Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 września 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział
w Ł. odmówił S. W. prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 roku nie udowodnił wymaganego co najmniej 15 - letniego okresu zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udokumentowany ogólny staż ubezpieczeniowy S. W. na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 26 lat, 6 miesięcy i 20 dni, w tym 10 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych.

/decyzja k. 21 odwrót plik V akt ZUS/

W dniu 5 października 2015 roku S. W. złożył odwołanie od powyższej decyzji. W uzasadnieniu podniósł, iż organ rentowy nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu jego zatrudnienia od dnia 1 września 1970 roku do dnia 9 maja 1990 roku w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku maszynisty koparki.

/ odwołanie - k. 2 /

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 października 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podnosząc argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że świadectwo pracy z dnia 11 maja 1990 roku wskazuje na zatrudnienie wnioskodawcy w spornym okresie na stanowisku „maszynisty koparki”, natomiast w materiale dowodowym brak odpowiednio wystawionego świadectwa na okoliczność wykonywania prac w szczególnych warunkach. Podniesiono,
iż po wydaniu zaskarżonej decyzji wnioskodawca nadesłał do materiału dowodowego dokumenty archiwalne i w kwestii tej organ rentowy zajął stanowisko pismem wystosowanym do wnioskodawcy w dniu 1 października 2015 roku tj. podtrzymane zostało stanowisko merytoryczne podjęte w decyzji z dnia 6 września 2015 roku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że dokumentacja archiwalna wskazuje na różne stanowiska pracy zajmowane przez S. W. z tytułu zatrudnienia w wymienionym przedsiębiorstwie, a mianowicie operatora koparki, operatora koparki + robotnika budowlanego, pomocnika operatora spycharki, pomocnika spycharki, pomocnika maszynisty, mechanika maszyn budowlanych, maszynisty koparki oraz na zawarcie w dniu 1 września 1970 roku umowy o zatrudnienie robotnika młodocianego w celu nauki zawodu
w przedsiębiorstwie budowlanym i budowlano montażowym na okres trzech lat (uczeń zawodu w (...) Szkole Budowlanej Nr (...) w Ł.). Z ostrożności procesowej, organ rentowy podniósł, że odbywanie praktycznej nauki zawodu nie może stanowić
o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach, ponieważ praca ucznia nie jest wykonywana w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustanowionym dla danego stanowiska pracy.

/odpowiedź na odwołanie k. 3-3 odwrót/

Na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2016 roku wnioskodawca poparł odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wnosił natomiast o jego oddalenie.

/stanowisko: 00:36:52 – płyta CD k. 21/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca S. W. urodził się w dniu (...).

/bezsporne: wniosek – k. 1-8 plik V akt ZUS/

Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę w dniu 19 sierpnia 2015 roku. S. W. nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

/bezsporne, a nadto wniosek – k. 1-8 plik V akt ZUS/

S. W. w okresie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 9 maja 1990 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. (wcześniej (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł.) w pełnym wymiarze.

/świadectwo pracy z dn. 11.05.1990 r. – akta osobowe w kopercie k. 14/

Przedsiębiorstwo (...) w Ł. wykonywało usługi budowlne na ternie całego województwa (...).

/zeznania świadka A. J.: 00:17:05 – płyta CD k. 21 /

Początkowo od dnia 1 września 1970 roku przez okres trzech lat wnioskodawca był zatrudniony w charakterze ucznia (...) Szkoły Budowlanej Nr (...) w Ł. na podstawie umowy o zatrudnieniu robotnika młodocianego w celu nauki zawodu w przedsiębiorstwie budowlanym i budowlano montażowym.

/umowa z dn. 1.09.1970 r. – k. 33-34 plik V akt ZUS/

W angażu z dnia 12 czerwca 1973 roku wskazano, iż z dniem 1 lipca 1973 roku S. W. powierzono stanowisko pomocnika operatora spycharki. Stanowisko takie zostało wskazane również w angażu z dnia 4 marca 1974 roku. W angażu
z dnia 26 września 1974 roku wskazano, iż wnioskodawcy zatrudnionemu na stanowisku pomocnika maszynisty koparki z dniem 1 września 1974 roku powierzono obowiązki maszynisty koparki.

