Pełny tekst orzeczenia

241/3/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 9 czerwca 2015 r.
Sygn. akt Ts 24/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Leon Kieres – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej M.S. i S.Z.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 27 stycznia 2014 r. (data nadania) M.S. i S.Z. (dalej: skarżący) zakwestionowali zgodność: 1) art. 135 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) w brzmieniu obowiązującym w czasie orzekania, w zakresie, w jakim przepis ten zezwalał na udział w wydaniu wyroku osoby nieuprawnionej do orzekania, tj. asesora sądowego z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 178 ust. 1 oraz art. 190 ust. 4 Konstytucji; 2) art. 535 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim dopuszcza wydanie postanowienia zamiast wyroku w przypadku uznania wniesionej kasacji za oczywiście bezzasadną oraz w zakresie, w jakim nie dopuszcza do sporządzenia uzasadnienia postanowienia o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej, z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji; 3) art. 1 ust. 1 oraz art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (Dz. U. z 1997 r. Nr 114, poz. 738, ze zm.; dalej: u.ś.k.) w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość uznania za dowód tych zeznań świadka koronnego, które są podstawą skazania, mimo uprzedniego ustalenia w toku procesu, że oskarżony nie działał w zorganizowanej grupie przestępczej, z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 lipca 2014 r. pełnomocnik skarżących został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez nadesłanie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżących w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, nadesłanie odpisów i czterech kopii orzeczeń wskazujących na wyczerpanie drogi prawnej przez skarżących oraz dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżących określonych w art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji przez zakwestionowany przepis art. 535 § 3 k.p.k. W piśmie z 30 lipca 2014 r. pełnomocnik skarżących uzupełnił powyższe braki.

Postanowieniem z 10 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu Trybunał wskazał, że w zakresie zarzutu niezgodności art. 135 § 1 p.u.s.p. z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 178 ust. 1 i art. 190 ust. 4 Konstytucji oraz art. 1 ust. 1 i art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 u.ś.k. z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji skarga została wniesiona z przekroczeniem trzymiesięcznego terminu do jej wniesienia. Jednocześnie Trybunał wskazał, że termin do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczyna swój bieg w momencie doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu II instancji, niezależnie od możliwości skorzystania z tzw. nadzwyczajnych środków zaskarżenia w postaci skargi kasacyjnej. Natomiast w zakresie, w jakim skarżący zakwestionowali zgodność art. 535 § 3 k.p.k. z art. 45 ust. 1 Konstytucji, Trybunał uznał ich argumentację za oczywiście bezzasadną. W ocenie Trybunału możliwość oddalenia kasacji jako oczywiście bezzasadnej postanowieniem Sądu Najwyższego wynika z nadzwyczajnego charakteru tego środka zaskarżenia. Trybunał zaznaczył, że nie jest to decyzja merytoryczna, zatem nie ma potrzeby, aby Sąd Najwyższy rozstrzygnął ją w formie wyroku. Odmawiając nadania biegu przedmiotowej skardze w pozostałym zakresie, Trybunał Konstytucyjny powołał się na przesłankę zbędności orzekania.

Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżących wniósł zażalenie. W piśmie tym podniesiono, że Trybunał Konstytucyjny niezasadnie przyjął, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej należy liczyć od wydania wyroku przez sąd odwoławczy. Skarżący wskazali, że w sprawach karnych przysługuje „formalne prawo do wniesienia kasacji” i dopiero rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego ostatecznie wyczerpuje drogę prawną. W związku z powyższym – jak wskazano w zażaleniu – termin do wniesienia skargi konstytucyjnej powinien być liczony od doręczenia skarżącym postanowienia Sądu Najwyższego. Ponadto – zdaniem skarżących – w części dotyczącej zarzutów odnoszących się do art. 535 § 3 k.p.k. doszło do naruszenia art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Trybunał bowiem dokonał oceny merytorycznej zgłoszonych zarzutów, podczas gdy powinien ograniczyć się jedynie do wstępnej kontroli wniesionej skargi.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a argumenty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Zgodnie z orzecznictwem TK zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinno dotyczyć podstaw, na jakich odmowę oparto. Przedmiotem postępowania zażaleniowego jest bowiem ustalenie ich prawidłowości.

