II UK 88/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-07-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II UK 88/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku E. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 listopada 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 18 października 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 18 października 2007 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy E. Z. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w L. z dnia 26 października 2006 r. w sprawie przeciwko Zakładowi
2
Ubezpieczeń Społecznych o wcześniejszą emeryturę, podzielając ustalenia
faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji i ich prawną ocenę, według
której wnioskodawca nie wypełnił przesłanek określonych w art. 32 w związku z art.
46 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.)
oraz § 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) dla przyznania
dochodzonego świadczenia.
W świetle ustaleń faktycznych, wnioskodawca w dniu 21 kwietnia 2006 r. (a
więc po ukończeniu 55 lat - urodził się 4 kwietnia 1951 r.), złożył w organie
rentowym wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury, wykazując ogólny staż
ubezpieczeniowy w wymiarze 29 lat 4 miesiące i 29 dni okresów składkowych oraz
10 miesięcy i 7 dni okresów nieskładkowych. Przedstawił świadectwo pracy z
KGHM Polska Miedź S.A. potwierdzające wykonywanie pracy transporterowego
(operator ciągu transportu wsadu) wymienionej w wykazie B dział IV, w okresie od
18 września 1971 r. do 13 listopada 1971 r., oraz świadectwa potwierdzające
wykonywanie pracy murarza pieców przemysłowych ujętej w wykazie A dział XIV
poz. 10 załącznika do rozporządzenia - z B.-R. w okresach od 3 marca 1976 r. do 5
listopada 1984 r. oraz od 1 lipca 1985 r. do 31 maja 1989 r., a także z PPU U. od 1
czerwca 1989 r. do 31 marca 1991 r. Organ rentowy wyliczył łączny (z wykazu A i B)
okres pracy w warunkach szczególnych 14 lat i 7 miesięcy. Wnioskodawca od 18
sierpnia 2004 r. i nadal pracuje w spółce R. w G. na stanowisku murarza pieców
przemysłowych.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ustalony w sprawie stan faktyczny, poddany
ocenie przez Sąd pierwszej instancji, nie dawał podstaw do przyznania prawa do
wcześniejszej emerytury. Sąd drugiej instancji, nie kwestionując ustaleń co do
okresów zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach, zauważył, że
obydwa okresy pracy (wskazane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze) nie mogą być zliczone, ponieważ
3
odnośnie do każdego z nich przepisy wymienionego rozporządzenia stosują
odmienne kryteria nabycia uprawnień do emerytury.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik wnioskodawcy i
zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2, 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz naruszenie
przepisów postępowania - art. 233 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c., wniósł o jego
uchylenie w całości jak i uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego
w L. i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,
wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i stąd podlega
oddaleniu.
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania, bądź jeśli okażą się on bezzasadny.
Przedstawionych w skardze zarzutów naruszenia przepisów postępowania
nie można uznać za zasadne. Na wstępie i w związku z zarzutami skargi
odnoszącymi się naruszenia przepisów postępowania, trzeba przypomnieć, że Sąd
Najwyższy, jako sąd kasacyjny, jest sądem prawa, a nie sądem faktu, w związku z
tym podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). W wyroku z dnia 26 kwietnia 2006 r., V
CSK 11/2006 (niepublikowany), Sąd Najwyższy wskazał, że powołany wyżej
przepis wprawdzie nie wskazuje expressis verbis konkretnych przepisów, których
naruszenie, w związku z ustalaniem faktów i przeprowadzaniem oceny dowodów,
nie może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną,
nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje on art. 233 k.p.c., który określa kryteria
oceny wiarygodności i mocy dowodów. Podzielając ten pogląd, można więc tylko
ogólnie zauważyć, że Sąd Apelacyjny, nie kwestionując ustaleń faktycznych
4
dokonanych przez Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów postępowania, a
tym bardziej nie można mówić o takim naruszeniu tych przepisów, które mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Także powołane w zarzutach skargi –
naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., określającego wymogi, jakim powinno odpowiadać
uzasadnienie wyroku, nie jest zasadne. Pomijając nawet, że w rozpoznawanej
sprawie, uzasadnienie tego zarzutu sprowadza się do zakwestionowania ustaleń
faktycznych, będących podstawą rozstrzygnięcia, trzeba przypomnieć, że zarzut
naruszenia tego przepisu może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi
kasacyjnej tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie posiada
wszystkich koniecznych elementów bądź zawiera tak oczywiste braki, które
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną (por. wyrok SN z dnia 27 marca 2008 r., II CSK
315/07 - LEX nr 390105).