/angaż z dn. 12.06.1973 r., angaż z dn. 4.03.1974 r. , angaż z dn. 26 .0 9 .1974 r. – akta osobowe w kopercie k. 14/

S. W. po ukończeniu nauki w nauki w szkole w czerwcu 1973 roku do momentu ukończenia 18 roku życia pracował na warsztacie, gdzie wykonywał wszystkie prace przy sprzęcie budowlanym, w tym przy koparkach. Przed osiągnięciem pełnoletniości wnioskodawca nie mógł pracować jako operator sprzętu budowlanego.

/ zeznania świadka P. L. : 00:24:30 – płyta CD k. 21 , zeznania wnioskodawcy: 00:01:18 w zw. z 00:33:18 – płyta CD k. 21/

Po uzyskaniu uprawnień i ukończeniu 18 roku życia tj. po dniu 3 sierpnia 1973 roku pracodawca powierzył S. W. pracę na stanowisku operatora koparki. Mam uprawnienia do obsługi ciężkich maszyn budowlanych. Wnioskodawca uzyskał uprawnienia do operowania koparką III stopnia. Są to uprawnienia na koparkę o najmniejszej pojemności łyżki. Do obowiązków wnioskodawcy należało operowanie małą koparką typu (...), był to pojazd gąsienicowy.

/ zeznania świadka A. J.: 00:17:05 – płyta CD k. 21, zeznania świadka P. L. : 00:24:30 – płyta CD k. 21 , zeznania wnioskodawcy: 00:01:18 w zw. z 00:33:18 – płyta CD k. 21/

Z dniem 22 kwietnia 1975 roku S. W. został zwolniony celem odbycia zasadniczej służby wojskowej. W karcie obiegowej zmiany w stosunku pracy – zwolnienia wskazano, iż wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku maszynisty koparki.

/karta obiegowa zmiany w stosunku pracy – zwolnienia z dn. 26.03.1975 r. – akta osobowe
w kopercie k. 14/

W okresie od dnia 23 kwietnia 1975 roku do dnia 4 kwietnia 1977 roku wnioskodawca pełnił zasadniczą służbę wojskową.

/bezsporne, a nadto zaświadczenie Wojskowej Komendy Uzupełnień – k. 5 plik I akt ZUS/

S. W. został ponownie przyjęty do pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł.
po odbyciu zasadniczej służby wojskowej od dnia 18 kwietnia 1977 roku na podstawie umowy o pracę, zawartej na czas nieokreślony i powierzono mu stanowisko operatora koparki. W angażach z dnia 29 maja 1979 roku, z dnia 30 stycznia 1980 roku, z dnia 30 sierpnia 1980 roku, z dnia 1 października 1980 roku, z dnia 15 lutego 1982 roku, z dnia 23 marca 1983 roku, z dnia 8 maja 1986 roku, z dnia 6 lipca 1985 roku, z dnia 17 marca 1987 roku, z dnia 9 marca 1988 roku, z dnia 1 września 1988 roku, z dnia 21 listopada 1988 roku,
z dnia 15 lutego 1989 roku, z dnia 26 lipca 1989 roku, z dnia 21 sierpnia 1989 roku, z dnia 11 września 1989 roku, z dnia 6 lutego 1990 roku, z dnia 28 kwietnia 1990 roku, oraz w karcie obiegowej zmiany w stosunku pacy – zwolnienia z dnia 11 maja 1990 roku wskazano,
że S. W. był zatrudniony na stanowisku maszynisty koparki.

/ umowa o pracę z dn. 18.04.1977 r., angaż z dn. 29.05.1979 r., angaż z dn. 30.01.1980 r., angaż z dn. 30.08.1980 r., angaż z dn. 1.10.1980 r., angaż z dn. 15. (...)., angaż z dn. 23.03.1983 r., angaż z dn. 8.05.1986 r., angaż z dn. 6.07.1985 r., angaż z dn. 17.03.1987 r., angaż z dn. 9.03.1988 r., angaż z dn. 1.09.1988 r., angaż z dn. 21.11.1988 r., angaż z dn. 15.02.1989 r., angaż z dn. 26.07.1989 r., angaż z dn. 21.08.1989 r., angaż z dn. 11.09.1989 r., angaż z dn. 6.02.1990 r., angaż z dn. 28.04.1990 r., karta obiegowa zmiany w stosunku pracy – zwolnienia z dn. 11.05.1990 r. – akta osobowe w kopercie k. 14/

