (zaświadczenie z 6.09.2004r. karta 17 plik 1) nie może powodować żadnych skutków prawnych.

Wymienienie przytoczonego stanowiska pracy wyłącznie w akcie resortowym, bez jakiegokolwiek odniesienia do stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach ujętych w jednym z działów wykazu A - załącznika do powoływanego powyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oznacza, że praca ta nie jest pracą, o której mowa w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach. Tak więc wymienienie pracy cieśli, wyłącznie w akcie niższego rzędu (zarządzeniu Ministra), którego treść wykracza poza upoważnienie i pozostaje bez związku z jego przepisami, traktowanymi jako "przepisy dotychczasowe" - nie wywołuje skutków przewidzianych w art. 32 ust. 1 ustawy, zastrzeżonych dla rozporządzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 Nr 22, poz. 392, z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005 Nr 11, poz. 161, z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08 i z dnia 10 lutego 2009 r., II UK 199/08, niepublikowane). W konsekwencji bezzasadny jest wniosek apelującego sprowadzony do tezy, że wykonywanie pracy na stanowiskach niewymienionych w załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., a tylko w wykazach resortowych, jest wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 32 ustawy.

Przyjąć zatem należy, że sporne okresy zatrudnienia ubezpieczonego w (...) oraz (...) SA zgodnie z treścią świadectwa pracy, nie mogą zostać uznane za pracę w warunkach narażających zdrowie ubezpieczonego na szkodliwe czynniki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony z wykształcenia jest cieślą budowlanym i zatrudniony był jako cieśla. Zatrudniony był w branży budowlanej.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach w Dziale V wymienia prace w szczególnych warunkach wykonywane w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Są to prace następujące:

1. Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach

2. Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych

3. Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych

4. Prace zbrojarskie i betoniarskie

5. Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości

6. Prace malarskie konstrukcji na wysokości

7. Prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda - ląd

8. Prace cykliniarskie

9. Prace dekarskie

10. Prace kamieniarskie

11. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych

12. Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych

13. Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowaniem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne

14. Prace przy produkcji cementu

15. Prace przy produkcji betonu kruszywowego

16. Prace przy produkcji wapna

17. Prace przy produkcji gipsu półmokrego

18. Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń

19. Prace przy produkcji wyrobów ze szkła kryształowego

20. Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie masy dolomitowej

21. Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych.

W Dziale V nie są wymienione prace cieśli budowlanego.

Wykazywanie pracy ciesli jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w górnictwie lub energetyce również jest nieprawidłowe.

W Dziale I (w górnictwie) wymienione są:

1. Prace pod ziemią

2. Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzkowego, anhydrytu i gipsu

3. Wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydobywanie ropy naftowej i gazu

4. Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody

5. Przeróbka mechaniczna węgla

6. Produkcja brykietów z węgla

7. Prace na oddziałach prażalni łupków

8. Prace na zwałowiskach górniczych, hutniczych i elektrociepłowniczych.

Z kolei w Dziale II. (w energetyce) wymienione są prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych.

W działach I i II również nie są wymienione prace cieśli.

Praca ubezpieczonego polegała na montażu konstrukcji drewnianych na wysokości, wykonywaniu form i deskowań drewnianych przeznaczonych do konstrukcji betonowych i żelbetowych, wykonywaniu szalunków (konstrukcji z drewna i drewnopodobnych), które były następnie wypełnione betonem. Prace te były wykonywane i na wysokości i w wykopach. Charakter tej pracy nie jest tożsamy z opisanym w punkcie 6 Działu V zakresem prac - prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości ani z pracami wymienionymi w punkcie 1 – roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach. Wymienienie pracy cieśli wyłącznie w akcie niższego rzędu w zarządzeniu resortowym przy braku tego stanowiska w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. pozostaje obecnie bez wpływu na prawo do emerytury.

Tym samym Sąd Apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonego.

W judykaturze Sądu Najwyższego podkreśla się jednolicie, że przewidziane w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022). Podzielając takie rozumienie instytucji emerytury z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach, należy stwierdzić, że wyłącznie takie czynności pracownicze, które są wykonywane w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, kwalifikują pracę jako wykonywaną w szczególnych warunkach. Znaczące są przy tym są stopień uciążliwości owych czynników oraz wymagania wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Jedynie jeśli czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu. Z uwagi na wyjątkowość regulacji wykonywanie pracy w warunkach szczególnych nie może zostać tylko uprawdopodobnione, ale musi zostać wykazane w sposób niezbity i nie budzący jakichkolwiek wątpliwości. Dokonując oceny materiału dowodowego sprawy trzeba mieć na uwadze, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień lub wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga zawsze dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 9 stycznia 1998 r., II UK 440/97). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych nie jest co prawda dokumentem abstrakcyjnym, w tym znaczeniu, że treści z niego wynikające choćby były wątpliwe w świetle innych dowodów, należy bezwarunkowo przyjmować za prawdziwe. Podobnie jak inne dowody, podlega ono weryfikacji co do zgodności z prawdą w kontekście całokształtu materiału dowodowego, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tym samym brak takiego świadectwa nie wyklucza wykazania okresów pracy w warunkach szczególnych za pomocą innych dowodów. Jednak dowody te muszą być pełne i precyzyjne (jak choćby dokumentacja pracownicza w postaci umów, angaży, list płac).

