Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2015r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Izabela Baca

Protokolant: Irmina Szawica

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2015r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa C. K.

przeciwko B. J. i O. P.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 1189/14

UZASADNIENIE

Powód C. K.w pozwie skierowanym przeciwko pozwanym B. J.i O. P.wniósł o uznanie za bezskuteczną umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 22.12.2009r. (Rep. (...)nr (...)).

W uzasadnieniu pozwu podał, że postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 30.07.2003r. sędzia komisarz skonfiskował jego mieszkanie przy ul. (...)we W.i umieścił powoda na liście wierzycieli spółki (...)na pozycji (...)z wierzytelnością w wysokości 92 000zł. Wskazał, że syndyk masy upadłości spółki (...)wystąpił następnie przeciwko niemu z pozwem o eksmisję, jednak wyrokiem z dnia 17.10.2005r, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 308/05, Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Krzyków oddalił powództwo na podstawie art. 5 kc. Powód podniósł, że mimo tego orzeczenia, syndyk, łamiąc art. 5 k.c, oddał jego mieszkanie za kwotę 92 436zł (tj. (...) wartości rynkowej) J. D., który następnie zbył je na rzecz pozwanych za 100 000zł. Zdaniem powoda o złej woli syndyka i sędziego komisarza wobec niego świadczy fakt, iż nie zaproponowali mu sprzedaży tego mieszkania, co wiązałoby się z dopłatą jedynie 436zł. Podniósł, że jest to świadome działanie syndyka-dłużnika z pokrzywdzeniem powoda jako wierzyciela. Dalej powód podał, że wyrokiem wydanym w sprawie o sygn. akt I C 362/08, Sąd Okręgowy we Wrocławiu na podstawie art. 5 kc oddalił powództwo J. D.o eksmisję, stwierdzając, że orzeczenie eksmisji byłoby rażącą niesprawiedliwością. Powód wskazał, że pismem z dnia 2.02.2010r. Sąd Gospodarczy poinformował go, że jego wierzytelność zostanie wypłacona jedynie w kwocie 2569zł. W ocenie powoda pozwani, występując w dniu 1.03.2011r. o eksmisję, wiedzieli, że uzyskali korzyść majątkową jego kosztem, ponieważ w wyroku wydanym w sprawie o sygn. akt I C 308/05 jest zawarte stwierdzenie, że ,,wskutek ogłoszenia upadłości spółki (...)i znacznej liczby wierzycieli, pozwany faktycznie nie ma realnej możliwości odzyskania wpłaconej kwoty”. Ponadto powód wskazał, że wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 27.01.2014r. (sygn. akt I C 1468/12) został zobowiązany do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty 20 000zł, co jego zdaniem oznacza, że pozwani zostali obdarowani kwotą 220 000zł z jego pokrzywdzeniem. Wskazał, że od powyższego orzeczenia złożył apelację, w której wniósł o ustanowienie hipoteki na jego mieszkaniu w wysokości 300 000zł jako zabezpieczenie jego wierzytelności względem pozwanych.

W odpowiedzi na pozew pozwani B. J. i O. P. wnieśli o oddalenie powództwa w całości. Powołując się na przepis art. 534 k.c. podnieśli zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia, wskazując, że od daty dokonania czynności przez dłużnika upłynęło ponad 5 lat. Pozwani zaprzeczyli jakoby mieli jakikolwiek związek ze spółką (...), bądź posiadali wiedzę na temat wzajemnych relacji powoda z tą spółką, mających miejsce w 2003r, a następnie w 2006r. Dalej pozwani potwierdzili, że są właścicielami lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) w oparciu o umowę sprzedaży zawartą w formie aktu notarialnego w dniu 22.12.2009r. oraz wskazali, że powód zajmuje ten lokal bez tytułu prawnego, nie ponosząc żadnych kosztów z tym związanych. Podali, że wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 27.01.2014r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1468/12 zasądzona została od powoda na rzecz B. J. kwota 18 500zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ww lokalu w okresie od 1.02.2010r. do 31.03. 2013r, a w uzasadnieniu tego wyroku Sąd potwierdził, że powód nie ma żadnych praw do spornego lokalu, bowiem prawa takiego nigdy nie nabył.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Postanowieniem z dnia 30 lipca 2003r, wydanym w sprawie o sygn. akt VIII U 161/03, Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej Wydział VIII Gospodarczy ds. Upadłościowo-Układowych ogłosił upadłość (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W., wyznaczając Syndykiem masy upadłości A. Ł..