Po powrocie z wojska wnioskodawcy przydzielono większą koparkę typu E-302, był to pojazd na kołach. Do jego obowiązków należało operowanie koparką. Wnioskodawca nie był oddelegowywany do wykonywania innych prac, nawet w okresie zimowym. W razie wystąpienia zmarzliny, za pomocą ogniska i maszyn rozmrażano je. S. W. pracował na stanowisku operatora koparki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy tj. co najmniej 8 godzin dziennie, zdarzała się również praca w nadgodzinach. Operatorzy sprzętów budowlanych otrzymywali posiłki regeneracyjne oraz mleko do picia.

/zeznania świadka A. J.: 00:17:05 – płyta CD k. 21, , zeznania świadka P. L. : 00:24:30 – płyta CD k. 21 , zeznania wnioskodawcy: 00:01:18 w zw. z 00:33:18 – płyta CD k. 21/

Wnioskodawca uzyskał uprawnienia do operowania koparką I stopnia w 1982 roku.

/zeznania wnioskodawcy: 00:01:18 w zw. z 00:33:18 – płyta CD k. 21/

Przedsiębiorstwo (...) w Ł. nie wystawiło wnioskodawcy świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach. W świadectwie pracy z dnia 11 maja 1999 roku pracodawca wskazał, że S. W. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy w okresie od dnia 1 września 1970 roku do dnia 9 maja 1990 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku maszynisty koparki.

/świadectwo pracy z dn. 11.05.1990 r. – akta osobowe w kopercie k. 14/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach żadnego okresu zatrudnienia.

/decyzja k. 21 odwrót plik V akt ZUS/

Wnioskodawca udokumentował na dzień 1 stycznia 1999 roku ogólny staż pracy
w wymiarze w wymiarze w wymiarze 26 lat, 6 miesięcy i 20 dni, w tym 25 lat, 8 miesięcy
i 17 dni okresów składkowych oraz 10 miesięcy i 3 dni okresów nieskładkowych.

/bezsporne, a nadto decyzja k. 21 plik V akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji osobowej ze spornego okresu pracy wnioskodawcy, jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz świadków A. J. i P. L. pracujących z odwołującym w całym spornym okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w przypadku P. J. oraz od 1977 roku w przypadku P. L. na analogicznych stanowiskach, a zatem posiadających wiedzę odnośnie charakteru jego zatrudnienia i rodzaju wykonywanych przez niego czynności. Zgromadzone dokumenty, zeznania wnioskodawcy oraz zeznania świadków nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności, znajdują potwierdzenie w załączonej dokumentacji osobowej i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających odmówić wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy i świadków.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i jako takie skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku Nr 748 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku (art. 196 ustawy) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu (wg stanu prawnego do dnia 31 grudnia 2012 roku) stanowił, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Od dnia 1 stycznia 2013 roku ust. 2 w/w przepisu uległ zmianie poprzez rezygnację ustawodawcy z warunku rozwiązania stosunku pracy (ustawa z dnia 11 maja 2012 roku
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw – art. 1 – Dz. U. z 2012r., poz. 637)

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...)
i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok.
i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

W przedmiotowym stanie faktycznym nie budzi wątpliwości fakt, iż wnioskodawca spełnia przesłanki ustawowe co do: wieku – wnioskodawca ukończył 60 lat w dniu
3 sierpnia 2015 roku , braku członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym oraz wymaganych na dzień 1 stycznia 1999 roku okresów składkowych i nieskładkowych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował bowiem spełnienia pozostałych przesłanek nabycia prawa do emerytury.

W ocenie Sądu wnioskodawca spełnia również warunek, co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia
w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków (por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 – LEX 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84 – LEX 14625).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej
przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań świadków, przesłuchania wnioskodawcy oraz przeprowadził dowód z dokumentacji osobowej
ze spornego okresu zatrudnienia.

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wnioskodawca
w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. (wcześniej (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł.) był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku maszynisty koparki.

Przyczyną nieuwzględnienia przez organ rentowy tego okresu do stażu pracy
w warunkach szczególnych był brak świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych.

