Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SO del. Piotr Prusinowski

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 września 2013 r. w B.

sprawy z odwołania Samodzielnego Publicznego ZOZ Przychodni (...) w O.

przy udziale zainteresowanych R. E. i K. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie, że nie istnieje obowiązek odprowadzenia składek na Fundusz Pracy oraz niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez R. E. i K. M.

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 grudnia 2012 r. sygn. akt IV U 2711/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołania.

Sygn. akt III AUa 244/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 91 ust. 5 , art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. nr 205 poz. 1585 ze zm.) oraz art. 104 ust.1 i art. 107 ust.1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy ( tj. Dz.U. z 2008r. nr 69, poz. 415 ze zm.), stwierdził dla płatnika składek Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Przychodnia (...) w O., wyższą kwotę należnych składek na Fundusz Pracy za okres od lutego 2008r. do lipca 2009r., ponieważ płatnik składek nie dokonał odprowadzenia składek na Fundusz Pracy od wynagrodzenia wypłaconego R. E. w ramach zawartej umowy o dzieło, którą należało kwalifikować jako umowę zlecenia. Ponadto płatnik nie odprowadził składek od wynagrodzenia wypłaconego J. B. za lipiec 2007r.

Od powyższej decyzji płatnik składek wniósł odwołanie w części dotyczącej naliczenia składek od wynagrodzenia otrzymanego przez zainteresowanego R. E.. Skarżący zarzucił naruszenie art. 56, 353 ¹, art. 734 § 1, art. 627 kc, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2, art. 12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 104 ust. 1 i art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przez niewłaściwą wykładnię i błędne zastosowanie poprzez przyjęcie, że zainteresowany był zatrudniony na podstawie umowy zlecenia a nie umowy o dzieło. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie, że nie ma obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy w okresie wskazanym w decyzji.

Decyzją z dnia 23 sierpnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie art. 32, art. 83 ust.1, 2, 3 art. 91 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, stwierdził, że R. E. od 2.01.2008r. do 31.12.2008r., od 2.01.2009r. do 31.12.2010r., od 2.01.2011r. do 31.12.2011r., od 2.01.2012r. do 31.03.2012r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu określonym w art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 4a, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia u płatnika składek SPZOZ Przychodnia (...) w O..

Decyzją z dnia 23 sierpnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie art. 32, art. 83 ust.1,2.3. art. 91 ust.5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, stwierdził, że K. M. od 1.06.2010r. do 31.12.2010r., od 2.01.2011r. do 31.12.2011r., od 2.01.2012r. do 31.03.2012r. podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu określonym w art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 4a, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2 ustawy o systemie z tytułu wykonywania umowy zlecenia u płatnika składek SPZOZ Przychodnia (...) w O..

Jednocześnie Zakład określił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe , wypadkowe) i ubezpieczenie zdrowotne za wymienione miesiące od wynagrodzeń otrzymanych przez zainteresowanych R. E. i K. M..

Od powyższych decyzji płatnik składek również wniósł odwołania zarzucając naruszenie art. 56, 353 ¹, art. 734 § 1, art. 627 kc oraz art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2, art. 12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych polegające na przyjęciu, iż w okresie objętym decyzją zainteresowani wykonywali świadczenia zdrowotne na podstawie umowy zlecenia a nie - zgodnie z wolą stron - na podstawie umowy o dzieło. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie, że Przychodnia (...) nie miała obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne wskazane w decyzji.

Zainteresowani w sprawie R. E. i K. M. domagali się uwzględnienia odwołań. Podnosili, iż są emerytami i ich wolą było zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 28 grudnia 2012r. zmienił zaskarżone decyzje i ustalił, że:

I.  płatnik składek Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia (...) w O. nie ma obowiązku uiszczania składek na Fundusz Pracy od wynagrodzeń otrzymywanych przez R. E. w okresie od lutego 2008r. do czerwca 2009r.;

II.  R. E. nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 2.01.2008r. do 31.12.2008r., od 2.01.2009r. do 31.12.2010r., od 2.01.2011r. do 31.12.2011r., od 2.01.2012r. do 31.03.2012r.;

III.  K. M. nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 1.06.2010r. do 31.12.2010r., od 2.01.2011r. do 31.12.2011r., od 2.01.2012r. do 31.03.2012r.

