Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 314/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Paweł Poręba

Protokolant: sekr. sąd. Bożena Zaremba

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2016 roku w Nowym Sączu na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko A. B. i J. B.

o stwierdzenie nieważności umowy

I. oddala powództwo,

II. przyznaje ze środków Skarbu Państwa na rzecz adw. E. M. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w N. przy ul. (...) kwotę 8.856,00zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć złotych) brutto, w tym 1.656,00zł (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć złotych) podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej A. B. z urzędu,

III. przyznaje ze środków Skarbu Państwa na rzecz adw. E. M. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w N. przy ul. (...) kwotę 8.856,00zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć złotych) brutto, w tym 1.656,00zł (jeden tysiąc sześćset pięćdziesiąt sześć złotych) podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu J. B. z urzędu,

IV. cofa powódce A. S. zwolnienie od kosztów sądowych częściowo, tj. w ½ części w zakresie opłat sądowych,

V. nakazuje ściągnąć od powódki A. S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Nowym Sączu kwotę 7.000,00 (siedem tysięcy złotych), tytułem części opłaty od pozwu;

VI. w pozostałym zakresie nieuiszczonymi kosztami obciąża Skarb Państwa.

sygn. akt I C 314/14

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu

z dnia 02 lutego 2016 roku

Powódka A. S. wystąpiła ( k. 1-5 ) z powództwem skierowanym przeciwko A. B. i J. B. domagając się stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży nieruchomości zawartej w dniu 30 sierpnia 2006 roku przed notariuszem W. S. w Kancelarii Notarialnej w G., Rep A nr (...)z uwagi na fakt, iż umowa była umową pozorną.

Wniosła nadto o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

Uzasadniając żądanie powódka podała, iż w dniu 30 czerwca 2006 roku strony zawarły w zwykłej formie pisemnej przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonej w N. o powierzchni 1,57 ha objętej księgą wieczystą KW nr (...).

W dniu 07 sierpnia 2006 roku powódka A. S. przed notariuszem W. S. z Kancelarii Notarialnej w G. zawarła z pozwaną A. B. działającą w imieniu swoim i męża J. B. warunkową umowę sprzedaży nieruchomości, mocą której pozwana nabyła od powódki przedmiotową nieruchomość.

W dniu 30 sierpnia 2006 roku w tej samej Kancelarii Notarialnej pozwana A. B. zawarła w imieniu swoim i męża J. B. z powódką A. S. umowę przenoszącą własność.

Na podstawie tej umowy pozwani figurują jako właściciele w księdze wieczystej nr KW nr (...).

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 20 grudnia 2012 roku ( sygn. akt. II K 65/11 ) oskarżeni J. B., A. B. oraz A. S. zostali uznani za winnych tego, że w okresie od 30 czerwca do 30 sierpnia 2006 roku, w N. okręgu (...), działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) Bank SA z siedzibą we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 258.004.94 zł, w ten sposób, że w celu uzyskania kredytu bankowego, zawarli w dniu 30 czerwca 2006 roku w N. pozorną pisemną umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości o powierzchni 1,57 ha, będącej własnością A. S., na rzecz J. i A. B., co potwierdzili w dniach 7 i 30 sierpnia 2006 roku, w G., zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego, podczas gdy w rzeczywistości małżonkowie (...) nie mieli zamiaru ani możliwości finansowych by dokonać zakupu tej nieruchomości, to jest zostali uznani za winnych popełnienia występku z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Wprawdzie A. S. odwołała się od tego wyroku, czego pozwani nie uczynili, jednak Sąd Apelacyjny w K. w sprawie ( sygn. akt II Aka 129/13 ) utrzymał zaskarżony wyrok w mocy uznając apelację A. S. za oczywiście bezzasadną.

Zdaniem powódki skoro ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym, to przyjąć trzeba, iż umowa sprzedaży nieruchomości zawarta pomiędzy A. S. a pozwanymi jest umową pozorną a zatem nieważną.

Pozwani J. B. i A. B. w odpowiedziach na pozew ( k. 64-65 oraz k. 108-109 ) wnieśli o oddalenie powództwa zarzucając, że powódka w zależności od sytuacji twierdzi to co jest jej wygodne. Powódka tymczasem otrzymała od pozwanych zapłatę w kwocie 280 000 złotych z zaciągniętego przez nich kredytu w S. C. Bank i z kwoty tej spłaciła swój dług hipoteczny w wysokości 180 000 złotych w G. Banku.