W tych warunkach, jako wiążące Sąd Najwyższy w postępowaniu
kasacyjnym, jest ustalenie, że wnioskodawca, nie wykazując dziesięcioletniego
okresu pracy wymienionej w wykazie B załącznika do rozporządzenia (wykazał
jedynie niespełna dwa miesiące), nie spełnił przesłanek warunkujących nabycie
prawa do emerytury w niższym wieku. Wiążące jest również ustalenie, że
wnioskodawca wykazał ponad piętnastoletni okres pracy w charakterze murarza
pieców przemysłowych określonego w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nie
spełnił jednak warunku osiągnięcia wieku (60 lat), co skutkuje brakiem spełnienia
warunków do uzyskania prawa do dochodzonego świadczenia.
Przepis art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed
dniem 1 stycznia 1949 r., zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1, czyli w
wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa,
za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników
zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym
stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne i innych. Wykazy stanowisk, w których praca była
wykonywana w warunkach szczególnych zawarto w rozporządzeniu Rady Ministrów z
5
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
W uchwale z dnia 13 lutego 2002 r. III ZP 30/01 (OSNP 2002/10/243), Sąd
Najwyższy stwierdził, że: „(...) pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach
są - bez względu na status własnościowy pracodawcy - prace wymienione w § 4-8a
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze”, nie budzi zatem wątpliwości, że wiek emerytalny,
rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom
wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustala się
na podstawie przepisów rozporządzenia. Należy też zwrócić uwagę, że Trybunał
Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 czerwca 2004 r. P 17/03 (OTK-A
2004/6/57) stwierdził, że: „Zachowały ( …) moc przepisy § 4-8a określające wiek
emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników
wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do
rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki
przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a
ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis
§ 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na
zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.” Nie
budzi więc wątpliwości, że mający zastosowanie w niniejszej sprawie przepis § 7
rozporządzeniu należy do przepisów dotychczasowych w rozumieniu art. 32 ust. 4
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który zachował – według wykładni TK
– moc obowiązującą.
Wymieniony w skardze kasacyjnej § 8 tego rozporządzenia, stanowi, że
pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w
dziale IV wykazu B, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące
warunki: osiągnął wiek emerytalny, wynoszący 50 lat dla kobiet i 55 lat dla
mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 10 lat wykonywał
prace wymienione w dziale IV wykazu B. Jest więc oczywiste, że wnioskodawca nie
6
spełnił warunków wymaganych omawianym przepisem, ponieważ prace
wymienione w dziale IV wykazu B wykonywał przez 1 miesiąc i 26 dni. Z kolei dla
nabycia prawa do emerytury z tytułu 15 lat pracy w warunkach wymienionych w
wykazie A, wymagany jest dla mężczyzny wiek 60 lat, którego wnioskodawca
jeszcze nie osiągnął (§ 4 rozporządzenia).
Przepisy § 7 i 8 rozporządzenia, nie przewidują możliwości zaliczenia do
okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w dziale IV
wykazu B innych okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a
zaliczenie innego zatrudnienia jest możliwe, jeżeli okres pracy w warunkach
wymienionych w tym dziale wynosił bądź co najmniej 10 lat (§ 8 pkt 2) bądź co
najmniej 20 lat (§ 8a pkt 2). Taka możliwość przewidziana jest wprawdzie w
przepisie § 4 ust. 3 rozporządzenia, jednakże przepis ten, obok 15-letniego okresu
pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A (lub łącznie z
okresami pracy i służby wymienionych w § 5-10 rozporządzenia) przewiduje dla
mężczyzny wiek emerytalny 60 lat, którego to warunku wnioskodawca nie spełnił.