Sąd Okręgowy ustalił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 14.5.2012r. do 28.06.2012r. przeprowadził kontrolę u płatnika składek Samodzielnego Publicznego ZOZ Przychodnia (...) w O. obejmującą okres do stycznia 2008r. do marca 2012r. W wyniku kontroli ustalił, iż zainteresowani R. E. ur. (...) otrzymujący od 2008r. emeryturę z Zakładu (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz K. M. ur. (...) otrzymująca emeryturę z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych byli zatrudnieni na podstawie umów o dzieło.

R. E. lekarz radiolog w dniu 6.12.2007r. złożył wniosek o zatrudnienie go z dniem 1.01.2008r. na podstawie umowy o dzieło w celu wykonywania świadczeń medycznych z zakresu wykonania badania USG: tarczycy, jamy brzusznej i układu moczowego. Umowy zostały zawarte na okresy: 2.01.2008r.-31.12.2008r.,2.01.2009r.-31.12.2010r.,2.01.2011r.-31.12.2011r.,2.01.2012r.-31.12.2012r. W § 1 umowy z 23.01.2008r. określono, iż przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie działań leczniczych z zakresu wykonania badań USG: tarczycy, jamy brzusznej, układu moczowego (wraz z szczegółowym opisem). Za wykonanie umowy zamawiający płacił wykonawcy 50% wartości usługi wg cennika obowiązującego w przychodni. Wynagrodzenie było płatne miesięcznie po przedstawieniu rachunku i uzyskaniu środków z Narodowego Funduszu Zdrowia. Strony zastrzegły w § 4, iż bez zgody zamawiającego wykonanie dzieła nie może być powierzone osobie trzeciej. Umowy z 2.01.2009r., 2.01.2011r., 23.11.2011r. zawierane na kolejne okresy, co do istotnych treści były identyczne. Zainteresowany wykonywał badania 3, 4 dni w tygodniu. Pacjentów do badania rejestrowała przychodnia. Pracował według potrzeb, najczęściej dwie godziny dziennie ale w razie potrzeby dłużej. Za jedno badanie otrzymywał 25 zł. Miał ustalone stałe godziny przyjęć. Przyjmował pacjentów kierowanych z poradni ortopedycznej, endokrynologicznej i chirurgicznej. Umowa płatnika z NFZ wymaga wskazania konkretnych dni i godzin pracy. Wobec zaskarżonej decyzji organu rentowego kwestionującej dotychczasową formę zatrudnienia, pismem z dnia 23 lipca 2012r. Dyrektor Przychodni (...) na zasadzie porozumienia stron zaproponował aby z dniem 1 sierpnia 2012r. zawartą umowę o dzieło zmienić na umowę zlecenia.

K. M. lekarz fizjoterapeuta dnia 2.06.2010r. wystąpiła do Dyrektora Przychodni (...) o zmianę dotychczasowej umowy zlecenia na umowę o dzieło powołując się też na sporządzoną opinię prawną przez radcę prawnego. Dlatego też strony zawarły umowę o dzieło na okres od dnia 1.06.2010r. do dnia 31.12.2010r. Zgodnie z § 1 umowy zainteresowana zobowiązała się do wykonywania działań leczniczych z zakresu rehabilitacji ruchowej. Za wykonanie dzieła zamawiający zobowiązał się do zapłaty 18 zł brutto za godzinę pracy po przedstawieniu rachunku i otrzymaniu środków z Narodowego Funduszu Zdrowia. Bez pisemnej zgody wykonawca dzieła nie mógł powierzyć wykonania go innej osobie. Kolejne umowy zawierane na okresy: 2.01.2011r.-31.12.2011r., 2.01.2012r-31.12.2012r. zawierały istotne identyczne uregulowania. W ramach umowy zlecenia zainteresowana pracowała w zespole. Natomiast z chwilą zawarcia umowy o dzieło pacjenci byli przypisani do jej osoby. Pracowała trzy dni w tygodniu. Na koniec miesiąca sporządzała wykaz godzin, który przekazywała do księgowości. Nie miała ustalonych przez przychodnię dni ani godzin pracy. Ustalała je sama. W dniu 23.07.2012r. K. M. złożyła pismo o zmianę w drodze porozumienia stron zawartej umowy o dzieło na umowę zlecenia w związku z zakwestionowaniem przez ZUS dotychczasowego charakteru zatrudnienia.