Zdaniem pozwanych powódka dopiero po wyroku karnym twierdzi, że umowa jest nieważna pomimo, że w sprawie o eksmisję do sygnatury I C 540/09 przed Sądem Rejonowym w N. oraz w sprawie o bezumowne korzystanie do sygnatury I C 155/11 przed Sądem Rejonowym w N. i w sprawie o zwrot kaucji do sygnatury I C 676/10 przed Sądem Okręgowym w Nowym Sączu nie podnosiła, że przedmiotowa umowa sprzedaży jest pozorna i nieważna. Pozwani podnieśli, że powódka dopiero w związku z licytacją nieruchomości przez (...) S.A. chce doprowadzić do odzyskania nieruchomości i pozostawienia ich z długiem.

W pismach procesowych z dnia 28 maja 2014 roku ( k. 121-126 ) i z dnia 09 lipca 2014 roku ( k. 154-159 ) pozwani reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego zarzucili, że stwierdzenie pozorności umowy sprzedaży nieruchomości nie było przedmiotem ustaleń w sprawie karnej. Celem sprawy karnej było zaś ustalenie czy doszło do niekorzystnego rozporządzenia przez S. C. Bank udzielającego kredyt w wyniku przedłożenia przez oskarżonych fałszywych zaświadczeń i nieprawdziwych danych co do ich sytuacji materialnej stanowiących podstawę udzielonego kredytu hipotecznego na zakup nieruchomości. Dowodem pośrednim z punktu widzenia ustalenia znamion przestępstwa oszustwa bankowego był fakt nieformalnych uzgodnień stron co do spłaty kredytu dokonanych poza bankiem. Bez wiedzy banku strony umówiły się bowiem, że kwota udzielonego kredytu małżeństwu (...), która jednocześnie stanowiła cenę zakupu miała być spłacona nie przez nich jako kredytobiorców lecz przez powódkę A. S., gdyż chciała ona odkupić nieruchomość w przyszłości od pozwanych. Powódka w zamiarze odkupienia nieruchomości do września 2008 roku spłacała raty kredytu, a następnie zaprzestała dalszej spłaty. Pozwani złożyli zawiadomienie o przestępstwie oszustwa bankowego z uwagi na szereg okoliczności fałszowania dokumentów przez powódkę, o których nie mieli pełnej świadomości oraz nie przewidując przy zawarciu umowy konsekwencji, że zostaną obciążeni spłatę kredytu, który powódka skonsumowała na spłatę poprzednich swoich zadłużeń.

Umowa sprzedaży zawarta przez strony była umową odpłatną i ekwiwalentną, a powódka A. S. otrzymała jako cenę zakupu kwotę wymienioną w akcie notarialnym z kredytu zaciągniętego przez pozwanych.

W żadnym wypadku ze strony pozwanych przy zawieraniu umowy sprzedaży nie było woli pozorności, ani zgody na zobowiązanie kredytowe i przysporzenie majątku powódce bez przeniesienia na ich rzecz własności nieruchomości. Inaczej pozwani działaliby świadomie na swoją niekorzyść.

Powódka nadto w sprawach sądowych do sygn. akt. I C 540/09, I C 155/11 i I C 676/10 przyznawała, że jej zamiarem było odkupienie nieruchomości od pozwanych.

Pozwani czuli się też właścicielami nieruchomości o czym świadczyć może wystąpienie przez nich z powództwem o eksmisję w sprawie I C 540/09 i o zapłatę za bezumowne korzystanie w sprawie do sygn. akt I C 155/11.

W piśmie procesowym z dnia 27 sierpnia 2014 roku ( k. 174-176 ) powódka A. S. podtrzymała swoją argumentację odnośnie pozorności umowy sprzedaży.

Podała powódka, iż w wyniku kwestionowanej umowy sprzedaży uzyskała ona wprawdzie przysporzenie majątkowe, bo przejęła środki uzyskane na podstawie umowy kredytowej z S. C. Bank, ale równocześnie przyjęła na siebie obowiązek spłaty kredytu. Dlatego nie można mówić o realnym ekwiwalencie uzyskanym przez powódkę z tytułu zakwestionowanej umowy pozornej w odniesieniu do faktu nabycia własności nieruchomości przez pozwanych.