Dowód: odpis postanowienia z dnia 30.07.2003r. – k. 4.

Wyrokiem z dnia 17.10.2005r. (sygn. akt I C 308/05) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków Wydział I Cywilny oddalił powództwo Syndyka Masy Upadłości (...)Produkcja, Handel, Usługi Sp. z o.o. we W.o eksmisję wniesione przeciwko C. K.i T. K.. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że powód posiada legitymację do wystąpienia z żądaniem eksmisji, gdyż pozwani od dnia 19.11.2004 r. zajmują lokal mieszkalny położony we W.przy ul. (...)bez tytułu prawnego. Sąd ustalił, że lokal ten stanowił własność (...) PHU Sp. z o.o.we W., która w dniu 2.08.2000r. zawarła z C. K.umowę ,,przyrzeczenia" kupna-sprzedaży lokalu mieszkalnego, zgodnie z którą miała zbyć na jego rzecz lokal o powierzchni 43,3 m ² za cenę 97 000zł, którą pozwany uiścił. W uzasadnieniu wyroku wskazano także, że w dniu 15.06.2004r. Rada Wierzycieli (...) Sp. z o.o.podjęła uchwałę, w której udzieliła syndykowi zezwolenia na zawarcie z C. K.umowy, na mocy której przejmie on na poczet swojej wierzytelności prawo własności lokalu po warunkiem uiszczenia całej ceny wynikającej z umowy przedwstępnej, tj. zapłaty kwoty 5000zł, zapłaty istniejących zaległości czynszowych w stosunku do masy upadłości w kwocie 2227zł 63gr oraz wpłaty dobrowolnego świadczenia pieniężnego na rzecz masy upadłości w kwocie 3662zł 39gr. C. K.nie wypełnił warunków określonych uchwałą, uznając, że uiścił już całą cenę nabycia lokalu. Oddalając powództwo, Sąd przyjął, że żądanie eksmisji pozwanego stanowi nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 kc. Wskazał, że pozwany jest osobą starszą, a na zakup mieszkania przeznaczył oszczędności swojego życia. Nadto stwierdził, że wskutek ogłoszenia upadłości (...) Sp. z o.o.i znacznej liczby wierzycieli, wierzytelność pozwanego znajduje się na pozycji (...)na liście wierzytelności, a pozwany faktycznie nie ma realnej możliwości odzyskania wpłaconej kwoty.

Dowód: odpis wyroku z dnia 17.10.2005r. z uzasadnieniem – k. 7-9.

Następnie w dniu 18.06.2006r. A. Ł., jako Syndyk masy upadłości (...) Sp. z o.o.Produkcja, Handel, Usługi z siedzibą we W.w upadłości zawarła w formie aktu notarialnego (Rep. (...)nr (...)) z J. D.umowę sprzedaży lokalu mieszkalny nr (...), położonego we W., przy ul. (...). Sprzedaży dokonano z wolnej ręki w trybie art. 120 § 1 prawa upadłościowego. Cena sprzedaży została ustalona na kwotę 92 463zł i została zapłacona przed podpisaniem aktu.

Przy zawarciu umowy syndyk okazał nabywcy powyższy wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków wraz z uzasadnieniem. Nadto J. D. oświadczył, że jest mu wiadome, iż w lokalu, będącym przedmiotem umowy, zamieszkuje C. K..

Dowód: wypis z aktu notarialnego – umowy sprzedaży z dnia 18.08.2006r.– k. 10-11.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2008r, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 362/08, Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny oddalił powództwo J. D. przeciwko C. K. w sprawie o wydanie nieruchomości.

Dowód: odpis wyroku z dnia 14 listopada 2008r.– k. 14.