Z zeznań świadków A. J. i P. L., którzy byli zatrudnieni
w Przedsiębiorstwie (...) w Ł., na stanowisku operatora koparki i operatora ładowarki w latach 1970-1990 w przypadku świadka A. J. oraz pracownika w działu eksploatacji, który zajmował się obsadzaniem operatorów i wysyłaniem maszyn na budowy w latach 1977-1990 w przypadku P. L. wynika, iż po ukończeniu Zawodowej Szkoły Budowlanej od dnia 3 sierpnia 1973 roku tj. od uzyskania uprawnień i osiągnięcia pełnoletniości wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę maszynisty koparki. Świadkowie ci zeznali, że operował on koparką i nie był oddelegowywany do innych prac. Natomiast praca dla maszynisty koparki byłą cały rok, albowiem nawet w okresach dużych mrozów za pomocą ognisk i maszyn rozmrażano ziemię, aby wykonać pracę. Wnioskodawca tego rodzaju pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie było przestojów. Ponadto z zeznań świadka P. L. wynika, iż zaraz po ukończeniu szkoły wnioskodawca mógł przez krótki okres pracować w warsztacie. Świadkowie opisali rodzaj pojazdu, jakim kierował odwołujący. Powyższe znajduje potwierdzenie w zeznaniach wnioskodawcy, a także w zachowanej dokumentacji osobowej ze spornego okresu. Wnioskodawca sprecyzował, że faktycznie pracę maszynisty koparki powierzono mu po uzyskaniu uprawnień, co było możliwe dopiero z ukończeniem 18 roku życia.

W ocenie Sądu wnioskodawca w okresie w okresach od dnia 3 sierpnia 1973 roku do 22 kwietnia 1975 roku oraz od dnia 18 kwietnia 1977 roku do dnia 11 maja 1990 roku
(z przerwa wynikającą z pełnienia służby wojskowej) wykonywał zatem prace wymienione
w wykazie A dział V pkt 3, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, czyli prace określone jako „prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych i drogowych”.

Pomocnicze znaczenie w tym zakresie stanowi wykaz zawarty w załączniku nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia
1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. M.B. 1983.3.6). Stanowisko maszynisty koparek zostało wymienione w wykazie A, Dziale V pod pozycją 5 pkt 1 jako praca wykonywana w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu w przedmiotowej sprawie wykazano, że wnioskodawca pracując
w okresach od dnia 3 sierpnia 1973 roku do 22 kwietnia 1975 roku oraz od dnia 18 kwietnia 1977 roku do dnia 11 maja 1990 roku na stanowisku maszynisty koparki w pełnym wymiarze czasu pracy, faktycznie wykonywał pracę w szczególnych warunkach przyczyniających się do szybszego obniżenia wydolności jego organizmu. Podkreślenia wymaga, że praca w warunkach szczególnych ma być, zgodnie z cytowanym przepisem, wykonywana stale, czyli ma to być podstawowe, zasadnicze zajęcie pracownika.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Ponadto Sąd analizując okres zatrudnienia S. W. w uznał, że istnieją podstawy do zaliczenia, jako okresu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez niego zasadniczej służby wojskowej.

S. W. w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. został powołany do odbycia służby wojskowej i w tym celu z dniem 22 kwietnia 1975 roku został zwolniony celem zrealizowania tego obowiązku. Służbę wojskową wnioskodawca odbywał w okresie od dnia 23 kwietnia 1975 roku do dnia 4 kwietnia 1977 roku i ponownie został zatrudniony
w tym samym zakładzie od dnia 18 kwietnia 1977 roku.

Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt III UK 5/06, OSNP 2007/7 – 8/ M.P.Pr. (...)).

Zasadniczo przerwę w wykonywaniu zatrudnienia w ramach stosunku pracy wywołaną odbywaniem zasadniczej służby wojskowej uznaje się za zawieszenie realizacji nadal trwającego stosunku pracy z tego względu, że w okresie odbywania tej służby nie są wykonywane zobowiązania stron stosunku pracy, ponieważ pracownik doznaje przeszkód
w świadczeniu pracy z powodu odbywania zasadniczej służby wojskowej, co prowadzi
do zawieszenia świadczeń pracodawcy, które na ogół są ekwiwalentami za pracę wykonaną.