Jej zdaniem pozwani mieli pełną świadomość pozorności złożonego wobec nich oświadczenia woli przez powódkę i rzeczywistej woli kontrahenta. Formalnie stali się oni właścicielami nieruchomości, ale pozostała ona w posiadaniu powódki. Po spłacie kredytu mieli zwrócić nieruchomość powódce.

Według powódki oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak wywołania skutków prawnych, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nie oświadczeniem. Decyduje przy tym chwila złożenia oświadczenia a bez znaczenia pozostają okoliczności dotyczące kolejnych spraw sądowych.

W toku postępowania postanowieniem z dnia 28 marca 2014 roku ( k. 54-55 ) Sąd udzielił powódce zabezpieczenia poprzez wpisanie w dziale III księgi wieczystej nr (...) ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu oraz poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku (...) S.A. z siedzibą we W. w sprawie KM 212/12 w części dotyczącej egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...).

Na wniosek pozwanych ( k. 121 i k. 154 ) Sąd zawiadomił ( k. 165-167 i 169-170) o toczącym postępowaniu (...) S.A. i (...) w W.. Podmioty te nie przystąpiły skutecznie do udziału w sprawie w charakterze interwenientów ubocznych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani A. B. i J. B. są małżeństwem i mieszkają w N. w domu rodzinnym A. B..

Powódka A. S. oraz A. B. są kuzynkami i przed 2006 rokiem pozostawały w dobrych relacjach.

Dowód : /zeznania powódki A. S. od 00:11:43 k. 317 w zw. z k. 235 od 00:02:39 ; zeznania pozwanej A. B. od 01:09:02 w zw. z k. 236 od 00:28:53; zeznania pozwanego J. B. k. od 01:32:42 w zw. z k. 236/2 od 00:49:53 /.

A. S. zamieszkiwał w N., w domu oznaczonym numerem(...). Dom stoi na działce o powierzchni o powierzchni 1,57 ha. Nieruchomość objęta jest księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w N. A. S. stała się wyłączną właścicielką nieruchomości na podstawie intercyzy spisanej w dniu 26 lutego 2003 roku.

Matka A. S., I. B., zarejestrowała na swoje nazwisko działalność gospodarczą pod nazwą (...). W rzeczywistości działalność tą prowadziła A. S.. Na tej zasadzie powódka prowadziła między innymi sklepy z odzieżą używaną w S. oraz w Ł..

Powódka A. S. w dniu 27 października 2004 roku zaciągnęła kredyt w (...) Banku (...) S.A. w K. oddziale w Ł. na kwotę 284.716 złotych. Jego zabezpieczeniem była hipoteka ustanowiona na nieruchomości znajdującej się w N..

Po około dwóch latach A. S. nie była jednak w stanie obsługiwać tego kredytu i doszło do powstania zadłużenia przeterminowanego.

Bank rozpoczął naliczanie karnych odsetek. Wdrożył także postępowanie windykacyjne.

Pismem z dnia 3 lipca 2006 roku bank zażądał od A. S. natychmiastowej spłaty kwoty 189.000 złotych.

A. S. nie była jednak w stanie zaciągać kolejnych bankowych zobowiązań finansowych z uwagi na brak zdolności kredytowej, a postawienie kredytu w stan wymagalności oznaczało dla niej problemy finansowe.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- pismo (...) Bank k.114 /.

Nie posiadając zdolności kredytowej, powódka A. S. szukała rozwiązań dla spłaty wymagalnego kredytu.

Podejmowała próby znalezienia osoby, która zgodziłaby się zaciągnąć kredyt na swoje nazwisko, lecz z przeznaczeniem na potrzeby A. S..

Powódka wymyśliła, iż znajdzie osobę, która zawrze umowę kredytową powołując się na fikcyjny zakup należącej do niej nieruchomości. Zaproponowała wzięcie takiego kredytu jednej ze swoich koleżanek, która jednak się na to nie zgodziła.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- wyjaśnienia J. B., k.134-139, 685-687; wyjaśnienia A. B., k.154-157, 687-689 /.

W połowie 2006 roku A. S. poprosiła kuzynkę A. B. o pomoc, która miałaby polegać na zaciągnięciu kredytu hipotecznego.

Według ustnej propozycji A. S., A. B. wraz z mężem mieliby wziąć kredyt na rzekomy zakup nieruchomości A. S. w N..