W dniu 22 grudnia 2009r. umową sprzedaży zawartą w formie aktu notarialnego (Rep. (...)nr (...)) J. D.zbył na rzecz pozwanych O. P.i B. J. lokal mieszkalny nr (...)położony we W.przy ul. (...)wraz z udziałem wynoszącym (...)części w nieruchomości wspólnej, za cenę 100 000zł, która została w całości zapłacona przez kupujących przed podpisaniem aktu. Przy zawieraniu umowy zbywca okazał pozwanym m.in. umowę sprzedaży z dnia 18.08.2006r. Pozwani oświadczyli, że jest im wiadome, że w nabywanym lokalu zamieszkuje i jest zameldowana na stałe 1 osoba.

Dowód: wypis z aktu notarialnego - umowy sprzedaży z dnia (...).2009r. - k. 16-17.

Następnie wyrokiem z dnia 17 października 2011r. (sygn. akt I C 309/11) Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków Wydział I Cywilny oddalił powództwo B. J. i O. P. przeciwko C. K. o eksmisję z lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) we W.. W postępowaniu tym pozwany zarzucił, że umowa z dnia 22.12.2009r, na mocy której powodowie nabyli lokal, jest nieważna. W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd stwierdził jednak, że powodowie są właścicielami spornego lokalu, jednak oddalił powództwo, uznając żądanie eksmisji pozwanego za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ze względu na okoliczności, które legły u podstawy wyroku z dnia 17 października 2005r. wydanego w sprawie o sygn. akt I C 308/05.

Dowód: wyrok z dnia 17 października 2001 r., sygn. akt I C 309/11 wraz z uzasadnieniem – k. 20-23.

Kolejnym wyrokiem z dnia 27 stycznia 2014r, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1468/12, Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków Wydział I Cywilny zasądził od pozwanego C. K. na rzecz powoda B. J. kwotę 18 500zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 11 kwietnia 2013r. tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) w okresie od 1 lutego 2010 r. do 31 marca 2013 r. Sąd ustalił, że pozwany, zamieszkuje w spornym lokalu, którego właścicielami są powód i jego małżonka, nie uiszczając na ich rzecz żadnych kwot.

Dowód: wyrok z dnia 27 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 1468/12 wraz z uzasadnieniem – k. 24-28.

W planie podziału funduszów masy upadłości (...) Sp. z o.o.we W.wierzytelność powoda C. K.wobec upadłego wynosząca 92 000zł, znajdowała się na pozycji (...)listy wierzytelności i podlegała zaspokojeniu w kategorii (...)w kwocie 2569zł 51gr.

Dowód: pismo z dnia 2 lutego 2010r. z załącznikiem – k. 15-15 verte.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na dokumentach złożonych przez powoda, których pozwani nie kwestionowali.

W niniejszej sprawie powód żądał uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży nieruchomości lokalowej, zawartej w dniu 22.12.2009r. Powołał się przy tym na art. 527 kc i art. 531 kc.

Zgodnie z art. 531§2 kc w wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na którą rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Powołany przepis obejmuje wprawdzie żądanie uznania za bezskuteczną czynności rozporządzającej pomiędzy osobą trzecią a jej następcą prawnym, nie zaś czynności pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią, jednak przy ocenie tego powództwa badaniu podlegają przesłanki uzasadniające uznanie za bezskuteczną wobec powoda czynności dłużnika z osobą trzecią (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.12.2006r, V CSK 330/06, Lex nr 610101). Dla uznania za bezskuteczną czynności prawnej osoby trzeciej z jej następcą prawnym nie jest zatem konieczne uprzednie lub jednoczesne uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika w procesie skierowanym przeciwko osobie trzeciej, a w sentencji wyroku rozstrzygającego tę sprawę nie orzeka się o bezskuteczności względem powoda czynności prawnej dłużnika przysparzającej korzyść osobie trzeciej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2013r, IV CSK 222/13, Lex nr 1433725).

Materialnoprawnymi przesłankami uznania za bezskuteczną względem wierzyciela czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią zgodnie z art. 527§1 kc są: 1. przysługiwanie powodowi określonej wierzytelności pieniężnej, 2. dokonanie przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli czynności prawnej, wskutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, 3. działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli oraz 4. wiedza osoby trzeciej lub możliwość dowiedzenia się przez osobę trzecią przy zachowaniu należytej staranności o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Odnośnie pierwszej przesłanki to bezsporne było, iż powodowi przysługiwała wobec upadłego wierzytelność pieniężna na kwotę 92000zł, przy czym w toku postępowania upadłościowego została ona zaspokojona jedynie co do kwoty 2569zł 51gr.

