Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Jacek Matusik

Sędziowie: SO Anna Zawadka (spr.)

SR del. Joanna Daśko

protokolant – p.o. protokolant sądowy Anna Rusak

przy udziale prokuratora Teresy Pakieły

po rozpoznaniu dnia 17 listopada 2015 r. w W.

sprawy J. G. syna W. i G., ur. (...)
w W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 178 a § 1 i 4 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w W.

z dnia 4 maja 2015 r. sygn. akt III K 1295/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi - Południe w W.; zasądza od Skarbu Państwa na rzecz
adw. K. D. kwotę 516,60 zł obejmującą wynagrodzenie za obronę z urzędu
w II instancji oraz podatek VAT.

SSR del. Joanna Daśko SSO Jacek Matusik SSO Anna Zawadka

Sygn. akt VI Ka 963/15

UZASADNIENIE

J. G. został oskarżony o to, że w dniu 13 listopada 2012 roku w W. na drodze publicznej umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym określone w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 20.06.1997 roku Prawo o ruchu drogowym w ten sposób, że znajdując się w stanie nietrzeźwości – 1,47 mg/l, 1,48mg/l, 1,31 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu kierował samochodem marki F. (...) o nr rej. (...), przy czym czynu tego dopuścił się będąc już uprzednio skazanym prawomocnym wyrokiem Sądu za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, dopuszczając się czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo z art. 178a § 1 i 4 kk.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w W. wyrokiem z dnia 4 maja 2015 roku, w sprawie o sygn. akt III K 1295/12:

I.  w ramach zarzucanego mu czynu uznał J. G. za winnego tego, że w dniu 13 listopada 2012 roku w W. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, określone w art. 45 ust. 1 Ustawy z dnia 20.06.1997 roku. - Prawo o ruchu drogowym w ten sposób, że znajdując się w stanie nietrzeźwości 1,47 mg/l, 1,48 mg/l, 1,31 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu kierował w ruchu lądowym samochodem marki F. (...) o nr rej. (...) i czyn ten zakwalifikował z art. 178a § 1 kk i za to na podstawie art. 178a § 1 kk wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 69 § 1 i § 2 kk i art. 70 § 1 pkt. 1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres próby 5 (pięciu) lat;

III.  na podstawie art. 42 § 2 kk i art. 43 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 6 (sześciu) lat;

IV.  na podstawie art. 49 § 2 kk orzekł od oskarżonego świadczenie pieniężne w kwocie 1.000 (tysiąca) złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;

V.  na podstawie art. 72 § 1 pkt. 6 kk zobowiązał oskarżonego do poddania się leczeniu odwykowemu;

VI.  na podstawie art. 73 § 1 kk oddał oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora;

VII.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. D. kwotę 531,36 (pięćset trzydzieści jeden 36/100) złotych brutto w tym 23 % VAT z tytułu obrony z urzędu oskarżonego;

VIII.  na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił oskarżonego od ponoszenia opłaty oraz pozostałych kosztów sądowych przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Apelacje od tego wyroku wnieśli Prokurator i obrońca oskarżonego.

Prokurator zaskarżył powyższy wyrok w części orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia , który miał wpływ na jego treść, polegający na bezpodstawnym uznaniu z obrazą prawa procesowego -art. 410 k.p.k., wbrew dowodom zawartym w aktach sprawy, że doszło do zatarcia skazania w sprawie III K 223/06, wskutek czego błędnie uznano, że oskarżony nie dopuścił się popełnienia czynu w warunkach opisanych w treści art. 178a § 1 i 4 k.k., podczas gdy prawidłowa analiza materiałów postępowania w zestawieniu z treścią art. 107 § 1 k.k., art. 108 k.k. wskazuje na to, że do zatarcia skazania w sprawie III K 223/06 nie doszło, co uzasadniało przyjęcie kwalifikacji z art. 178a § 1 i 4 k.k. (ew. w zb. z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.).

Podnosząc powyższy zarzut Prokurator wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Obrońca oskarżonego zaskarżając powyższy wyrok w części dotyczącej orzeczonej kary oraz środków karnych na podstawie art. 438 § 4 kpk zarzucił rażącą surowość orzeczonej kary pozbawienia wolności oraz okresu próby, a także rażącą surowość okresu środka karnego w postaci orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz niesłuszne zastosowanie świadczenia pieniężnego.

Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez złagodzenie orzeczonej kary i skrócenie okresu zawieszenia, skrócenie okresu zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz uchylenie punktu IV zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

W pierwszej kolejności rozpatrzeć należało apelację Prokuratora, ponieważ zarzuty i wniosek w niej zawarty są dalej idące niż zarzuty i wniosek zawarty w apelacji obrońcy oskarżonego. Apelacja Prokuratora okazała się zasadna na tyle, że spowodowała konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania aczkolwiek zakres zaskarżenia w środku odwoławczym został wskazany wadliwie. Jeżeli prokurator podnosi zarzut błędu w ustaleniach faktycznych odnoszący się wadliwości skazania za przestępstwo o łagodniejszej kwalifikacji prawnej niż dochodzona w apelacji, zagrożonego łagodniejsza karą, to postawione w apelacji zarzuty odnoszą się w istocie do wadliwości rozstrzygnięcia w przedmiocie winy, a zatem odnoszą się do całości wyroku, a nie tylko w części orzeczenia o karze.