Z propozycji tej wynikało, że to A. S. pieniądze z kredytu wykorzysta na spłatę swojego wymagalnego zobowiązania i będzie także spłacać raty zaciągniętego kredytu przez A. B. i J. B.. Po całkowitej spłacie kredytu doszłoby do zwrotnej sprzedaży nieruchomości.

w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- wyjaśnienia J. B., k.134-139, 685-687; wyjaśnienia A. B., k.154-157, 687-689; częściowo wyjaśnienia A. S., k.259-261, 276-277, 450-451, 685; intercyza, k.115; pismo (...) Bank k.114 /.

Pozwani A. B. i J. B. w obliczu problemów finansowych powódki chcieli jej pomóc, tym bardziej, że A. S. obiecała im w zamian za pomoc zatrudnienie A. B. w firmie prowadzonej formalnie przez matkę powódki I. B..

Pozwani nie posiadali jednak w tym czasie odpowiednich środków finansowych pozwalających na zaciągnięcie wysokiego kredytu.

A. B. w tym czasie nie pracowała i pozostawała na utrzymaniu męża. J. B. był zatrudniony w firmie budowlanej prowadzonej przez K. S. ze S.. Pracował na terenie W. otrzymując najniższe wynagrodzenie. Zarabiał około 900 złotych miesięcznie.

A. B. szczególnie zależało na pracy dla męża na terenie okolic N. gdyż w tym czasie chorowała i liczyła na to, że mąż nie będzie musiał wyjeżdżać z domu do W..

Dlatego pozwani zaakceptowali propozycję powódki.

W dniu 30 czerwca 2006 roku A. S. zawarła w zwykłej formie pisemnej przedwstępną umowę sprzedaży z J. B. i A. B..

Powódka i pozwani własnoręcznie podpisali tę umowę.

Zgodnie z tą umową powódka A. S. zobowiązała się do sprzedaży pozwanym nieruchomości wraz z domem za cenę 280.000 złotych.

Z treści paragrafu 3 umowy miało wynikać, iż doszło do przekazania zbywcy kwoty w wysokości 30.000 złotych. W rzeczywistości taka kwota nie została A. S. przekazana.

Pozostała kwota, tj. 250.000 złotych, miała zostać przelana ze środków pochodzących z kredytu hipotecznego na rachunek należący do Z. S. - męża A. S..

Z odręcznego dopisku na umowie wynikało, iż z kwoty tej miał być spłacony kredyt w (...) Banku udzielony A. S. w wysokości 189.000 złotych.

W dniu 18 lipca 2006 roku J. B. i A. B. w siedzibie oddziału (...) Banku S.A. w N. złożyli wniosek kredytowy.

Wniosek zawierał deklarację, z której wynikało, że pozwani zamierzają zawrzeć umowę kredytową na zakup nieruchomości wraz z domem w N..

We wniosku oświadczyli, iż ich wkład własny wyniesie 30.000 złotych. W rzeczywistości takiej kwoty nie posiadali i nie wypłacili jej A. S..

Oświadczyli, iż będą spłacać raty kredytowe ze środków finansowych zarabianych w firmach (...) Handel Odzieżą Używaną w Ł. oraz U (...) A. D. .

Podali także kwoty swoich rzekomych dochodów z pracy w tych firmach. W rzeczywistości nie pracowali tam i nie osiągali z tego tytułu dochodów.

Na ostatniej stronie wniosku oboje małżonkowie złożyli własnoręczne podpisy. Wnioski te zostały przyjęte przez doradcę klienta A. K. (1). Potwierdziła ona jednocześnie własnoręczność złożenia podpisów przez wnioskodawców, które dokonało się w jej obecności po sprawdzeniu tożsamości.

Wraz z nimi udali się tam R. i I. Ś. – pośrednicy, którzy udzielali A. S. pomocy przy zebraniu i przygotowaniu dokumentów kredytowych.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- wyjaśnienia J. B., k.134-139, 685-687; wyjaśnienia A. B., k.154-157, 687-689; częściowo wyjaśnienia A. S., k.259-261, 276-277, 450-451, 685; intercyza, k.115; pismo (...) Bank k.114; umowa przedwstępna, k. 116; opinia grafologa, k. 372; częściowo zeznania świadka R. Ś., k.181-182, 319/2, 321/2, 764/2-767/2; zeznania świadka A. K. (1), k.206, 769-770; zeznania świadka D. S., k.205, 767/2-769; wniosek kredytowy, k.104-106; opinia biegłego do spraw badania pisma, k.371-372 /.