Odnośnie drugiej z wymienionych przesłanek uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną, to jest nią dokonanie przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli czynności prawnej, wskutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową.

Zgodnie z art. 527§2 kc czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Niewypłacalność dłużnika w rozumieniu art. 527 k.c. oznacza taki stan jego majątku, w którym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi. Dla skorzystania przez wierzyciela z akcji pauliańskiej wystarczy zatem wykazanie, że niemożliwe okazało się, wobec stanu majątku dłużnika, zaspokojenie wierzytelności tego wierzyciela (por wyrok Sądu najwyższego z dnia 24.01.2000r, III CKN 554/98, Lex nr 52736, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.09.1998r, III CKN 612/97, OSNC 1999/3/56).

W niniejszej sprawie pomiędzy syndykiem masy upadłości a nabywcą lokalu zawarta została umowa sprzedaży, a zatem czynność ta miała charakter odpłatny. Uznaje się, że czynność odpłatna jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, o ile świadczenie wzajemne na rzecz dłużnika jest nieekwiwalentne, albo gdy wierzyciel nie ma możliwości zaspokojenia się ze świadczenia, nawet gdy było ono świadczeniem ekwiwalentnym. W niniejszej sprawie powód wprawdzie nie wykazał nieekwiwalentności świadczeń stron umowy sprzedaży z dnia 18.08.2006r, jednak niewątpliwie nie miał on możliwości zaspokojenia swojego roszczenia z ceny sprzedaży lokalu. Nie oznacza to jednak, że czynność ta została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli. W sprawie istotne jest bowiem, że sprzedaży dokonano w toku postępowania upadłościowego. Upadłość (...) Sp. z o.o. ogłoszono postanowieniem z dnia 30.07.2003r, a zatem w postępowaniu upadłościowym zastosowanie miały przepisy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24.10.1934r. - Prawa upadłościowego.

Wskazać należy, że syndyk, zawierając ww umowę nie był ustawowym zastępcą upadłego. Syndyk objął z mocy prawa majątek upadłego, zarządzał tym majątkiem i przeprowadzał jego likwidację (art. 90 §1 Prawa upadłościowego). Sprzedając mienie upadłego w celu likwidacji jego majątku, syndyk nie działał jednak w imieniu dłużnika powoda, a skargą pauliańską można zaskarżyć jedynie czynność prawną dokonaną przez dłużnika. Nie przysługuje ona wierzycielowi w stosunku do czynności dokonanej przez syndyka w ramach postępowania upadłościowego, zmierzającego do likwidacji majątku upadłego. W przypadku przyjęcia odmiennego poglądu wierzyciel, który wystąpił ze skargą pauliańską, mógłby - z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami - zaspokoić się z przedmiotów majątkowych, które w ramach likwidacji majątku zostały zbyte przez syndyka, co skutkowałoby zniweczeniem celu postępowania upadłościowego, którym w razie likwidacji majątku upadłego jest zaspokojenie wierzycieli stosownie do zasad przewidzianych w przepisach prawa upadłościowego, tj. art. 203-206 Prawa upadłościowego, a w konsekwencji do uprzywilejowania jednego wierzyciela kosztem pozostałych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.01.2006r, II CSK 40/05, OSNC 2006/10/168). Wskazać należy, iż powodowi w przypadku, gdy czynności syndyka były wadliwe, przysługiwały środki przewidziane w przepisach prawa upadłościowego (art. 204-206 Prawa upadłościowego). Nadto w myśl art. 102 Prawa upadłościowego syndyk odpowiadał za szkodę wyrządzoną niesumiennym pełnieniem obowiązków. W tych okolicznościach zbędne jest rozważanie, czy syndyk działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i czy osoba trzecia o tym wiedziała. Okoliczności tej zresztą powód nie wykazał. Nie wykazał także, by pozwani zawierając umowę sprzedaży w dniu 22.12.2009r. wiedzieli o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, co pozwani podnieśli w odpowiedzi na pozew. Jedynie dodatkowo wskazać należy, że z materiału dowodowego nie wynika, by pozwani, zwierając umowę sprzedaży w dniu 22.12.2009r. ,,zostali obdarowani kwotą 220.000zł". Należy bowiem pamiętać, iż nabyli oni lokal, w którym powód zamieszkiwał, przy czym uprzednio wobec powoda dwukrotnie prawomocnymi wyrokami oddalono powództwo o eksmisję.