W tym miejscu i w związku z zarzutem skargi, że Sąd nie uwzględnił wykazu
prac uprawniających do emerytury w niższym wieku wymienionych w załączniku nr
2 do zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca
1985 r., zmienionego zarządzeniem nr 28 Ministra Przemysłu z dnia 8 grudnia 1988
r., oraz stanowiska Huty Miedzi „G.” i Huty Miedzi „L.”, określających że do prac
wykonywanych bezpośrednio przy produkcji miedzi, zalicza się prace murarza
pieców i urządzeń przemysłowych, uprawniających do emerytury po ukończeniu 55
lat, należy wskazać, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20
października 2005 r., I UK 41/05 (OSNP 2006/19-20/306), wykonywanie pracy na
stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w
wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie uprawnia do
uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
7
Należy pamiętać, że tzw. wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego
systemu świadczeń emerytalnych „instytucją" wyjątkową, określającą szczególne
uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu
pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego
rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady
powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru
zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej (por.
wyrok z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06 M.P.Pr. 2007/6/316).
Skład orzekający podziela także stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w
wyroku z dnia 8 lutego 2002 r., II UKN 53/01 (OSNP nr 23, poz. 576), według
którego „przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest możliwe
zliczenie okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze wymienionych odrębnie w wykazie A i w wykazie B, stanowiących
załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze”.
Z tych wszystkich względów, podzielając stanowisko zawarte w
zaskarżonym wyroku, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekł jak w
sentencji.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z wniosku E. Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 listopada 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 18 października 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 18 października 2007 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy E. Z. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w L. z dnia 26 października 2006 r. w sprawie przeciwko Zakładowi
2
Ubezpieczeń Społecznych o wcześniejszą emeryturę, podzielając ustalenia
faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji i ich prawną ocenę, według
której wnioskodawca nie wypełnił przesłanek określonych w art. 32 w związku z art.
46 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.)
oraz § 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) dla przyznania
dochodzonego świadczenia.
W świetle ustaleń faktycznych, wnioskodawca w dniu 21 kwietnia 2006 r. (a
więc po ukończeniu 55 lat - urodził się 4 kwietnia 1951 r.), złożył w organie
rentowym wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury, wykazując ogólny staż
ubezpieczeniowy w wymiarze 29 lat 4 miesiące i 29 dni okresów składkowych oraz
10 miesięcy i 7 dni okresów nieskładkowych. Przedstawił świadectwo pracy z
KGHM Polska Miedź S.A. potwierdzające wykonywanie pracy transporterowego
(operator ciągu transportu wsadu) wymienionej w wykazie B dział IV, w okresie od
18 września 1971 r. do 13 listopada 1971 r., oraz świadectwa potwierdzające
wykonywanie pracy murarza pieców przemysłowych ujętej w wykazie A dział XIV
poz. 10 załącznika do rozporządzenia - z B.-R. w okresach od 3 marca 1976 r. do 5
listopada 1984 r. oraz od 1 lipca 1985 r. do 31 maja 1989 r., a także z PPU U. od 1
czerwca 1989 r. do 31 marca 1991 r. Organ rentowy wyliczył łączny (z wykazu A i B)
okres pracy w warunkach szczególnych 14 lat i 7 miesięcy. Wnioskodawca od 18
sierpnia 2004 r. i nadal pracuje w spółce R. w G. na stanowisku murarza pieców
przemysłowych.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ustalony w sprawie stan faktyczny, poddany
ocenie przez Sąd pierwszej instancji, nie dawał podstaw do przyznania prawa do
wcześniejszej emerytury. Sąd drugiej instancji, nie kwestionując ustaleń co do
okresów zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach, zauważył, że
obydwa okresy pracy (wskazane w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze) nie mogą być zliczone, ponieważ
3
odnośnie do każdego z nich przepisy wymienionego rozporządzenia stosują
odmienne kryteria nabycia uprawnień do emerytury.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik wnioskodawcy i
zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2, 7 i 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz naruszenie
przepisów postępowania - art. 233 § 1 w związku z art. 328 § 2 k.p.c., wniósł o jego
uchylenie w całości jak i uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego
w L. i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,
wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw i stąd podlega
oddaleniu.