Odnosząc się do podniesionego w apelacji Prokuratora zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za odstawę orzeczenia wskutek czego przyjęto błędną kwalifikację prawną to Sąd Okręgowy podzielił stanowisko wyrażone w apelacji, że czyn oskarżonego powinien zostać zakwalifikowany z art. 178a § 1 i 4 k.k. jednak z innego powodu niż wskazany w apelacji. Wbrew twierdzeniom skarżącego zasada wyrażona w przepisie art. 108 k.k. nie rozciąga się na skazanie z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności, gdyż przepis art. 76 § 1 k.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015r.) jest przepisem szczególnym w stosunku do ogólnych rozwiązań zawartych w rozdziale XII Kodeksu karnego. Jeżeli więc w okresie próby i kolejnych 6 miesięcy nie doszło do zarządzenia wykonania kary, to nawet popełnienie w okresie próby nowego przestępstwa pozostanie bez wpływu na zatarcie skazania (por. wyrok SN z dnia 17.05.2000r. V KKN 104/00, wyrok SN z 16.12.2014r. V KK 367/14, wyrok SN z 13.02.2015r. II KK 194/14).

Sąd Odwoławczy, w tym składzie, w pełni akceptuje utrwalone w doktrynie i orzecznictwie sądów stanowisko, że przepis art. 76 § 1 k.k. ( w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 lipca 2015r.) stanowi lex specialis w stosunku do art. 108 k.k. określającego ogólne terminy zatarcia. Zatem, w przypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary, ustawodawca określił inny, niż na zasadach ogólnych sposób zatarcia skazania. Następuje ono zgodnie z treścią art. 76 § 2 k.k., po upływie sześciu miesięcy od zakończenia okresu próby, ale zawsze dopiero po wykonaniu, darowaniu lub przedawnieniu wykonania grzywny lub środka karnego.

Należy zgodzić się więc z ustaleniem w tej sprawie Sądu Rejonowego, iż skazanie J. G. za czyn z art. 178a § 1 k.k. wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w W. z dnia 22 lutego 2006r. w sprawie sygn. akt III K 223/06 uległo zatarciu z mocy prawa wobec upływu okresu 6 miesięcy od zakończenia okresu warunkowego zawieszenia wykonania kary, jak również wykonania środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych (na poczet którego w wyroku zaliczono okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 21.09.2002r. do 21.09.2005r.) oraz uiszczenia przez oskarżonego świadczenia pieniężnego (w dniu 26.02.2015r.-k. 164 akt). Fakt zatarcia z mocy prawa tego prawomocnego skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k., który zaistniał w dacie wyrokowania, uniemożliwia przyjęcie odpowiedzialności oskarżonego na podstawie art. 178a § 4 k.k. nawet wtedy, gdy do popełnienia tego czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia tego skazania.

Natomiast Sąd Rejonowy nie zauważył, iż fakt zatarcia skazania nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności na podstawie art. 178a § 4 k.k. jeżeli wobec sprawcy był wcześniej orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, a będący przedmiotem osądu czyn został popełniony w okresie obowiązywania tego zakazu (por. postanowienie SN z 21.08.2012r. IV KK 59/12, wyrok SN z 04.12.2014r. III KK 381/14).

Sąd Rejonowy błędnie ustalił, iż zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczony w sprawie o sygn. akt III K 414/11 za czyn z art. 178a § 2 k.k. nie może stanowić podstawy do uznania, iż oskarżony kierował pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo skoro czyn ten stanowi obecnie wykroczenie z art. 87 § 1a k.w.

Należy wskazać, że oskarżony J. G. popełnił czyn będący przedmiotem niniejszego postępowania w dniu 13 listopada 2012r., a zatem w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego wyrokiem w sprawie III K 414/11. Zakaz ten rozpoczął swój bieg od dnia uprawomocnienia się wyroku tj. od dnia 03.03.2011r. i nie mógł zakończyć się przed dniem 03.03.2013r. Przepis art. 43 § 2 k.k. wyraźnie stanowi, że liczenie okresu zakazu pozbawienia uprawnień rozpoczyna moment uprawomocnienia się orzeczenia, a kończy wykonanie orzeczonego środka karnego zakazu, czyli zakończenie okresu, na jaki zakaz był w wyroku orzeczony. Jeżeli osoba, wobec której orzeczono zakaz nie odda dokumentu, to automatycznie wydłuża się w stosunku do niej faktyczny okres niemożności prowadzenia pojazdów poprzez wstrzymanie biegu okresu takiego zakazu, dopóki nie zdeponuje ona owego dokumentu, co nie zmienia faktu, że zakaz obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia. Wobec braku dowodu z akt sprawy III K 414/11, Sąd Rejonowy nie ustalił daty wykonania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w tej sprawie.