Równocześnie trzeba podkreślić, jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w w/w wyroku, że obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny, a zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa (art. 85 ust. 1 i 2 Konstytucji RP). Ponadto konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2), zasada równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji), wymuszają na gruncie Konstytucji, będącej najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konstytucji RP), ustanawianie takich regulacji ustawowych lub dokonywanie wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wykluczają jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. W konsekwencji na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne są zawsze okresami składkowymi (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach
i rentach), bez potrzeby wypełnienia jakichkolwiek dalszych warunków, a w szczególności bez względu na to, czy okresy odbytej służby były poprzedzone stosunkiem pracy lub innym stosunkiem prawnym kreującym tytuł obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że okres czynnej służby wojskowej jest składkowym okresem ubezpieczenia dla każdego ubezpieczonego, który odbył taką służbę.

Zgodnie z art. 124 ust. 1 nieobowiązującej już ustawy z dnia 30 stycznia 1959 roku
o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. z 1963 r. Nr 20, poz. 108), zakład pracy, który zatrudniał pracownika w chwili powołania do czynnej służby wojskowej, obowiązany był go zatrudnić na poprzednio zajmowanym stanowisku lub stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz nie niżej opłacanym, jeżeli pracownik najpóźniej w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej zgłosił swój powrót do pracy. Dopiero niezachowanie tego terminu powodowało rozwiązanie stosunku pracy z mocy prawa, chyba że nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych (ust. 2).

Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 125 tej ustawy, pracownikowi, który zgłosił się do pracy w terminie określonym w art. 124 ust. 1 zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy albo od ciągłości pracy w danym zawodzie lub służbie, bądź w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień.

W oparciu o powyższe należy stwierdzić, że okres odbytej czynnej (zasadniczej) służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach pracy, który po zakończeniu tej służby zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo jak wykonywanie takiej pracy, a skoro okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy
w szczególnych warunkach, to uwzględnia się go także do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym ( art. 124 i 125 ustawy z dnia 30 stycznia 1959 roku o powszechnym obowiązku wojskowym, w zw. z art. 32 ustawy
o emeryturach i rentach). Jak wskazał Sąd Najwyższy taką językową wykładnię zdecydowanie wzmacniają powołanie wyżej dyrektywy (zasady) konstytucyjne uzasadniające i usprawiedliwiające traktowanie okresu zasadniczej służby wojskowej przypadającego
w okresie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia jako składkowego okresu pracy w szczególnych warunkach dla celów emerytalnych.

Ponadto, zdaniem Sądu Najwyższego, za przyjętą wykładnią przemawiają także regulacje szczególne dotyczące przesłanek nabycia prawa do szczególnych rodzajów emerytur: górniczej (art. 34, 35 i 38 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) lub emerytury kolejowej (art. 40, 41 i 45 tej ustawy) przez pracowników urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku, zważywszy że powołane unormowanie expressis verbis okresy służby wojskowej uznają za okresy zaliczane do okresów rodzajów zatrudnienia wykonywanego w szczególnych warunkach (pracy górniczej lub zatrudnienia na kolei), wymaganych do nabycia emerytury w niższym od powszechnego wieku emerytalnym.

Należy dodać, że w okresie odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej obowiązywały: dekret z dnia 25 czerwca 1954 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1958r., Nr 23 poz. 97, ze zm.), ustawa
z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6, ze zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176, ze zm.), stanowiące akt wykonawczy do wyżej wskazanego dekretu z dnia 25 czerwca 1954 roku, które zachowało moc na podstawie art. 127 ust. 3 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Zgodnie z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku okresy wymienione w art. 8 dekretu zalicza się do wymaganych okresów zatrudnienia tak jak zatrudnienie w II kategorii, z wyjątkiem tych okresów służby wojskowej, które w myśl obowiązujących przepisów podlegają zaliczeniu do I kategorii zatrudnienia. Jeżeli jednak pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia. W świetle art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2004r., Nr 241, poz. 2416, ze zm.) – w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318, ze zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu za służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Jeżeli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej uważany był za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym przepisie. Stąd też Rada Ministrów upoważniona była do zajęcia stanowiska odnośnie odbytej zasadniczej służby wojskowej i odpowiedniego jej zakwalifikowania do zatrudnienia w pierwszej kategorii w rozumieniu art. 11 ust. 2. W konsekwencji § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku nadal mieścił się w zakresie ustawowego upoważnienia.