Trybunał Konstytucyjny ustalił, że skarżący w zażaleniu nie podważyli skutecznie wskazanej w zakwestionowanym postanowieniu podstawy odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie przyjęcia przez Trybunał, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej należy liczyć od momentu doręczenia wyroku sądu II instancji, a nie od postanowienia Sądu Najwyższego oddalającego kasację. Według skarżących dopiero to orzeczenie wyczerpuje drogę prawną i uprawnia do wniesienia skargi konstytucyjnej. Powyższy pogląd nie znajduje odzwierciedlenia zarówno w orzecznictwie Trybunału, jak i w doktrynie (zob. postanowienie TK z 1 lipca 2000 r., Ts 71/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 244 oraz B. Nita, Jeszcze o dopuszczalności skargi konstytucyjnej od orzeczenia wydanego w postępowaniu karnym, Palestra 2000, nr 7/8). W ocenie Trybunału nie budzi wątpliwości, że wyczerpanie drogi prawnej następuje w momencie uzyskania prawomocnego orzeczenia sądu II instancji. Jest to uzasadnione konstrukcją systemu środków odwoławczych, który został ukształtowany zgodnie z konstytucyjnym standardem dwuinstancyjności postępowania sądowego (zob. wyrok TK z 27 marca 2007 r., SK 3/05, OTK ZU nr 3/A/2007, poz. 32). Nie mają zatem racji skarżący, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej powinien być liczony od momentu doręczenia postanowienia Sądu Najwyższego oddalającego kasację jako oczywiście bezzasadną. Kasacja jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, który wykracza poza model dwuinstancyjności.

Wyczerpanie drogi prawnej, o którym mowa w art. 46 ust.1 ustawy o TK, w sprawie przekazanej do rozpoznania Trybunałowi nastąpiło w momencie wydania orzeczenia przez sąd ad quem. Wniesienie kasacji przez skarżących pozostaje bez wpływu na upływ terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. W związku z powyższym nie znajduje podstaw zarzut niesłusznego przyjęcia przez Trybunał, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej należało liczyć od dnia doręczenia wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 28 stycznia 2013 r. Powyższe orzeczenie ma charakter ostateczny w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK i to ono wyznacza początek trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Trybunał zatem zasadnie przyjął, że skarga konstytucyjna została wniesiona z naruszeniem ustawowego terminu.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy o TK poprzez wydanie orzeczenia merytorycznego w części dotyczącej konstytucyjności zakwestionowanego art. 535 § 3 k.p.k., Trybunał stwierdza, że wynika on z całkowitego niezrozumienia instytucji wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Skarga konstytucyjna stanowi kwalifikowany środek ochrony konstytucyjnych wolności i praw, którego dopuszczalność uwarunkowana została uprzednim spełnieniem przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w art. 46-49 ustawy o TK. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”.

Skarga konstytucyjna badana jest w pierwszej kolejności pod względem formalnym i dopiero po ustaleniu, że spełnienia ona wszystkie prawem przewidziane wymagania, może zostać przekazana do rozpoznania merytorycznego. Wówczas, zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o TK, zostaje wyznaczony skład pięciu sędziów albo pełny skład do rozpoznania sprawy. W myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 1 ustawy o TK wstępne rozpoznanie następuje na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego. W czasie tego posiedzenia Trybunał bada również, czy rozpoznanie skargi nie jest niedopuszczalne lub zbędne na podstawie art. 39 ust. 1 ustawy o TK.

W świetle powyższego Trybunał jednoznacznie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe. W sprawie przekazanej do rozpoznania Trybunałowi Konstytucyjnemu odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej została uzasadniona zaistnieniem przesłanki określonej w art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, tj. zbędności orzekania. Trybunał w obecnym składzie podziela stanowisko zawarte w zaskarżonym postanowieniu, że zaskarżone przepisy były już przedmiotem kontroli ich zgodności z Konstytucją (zob. postanowienie TK z 18 stycznia 2010 r., Ts 68/09, OTK ZU nr 5/B/2010, poz. 348). W przywołanym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny uznał, że na podstawie dotychczasowego orzecznictwa (zob. postanowienie TK z 11 kwietnia 2005 r., SK 48/04, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 45) oraz wobec określenia konstytucyjnego standardu obowiązku informacyjnego Sądu Najwyższego (zob. wyrok TK z 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2), zarzut dotyczący zgodności art. 535 § 3 k.p.k. w zakresie, w jakim nie dopuszcza do sporządzenia uzasadnienia postanowienia o oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej, z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji należy uznać za oczywiście bezzasadny. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał Konstytucyjny nie znalazł podstaw do zmiany swojego stanowiska, w związku z powyższym zasadnie przyjął istnienie przesłanki zbędności orzekania. Skarżący, formułując zarzuty, powinien mieć na uwadze, że argumenty przemawiające za odmową nadania biegu skardze w jego sprawie są identyczne jak w sprawie o sygn. Ts 68/09. Trybunał, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko, wydał postanowienie o odmowie nadania biegu z uwagi na zbędność orzekania.

Wniesione zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, dlatego Trybunał Konstytucyjny, w oparciu o art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, postanowił jak w sentencji.