Do wniosku dołączono dwa zaświadczenia pracodawców o zatrudnieniu i wysokości dochodów.

Jeden dotyczył A. B., a drugi J. B..

Na zaświadczeniu z firmy U (...), jako (...) podpisała się rzeczywiście A. B.. Nie ustalono natomiast, kto podrobił podpis o treści (...).

Na zaświadczeniu z firmy (...) w Ł.” podpis nakreślił J. B.. Podpis o treści (...) podrobiła A. S..

Zaświadczenia pracodawców o zatrudnieniu i wysokości dochodów stwierdzały nieprawdę.

Podmioty, w których rzekomo A. B. i J. B. mieli pracować – tj. (...) oraz U (...) – zostały im wskazane przez A. S.. W rzeczywistości żadne z nich tam nie pracowało.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- wyjaśnienia J. B., k.134-139, 685-687; wyjaśnienia A. B., k.154-157, 687-689; częściowo wyjaśnienia A. S., k.259-261, 276-277, 450-451, 685; intercyza, k.115; pismo (...) Bank k.114; umowa przedwstępna, k. 116; opinia grafologa, k. 372; częściowo zeznania świadka R. Ś., k.181-182, 319/2, 321/2, 764/2-767/2; zeznania świadka A. K. (1), k.206, 769-770; zeznania świadka D. S., k.205, 767/2-769; wniosek kredytowy, k.104-106; opinia biegłego do spraw badania pisma, k.371-372; zeznania A. W. (1), k.299-300, 770/2-771/2; zeznania A. W. (2) k.301-302, 770-770/2; zaświadczenia o zarobkach k.112, 113-114; opinia biegłego do spraw badania pisma k.371-372; opinia biegłego do spraw badania pisma k.458-465 /.

Do wniosku kredytowego dołączono podpisane własnoręcznie przez małżonków (...) oświadczenia o zgodzie na przetwarzanie przez bank i danych osobowych. Małżonkowie (...) własnoręcznie podpisali w banku także zgodę na ubezpieczenie zawartego kredytu. Małżonkowie własnoręcznie podpisali także oświadczenie o wyrażeniu zgody na ustanowienie hipoteki.

Do wniosku kredytowego dołączono także „oświadczenie dotyczące kredytów nominowanych do waluty obcej”. Dokument ten został własnoręcznie podpisany przez A. B.. Natomiast podpis J. B. został nakreślony przez osobę, której tożsamości w postępowaniu nie ustalono. W dokumencie tym A. B. poświadczyła, iż zapoznała się z ofertą banku w zakresie kredytów udzielanych walucie obcej

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- oświadczenia k. 98,99, 100, 101, 102 /.

W dniu złożenia wniosku kredytowego dokumentacja została przesłana drogą elektroniczną do (...) centrali banku. Tam K. Ł. – naczelnik do spraw akceptacji umów kredytowych banku – dokonała analizy możliwości udzielenia kredytu. Oparła się na fałszywych danych, które zostały zawarte we wniosku w tym na informacji, iż łączny dochód małżonków (...) wynosił netto 3.350 złotych. Pracownica banku sporządziła pisemny dokument, w którym pozytywnie rozpatrzyła wniosek kredytowy i wyraziła zgodę na zawarcie umowy kredytowej, ale wyłącznie w walucie polskiej. Nie wyraziła zgody na udzielenie kredytu we frankach szwajcarskich.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- ocena wniosku o kredyt hipoteczny k.110-111 /

Wniosek o udzielenie kredytu został zaakceptowany.

W tym samym dniu, tj. 18 lipca 2006 roku, w (...) oddziale banku, sporządzono umowę kredytu hipotecznego nr (...) pomiędzy J. B. i A. B., a (...) Bank S.A. z siedzibą we W.. Umowę opatrzono datą naniesioną pieczęcią. Umowę w imieniu banku podpisały A. K. (1) – doradca klienta oraz D. S. – kierownik filii.

Umowę własnoręcznie podpisali także J. B. i A. B..

Podpisując umowę pozwani wprowadzili w błąd pracowników banku, co do szeregu okoliczności.