Z danych o karalności znajdujących się w aktach dozoru (k.78) dołączonych do sprawy III K 848/07 wynika, że kara 2 miesięcy pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem w sprawie III K 414/11 została wykonana w formie dozoru elektronicznego, a zakończenie wykonania tej kary nastąpiło w dniu 18.04.2012r. W tej sytuacji należy stwierdzić, że kara została wykonana przed uchyleniem przepisu art. 178a § 2 k.k. (09.11.2013r.), a zatem kara orzeczona za czyn, który z dniem 09.11.2013r. przestał być przestępstwem została wykonana przed zmianą stanu prawnego. Kara pozbawienia wolności nie podlegała więc zamianie na karę przewidzianą za wykroczenie z art. 87 § 1a k.w. na podstawie art. 50 ust 1 ustawy z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy-Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Natomiast orzeczony środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych podlegał wykonaniu na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 50 ust 3 w/w ustawy).

W tym miejscu należy wskazać, że kontrawencjonalizacja polega na zamianie kary orzeczonej za przestępstwo na karę przewidzianą za wykroczenie w przypadku kiedy na skutek zmiany stanu prawnego czyn objęty prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo stał się wykroczeniem. Wbrew jednak ustaleniom Sądu Rejonowego nawet przekształcenie kary nie zmienia faktu, że nastąpiło wcześniej prawomocne skazanie za przestępstwo. Rolą sądu orzekającego w trybie art. 50 ust 1 tej ustawy nie jest bowiem przekwalifikowanie czynu z przestępstwa na wykroczenie, lecz modyfikacja samej kary za to przestępstwo, które traktowane jest jako wykroczenie (por. wyrok SN 06.03.2015r. V KK 376/14, postanowienie SN z 16.06.2015r. III KK 184/15).

Należy podkreślić, że nawet zatarcie skazania w sprawie III K 414/11 nie dekompletuje znamion typu czynu przewidującego zachowanie polegające na złamaniu zakazu objętego skazaniem zatartym dopiero w dacie orzekania i nie stanowi przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności na podstawie art. 178a § 4 k.k.

Analizując zaskarżone orzeczenie przez pryzmat zarzutu podniesionego w apelacji prokuratora Sąd Okręgowy uznał, że uchybienie podniesione w tej apelacji zostało wskazane w sposób wadliwy (zarzut ograniczał się do błędu w ustaleniach faktycznych wynikającego z obrazy art. 107 § 1 k.k. oraz art.108 k.k.). W przypadku wniesienia apelacji na niekorzyść oskarżonego przez oskarżyciela publicznego Sąd Odwoławczy jest związany nie tylko granicami zaskarżenia, lecz ponadto wskazanym uchybieniem, a nie jego kwalifikacją, czyli postawionym zarzutem. Decyduje bowiem to, czy uchybienie podniesione w środku odwoławczym rzeczywiście zaistniało, z nie to, jak zostało nazwane (art. 433 § 1 k.p.k. i art. 434 § 1 k.p.k.). Wobec braku dokonania przez Sąd I instancji prawidłowych ustaleń faktycznych w powyżej opisanym zakresie, nie jest możliwa zmiana kwalifikacji prawnej czynu przez Sąd II instancji. Sąd Odwoławczy nie może bowiem dokonywać nowych niekorzystnych dla oskarżonego ustaleń faktycznych i zmienić kwalifikację prawną na niekorzyść oskarżonego. Także przepis art. 455 k.p.k. nie daje podstaw do poprawienia kwalifikacji prawnej, albowiem może to nastąpić jedynie wówczas, gdy sąd nie zmienia ustaleń faktycznych.

Brak przypisania oskarżonemu działania w warunkach art. 178a § 4 k.k. przy jednoczesnym uwzględnieniu, że poprawienie kwalifikacji przez Sąd odwoławczy wiązałoby się z naruszeniem zakazu zmiany ustaleń faktycznych powoduje, że zachodzi konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy nie ustosunkował się do apelacji obrońcy oskarżonego i zarzutów w niej zawartych uznając, że zgodnie z art. 436 k.p.k. byłoby to przedwczesne z powodu przyczyn uchylenia wyroku do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji powinien mieć na uwadze powyższe rozważania, ponownie przeprowadzić postępowanie dowodowe uzupełniając je o dowód z dokumentów z akt sprawy III K 414/11 w celu zweryfikowania daty wykonania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, po czym mając na uwadze przedstawioną wyżej argumentację dokonać kompleksowej, zgodnej z wymogami art. 7 k.p.k. oceny materiału dowodowego, a w oparciu o nią poczynić niewadliwe ustalenia faktyczne i swoje stanowisko, w przypadku sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku, umotywować stosownie do wymogów art. 424 k.p.k.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Anna Zawadka SSO Jacek Matusik SR del. Joanna Daśko