Sąd Okręgowy rozstrzygając odwołania odniósł się do przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej (Dz. U. 112, poz. 654), wcześniej ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.) i art. 50 i 50 a ustawy z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U z 2008r. nr 136, poz. 857.). Wskazał, że zgodnie z art. 5 ust. 1. ustawy o działalności leczniczej lekarze i pielęgniarki mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych, po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, o którym mowa w art. 100. W myśl ustępu 2 działalność lecznicza lekarzy może być wykonywana w formie: a)jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka lekarska, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem lub indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem, b)spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka lekarska. Niezależnie od formy prowadzenia działalności leczniczej, z przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych(j.t. Dz. U. z 2008r., nr 164, poz. 1027) wynika obowiązek prowadzenia usług medycznych w sposób zorganizowany , a więc z podaniem dni i godzin przyjęć pacjentów. Planowany i zorganizowany przez podmioty lecznicze czas wykonywania świadczeń zdrowotnych nie przesądza więc o formie wykonywania działalności leczniczej przez lekarzy czy pielęgniarki. Niezależnie od tego, czy lekarz prowadzi działalność na podstawie umowy o pracę, zlecenia czy działalności pozarolniczej muszą być podane dni i godziny przyjęć pacjentów.

Zdaniem Sądu wyznaczanie dni i godzin przyjęć przez zainteresowanych, rejestracja pacjentów przez przychodnię, czyli cały system organizacyjny związany ze świadczeniami zdrowotnymi nie przesądzał o formie prowadzenia działalności leczniczej, a przede wszystkim nie świadczył o tym, iż były to umowy zlecenia. Lekarze w zależności od własnych decyzji, mogą prowadzić działalność leczniczą w różnych formach przewidzianych ust. 2 art. 5 ustawy o działalności leczniczej. Ustawodawca odnośnie pracy lekarzy i pielęgniarek odszedł od przeważającej niegdyś formy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Przepis art. 5 ust. 2 pkt 1 stwierdza, iż indywidualna praktyka lekarska może być prowadzona na podstawie umowy z tym podmiotem. Przepis tej jednak nie określa rodzaju umowy. Zdaniem Sądu umowy nazwane określone w księdze III zobowiązań Kodeksu cywilnego nie zawsze odpowiadają treści uregulowań przewidzianych w ustawach związanych ze świadczeniami zdrowotnymi. Przepisy te wiec należało stosować odpowiednio z uwzględnieniem odmienności regulacji. Skoro zainteresowani i Samodzielny Publiczny ZOZ zawarli umowę o świadczenia zdrowotne na podstawie umowy o dzieło, przychód z takiej umowy nie podlegał obowiązkowym składkom na ubezpieczenia społeczne. Na podstawie ustawy o działalności leczniczej, jak i wcześniejszej ustawy o zakładach opieki zdrowotnej nie było żadnych podstaw do przyjęcia, iż zawarte umowy były to umowy w rozumienia art. 750 k.c. Sąd Okręgowy wskazał, iż badanie USG można zakwalifikować jako rezultat w postaci dzieła, gdyż wynik jest zapisem na nośniku elektronicznym albo odpowiednim papierze. Podobnie efekt rehabilitacji zarówno pozytywny, jak i negatywny jest też dziełem konkretnej osoby dającym się ocenić. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 grudnia 2004r. III CK 134/04 wyraził pogląd, iż do umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych (art. 53 i nast. ustawy z dnia 6 lutego 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 1999r. przepisy o zleceniu nie mają zastosowania (art. 750 k.c.) OSP 2005/6/79 LEX 149113. W uzasadnieniu do tego wyroku odnoszącego się jeszcze do stanu prawnego obowiązującego w 1999r. SN stwierdził, iż „jeżeli umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych jest umową o świadczenie usług, jej cechy szczególne, charakterystyczne tylko dla tej umowy, wynikające z rozległego i dotyczącego istotnych jej elementów, unormowania tej umowy w przepisach ustawy i wydanego na jej podstawie rozporządzenia wykonawczego, wyróżniają ją spośród innych umów. Jej samodzielne uregulowanie przepisami ustawy i rozporządzenia wykonawczego sprawia, że jest to umowa uregulowana tymi przepisami. Formalnym wyrazem jej odrębności jest nazwa tej umowy. Uzasadnia to przyjęcie, że jest to umowa "uregulowana innymi przepisami" w rozumieniu art. 750 k.c., a zatem, że nie ma do niej zastosowania ten przepis. Regulacja umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych, odsyłająca w sprawach nią nieobjętych do przepisów Kodeksu cywilnego, a nie do przepisów tego kodeksu o zleceniu, nie dostarcza argumentu przeciwnego temu poglądowi. Jego konsekwencją jest, że do umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych nie znajduje zastosowania art. 751 pkt 1 k.c., dotyczący przedawnienia niektórych roszczeń wynikających z umowy zlecenia.

