Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt I Ca 32/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2016r.

Sąd Okręgowy we Włocławku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Barbara Baranowska

Sędziowie:

SO Mariusz Nazdrowicz (spraw.)

SO Maria Woźniak

Protokolant:

st. sekr. sądowy Małgorzata Dybowska-Pyrek

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2016r r. we W.

na rozprawie

sprawy z powództwa R. M.

przeciwko S. A. P. w likwidacji

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Aleksandrowie Kujawskim

z dnia 10 listopada 2015 roku , sygn. akt I C 504/15

I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1. oddala powództwo;

2. zasądza od powoda R. M. na rzecz pozwanej S. A. P. w likwidacji kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 250 (dwieście pięćdziesiąt)

złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Barbara Baranowska SSO Maria Woźniak

Sygn. akt I Ca 32/16

UZASADNIENIE

Pozwana w złożonym środku odwoławczym nie zakwestionowała dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych, a Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego ani też nie zmienił wspomnianych ustaleń. W tej sytuacji uzasadnienie Sądu Okręgowego ograniczy się do elementów wskazanych w art. 387 § ²1 kpc.

Sąd Rejonowy w Aleksandrowie Kujawskim prawidłowo przyjął, że statut spółdzielni jest szczególnego rodzaju umową. Ten umowny charakter statutu sprawia, że podlega on reżimowi przepisów prawa cywilnego regulujących czynności prawne (tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach z 25 lipca 2003r. V CK 117/02 nie publ., LEX nr 172830
i z 5 marca 2003r. III CKN 1064/00 nie publ., LEX nr 78266). Z tego też względu postanowienia statutu spółdzielni, jak każdej umowy, nie mogą naruszać przepisów bezwzględnie obowiązujących tj. nakazów lub zakazów (patrz uchwała Sądu Najwyższego
z 26 września 1969r. III CZP 8/69 opubl. OSNC 1970/6/97 i wyroki tego Sądu:
z 30 września 2004r. IV CK 713/03 opubl. OSNC 2005/9/160 i z 27 czerwca 2012r. IV CSK 557/11 nie publ., LEX nr 1229971). Nierespektowanie tej reguły sprawia, że postanowienia statutu sprzeczne z przepisami bezwzględnie obowiązującymi są nieważne z mocy art. 58 § 1 kc. Trafnie zatem Sąd a quo skoncentrował się na kwestii mocy wiążącej przepisu art. 125 § 5a prawa spółdzielczego, gdyż ma to podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie sposób jednak zgodzić się z zapatrywaniem, że przepis ten ma charakter względnie obowiązujący (ius dispositivum).

Analizując zmiany treści przywołanego przepisu Sąd meriti przeoczył, że aktualnie obowiązujące brzmienie zostało mu nadane ustawą z dnia 15 grudnia 2000r.
o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001, Nr 4, p.27 ze zm.), która weszła w życie
24 kwietnia 2001r. Z tym dniem przestał obowiązywać poprzedni art. 125 § 5, który przewidywał uregulowanie zasad udziału byłych członków w funduszu zasobowym i innym majątku likwidowanej spółdzielni w statucie. Jest to szczególnie istotne w świetle powołania się przez Sąd I instancji na stanowisko wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego
z 10 marca 2006r. IV CSK 97/05, nie publ., LEX nr 1104885. Otóż w orzeczeniu tym Sąd Najwyższy rozstrzygał w sprawie o podział majątku wspólnego, gdzie do ustania małżeństwa doszło 22 września 2000r. Siłą rzeczy w swoich rozważaniach musiał uwzględnić stan prawny istniejący w tym dniu i dostosować je do sytuacji faktycznej występującej
w rozpoznawanej przez siebie sprawie. Istota tamtego sporu sprowadzała się do zaliczenia
w skład majątku wspólnego udziałów i należności z tytułu likwidowanego majątku spółdzielni przypadających jej członkowi, a nie – byłemu członkowi. Nie oceniając trafności poglądu Sądu Najwyższego należy zwrócić uwagę, że w niniejszej sprawie stan faktyczny jest odmienny – chodzi właśnie o byłego członka. A ta kwestia została od 24 kwietnia 2001r. uregulowana odmiennie niż dotychczas poprzez wyeliminowanie odesłania do statutu. Tym samym przedmiotowe zapatrywanie nie jest pomocne do rozstrzygnięcia.