Praca wnioskodawcy – przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej i po jej zakończeniu – stanowiła pracę zaliczoną do pierwszej kategorii zatrudnienia według załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku w sprawie zaliczenia pracowników do kategorii zatrudnienia. W myśl § 5 zdanie drugie tego rozporządzenia, jeżeli pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak jak zatrudnienie w I kategorii zatrudnienia. Jednym z okresów wymienionych w art. 8 ust. 1 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 roku była służba w Wojsku Polskim po dniu 1 listopada 1918 roku (pkt 4). Zatem stosownie do tych przepisów, okres zasadniczej służby wojskowej wnioskodawcy zaliczał się do pracy w pierwszej kategorii zatrudnienia. W dniu 1 stycznia 1980 roku weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 13, poz. 86, ze zm.), a jego § 9 stanowił, że pracownicy, którzy z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują te uprawnienia. Kolejne rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.) zasadę tę powtórzyło w § 19 ust. 2, zgodnie z którym prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979r., Nr 13, poz. 86 i z 1981r., Nr 32, poz. 186) uważa się prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4. Podstawę prawną dochodzonej emerytury stanowi art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku (III ZP 30/01, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 243) Sąd Najwyższy przyjął, że za przepisy dotychczasowe należy uważać przepisy powołanego rozporządzenia Rady Ministrów, wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, ze zm.). Ustawa ta utraciła moc z dniem 1 stycznia 1999 roku tj. od dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która z kolei nie zawiera analogicznego upoważnienia. Tym samym przepis art. 194 ustawy o FUS stanowiący, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie pozostają w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie ustaw dotychczasowych, nie jest podstawą prawną zachowania mocy obowiązującej powołanego rozporządzenia. Zawarte zaś w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, może odnosić się tylko do tych przepisów rozporządzenia, które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachował również moc przepis § 19 ust. 2 rozporządzenia.

Przedstawiona powyżej wykładnia, o ocenie Sądu, nie nasuwa wątpliwości, że okres odbytej zasadniczej służby wojskowej przez pracownika zatrudnionego poprzednio w szczególnych warunkach, który po zakończeniu służby zgłosi swój powrót do tego zatrudnienia, traktuje się tak samo, jak wykonywanie takiej pracy. Skoro zatem okres ten podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy w szczególnych warunkach, to uwzględnia się go także do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Stanowisko takie znalazło potwierdzenie w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 roku w sprawie II UZP 6/13, zgodnie z którą czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku) zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Biul. SN 2013/10/24, M.P.Pr. (...)-101, zob. też. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 roku, II UK 217/13, LEX nr 1408683/.

Ostatecznie wskazać należy, że w ocenie Sądu nie ma znaczenia okoliczność, iż Sąd Najwyższy w w/w uchwale odnosił się do stanu prawnego obowiązującego do dnia 31 grudnia 1974 roku tj. do dnia wejścia w życie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ regulacje mające znaczenie dla oceny zasadności zaliczania okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie związanych z nim uprawnień uległy zmianie dopiero od chwili wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U nr 13, poz. 86 ze zm.) tj. od dnia 1 stycznia 1980 roku.

Podkreślić należy, że wnioskodawca został powołany do zasadniczej służby wojskowej w czasie trwania zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. i po zakończeniu (w dniu 4 kwietnia 1977 roku) służby wojskowej podjął pracę w dniu 18 kwietnia 1977 roku na uprzednio zajmowanym stanowisku maszynisty koparki, a zatem został zachowany wymagany 30 dniowy termin zgłoszenia powrotu do pracy po odbyciu służby.

Reasumując Sąd przyjął, iż wnioskodawca posiada okres zatrudnienia w warunkach szczególnych w wymiarze przekraczającym 15 lat oraz spełnia pozostałe przesłanki do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę w dniu 19 sierpnia 2015 roku, wiek 60 lat ukończył w dniu 3 sierpnia 2015 roku, a zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od dnia 3 sierpnia 2015 roku tj. od ukończenia wieku emerytalnego.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i § 2 k.p.c., orzekł jak sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego wraz z aktami rentowymi.