Sąd Okręgowy wskazał, że w piśmiennictwie prawniczym wyrażone zostało zapatrywanie, że umowa o udzielanie świadczeń zdrowotnych należy do umów nazwanych oraz, że zbliżona do niej umowa, tj. umowa o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne, o której stanowią art. 35-35a ustawy z 30.VIII.1991r. o zakładach opieki zdrowotnej i przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 13.VII.1998r. w sprawie umowy o udzielanie zamówienia na świadczenia zdrowotne (Dz. U. Nr 93, poz. 592), także stanowi umowę nazwaną, do której nie stosuje się z mocy art. 750 k.c. przepisów o zleceniu. Obowiązujący aktualnie akt prawny o działalności leczniczej wprowadza rożne formy prowadzenia świadczeń zdrowotnych w oderwaniu od przepisów kodeksu pracy, kierując się raczej do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej ( j.t. Dz.U. z 2007 r. nr 155, 1095) i odpowiednio do przepisów Kodeksu cywilnego. Przepisy ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi wprowadzającymi automatyzm ubezpieczeń społecznych w celu ochrony ubezpieczonych przed ryzykiem. Jednym z takich ryzyk jest zabezpieczenie na starość. Jednakże ustawodawca w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych przewidział „zwolnienie” od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z art. 9 ust. 5 ustawy o systemie, osoby, o których mowa w art. 6, niewymienione w ust. 4 i 4c mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym. Z przepisów tych wynika, iż osoba wymieniona w art. 6 ust. 1 pkt 5 prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą będąca emerytem nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, zaś osoba zatrudniona na podstawie umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym, jeżeli tej umowy nie zawarła ze swoim pracodawcą.

Zdaniem Sądu, skoro zainteresowani pobierali emerytury, to nie można im było zarzucić, iż w wyniku zawartych umów zostali pozbawieni zabezpieczenia w związku z podeszłym wiekiem ani uznać, iż ich świadczenie wzrośnie w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenie emerytalne. Mimo toczącej się dyskusji o objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym także umów o dzieło, ustawodawca jednak nie zdecydował się na ten krok uznając, iż w niektórych sytuacjach doprowadziłoby to do zwiększenia kosztów pracy (informacja premiera w Sejmie RP z dnia 12.10.2012r.). Jeżeli więc można świadczyć usługi zdrowotne w formie działalności gospodarczej, oznaczając szczegółowo dni i godziny pracy, to również zdaniem Sądu można je świadczyć w ramach umowy o dzieło, a uregulowany czas pracy nie czyni zawartej umowy niezgodnej z prawem. Zdaniem Sądu o podstawie zatrudnienia decydował zamiar stron (podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z dnia 26 marca 2008r. I UK 282/07 LEX 411051 i z dnia 18 czerwca 1998r. I PKN 191/98 LEX nr 36702). Zmiana nazwy umów od lipca 2012r. na umowy zlecenia bez modyfikacji ich treści nie miała wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Dlatego też Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone decyzje.