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera
zarzutu naruszenia przepisów postępowania, bądź jeśli okażą się on bezzasadny.
Przedstawionych w skardze zarzutów naruszenia przepisów postępowania
nie można uznać za zasadne. Na wstępie i w związku z zarzutami skargi
odnoszącymi się naruszenia przepisów postępowania, trzeba przypomnieć, że Sąd
Najwyższy, jako sąd kasacyjny, jest sądem prawa, a nie sądem faktu, w związku z
tym podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów
lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). W wyroku z dnia 26 kwietnia 2006 r., V
CSK 11/2006 (niepublikowany), Sąd Najwyższy wskazał, że powołany wyżej
przepis wprawdzie nie wskazuje expressis verbis konkretnych przepisów, których
naruszenie, w związku z ustalaniem faktów i przeprowadzaniem oceny dowodów,
nie może być przedmiotem zarzutów wypełniających drugą podstawę kasacyjną,
nie ulega jednak wątpliwości, że obejmuje on art. 233 k.p.c., który określa kryteria
oceny wiarygodności i mocy dowodów. Podzielając ten pogląd, można więc tylko
ogólnie zauważyć, że Sąd Apelacyjny, nie kwestionując ustaleń faktycznych
4
dokonanych przez Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów postępowania, a
tym bardziej nie można mówić o takim naruszeniu tych przepisów, które mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Także powołane w zarzutach skargi –
naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., określającego wymogi, jakim powinno odpowiadać
uzasadnienie wyroku, nie jest zasadne. Pomijając nawet, że w rozpoznawanej
sprawie, uzasadnienie tego zarzutu sprowadza się do zakwestionowania ustaleń
faktycznych, będących podstawą rozstrzygnięcia, trzeba przypomnieć, że zarzut
naruszenia tego przepisu może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi
kasacyjnej tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie posiada
wszystkich koniecznych elementów bądź zawiera tak oczywiste braki, które
uniemożliwiają kontrolę kasacyjną (por. wyrok SN z dnia 27 marca 2008 r., II CSK
315/07 - LEX nr 390105).
W tych warunkach, jako wiążące Sąd Najwyższy w postępowaniu
kasacyjnym, jest ustalenie, że wnioskodawca, nie wykazując dziesięcioletniego
okresu pracy wymienionej w wykazie B załącznika do rozporządzenia (wykazał
jedynie niespełna dwa miesiące), nie spełnił przesłanek warunkujących nabycie
prawa do emerytury w niższym wieku. Wiążące jest również ustalenie, że
wnioskodawca wykazał ponad piętnastoletni okres pracy w charakterze murarza
pieców przemysłowych określonego w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nie
spełnił jednak warunku osiągnięcia wieku (60 lat), co skutkuje brakiem spełnienia
warunków do uzyskania prawa do dochodzonego świadczenia.
Przepis art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, że ubezpieczonym urodzonym przed
dniem 1 stycznia 1949 r., zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1, czyli w
wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa,
za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników
zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym
stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne i innych. Wykazy stanowisk, w których praca była
wykonywana w warunkach szczególnych zawarto w rozporządzeniu Rady Ministrów z
5
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
W uchwale z dnia 13 lutego 2002 r. III ZP 30/01 (OSNP 2002/10/243), Sąd
Najwyższy stwierdził, że: „(...) pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach
są - bez względu na status własnościowy pracodawcy - prace wymienione w § 4-8a
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze”, nie budzi zatem wątpliwości, że wiek emerytalny,
rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom
wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustala się
na podstawie przepisów rozporządzenia. Należy też zwrócić uwagę, że Trybunał
Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 czerwca 2004 r. P 17/03 (OTK-A
2004/6/57) stwierdził, że: „Zachowały ( …) moc przepisy § 4-8a określające wiek
emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników
wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do
rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki
przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a
ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis
§ 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na
zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.” Nie
budzi więc wątpliwości, że mający zastosowanie w niniejszej sprawie przepis § 7
rozporządzeniu należy do przepisów dotychczasowych w rozumieniu art. 32 ust. 4
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który zachował – według wykładni TK
– moc obowiązującą.