Kredyt miał być przeznaczony na sfinansowanie nabycia nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym. W rzeczywistości gotówka miała wspomóc będącą w tarapatach finansowych A. S.. Jednym z warunków uruchomienia tego kredytu było zawarcie i przedłożenie bankowi notarialnej umowy sprzedaży tego przedmiotu oraz wniosku o wpis hipoteki kaucyjnej do księgi wieczystej potwierdzonej przez sąd wieczysto-księgowy.

W umowie pozwani zobowiązali się do dokonywania spłat rat kredytowych, co miesiąc przez okres dwudziestu lat.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- oświadczenia wyjaśnienia J. B. (k.134-139, 685-687), wyjaśnienia A. B. (k.154-157, 687-689), częściowo wyjaśnienia A. S. (k.259-261, 276-277, 450-451, 685), zeznania T. T. (k.267-268), zeznania A. K. (1) (k.206, 769-770), zeznania D. S. (k.205, 767/2-769), umowa kredytu hipotecznego nr (...) (k.71-75).

W rzeczywistości powódka i pozwani pozostawali w ustnych ustaleniach, że raty będzie spłacać A. S..

W dniu 7 sierpnia 2006 roku przed notariuszem W. S. w jego kancelarii notarialnej w G., A. B. zawarła w imieniu swoim i męża warunkową ( z uwagi na prawo pierwokupu służące Agencji Nieruchomości Rolnych ) umowę kupna od A. S. nieruchomości wraz domem położonej w N. na działce o powierzchni 1,57 ha objętej księgą wieczystą nr (...).

W dniu 30 sierpnia 2006 roku, w tej samej kancelarii notarialnej, A. B., w imieniu swoim i męża, zawarła z A. S. umowę przenoszącą własność nieruchomości. Warunek poprzedniej umowy – niewykonanie prawa pierwokupu przez Agencję Nieruchomości Rolnych – nie ziścił się.

W myśl postanowień tej umowy z całości ceny, tj. 280.000 złotych, A. S. została wypłacona kwota 30.000 złotych.

Kwota 30 000 złotych w rzeczywistości nie została zapłacona.

Pozostała część ceny, miała być uiszczona A. S. do dnia 7 września 2006 roku z kredytu udzielonego J. i A. B. przez (...) Bank S.A.

Wykonując postanowienia umowy kredytowej (...) Bank S.A. przelał wartość kredytu na wskazane konto należące do Z. S..

Z kwoty tej dokonano następnie spłaty zobowiązania ciążącego na A. S. wobec G. Banku.

w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- wyjaśnienia J. B., k.134-139, 685-687 /.

W dniu 5 września 2006 roku (...) Bank S.A. złożył oświadczenie wyrażające zgodę na wykreślenie hipoteki obciążającej nieruchomość w N.. Hipoteka została wykreślona.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- pismo (...) Banku k.114 /.

W dniu 12 września 2006 roku do (...) Bank S.A. złożone zostało pismo, na którym widnieje podpis A. B.. W piśmie tym poproszono o kierowanie korespondencji dotyczącej kredytu na adres N. numer (...), tj. na adres miejsca zamieszkania A. S.. Kolejne pismo w tej sprawie, podpisane imionami i nazwiskami J. B. i A. B., wpłynęło do banku w dniu 7 marca 2007 roku. Oba pisma zostały sporządzona i podpisane przez I. Ś..

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- wyjaśnienia A. B., k.154-157, 687-689, pisma k.85-86; opinia biegłego do spraw badania pisma k.371-372 /.

Zgodnie z ustną umową zawartą między powódką a pozwanymi w połowie 2006 roku A. S. dokonywała spłat rat kredytowych z kredytu zasięgniętego przez pozwanych w (...) Bank S.A.

Wpłaty dokonane na poczet umowy kredytu rozpoczęły się 2 października 2006 roku i zakończyły we wrześniu 2008 roku. Wpłaty były nieregularne. Łączna ich suma wyniosła 55762,59 złotych, z czego na poczet spłaty kapitału przekazano 28154,08 złotych. Pozostała kwota stanowiła spłatę odsetek.

Początkowo, tj. do sierpnia 2007 roku, jako nadawcę wpłat wskazywano Z. S. lub A. S..

Pierwsze zaległości w spłatach pojawiły się już w styczniu 2007 roku. Wynikały z problemów finansowych A. S..

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- pisma k.88, 89; lista wpłat k.25, 338; kopie dowodów wpłat, k.11-17 /.