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego:

1)  art. 734 § 1 k.c. i art. 750 k.c. poprzez nieuwzględnienie ich treści do zaistniałego stanu faktycznego, art. 627 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, ze zainteresowani wykonywali prace na podstawie umowy o dzieło,

2)  art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że zainteresowani nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia z Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Przychodni (...) w O., w sytuacji gdy całokształt dowodów zgromadzonych w sprawie nie uzasadnia takiego twierdzenia,

3)  art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że płatnik składek nie ma obowiązku uiszczania składek na Fundusz Pracy od wynagrodzeń otrzymywanych przez R. E. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Przychodni (...) w O., w sytuacji gdy całokształt dowodów zgromadzonych w sprawie nie uzasadnia takiego twierdzenia,

4)  art. 79, art. 81 ust. 1 i 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, określających podstawę wymiaru składek oraz wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia na podstawie umów zlecenia zawartych z Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w O..

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołań płatnika, bądź o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sad pierwszej instancji.

Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodni (...) w O. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny, zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o działalności leczniczej lekarze mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych, po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Działalność lecznicza lekarzy może być wykonywana w formie: a) jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka lekarska, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem lub indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem, b) spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka lekarska.

A zatem, jak wynika z art. 5 ust. 1 lekarze mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie o działalności leczniczej oraz w przepisach odrębnych. Przepisy odrębne to w szczególności ustawa z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 z późn. zm.).

Art. 48a ust. 1 tej ustawy nie wskazuje podstawy prawnej wykonywania czynności zawodowych w zakładzie opieki zdrowotnej. Może to być więc zarówno umowa o dzieło (art. 627 kc), zlecenia (art. 734 § 1 kc), czy umowa o świadczenie usług, do których na podstawie art. 750 k.c. stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia.

Z przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń (art. 6 i nast.) wynika, ze umowa o dzieło nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (pod warunkiem gdy uprawniony do emerytury nie zawrze jej z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy zawartej z innym podmiotem nie będzie wykonywał pracy na rzecz własnego pracodawcy) a uzyskiwany z tej umowy przychód nie ma wpływu na wysokość otrzymywanej emerytury. Zawieszenie albo zmniejszenie świadczenia powodują natomiast zarobki z działalności podlegającej obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Umowa o świadczenie usług zawarta z osobą mającą ustalone prawo do emerytury rodzi obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Obowiązkowe jest także ubezpieczenie wypadkowe, a ubezpieczenie chorobowe jest w tym przypadku dobrowolne. Osoba wykonująca umowę o świadczenie usług podlega również obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Niewątpliwie strony, zawierając umowę, same decydują o jej nazwie i treści. Kodeks cywilny reguluje umowę o dzieło w art. 627–646. W odróżnieniu od umowy zlecenia jej przedmiotem nie jest tylko wykonywanie określonych czynności, ale doprowadzenie do osiągnięcia określonego rezultatu. Powinien być on więc w umowie dokładnie określony, a jego osiągnięcie musi być przez strony uważane za pewne. Przy rozstrzyganiu kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu zawarcia danej umowy należy pamiętać, że o rodzaju zawartej umowy decyduje nie tylko nazwa nadana umowie przez strony, ale również jej treść, a także sposób realizacji zawartej umowy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zawarte przez strony umowy były umowami o świadczenie usług, do których, na podstawie art. 750 k.c., stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia.

Z treści tych umów oraz sposobu ich wykonywania wynika bowiem, że były to umowy starannego działania a nie rezultatu. Zainteresowani wykonywali działania lecznicze z zakresu usług USG oraz rehabilitacji ruchowej, na podstawie umów długotrwałych i działania te polegały na powtarzalnym wykonywaniu czynności leczniczych związanych z bieżącą działalnością Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Przychodni (...) w O.. Poza tym działania lecznicze zainteresowanych nie były poddawanie ocenie i nie były obarczane odpowiedzialnością za wady.