Przepisy bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) znamionuje to, że ich zastosowanie nie może być wyłączone lub ograniczone wolą (decyzją) stron, jak również odmiennym zwyczajem. Czasami na tą cechę wyraźnie same wskazują (np. art. 119 kc, art. 437 kc). Ustawodawca jednak nie zastosował takich środków techniki legislacyjnej (tzw. klauzul imperatywnych), które na płaszczyźnie językowej mogłyby wskazywać na bezwzględnie lub względnie wiążący charakter normy prawnej zawartej w art. 125 § 5a prawa spółdzielczego. Konieczne jest więc odwołanie się do innych rodzajów wykładni, w tym przede wszystkim systemowej. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 21 grudnia 2012 r. IV CSK 157/12 nie publ., LEX nr 1288706 wskazał, że za bezwzględnie wiążącym charakterem danej normy prawnej zawartej w danym przepisie prawa spółdzielczego przemawia przyjęty w całej tej ustawie sposób regulacji z użyciem klauzul dyspozytywnych. Jeżeli norma zawarta w poszczególnych przepisach ma względnie obowiązujący charakter to wynika to wprost z treści tych przepisów. Tę metodę regulacji przyjęto np. w art. 16 § 1, art. 17 § 3, art. 20 § 1, art. 24 § 9, art. 41 § 2, art. 46 a, art. 145 § 1, art. 159 prawa spółdzielczego. Niewątpliwie więc charakter względnie obowiązujący miał przepis art. 125 § 5 w brzmieniu przed 24 kwietnia 2001r., ale utracił go po tym dniu. Dodatkowo można zauważyć, że również względy celowościowe i historyczne przemawiają za powyższym rozumieniem wspomnianego przepisu. Pierwotnie prawo spółdzielcze w ogóle nie przewidywało przeznaczenia tzw. pozostałego majątku spółdzielni na inne cele niż spółdzielcze lub społeczne. W nowelizacji z 1994 r. przyjęto zasadę odmienną – w sposób praktycznie nieograniczony majątek ten mógł przypaść nie tylko członkom spółdzielni, ale także byłym członkom. Obecnie ustawodawca niejako wypośrodkował swoje stanowisko, wprowadzając w odniesieniu do byłych członków określone ograniczenia.

W konsekwencji należało uznać, że § 67 statutu S. A. P. w punktach 1-3 i 5 (obowiązujący do 2014r.) był sprzeczny z przepisem art. 125 § 5a prawa spółdzielczego i tym samym w tej części nieważny (art. 58 § 1 kc). Można wprawdzie podzielić zdziwienie Sądu Rejonowego, że stan taki trwał przez wiele lat, ale w niczym nie wpływa to na zaprezentowaną wyżej ocenę prawną. Nieważność ta sprawiła, że byli członkowie pozwanej nie uzyskali na tej podstawie żadnych praw i roszczeń do majątku spółdzielni po jej likwidacji pozostałego po spłacie zadłużenia. Powód zaś – co było bezsporne – nie spełniał przesłanek z art. 125 § 5a uprawniających do podziału pozostałego majątku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy we Włocławku na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił. Przełożyło się to automatycznie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu za pierwszą instancję. Pozwanej należał się – jako stronie wygrywającej sprawę w całości – zwrot wszystkich poniesionych kosztów (art. 98 § 1 kpc), sprowadzających się do wynagrodzenia reprezentującego ją pełnomocnika
w osobie radcy prawnego (§ 6 pkt 3 obowiązującego w chwili wniesienia pozwu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opat za czynności radców prawnych … - tekst jedn.: Dz. U.2013.490 ze zm.). Na takiej samej zasadzie orzeczono o kosztach postępowania apelacyjnego. Skarżącej należały się wszystkie koszty związane z postępowaniem odwoławczym, sprowadzające się do opłaty od apelacji w kwocie 250 zł.

SSO Mariusz Nazdrowicz SSO Barbara Baranowska SSO Maria Woźniak

I Ca 32/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE