Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Płocku, Wydział I Cywilny

w składzie :

Przewodniczący : SSO Radosław Jeznach

Protokolant : prot. sąd. Agnieszka Petrykowska

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2015 r. w Płocku

na rozprawie

sprawy z powództwa W. W. (1) i B. W.

przeciwko Gminie M. G.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

1.  zasądza tytułem odszkodowania od pozwanego Gmina M. G. solidarnie na rzecz powodów W. W. (1) i B. W. kwotę 15 000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 kwietnia 2012 r. do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie oddala powództwo o odszkodowanie;

3.  zasądza tytułem zadośćuczynienia od pozwanego Gmina M. G. na rzecz powodów W. W. (1) i B. W. kwoty po 10 000,00 zł (dziesięć tysięcy złotych) na rzecz każdego z nich wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 września 2012 r. do dnia zapłaty;

4.  w pozostałym zakresie oddala powództwo o zadośćuczynienie;

5.  znosi między stronami koszty procesu;

6.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku od pozwanego Gmina M. G. kwotę 2 896,88 zł (dwa tysiące osiemset dziewięćdziesiąt sześć złotych osiemdziesiąt osiem groszy) tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych;

7.  odstępuje od obciążania powodów nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSO Radosław Jeznach

Sygn. akt I C 254/12

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 10 lutego 2012 r. powodowie W. i B. małżonkowie W. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego Gminy M. G. kwoty 250.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę wskutek wybudowania przez Gminę G. boiska sportowego, przy braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, co spowodowało niemożność realizacji na terenie nieruchomości powodów położonej przy ul. (...) praw właścicielskich powodów jako właścicieli gruntu. Powodowie wnieśli także o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje żądanie powodowie podnieśli, iż mieli zamiar sprzedać swoją nieruchomość, jednakże w wyniku wybudowania w ich sąsiedztwie obiektu sportowego potencjalni kupcy wycofali swoje oferty. Nadto bliskość wybudowanego boiska wiązała się z koniecznością wykonania prac remontowych o wartości ok. 17.000 zł, zaś strata samej wartości nieruchomości wyniosła 90.000 zł. Powodowie wskazali także, iż w okresie od wiosny do jesienie w trakcie zajęć szkolnych mają znaczne utrudnione korzystanie z własnej działki, bowiem hałasy dochodzące z boiska są bardzo uciążliwe. W wyniku stresu związanego z budową i funkcjonowaniem boiska bardzo pogorszył się stan ich zdrowia.

Pismem z dnia 24 lutego 2012 r. powodowie sprecyzowali sposób spełnienia świadczenia, wnosząc o zasądzenie od pozwanego Gminy M. G. na ich rzecz kwoty 250.000 zł solidarnie wraz z odsetkami od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na pozew z dnia 25 kwietnia 2012 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; podniósł, że powodowie wskazali jedynie kwotę 17.000 zł tytułem wycenianych prac oraz 90.000 tytułem utraty wartości nieruchomości. Nie udowodnili zatem, co składa się na pozostałą kwotę dochodzoną pozwem w wysokości 143.000 zł. Nadto szkoda w części dochodzonej kwotą 17.000 zł faktycznie nie powstała i ma jedynie charakter hipotetyczny, ma bowiem powstać w bliżej nieokreślonej przyszłości, gdy powodowie przystąpią do realizacji ewentualnych robót naprawczych budynku. Co więcej, z treści geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej wynika, iż przedmiotowe boisko pozwany wykonał zgodnie z projektem, zaś odprowadzanie wód opadowych jest w kierunku przeciwnym do działki powodów, zatem roszczenia w kwotach 143.000 zł i 17.000 zł są nieudowodnione co do zasady, jak i co do wysokości. Pozwany wskazał także, iż sąsiedztwo przedszkola istniało już od roku 1991. Powodowie zatem musieli się liczyć z tym, że teren przedszkola będzie w przyszłości zagospodarowany, tym bardziej, że do czasu powstania boiska wykorzystywany był jako plac zabaw dla dzieci. Pozwany podniósł nadto, iż inwestycja została zrealizowana w oparciu o wykonany projekt, boisko jest wykorzystywane zgodne z przeznaczeniem i posiada odpowiednią infrastrukturę i zabezpieczenia, które ograniczają ewentualne skutki związane z jego funkcjonowaniem.

Pismem z dnia 21 września 2012 r. powodowie sprecyzowali powództwo, wskazując, iż na dochodzoną kwotę 250.000 zł składają się następujące roszczenia:

- kwota 81.400 zł – tytułem zwrotu koniecznych kosztów naprawy budynku mieszkalnego należącego do powodów, w wyniku szkód wywołanych nadmiernym napływem wód opadowych, co pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowo – skutkowym z funkcjonowaniem i posadowieniem boiska szkolnego sąsiadującego z nieruchomością powodów;

- kwota 90.000 zł – tytułem odszkodowania na zasadzie art. 415 kc, za rzeczywistą utratę wartości nieruchomości powodów, która jest wynikiem sąsiedztwa tej nieruchomości z boiskiem szkolnym i stanowi 20% utratę wartości nieruchomości;

- kwota 40.000 zł – tytułem zadośćuczynienia za doznaną szkodę niemajątkową na osobach powodów poprzez doznaną krzywdę i ujemne przeżycia psychiczne oraz fizyczne na podstawie art. 417 ² kc, w związku z funkcjonowaniem boiska szkolnego;

- kwota 38.600 zł – tytułem jednorazowego odszkodowania za szkodę poniesioną przez powodów w wyniku oddziaływania hałasu, na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 czerwca 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska oraz Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.

W odpowiedzi na tak sprecyzowane powództwo, pozwany w piśmie procesowym z dnia 28 września 2012 r. w całości podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie strony powodowej kosztami postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

W. i B. W. są właścicielami nieruchomości gruntowej o powierzchni 0,0765 ha, oznaczonej geodezyjnie jako działka nr (...), położonej w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą nr (...) (odpis księgi wieczystej nr (...) k. 14-15).

Nieruchomość W. i B. małżonków W. znajduje się w sąsiedztwie kompleksu budynków Szkoły Podstawowej im. M. K. w G. (funkcjonującej w nowym budynku od 1966 r.) oraz Przedszkola Miejskiego (funkcjonującego od 1991 r.); ściana szczytowa budynku, w której znajdują się jedynie okna piwnicy, jest równoległa do ogrodzenia i płyty boiska przyszkolnego; odległość ściany szczytowej budynku od ogrodzenia boiska wynosi około 3 m. W. i B. W. wybudowali swój dom około 35 lat temu. Bezpośrednio za ogrodzeniem ich posesji był niezagospodarowany teren. W późniejszym okresie powstało przedszkole, plac został wyrównany, wyczyszczony i służył do zabawy dla dzieci. Znajdowała się tam górka saneczkowa i tereny zielone (zeznania świadków J. C. k. 209-212, B. S. k. 213-216, A. M. k. 216-217, P. S. (1) k. 218, zeznania powódki k. 245-247).

Burmistrz Miasta i Gminy G. zgłosił w dniu 27 marca 2007 r. budowę boiska wielofunkcyjnego w G. przy ul. (...), na stanowiącej własność Gminy G. działce nr (...). Boisko wykonano w czasie od 20 sierpnia do 6 listopada 2007 r. (zgłoszenie wraz z załącznikami k. 33-54, protokół końcowego odbioru robót k. 126-127).

Na wniosek W. i B. W. wszczęte zostało postępowanie administracyjne w sprawie boiska sportowego położonego w G. przy ul. (...). Organ nadzoru budowlanego po przeprowadzonych w dniu 12 maja 2009 r. oględzinach obiektu stwierdził, że Gmina G. posiada skuteczne zgłoszenie budowy boiska z dnia 27 marca 2007 r. zarejestrowane w Starostwie Powiatowym w C. pod numerem AB. (...)-2/187/07, którego załącznikiem jest projekt budowlano – wykonawczy opracowany przez uprawnionego projektanta. Obiekt został wykonany zgodnie z ww. projektem. Spadek płyty boiska skierowany jest w kierunku przeciwnym do działki państwa W.. Odległość płyty boiska w najbardziej zbliżonym miejscu do granicy sąsiedniej nieruchomości wynosi ok. 1 metr i zwiększa się w głąb działki. Na tym pasie gruntu istnieje niewielkie zagłębienie (głębokość od 24 do 33 cm), co pozwala na swobodne spływanie wód opadowych i nie wpływa na pogorszenie warunków użytkowych działki Państwa W.. W związku z powyższym, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego stwierdził, iż brak jest podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, co skutkuje decyzją o umorzeniu postępowania jako bezprzedmiotowego. Od tej decyzji odwołanie złożyli W. i B. W.. Decyzją z dnia 7 września 2009 r. (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W. i B. W. złożyli w dniu 9 października 2009 r. skargę na powyższą decyzję, zaskarżając ją w całości. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W., wyrokiem z dnia 5 lutego 2010 r. uchylił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że zaskarżona decyzja nie podlega wykonaniu do czasu uprawomocnienia się wyroku. W uzasadnieniu Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wskazał, iż skarga jest zasadna, bowiem decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 7 września 2009 r. została wydana z naruszeniem art. 7 i 77 § 1 oraz art. 138 kpa. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. zauważył, że w przedmiotowej sprawie nie zostały przez organ II instancji wyjaśnione wszystkie okoliczności, które mogłyby mieć wpływ na wynik postępowania administracyjnego (protokół oględzin obiektu budowlanego z dnia 12.05.2009 r. k. 70-71, decyzja Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 1.07.2009 r. k. 67, pismo Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego k. 68-69, decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 7.09.2009 r. k. 72-73, skarga W. i B. W. z dnia 9.10.2009 r. k. 61-65, odpis wyroku WSA w Warszawie z dnia 5.02.2010 r. k. 55-60).

Decyzją z dnia 18 czerwca 2010 r. (...) Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego uchylił zaskarżoną decyzję Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 1 lipca 2009 r. w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez organ pierwszej instancji (decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 18.06.2010 r. k. 77-79).

Na zlecenie W. i B. W., inżynier Z. H. (1) wykonał w lipcu 2010 r. opinię techniczną, w której stwierdził, że budowa boiska w bezpośrednim sąsiedztwie budynku mieszkalnego W. i B. W. spowodowała powstanie bezpośredniego zagrożenia dla ludzi i mienia spowodowane nienależytym i niewłaściwym usytuowaniem konstrukcji do przechwytywania piłek; powstanie zmian w wilgotności gruntu w części działki W. i B. W. w bezpośredniej bliskości boiska; zakłócenie istniejącego porządku architektonicznego poprzez wybudowanie konstrukcji z siatkami do przechwytywania piłek o wysokości ok. 8 m p.pt. Inżynier Z. H. (1) wskazał nadto, iż bezpośrednie sąsiedztwo takiego obiektu jak boisko nie wpływa korzystnie na cenę i wartość nieruchomości W. i B. W.. Bliskość takiego obiektu jak boisko powoduje uciążliwości w normalnym wykorzystywaniu budynku W. i B. W. na cel jaki został wybudowany (stały pobyt ludzi w celach mieszkaniowych). Zdaniem inżyniera Z. H. (1) należy się również liczyć z koniecznością przeprowadzenia w najbliższym czasie prac remontowych mających na celu dodatkowe zabezpieczenie ścian i fundamentów przed penetracją wilgoci, których koszt należy szacować na poziomie nie niższym niż 17.000 zł brutto. Z kolei utrata wartości nieruchomości w związku z występującym sąsiedztwem według autora opinii wynosi 20% wartości całej nieruchomości, tj. 90.000 zł (opinia techniczna k. 16-28).

W. W. (1) wezwała w dniu 5 września 2011 r. Burmistrza Miasta i Gminy G. do wypłaty odszkodowania w kwocie 200.000 zł za poniesioną rzeczywistą szkodę oraz zaprzestania korzystania z boiska szkolnego położonego przy ul. (...). W odpowiedzi na wezwanie, Burmistrz Miasta i Gminy G. odmówił zapłaty dochodzonego roszczenia (wezwanie W. W. (1) z dnia 5.09.2011 r. k. 95-96, pismo Burmistrza Miasta i Gminy G. z dnia 15.09.2011 r. k. 93).

Na zlecenie B. W., inżynier Z. H. (1) wykonał we wrześniu 2012 r. kolejną opinię, której celem było ustalenie kosztów usunięcia skutków nadmiernego zawodnienia gruntu wokół budynku mieszkalnego, w wyniku nadmiernego napływu wód opadowych z sąsiedniej działki – boiska szkolnego. Inżynier Z. H. (1) wycenił powyższe koszty na kwotę 81.400 zł (opracowanie k. 161-185).

W związku z wybudowaniem na sąsiedniej nieruchomości boiska sportowego przy ul. (...), doszło do obniżenia wartości nieruchomości W. i B. W.. Lokalizacja boiska szkolnego w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości przy ul. (...) powoduje spadek jej wartości o 15.000 zł (opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości k. 266-282).

Przed powstaniem boiska, W. i B. W. rozmawiali ze swoimi córkami na temat sprzedaży swojej nieruchomości i przeprowadzenia się bliżej jednej z nich. W 2008 r. była osoba zainteresowana kupnem, która zrezygnowała z uwagi na sąsiedztwo boiska, później W. i B. W. nie podejmowali prób sprzedaży domu (zeznania świadków J. C. k. 209-212, B. S. k. 213-216, P. S. (2) k. 221-222).

W początkowym okresie po wybudowaniu boiska przebywały na nim w godzinach popołudniowych i wieczornych zarówno osoby pozaszkolne, jak i dorosłe grające w piłkę – oprócz dzieci i młodzieży odbywających zajęcia szkolne przy korzystnej pogodzie w godzinach 08.00 – 14.00. Zdarzały się sytuacje, że piłka przelatywała nad ogrodzeniem i spadała na posesję W. i B. W., na posesję dochodziły odgłosy związane z korzystaniem z boiska zgodnie z jego przeznaczeniem; niekiedy miały miejsce incydenty, podczas których osoby korzystające z boiska ubliżały interweniującym w związku z hałasem małżonkom W., w szczególności podczas korzystania z boiska po zakończeniu zajęć szkolnych i w weekendy – wówczas także czasami na boisku spożywano alkohol. Obecnie na boisku postawiony jest piłkochwyt o wysokości 6 metrów. Od 2011 roku, boisko jest dostępne tylko dla młodzieży szkolnej do godz. 14:00-16:00. Zajęcia szkolne odbywają się tylko w przypadku dobrej pogody, w okresie od kwietnia do października (zeznania świadków J. C. k. 209-212, K. J. k. 212-213, B. S. k. 213-216, A. M. k. 216-217, P. S. (1) k. 218, E. Z. k. 219-220, W. D. k. 220-221, J. F. k. 222-223).

Dom W. i B. W. od zawsze był zadbany, praktycznie co roku inwestowali oni w niego, dokonywali napraw. Na budynku uwidoczniły się pęknięcia w ścianach i tynkach. Osoby korzystające z boiska, przechodząc po piłkę na posesję państwa W. uszkadzały ogrodzenie, rynny. W. i B. W. we własnym zakresie zabezpieczyli dach, naprawili rynny. Dochodzi także do zalewania posesji od strony boiska. Woda z boiska jest odprowadzana w stronę istniejącego przedszkola, przeciwnie do posesji W. i B. W.. Zaprojektowany został 2% spadek w stronę przedszkola, gdzie znajdują się studzienki. Pomiędzy posesją W. i B. W., a boiskiem wykonano rów odprowadzający wodę, który następnie zasypano. Podczas mocnych opadów deszczu woda nie zdąża odpływać w stronę studzienek, gromadzi się w rowie i stoi tam do momentu, aż wysycha (zeznania świadków J. C. k. 209-212, K. J. k. 212-213, B. S. k. 213-216, A. M. k. 216-217, J. P. k. 217-218, zeznania powódki k. 245-247, zeznania powoda k. 247).

Przy posesji W. i B. W. przebiega linia energetyczna. Z uwagi na skargi państwa W., Gmina M. G. wystąpiła do Zakładu (...) z prośbą o przebudowanie tej linii. Przebudowa została wstrzymana wobec brak zgody W. i B. W. (zeznania świadka A. M. k. 216-217).

Średnia wartość poziomu hałasu słyszanego na posesji małżonków W. a dochodzącego z z boiska szkolnego podczas prowadzonych tam zajęć sportowych przekracza dopuszczalną normę 40 dBA (...) o 3 dB (przy zamkniętym oknie w salonie), zaś maksymalny poziom hałasu osiąga wartość 58 dBA (...), znacząco przekraczając dopuszczalne normy. Wobec tak niekorzystnej sytuacji akustycznej mieszkańców posesji przy ul. (...), wskazane jest rozważenie wzniesienia ekranu dźwiękochłonnego izolującego akustycznie sporne boisko szkolne od terenu posesji (ekspertyza fonoskopijna k. 323-336).

W. W. (1) ma 70 lat, B. W. – 77. O. przebywają na emeryturze. B. W. w 2007 r. przeszedł zabieg laryngologiczny, diagnoza lekarzy po zabiegu wskazywała na duży ubytek słuchu. Zalecono mu odpoczynek oraz jak najmniejsze wystawianie na hałas i wszelkie czynniki wpływające na pogorszenie słuchu. Obecnie leczy się w Klinice (...) w W.. Cierpi na zespół podkradania lewej strony. W. W. (1) od 2007 r. leczy się także na astmę. Przed wybudowaniem boiska, około 2001 r. miała operację na uszy – miała popękane błony bębenkowe, zaś około 2003 r. operowano jej gardło (zeznania świadków J. C. k. 209-212, B. S. k. 213-216, zeznania powódki k. 245-247, zeznania powoda k. 247-248).

Schorzenia W. i B. W. wystąpiły wcześniej, niż otwarcie boiska w 2007 r.; schorzenia W. W. (1) są następstwem przebytych infekcji górnych dróg oddechowych i ich następstw. W przypadku B. W., schorzenia polegające na miażdżycowym zwężeniu tętnic i następującego w tym przypadku niedokrwienia miały miejsce zdecydowanie wcześniej i są następstwem chorób metabolicznych, zaburzeń lipidowych, palenia papierosów. Bliskość boiska, związany z jego użytkowaniem hałas mają negatywny wpływ na dobrostan psychiczny małżonków W., ale wpływ ten jest nieznaczny (opinia biegłego lekarza internisty k. 414-416).

Koncentracja małżonków W. na uciążliwościach związanych z funkcjonowaniem boiska generuje obniżenie nastroju i stany depresyjne wpływające na percepcję i ocenę wydarzeń zewnętrznych, pogorszenie stanu zdrowia – zmęczenie, drażliwość emocjonalna, trudności w skupieniu uwagi, trudności w zasypianiu oraz odpoczynku, lękowo – depresyjne postrzeganie świata, brak wpływu na swoją sytuację życiową. Hałasy dobiegające z boiska (a także antycypacja hałasów) wpływają negatywnie na stan zdrowia psychicznego powodów i wpływają negatywnie na życie rodzinne. Częstość działania bodźca stresotwórczego jest na tyle wysoka, że małżonkowie W. nie mają czasu dojść do równowagi przed zadziałaniem następnego. Silny długotrwały stres prowadzi do fizjologicznego osłabienia organizmu przez co zmniejsza zdolność zwalczania potencjalnych chorób (opinia psychologiczno – sądowa k. 367-369).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości (k. 266-282), uzupełniającej ustnej opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości (k. 456-457), opinii biegłego z zakresu fonoskopii (k. 323-336), uzupełniającej ustnej opinii biegłego z zakresu fonoskopii (k. 459-460) opinii psychologiczno – sądowej (k. 367-369), uzupełniającej ustnej opinii opinię biegłego psycholog (k. 457-459), opinii biegłego lekarza internisty (k. 414-416), uzupełniającej opinii biegłego lekarza internisty (k. 431-432), zeznań świadków J. C. (k. 209-212), K. J. (k. 212-213), B. S. (k. 213-216), A. M. (k. 216-217), J. P. (k. 217-218), P. S. (1) (k. 218), E. Z. (k. 219-220), W. D. (k. 220-221), P. S. (2) (k. 221-222), J. F. (k. 222-223), zeznania powódki (k. 245-247), zeznania powoda (k. 247-248) oraz powołanych wyżej dokumentów.