Zagadnienia wyznaczenia linii granicznych i różnic pomiędzy umową o dzieło a umową zlecenia podejmuje się Sąd Najwyższy w licznym orzecznictwie. Rozważając tę kwestię dodatkowo należy wskazać na wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012r., sygn. akt II UK 187/11 oraz z dnia 6 kwietnia 2011r., sygn. akt II UK 315/10

W wyroku z dnia 18 kwietnia 2012r., sygn. akt II UK 187/11 Sąd Najwyższy uznał kontrakt o przeprowadzenie szkolenia umożliwiający kandydatom na kierowców przystąpienie do egzaminu państwowego w celu uzyskania prawa jazdy za umowę o świadczenie usług (art. 750 k.c.) a nie umowę o dzieło (art. 627 k.c.). W motywach tego wyroku podkreślił, ze dla oceny charakteru umowy i przeprowadzenia linii demarkacyjnej między umową o dzieło a umowa zlecenia istotny jest zakres zobowiązania i odpowiedzialności. W odróżnieniu od umowy o dzieło przyjmujący zamówienie w umowie zlecenia (świadczenia usług) nie bierze na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności. Jego odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego działania (art. 355 § 1 k.c.), podczas gdy odpowiedzialność strony przyjmującej zamówienie w umowie o dzieło niewątpliwie jest odpowiedzialnością za rezultat. Treścią zaś umowy z prowadzącym kursy na prawo jazdy nie jest osiągnięcie rezultatu.

Natomiast w wyroku z dnia 6 kwietnia 2011r., sygn. akt II UK 315/10 Sąd Najwyższy wskazał, ze powtarzające się tłumaczenia języka angielskiego wykonywane przez długi okres mogą być zleceniem (umową o świadczenie usług) a nie dziełem. Szczególnie jest tak, gdy praca z założenia jest długookresowym zatrudnieniem i polega na powtarzalnym wykonywaniu tłumaczeń dokumentów związanych z bieżącą działalnością firmy, ze stałym miesięcznym wynagrodzeniem, nawet wówczas, gdy strony wiązała umowa zwana ramową. Sąd Najwyższy uznał też, że tłumaczenia dokumentów nie należy kwalifikować jako wykonywanie oznaczonego dzieła w rozumieniu art. 627 k.c. a wynagrodzenie nie może być miesięczne i stałe w zakresie wysokości. Wykluczył zatem możliwość wynagradzania wielu różnych dzieł takim samym ryczałtem.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zakwestionowane umowy nie były umowami rezultatu (o dzieło). Wykonywania badań USG (tarczycy, jamy brzusznej, układu moczowego, wraz ze szczegółowym opisem), czy rehabilitacji pacjentów nie można zakwalifikować jako rezultatów w postaci dzieła. Czynności określone w umowach realizowane były w ramach starannego działania, do większej grupy pacjentów i w dłuższym czasie. I tak przez R. E. umowy były zawierane na okresy 1 roku a nawet 2 lat, od 2.01.2008r. do 31.12.2008r., od 2.01.2009r. do 31.12.2010r., od 2.01.2011r. do 31.12.2011r., od 2.01.2012r. do 31.03.2012r. Podobnie przez K. M. na okresy półtora roku, czy roku, tj. od 1.06.2010r. do 31.12.2010r., od 2.01.2011r. do 31.12.2011r., a ostatnia umowa krócej, od 2.01.2012r. do 31.03.2012r.

W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny uznał, że zawierane umowy należało zakwalifikować jako umowy o świadczenie usług i objąć zainteresowanych obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu, zgodnie z treścią zaskarżonych decyzji ZUS. Dlatego też na płatniku składek, w myśl art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ciąży obowiązek uiszczenia składek na Fundusz Pracy od wynagrodzeń otrzymywanych przez zainteresowanych z tytułu zatrudnienia na podstawie umów zlecenia w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Przychodni (...) w O..

Z tych też względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołania od zaskarżonych decyzji, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.