Jak wskazano przesłanki skargi pauliańskiej określa przepis art. 527 kc i nast, a jej uwzględnienie nie może nastąpić z powołaniem się na przepis art. 5 kc. Przepis ten stanowi bowiem o nadużyciu prawa podmiotowego i nie może być podstawą nabycia roszczenia. Niezależnie od oceny sytuacji, w jakiej znalazł się powód w związku z upadłością dewelopera, powództwo w niniejszej sprawie nie może zostać uwzględnione poprzez odwołanie się do zasad współżycia społecznego.

Nawet jednak, gdyby w sprawie spełnione zostały przesłanki uznania zaskarżonej czynności prawnej za bezskuteczną, to powództwo w niniejszej sprawie wniesiono w dniu 10.03.2014r, a zatem po upływie 5 lat od zawarcia umowy sprzedaży przez syndyka i J. D.. Zgodnie zaś z art. 534 kc uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty jej zawarcia. Termin ten jest terminem zawitym, a zatem jego upływ oznacza wygaśnięcie uprawnienia do dochodzenia ww roszczenia. Stwierdzić należy, że skoro prekluzja i jej skutki nie są zależne od jakichkolwiek działań podmiotu, przeciwko któremu kierowane jest roszczenie, to nie jest możliwe dokonywanie oceny skutków upływu terminu zawitego w świetle art. 5 kc. Dopuszczenie w tym przypadku stosowania art. 5 kc po pierwsze mogłoby zniweczyć cel ustanowienia prekluzji, jakim jest zachowanie rygoryzmu skutku upływu czasu, po wtóre – co istotniejsze – skutkiem upływu terminu zawitego jest wygaśnięcie uprawnienia ex lege. W razie zastosowania konstrukcji nadużycia prawa (art. 5 kc) doszłoby do ponownego nabycia roszczenia przez uprawnionego, co oznacza że zostałoby ono przyznane przez Sąd (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30.03.2012r, I ACa 230/12, www.wroclaw.sa.gov.pl). W sprawie wprawdzie powód dochodził uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży z dnia 22.12.2009r, jednak termin wskazany w powołanym przepisie powinien być liczony od dnia dokonania czynności z osobą trzecią, a zatem umowy z dnia 18.08.2006r.

Powód w piśmie procesowym z dnia 15.04.2015r. podtrzymał żądanie pozwu o uznanie za bezskuteczną powołanej umowy sprzedaży z dnia 22.12.2009r, jednocześnie stwierdzając, że akt notarialny ,,został zawarty z pogwałceniem" art. 58§1 kc. W zażaleniu na postanowienie z dnia 12.11.2014r. powód stwierdził, że żąda unieważnienia aktu notarialnego z dnia 22.12.2009r. Na rozprawie w dniu 7.09.2015r. oświadczył jednak, że podtrzymuje żądanie pozwu i nie wnosi o ustalenie, że ww umowa jest nieważna. Wobec powyższego niecelowe było prowadzenie postępowania dowodowego celem ustalenia, czy umowa sprzedaży zawarta przez pozwanych nie jest umową nieważną, zwłaszcza, że powód na tę okoliczność nie złożył dalszych wniosków dowodowych. Istotne jest także, że w uzasadnieniach powołanych przez powoda wyroków Sądy przyjmowały, że powodowi nie przysługuje tytuł prawny do zajmowanego przez niego lokalu oraz, że lokal ten został skutecznie zbyty przez syndyka masy upadłości (...) Sp. z o.o, a następnie przez J. D..

Mając powyższe na względzie, na podstawie powołanych przepisów Sąd oddalił powództwo.