Ekspertyza załączona do akt sprawy wykonana przez Z. H. ma charakter dokumentu prywatnego i nie może być traktowana jako opinia biegłego sądowego; niezależnie od tego zdjęcia załączone do w/w opinii technicznej stanowią materiał dowodowy w zakresie wzajemnego usytuowania budynku powodów i boiska.

Oceniając wpływ hałasu dobiegającego z boiska na stan zdrowia psychicznego powodów, biegły psycholog stwierdził, iż koncentracja na uciążliwościach związanych z funkcjonowaniem boiska generuje obniżenie nastroju i stany depresyjne wpływające na percepcję i ocenę wydarzeń zewnętrznych, pogorszenie stanu zdrowia – zmęczenie, drażliwość emocjonalna, trudności w skupieniu uwagi, trudności w zasypianiu oraz odpoczynku, lękowo – depresyjne postrzeganie świata, brak wpływu na swoją sytuację życiową. Zdaniem biegłego hałasy dobiegające z boiska (a także antycypacja hałasów) wpływają negatywnie na stan zdrowia psychicznego powodów i wpływają negatywnie na życie rodzinne. Częstość działania bodźca stresotwórczego jest na tyle wysoka, że badani nie mają czasu dojść do równowagi przed zadziałaniem następnego. Silny długotrwały stres prowadzi do fizjologicznego osłabienia organizmu przez co zmniejsza zdolność zwalczania potencjalnych chorób (opinia psychologiczno – sądowa k. 367-369).

Zdaniem biegłego z zakresu chorób wewnętrznych schorzenia W. i B. W. wystąpiły wcześniej, niż otwarcie boiska w 2007 r. Schorzenia W. W. (1) są następstwem przebytych infekcji górnych dróg oddechowych i ich następstw. W przypadku B. W., schorzenia polegające na miażdżycowym zwężeniu tętnic i następującego w tym przypadku niedokrwienia miały miejsce zdecydowanie wcześniej i są następstwem chorób metabolicznych, zaburzeń lipidowych, palenia papierosów. Bliskość boiska, związany z jego użytkowaniem hałas mają negatywny wpływ na dobrostan psychiczny państwa W., osób starszych z różnego typu schorzeniami ale wpływ ten zdaniem biegłego jest nieznaczny (opinia biegłego lekarza internisty k. 414-416).

W wyniku eksperymentu akustycznego polegającego na przeprowadzeniu zajęć szkolnych o charakterze sportowym (meczu piłki nożnej) na sąsiadującym z budynkiem mieszkalnym boisku szkolnym, biegły z zakresu fonoskopii dokonał pomiaru poziomu hałasu w momencie aktywności sportowej/rozrywkowej na terenie przedmiotowego boiska. Stwierdził on, iż mimo, że średnia wartość poziomu hałasu z boiska szkolnego podczas prowadzonych tam zajęć sportowych przekroczyła dopuszczalną normę 40 dBA (...) o zaledwie 3 dB (przy zamkniętym oknie w salonie), to maksymalny poziom hałasu osiągnął wartość 58 dBA (...), znacząco przekraczając dopuszczalne normy. Wobec tak niekorzystnej sytuacji akustycznej mieszkańców posesji przy ul. (...), zaleca się rozważenie wzniesienia ekranu dźwiękochłonnego izolującego akustycznie sporne boisko szkolne od terenu posesji. Zdaniem biegłego ekran taki nie wyeliminuje całkowicie uciążliwego hałasu z boiska, ale może przyczynić się do znacznej redukcji jego poziomu. Biegły wskazał także, iż przeprowadzone w dniu 28 października 2013 r. eksperymentalne zajęcia sportowe na terenie przedmiotowego boiska szkolnego cechowała raczej skromna obsada (grupa kilkunastu chłopaków rozgrywających mecz piłki nożnej). Jednakże w przypadku, gdyby na boisku znajdowały się dwie pełne drużyny piłkarskie wraz z rozentuzjazmowaną publicznością, lub też w przypadku organizacji koncertu z wykorzystaniem nagłośnienia, poziom hałasu wzrósłby bez porównania do wyższych wartości (ekspertyza fonoskopijna k. 323-336).

Strona pozwana kwestionowała w całości opinię biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, zarzucając jej :

- niemiarodajność jakościowych badań marketingowych, będących podstawą sporządzania opinii;

- nieuprawnione umieszczenie badanej cechy – hałasu w ogólnej cesze, nazwanej przez biegłego „lokalizacja szczegółowa”;

- arbitralne podzielenie cechy – sąsiedztwa szkoły – na pół, albowiem biegły przyjął, iż sąsiedztwo szkoły oprócz uciążliwości niesie również korzyści. Po pierwsze pozwana wskazała, iż bliskość usług podstawowych takich jak m.in. szkoła ma pozytywny wpływ. Biegły zaś pominął fakt, że powodowie nabywając nieruchomość mieli pełną świadomość tego, iż znajduje się ona w bezpośrednim sąsiedztwie szkoły i terenu do niej należącego. W związku z tym wielce prawdopodobnym jest, że powodowie nabyli nieruchomość po cenie uwzględniającej rodzaj sąsiedztwa (pismo pozwanej k. 307-308).

Strona pozwana kwestionowała w całości opinię biegłego z zakresu fonoskopii, podnosząc następujące zarzuty:

- przeprowadzenie przez biegłego badań stanowiących podstawę do sporządzenia opinii z naruszeniem równości stron postępowania, gdyż pozwana nie została w żaden sposób powiadomiona o terminie ich przeprowadzenia;

- zawarcie błędów i sprzeczności w opinii – biegły raz określił odległość posesji powodów od dłużej krawędzi boiska na około 3 metry, innym razem na około 4 metry;

- przeprowadzenie przez biegłego czynności pozostających w sprzeczności i funkcją i przeznaczeniem boiska – na boisku dopuszcza się realizowanie zajęć z piłki ręcznej, siatkówki i koszykówki, nie jest na nim możliwe przeprowadzanie meczów piłki nożnej i takie rozgrywki nie są prowadzone;

- dokonanie przez biegłego badań w czasie, gdy na sąsiedniej nieruchomości były realizowane prace remontowe, które emitując hałasy zafałszowały wyniki badań;

- sporządzenie opinii wbrew obowiązującej normie PN-87/B- (...) – przewidującej pomiar hałasu przenikającego do pomieszczenia zamkniętego. Biegły zaś dokonał badań przy otwartym oknie, w związku z czym wykonane badania należy uznać za nieprawidłowe;

- pominięcie przez biegłego okoliczności, czy zamontowane w posesji powodów okna spełniają obowiązujące normy, co ma bezpośredni wpływ na ich przepuszczalność hałasów;

- odstąpienie od przewidzianego normą przeprowadzenia szesnastogodzinnego pomiaru hałasu (pismo pozwanej k. 343-344).