Wymieniony w skardze kasacyjnej § 8 tego rozporządzenia, stanowi, że
pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w
dziale IV wykazu B, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące
warunki: osiągnął wiek emerytalny, wynoszący 50 lat dla kobiet i 55 lat dla
mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 10 lat wykonywał
prace wymienione w dziale IV wykazu B. Jest więc oczywiste, że wnioskodawca nie
6
spełnił warunków wymaganych omawianym przepisem, ponieważ prace
wymienione w dziale IV wykazu B wykonywał przez 1 miesiąc i 26 dni. Z kolei dla
nabycia prawa do emerytury z tytułu 15 lat pracy w warunkach wymienionych w
wykazie A, wymagany jest dla mężczyzny wiek 60 lat, którego wnioskodawca
jeszcze nie osiągnął (§ 4 rozporządzenia).
Przepisy § 7 i 8 rozporządzenia, nie przewidują możliwości zaliczenia do
okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w dziale IV
wykazu B innych okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a
zaliczenie innego zatrudnienia jest możliwe, jeżeli okres pracy w warunkach
wymienionych w tym dziale wynosił bądź co najmniej 10 lat (§ 8 pkt 2) bądź co
najmniej 20 lat (§ 8a pkt 2). Taka możliwość przewidziana jest wprawdzie w
przepisie § 4 ust. 3 rozporządzenia, jednakże przepis ten, obok 15-letniego okresu
pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A (lub łącznie z
okresami pracy i służby wymienionych w § 5-10 rozporządzenia) przewiduje dla
mężczyzny wiek emerytalny 60 lat, którego to warunku wnioskodawca nie spełnił.
W tym miejscu i w związku z zarzutem skargi, że Sąd nie uwzględnił wykazu
prac uprawniających do emerytury w niższym wieku wymienionych w załączniku nr
2 do zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca
1985 r., zmienionego zarządzeniem nr 28 Ministra Przemysłu z dnia 8 grudnia 1988
r., oraz stanowiska Huty Miedzi „G.” i Huty Miedzi „L.”, określających że do prac
wykonywanych bezpośrednio przy produkcji miedzi, zalicza się prace murarza
pieców i urządzeń przemysłowych, uprawniających do emerytury po ukończeniu 55
lat, należy wskazać, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20
października 2005 r., I UK 41/05 (OSNP 2006/19-20/306), wykonywanie pracy na
stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w
wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie uprawnia do
uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
7
Należy pamiętać, że tzw. wcześniejsza emerytura jest dla powszechnego
systemu świadczeń emerytalnych „instytucją" wyjątkową, określającą szczególne
uprawnienia. Zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu
pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze wyłącza możliwość jego
rozszerzania w procesie stosowania prawa. Możliwość odstępstwa od zasady
powszechnej - zwłaszcza ze względu na przesłankę szczególnego charakteru
zatrudnienia - pozostaje atrybutem władzy ustawodawczej, a nie sądowniczej (por.
wyrok z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06 M.P.Pr. 2007/6/316).
Skład orzekający podziela także stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w
wyroku z dnia 8 lutego 2002 r., II UKN 53/01 (OSNP nr 23, poz. 576), według
którego „przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest możliwe
zliczenie okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze wymienionych odrębnie w wykazie A i w wykazie B, stanowiących
załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze”.
Z tych wszystkich względów, podzielając stanowisko zawarte w
zaskarżonym wyroku, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c., orzekł jak w
sentencji.