Istotne jest, aby na ich podstawie możliwe było pewne ustalenie przesłanki określonej w rozporządzeniu (§ 2 ust. 1), to jest że praca na tak określonym stanowisku, związanym ze szkodliwymi czynnikami dla zdrowia była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy i stale. W razie przeprowadzenia w zasadzie wyłącznie dowodów z zeznań świadków, nie mogą one, choćby ze względu na znaczny upływ czasu, stanowić wystarczająco pewnego źródła dla rekonstrukcji faktów o rodzaju zatrudnienia, warunkach pracy i płacy oraz pozostałych niezbędnych okoliczności, w szczególności, gdy dotychczas przedłożone dokumenty takowych nie potwierdzają, a zeznania świadków obarczone są znacznym stopniem ogólnikowości.

Uwzględniając powyższe, Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił zgromadzone w postępowaniu dokumenty pracownicze, które wyraźnie podważają twierdzenia skarżącego. Co do spornych okresów zatrudnienia, Sąd Apelacyjny dostrzega że zachowała się cała dokumentacja pracownicza, w tym życiorys, skierowanie do pracy, umowy o pracę, angaże, świadectwo pracy. Żaden z tych dokumentów nie potwierdza jednak, aby ubezpieczony w spornym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał wyłącznie prace spawacza lub betoniarza. Przeciwnie, wskazywane jest wyłącznie stanowisko cieśli.

W aktach osobowych z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w S. znajdują się następujące dokumenty: świadectwo pracy z 29.04.1980r. (cieśla), karta obiegowa zmiany (cieśla), karta pracownika (cieśla), kwestionariusz osobowy (cieśla), odpis świadectwa ukończenia Zasadniczej Szkoły (...) (cieśla budowlany), zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp – 7 cieśla).

Z kolei w aktach osobowych z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w S. znajdują się następujące dokumenty: umowa o pracę na budowie eksportowej z 27.04.1990r. (oraz aneksy do umowy i rozliczenie końcowe (cieśla), świadectwo pracy z 14.06.1993r. (cieśla), karta obiegowa zmiany z 14.06.1993r. (cieśla), umowa o pracę z dnia 16.06.1993r., kwestionariusz osobowy (cieśla), życiorys z 30.04.1980r. (cieśla), skierowanie na zbadanie stanu zdrowia z 9.07.1982r. (cieśla), „podkładka do opinii” z 9.07.1982r. (zatrudniony od 6.05.1980r. w charakterze cieśli i pełniący obowiązki brygadzisty), skierowanie do pracy z 2.05.1980r. (cieśla) wraz z wnioskiem o przyjęcie do pracy z 25.02.1980r. (jako cieśla), umowa o prace z 5.05.1980r. (cieśla), karta obiegowa zmiany z 5.05.1980r. (cieśla), umowa z brygadzistą – dodatkowa umowa o pracę z 14.11.1980r. (cieśla), wniosek z 14.11.1980r. o przyznaniu dodatku brygadzistowskiego dla wnioskodawcy, który „przejął obowiązki brygadzisty grupy ciesielskiej”, umowa z brygadzistą od 1.06.1980r., angaż z 10.11.1980r. (cieśla), pismo z 5.03.1981r. (cieśla), wniosek z 9.02.1981r. o „zaliczenie okresu pracy w (...) od roku 1968r. – w zawodzie cieśli”, zaświadczenie kwalifikacyjne z 3.04.1981r. (cieśla), umowa z brygadzistą z 1.01.1982r. (cieśla), wniosek o przyznanie dodatku brygadzistowskiego z 6.04.1982r. za prowadzenie brygady ciesielskiej, pismo z 26.02.1985r. (cieśla), wniosek o przeszeregowanie z 3.05.1985r. (wskazano, że pracuje od 6.05.1980r. w charakterze cieśli i posiada wykształcenie zawodowe w zawodzie cieśli), dodatkowa umowa o pracę z brygadzistą z 1 maja 1985r. (cieśla), wniosek o dodatek brygadzistowski z 2.05.1985r. (cieśla), angaż z 29.01.1986r. (cieśla), angaż z 20.07.1987r. (cieśla), dokumenty dotyczące zatrudnienia w Libii (cieśla), angaż z 12.08.1988r. (cieśla), z 27.02.1989r. (cieśla), angaż z 8.02.1990r. (cieśla).

Powyższe dokumenty jednoznacznie wskazują na rodzaj pracy wykonywanej przez ubezpieczonego.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny podkreśla, że organ rentowy – mając na uwadze powyższe okoliczności – nie powinien zaliczać ubezpieczonemu okresów od 27.12.1993r. do 4.01.1995r., od 31.01.1995r. do 9.06.1995r. oraz od 1.01.1997r. do 31.12.1998r. na podstawie zaświadczenia z 6.09.2004r. wystawionego przez (...) Sp. z o.o. wskazującego na stanowisko cieśli jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach wykazanej w wykazie stanowiącym załącznik do Zarządzenia Nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 kpc.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSO del. Ewa Michalska