Strona pozwana kwestionowała w całości także opinię biegłego psychologa. W pierwszej kolejności wskazała, iż zdecydowana większość opinii sprowadza się tylko i wyłącznie do opisania subiektywnych informacji uzyskanych od powodów. Biegły pominął zaś ustalenia dotyczące przeznaczenia boiska znajdującego się w sąsiedztwie nieruchomości powodów oraz sposobu jego użytkowania od czasu powstania do chwili obecnej. W dalszej kolejności wskazała, iż opinia jest wewnętrznie sprzeczna. Nadto wnioski końcowe nie są do końca precyzyjne, gdyż biegła nie wskazała, który z powodów koncentruje się na uciążliwościach związanych z funkcjonowaniem boiska, w jakim zakresie i z jakim natężeniem. Brak też jest jednoznacznego rozstrzygnięcia czy koncentracja powyższa związana jest z cechami charakteru powodów i którego z nich to dotyczy. Nie wiadomo również, w jakim zakresie nastąpiło opisane pogorszenie stanu zdrowia i którego z powodów dotyczy. Nieuprawnione są nadto wnioski końcowe, które nie znajdują odzwierciedlenia w dokumentacji sprawy, gdzie biegły wskazuje na częstość działania bodźca stresotwórczego i hałasy dobiegające z boiska (pismo pozwanej k. 403-404).

Opinia biegłego lekarza internisty była kwestionowana przez stronę powodową, która wniosła o wydanie opinii uzupełniającej celem ustalenia:

- jakie przesłanki uzasadniały wniosek wysnuty przez biegłego, że bliskość boiska ma negatywny wpływ na dobrostan psychiczny powodów;

- zakresu negatywnego wpływu bliskości boiska i jego użytkowania na dobrostan psychiczny powodów, ze szczególnym sprecyzowaniem jak i uzasadnieniem wniosku dotyczącego ustalenia przez biegłego, że wpływ ten jest nieznaczny;

- w czym może przejawiać się ustalony przez biegłego negatywny wpływ bliskości boiska na dobrostan psychiczny powodów (pismo powodów k. 428).

Sąd uznał iż opinie sporządzone w niniejszej sprawie są rzetelne, fachowe, wyczerpujące i logiczne. Biegli mimo stawianych zarzutów, byli przekonani co do prawidłowości sporządzanych opinii, wyjaśnili w sposób przekonywujący swoje stanowiska w opiniach uzupełniających, odnosząc się do zarzutów stawianych przez strony. Z tych też względów zdaniem Sądu sporządzone opinie stanowią pełnoprawny materiał dowodowy. W szczególności zwrócić należy uwagę, iż biegły akustyk wskazał na celowość montażu ekranu dźwiękochłonnego tworzącego barierę akustyczną między posesją powodów a boiskiem. Biegły rzeczoznawca wskazał na określone trudności w oszacowaniu spadku wartości nieruchomości – jednak zdaniem Sądu w sposób rzetelny i wyczerpujący uzasadnił sformułowane wnioski. Opinie biegłych psychologa i internisty odpowiadają wnioskom płynącym z oceny sytuacji zdrowotnej i kondycji psychicznej powodów w kontekście zasad logicznego rozumowania i znajdują oparcie w zasadach doświadczenia życiowego : żaden z biegłych nie przesądził, iż sąsiedztwo boiska jest czynnikiem wyłącznie determinującym sytuację życiową i zdrowotną powodów, aczkolwiek okoliczność ta nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie i życie powodów; w szczególności hałas dobiegający z boiska nie powoduje chorób psychicznych u powodów, a jest źródłem ich podenerwowania jako reakcji na niekorzystnie odbierane bodźce, wywołując standardowo w istocie odbierany dyskomfort.

Dokumenty dołączone do akt nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd dał im wiarę w całości.

Co do zasady Sąd dał wiarę zeznaniom świadków co do uciążliwości związanych z funkcjonowaniem boiska – aczkolwiek nie sposób zauważyć, iż częściowo zeznania świadków powołanych przez stronę powodową są tendencyjne w szczególności co do zakresu negatywnych następstw sąsiedztwa boiska dla powodów a także obiektywnej uciążliwości tego sąsiedztwa (zagrożenie związane z bliskością linii energetycznej, częstotliwość wpadania piłki za ogrodzenie powodów, ekscesy ze strony użytkowników boiska).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części, to jest w zakresie żądania zasądzenia odszkodowania za utratę wartości nieruchomości – do kwoty 15 000 zł solidarnie na rzecz powodów, oraz żądania zasądzenia zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych – do kwot po 10 000 zł na rzecz każdego z powodów, wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia doręczenia pozwu; w pozostałym zakresie powództwo jako bezzasadne należało oddalić.

Powództwo podlegało oddaleniu w zakresie żądania zasądzenia odszkodowania w związku z sygnalizowaną przez powodów koniecznością przeprowadzenia prac remontowych budynku, która to konieczność według powodów jest przyczynowo-skutkowo powiązana z pracami budowlanymi oraz samym faktem wybudowania boiska przyszkolnego w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości powodów, w szczególności zalewaniem posesji przez wodę odpływającą z boiska. Bezzasadność roszczeń w tym zakresie wynika przede wszystkim z nieudowodnienia związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy budową i funkcjonowaniem boiska przyszkolnego, a uszkodzeniami stwierdzonymi w budynku powodów, a także nieudowodnienia wysokości szkody rzekomo z tym związanej – ekspertyza i wycena załączone do akt przez powodów mają charakter dokumentów prywatnych, na których podstawie nie jest możliwe poczynienie ustaleń faktycznych wymagających wiedzy specjalistycznej dla potrzeb rozstrzygnięcia sprawy przed sądem. Wniosek dowodowy złożony w tym kierunku przez pełnomocnika powodów należało pominąć jako spóźniony i sprekludowany wobec faktu wniesienia go w piśmie procesowym z dnia 27 lutego 2013 r. z uchybieniem rygoru procesowego nałożonego na podstawie art. 207 § 3 kpc w brzmieniu obowiązującym do dnia 03 maja 2012 r. (por. art. 9 ust. 1 Ustawy z 16.09.2011 o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw [Dz. U. nr 233, poz. 1381). Opinia sądowa sporządzona w sprawie niniejszej nie obejmowała swoim zakresem obniżenia wartości nieruchomości w związku ze stwierdzonymi uszkodzeniami budynku czy też jego zalewaniem, powodowie nie wykazali natomiast, aby ponieśli jakiekolwiek faktyczne koszty wynikające z przeprowadzeniem prac remontowych związanych z zalewaniem budynku przez wodę spływającą z boiska, bądź też drganiami powiązanymi z użytkowaniem boiska. Wskazać również należy, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1987 r. (IV CR 29/87, LEX 8813) odszkodowanie za uszkodzenie budynku nie obejmuje swoim zakresem kosztów, jakie należy ponieść w celu zabezpieczenia budynku przed dalszym jego niszczeniem. Na marginesie wskazać jedynie należy, iż z załączonych do akt dokumentów wynika, iż spadek boiska nakierowany jest w kierunku przeciwnym do posesji powodów, co w normalnych warunkach wyklucza spływ wody na tę posesję.

Oddaleniu także podlegało roszczenie oparte na dyspozycji art. 129 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232); zgodnie z przywołanym przepisem jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości lub jej części, a także odszkodowania za poniesioną szkodę, która obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Zważyć należy, iż brak możliwości zastosowania cytowanej normy prawnej wynika z faktu, że nie doszło do wydania decyzji administracyjnej formalnie ograniczającej sposób korzystania z nieruchomości powodów – nie wystąpiła zatem formalna przesłanka stosowania tej podstawy odszkodowawczej w postaci decyzji administracyjnej o określonej treści; niezależnie od powyższego zauważyć należy, iż powodowie dochodząc odszkodowania w związku ze zmniejszeniem się wartości nieruchomości powołali się na dwie odrębne podstawy prawne, dokonując bezzasadnej kumulacji tych podstaw nie mogącej prowadzić do przyznania dwóch świadczeń odszkodowawczych wynikających z jednego zdarzenia wywołującego szkodę – Sąd przyjął za udowodniony fakt wystąpienia szkody majątkowej w postaci zmniejszenia się wartości nieruchomości i zasądził odszkodowanie na podstawie ogólnych przepisów regulujących zasady odpowiedzialności deliktowej : szkoda w tym zakresie została zlikwidowania w całości bez potrzeby stosowania i odwoływania się do przepisów szczególnych zawartych w ustawie Prawo ochrony środowiska (por. wyrok SN z 21.08.2013, II CSK 578/12, OSNC 2014/4/47, Biul.SN 2013/12/18, post. SN z 24.02.2010, III CZP 128/09, LEX nr 578138 dotyczące immisji związanych z umiejscowieniem lotniska wojskowego).

Sąd uznał za usprawiedliwione co do zasady roszczenie powodów o zapłatę zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową polegającą na naruszeniu dóbr osobistych oraz zadośćuczynienia za zmniejszenie wartości nieruchomości, które to roszczenia związane są z bezprawnym działaniem pozwanej Gminy. Z bezprawnym działaniem mamy do czynienia także wówczas, gdy jego skutki zakłócają korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych, a więc jeżeli stopień tego zakłócenia przekracza zwykłą, przyjętą w stosunkach miejscowych, miarę (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1962 r., III CR 66/62, OSNCP 1964/2/28, orzeczenie z dnia 10 września 1960 r., IV CR 879/59 (OSNC 1962/1/15); społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości i stosunki miejscowe zależą między innymi od miejsca położenia nieruchomości oraz czasu i sposobu korzystania z niej. Pojęcia "przeciętna miara" w rozumieniu art. 144 kc nie można definiować wyłącznie przez pryzmat wyników pomiarów natężenia hałasów dokonanych przez biegłego – pomiary dokonane w sprawie niniejszej wskazują na przekroczenie norm hałasu być może nie w jakiś drastyczny sposób, ale bezspornie wynika z nich uciążliwość dla osób zamieszkujących obok boiska, biegły wskazał na celowość montażu ekranów dźwiękochłonnych; nieruchomość powodów ma charakter mieszkalny, powodowie mają prawo oczekiwać, że nie będą mieli zakłóconego spokoju domowego hałasami dochodzącymi z boiska przyszkolnego – biegły z zakresu fonoskopii wskazał, że hałasy te stanowią uciążliwość ograniczającą i utrudniającą korzystanie w normalny sposób z nieruchomości mieszkalnej powodów, zaś odczucia te mieszczą się w kategoriach obiektywnych, odczuwalnych dla przeciętnego odbiorcy (o czym świadczą też zeznania świadków) i nie są to odczucia związane wyłącznie z pewną nadwrażliwością powodów (por. wyrok SN z dnia 10 lutego 2004 r., IV CK 454/02, LEX 175937 i wyrok SN z 30.09.2008 r., II CSK 169/08, LEX nr 465949). W wyroku z dnia 21 stycznia 1976 r. (III CRN 367/75, LEX 7793) Sąd Najwyższy wskazał, że udzielenie ochrony prawa własności jest zasadne nie tylko wtedy, gdy właściciel sąsiedniej nieruchomości doznaje szkody, ale także wtedy, gdy właściciel sąsiedniej nieruchomości przy wykonywaniu swych praw zakłóca korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych - jeżeli zakłócenie wywołuje nadto szkodę, to wówczas ponoszący szkodę może dochodzić odszkodowania ale na zasadach ogólnych (art. 415 k.c. i nast.).

Zgodnie z art. 416 kc osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu – za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego (art. 417 kc); zdaniem Sądu w sprawie niniejszej ogólną podstawą odpowiedzialności pozwanego jest art. 416 kc, albowiem działanie wywołujące szkodę związane było nie z działaniem „władczym” jednostki samorządu terytorialnego o charakterze imperium, a sferą jej działalności określanej w nauce prawa cywilnego jako dominium; niezależnie jednak od przyjętej podstawy prawnej w ocenie Sądu i tak w sprawie niniejszej pozwanemu można przypisać odpowiedzialność odszkodowawczą albowiem działanie wywołujące szkodę było obiektywnie bezprawne oraz zawinione. Bezprawność działania polegała na fakcie dopuszczenia do naruszenia sfery swobodnego korzystania z własności nieruchomości poprzez immisje, zawinienie zaś ogólnie mówiąc na podjęciu działania przy oczywiście dających się przewidzieć dla każdego człowieka zdolnego do zwykłej percepcji bodźców zewnętrznych skutkach budowy i funkcjonowania boiska szkolnego bezpośrednio graniczącego z nieruchomością mieszkalną. Bezprawności działań pozwanego w sprawie niniejszej nie wyklucza fakt, iż budowa boiska z punktu widzenia formalnego posiadała wszelkie niezbędne pozwolenia administracyjne (por. np. wyrok SN z 30.09.2008 r., II CSK 169/08, LEX nr 465949 oraz wyrok SN z 17.12.2008, I CSK 191/08, LEX nr 484726 – w uzasadnieniu tego wyroku podkreślono, że sama dopuszczalność dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 415 lub art. 416 kc za szkodę poniesioną na skutek immisji zakłócających korzystanie z nieruchomości ponad przeciętną miarę nie budzi żadnych wątpliwości, podobnie jak nie jest sporne w doktrynie ani orzecznictwie, że w takiej sytuacji sąd samodzielnie ustala i ocenia wszystkie przesłanki odpowiedzialności deliktowej, a więc także to, czy kwestionowane działanie jest bezprawne, co wymaga oceny zarówno z punktu widzenia przepisów prawa, jak i zasad współżycia społecznego; fakt, że właściciel nieruchomości dokonuje jej zabudowy na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej, nie wyklucza możliwości wyrządzenia przez taką budową szkody, nawet jeżeli jest ona realizowana zgodnie z decyzją administracyjną.

Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego zaś ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania oraz żądać, ażeby osoba dopuszczająca się naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; na zasadach przewidzianych w kodeksie cywilnym może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny (art. 24 § 1 kc i art. 448 kc).

Oczywistym pozostaje, iż funkcjonowanie boiska zgodnie z jego przeznaczeniem oznacza nieuchronnie emisję hałasów, mogących powodować dyskomfort u osób na te hałasy narażone, a w szczególności u osób oczekujących ciszy i spokoju w miejscu swojego stałego pobytu. Nietrafne przy tym są argumenty, iż teren pozostający we władaniu Gminy zawsze przeznaczony był do rekreacji – oczywistym jest, iż inaczej wygląda użytkowanie terenu przez dzieci w wieku przedszkolnym, inne zaś są skutki umożliwienia korzystania z nowoczesnego boiska przez młodzież, a także osoby dorosłe również poza godzinami zajęć szkolnych. Zdaniem Sądu nie może budzić wątpliwości, iż dla każdego przeciętnego człowieka funkcjonowanie boiska w bezpośrednim sąsiedztwie („przez płot”) jego domu musi oznaczać dyskomfort – uciążliwości takiej w żaden sposób nie łagodzi bliskość placówki szkolnej jako pewien atut lokalizacji domu, albowiem nie każdy i nie w każdym okresie swojego życia jest zainteresowany tym aspektem dostępności do instytucji publicznej. W sprawie niniejszej bezspornym jest, że powodowie odczuwali funkcjonowanie boiska obok ich domu jako dyskomfort, a ponadto w zasadzie od początku procesu inwestycyjnego byli przeciwni budowie boiska, wskazując na związane z tym dla nich uciążliwości – stanowisko powodów zostało na tym etapie faktycznie zignorowane, a jedynym działaniem mającym na celu poprawę komfortu powodów (zresztą wątpliwym co do swojej skuteczności i faktycznego znaczenia) była budowa piłkochwytu.

Wyjaśnić należy, iż odpowiedzialność z tytułu zadośćuczynienia stanowi formę odpowiedzialności cywilnoprawnej za szkodę niemajątkową w postaci naruszenia określonego dobra osobistego; odpowiedzialność ta ma charakter deliktowy i opiera się na ogólnych zasadach wynikających z dyspozycji art. 415 kc – a zatem podstawowymi przesłankami jej ustalenia są : bezprawność działania lub zaniechania, wystąpienie szkody (majątkowej lub niemajątkowej) oraz adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołującym szkodę a samą szkodą. Dla przypisania odpowiedzialności niezbędne jest zatem wykazanie przez osobę poszukującą ochrony prawnej faktu dopuszczenia się przez sprawcę czynu zabronionego – i to co do zasady w sposób pozwalający na przypisanie mu winy, wystąpienia szkody oraz normalnego związku przyczynowo-skutkowego między czynem a szkodą. Strona dochodząca zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu naruszenia dobra osobistego obowiązana jest udowodnić nie tylko sam fakt naruszenia dobra osobistego, ale także doznania krzywdy wskutek naruszenia dobra osobistego. Należy przy tym mieć na względzie, że nie każde naruszenie dobra osobistego rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Stronie, której dobra osobiste zostały naruszone w sytuacji wystąpienia immisji będących skutkiem określonego korzystania z nieruchomości sąsiedniej, przysługują także stosowne środki ochrony prawnej przewidziane dla odwrócenia następstw naruszenia dóbr osobistych (por. postanowienie SN z 22.11.2013, III CZ 55/13). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 25 lutego 2010 r. (V CSK 290/09, LEX nr 585904) przez nietykalność mieszkania należy rozumieć sferę określonego stanu psychicznego i emocjonalnego wynikające z poczucia bezpieczeństwa i niezakłóconego korzystania z własnego mieszkania (tak samo wyrok SN z dnia 21 kwietnia 2010 r., V CSK 352/09, Palestra 2010, nr 5–6, s. 236). Co do zasady typowe zakłócania korzystania z nieruchomości poprzez immisje nie stanowią naruszenia nietykalności mieszkania – nie budzi jednak wątpliwości, iż w wypadkach odbiegających od pewnej normy, „nadmierność” immisji będzie uzasadniała udzielenie ochrony także w zakresie zadośćuczynienia; zdaniem Sądu bezpośrednie sąsiedztwo boiska szkolnego z nieruchomością mieszkalną stanowi właśnie przypadek wyjątkowy, równoznaczny z wystąpieniem uciążliwości przekraczających pewną normę tolerancji nawet w warunkach zabudowy miejskiej.

Zdaniem Sądu wskutek wybudowania i udostępnienia do korzystania boiska przyszkolnego doszło do nadmiernej, przekraczającej zwykłą miarę, ingerencji w sferę uprawnień właścicielskich powodów, powodujące faktyczne ograniczenie możliwości korzystania z domu mieszkalnego – powodowie odczuli negatywne skutki tej sytuacji, które obiektywnie godziły w ich prawo do korzystania z domu mieszkalnego przy zachowaniu niezbędnego komfortu przede wszystkim poprzez narażenie na uciążliwy hałas dobiegający z boiska; jako dość marginalną uciążliwość Sąd traktuje fakt przerzucania na posesję powodów piłek sportowych oraz narażenie na obraźliwe słowa i gesty ze strony osób korzystających z boiska w sytuacji, gdy powodowie zwracali uwagę tym osobą na wywoływany przez nie nadmierny hałas. Opinie biegłych psychologa i lekarza internisty potwierdziły przewidywalne i spodziewane ustalenia, iż funkcjonowanie boiska odbija się na dobrostanie powodów – aczkolwiek z opinii biegłych nie wynikają w żaden sposób konkretne negatywne następstwa tej sytuacji dla zdrowia powodów; przyjąć zatem należało, że brak jest związku przyczynowo-skutkowego między sąsiedztwem boiska a stanem zdrowia powodów, aczkolwiek niewątpliwie zarówno z uwagi na stan zdrowia powodów oraz ich wiek, odbiór negatywnych bodźców jest zwiększony i bardziej przez nich odczuwalny.

Oceniając, jaka suma jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych, należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem. Zadośćuczynienie z art. 448 kc ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać pewną ekonomicznie odczuwalną wartość – wysokość ta jednak nie może być jednak nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach (np. wyrok SN z 26 lutego 1962 r., 4 CR 902/61, LexPolonica nr 316013, OSNCP 1963, Nr 5, poz. 107 i wyrok SN z 22 marca 1978 r., IV CR 79/78, LexPolonica nr 321721). Jednocześnie jednak powołanie się na potrzebę utrzymania wysokości zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, nie może prowadzić do podważenia kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., I ACa 65/12); kryterium „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma charakter pomocniczy w aspekcie realizacji zasady sprawiedliwości społecznej (tak wyrok SN z 14 stycznia 2011 r., I PK 145/10, OSNP 2012/5-6/66). Uwzględniając wyżej przytoczone kryteria przy poszanowaniu kompensacyjnego charakteru roszczenia opartego o art. 448 kc w zw. z art. 24 kc i dyrektywy utrzymania zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, Sąd w sprawie niniejszej ocenił, iż adekwatną kwotą zadośćuczynienia dla każdego z powodów w związku z koniecznością znoszenia immisji będzie kwota po 10 000 zł. Oczywistym pozostaje, iż brak jest „matematycznej” metody wyliczenia właściwej wysokości zadośćuczynienia – natomiast pewne uwarunkowania obiektywne oraz okoliczności indywidualnie związane z osobą uprawnioną stanowią przesłanki pomocnicze dla ustalenia kwoty zadośćuczynienia. Ustalone zadośćuczynienia w kwotach po 10 000 zł odpowiadają doznanej i odczuwanej przez powodów krzywdzie, przedstawiają dla nich ekonomicznie odczuwalną wartość, nie są również rażąco wygórowane i nie prowadzą do nieuzasadnionego przysporzenia w ich majątkach – jak się zdaje uwzględniają również przesłankę przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa w konkretnych uwarunkowaniach dotyczących powodów; zindywidualizowana sytuacja życiowa i majątkowa osoby dochodzącej roszczeń z tytułu zadośćuczynienia powinna być bowiem jednak brana pod uwagę przez sąd jako prawnie relewantna dla ustalenia wysokości pieniężnej kompensaty doznanych krzywd. Ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd z jednej strony wziął pod uwagę uwarunkowania osobiste po stronie powodów (wiek, stan zdrowia), jak i obiektywny zakres uciążliwości sąsiedztwa boiska : w świetle opinii biegłego hałas dochodzący z boiska nie jest jednak drastyczny, zaś korzystanie z boiska już tylko z uwagi na uwarunkowania klimatyczne nie ma charakteru całorocznego – boisko wykorzystywane jest obecnie stosunkowo rzadko z uwagi na niedalekie sąsiedztwo boiska typu ORLIK; skutki funkcjonowania boiska nie odbiły się w wymierny sposób na zdrowiu fizycznym powodów; pozwany podjął kroki zmierzające do pewnego zniwelowania skutków funkcjonowania boiska (montaż piłkochwytu, ograniczenie możliwości korzystania z boiska poza godzinami lekcyjnymi).

Zdaniem Sądu na rzecz powodów należało zasądzić odszkodowanie za wyrządzoną działaniem pozwanego szkodę majątkową w postaci zmniejszenia się wartości nieruchomości narażonej na immisje – wysokość szkody majątkowej ustalono w oparciu o opinię biegłego rzeczoznawcy J. J.. Biegły z jednej strony wskazał na trudność w precyzyjnym oszacowaniu zakresu zmniejszenia się wartości nieruchomości z uwagi już tylko na specyfikę rynku nieruchomości w G. oraz „niestandardowy” przedmiot opinii, z drugiej jednak stanowczo podkreślił, że niewątpliwie sąsiedztwo boiska szkolnego obiektywnie powoduje zmniejszenie atrakcyjności nieruchomości, co z kolei przekłada się na zmniejszenie się jej wartości. W ocenie Sądu wbrew stanowisku pozwanego obniżenie wartości nieruchomości nie ma charakteru „szkody hipotetycznej”, która powstałaby ewentualnie dopiero w sytuacji skonkretyzowanego zamiaru zbycia nieruchomości : niezależnie od przedstawienia przez powodów wiarygodnego świadka, który był zainteresowany nabyciem nieruchomości i zrezygnował z tego zamiaru z uwagi na lokalizację nieruchomości przyjąć należy, iż zmniejszenie się wartości nieruchomości ma wymiar realnej szkody majątkowej i wiąże się z uszczerbkiem w majątku właścicieli nieruchomości; mamy to do czynienia w istocie ze szkodą o charakterze damnum emergens, występującą niezależnie od zamiaru zbycia nieruchomości – takie stanowisko koresponduje z pojęciem straty w rozumieniu art. 361 § 2 kc, przez którą rozumie się między innymi zmniejszenie aktywów; obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym (por. np. uzasadnienie postanowienia SN z 24.02.2010, III CZP 128/09, LEX nr 578138). W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym ograniczenie możliwości korzystania np. z lokalu mieszkalnego w postaci nadmiernego zacienienia może prowadzić do obiektywnego obniżenia jego wartości, a tym samym wartości całej nieruchomości i w konsekwencji powodować szkodę jej właściciela (por. wyrok SN z 17.12.2008, I CSK 191/08, LEX nr 484726) – analogicznie zdaniem Sądu sytuacja powinna być oceniana w sytuacji innych uciążliwości, jak np. powstanie źródła hałasu w sąsiedztwie.

Opinia biegłego rzeczoznawcy potwierdziła uzasadnioną logicznie i życiowo konstatację, że wybudowanie w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości mieszkalnej obiektu wpływającego negatywnie na komfort korzystania z nieruchomości mieszkalnej powoduje zmniejszenie się jej wartości rynkowej; bliskość szkoły w pewnych warunkach stanowi atutu lokalizacji nieruchomości, ale chyba tylko zupełnie wyjątkowo za taki atut uznawane może być boisko przyszkolne. Wysokość szkody majątkowej jak wskazano wyżej znajduje oparcie w opinii biegłego, przy czym na marginesie, rozumiejąc i przyjmując zastrzeżenia sformułowane przez biegłego, można także odwołać się w tej kwestii do dyspozycji art. 322 kpc, zgodnie z którym jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy; zdaniem Sądu kwota 15 000 zł stanowi sumę odszkodowania odpowiednią w określonych uwarunkowaniach sprawy niniejszej.

Z tych wszystkich względów należało orzec jak w sentencji wyroku na podstawie w/w norm prawnych, znosząc między stronami koszty procesu na podstawie art. 100 kpc, odstępując od obciążania powodów nieuiszczonymi kosztami sądowymi i nakazując ściągnięcie od pozwanego części kosztów procesu proporcjonalnie do zakresu, w jakim powodowie utrzymali się ze swoimi roszczeniami (tj. 14% z kwoty 8 192,03 zł wydatkowanej w związku z opiniami biegłych oraz 1 750 zł tytułem części opłaty od pozwu) w oparciu o art. 113 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025).

SSO Radosław Jeznach