W dniu 12 listopada 2007 roku do (...) Banku S.A. wpłynęło pismo datowane 9 listopada 2007 roku, w którym zwrócono się z prośbą o rozłożenie na kolejne raty zaległości w spłacie rat kredytu hipotecznego.

Na dokumencie tym widnieje podpis o treści (...), którego jednak pozwana nie złożyła.

Podpis ten został nakreślony przez A. S..

Prośba o rozłożenie na kolejne raty została przez bank rozpatrzona negatywnie, o czym poinformowano kierując pismo na adres w N..

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- częściowo wyjaśnienia A. S., k.259-261, 276-277, 450-451, 685; pismo k.88; pismo, k.89; lista wpłat k.338; opinia biegłego do spraw badania pisma k.371-372 /.

Z powodu nieregularnego spłacania rat kredytowych S. C. Bank kierował pisma ponaglające do kredytobiorców. Pisma kierowano na adres korespondencyjny w N. numer 584 mimo, iż w umowie kredytowej jako korespondencyjny wskazano adres miejsca zamieszkania kredytobiorców – w N. przy ulicy (...). Adres ten został zmieniony na skutek wspomnianych już pism z dnia 12 września 2006 roku oraz 7 marca 2007 roku.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- umowa kredytowa k.73; pismo k.82; pisma k.85, 86 /.

W dniu 12 maja 2008 roku (...) Bank S.A. wypowiedział A. B. i J. B. umowę kredytu hipotecznego nr (...). Przyczyną wypowiedzenia było występowanie przeterminowanego zadłużenia.

W dniu 22 grudnia 2008 roku (...) Bank S.A. udzielił tzw. „promesy zwolnienia zabezpieczenia hipotecznego”. Bank oświadczył pisemnie, że dokona zwolnienia zabezpieczenia hipotecznego pod warunkiem całkowitej spłaty wierzytelności w kwocie 249.593,08 złotych.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11-wypowiedzenie umowy, k.84, 95; promesa zwolnienia zabezpieczenia, k.91 /.

W dniu 27 marca 2009 roku (...) Bank S.A. z siedzibą we W. przelał wierzytelność wobec A. i J. B. z umowy kredytu na (...) S.A. z siedzibą we W..

W dniu 23 listopada 2009 roku (...) S.A. zawarło ugodę z pozwanymi w przedmiocie ustalenia sposobu zapłaty wierzytelności z umowy kredytu o nr (...).

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- zeznania P. M., k.549-550; informacja o zawartej cesji, k.333; ugoda, k.44; pismo, k.333 /.

W 2009 roku powódka A. S. zaproponowała ustnie pozwanym, iż zaciągnie kredyt na odkupienie od nich nieruchomości objętej umową sprzedaży z 30 sierpnia 2008 roku, dzięki czemu będą oni mogli spłacić swoje zadłużenie, a nieruchomość na powrót stanie się jej własnością.

Pozwani uwierzyli powódce i w dniu 17 lutego 2009 roku A. i J. B., jako sprzedający, zawarli z A. i Z. S., jako kupującymi, przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości znajdującej w N. pod numerem 584.

W myśl postanowień umowy przedwstępnej małżonkowie (...) zobowiązali się do odsprzedania nieruchomości za cenę 315.000 złotych. Z umowy wynikało, że kupujący uiścili zadatek w kwocie 40.000 złotych. W rzeczywistości jednak sprzedający takiego zadatku nie otrzymali. Umowa przedwstępna została zawarta w zwykłej, pisemnej formie.

Przyrzeczona umowa sprzedaży miała zostać zawarta do dnia 31 marca 2009 roku.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11 umowa przedwstępna z dnia 17 lutego 2009 roku, k.43 /.

Kolejną umowę przedwstępną sprzedaży tej samej nieruchomości strony zawarły w dniu 3 lipca 2009 roku.

Także odbyło się to za namową A. S..

Na podstawie wskazanej umowy A. i J. B. zobowiązali się do sprzedaży nieruchomości do dnia 30 kwietnia 2010 roku. Cena nieruchomości wynosiła w tym przypadku 265.000 złotych. Z zapisów umowy wynikało, że A. S. miała wręczyć sprzedającym zadatek w kwocie 50.000 złotych. W rzeczywistości zadatku takiego im nie przekazała. Umowa ta również miała zwykłą formę pisemną.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- umowa przedwstępna z dnia 17 lutego 2009 roku, k.10 /.

Pozwani podejmowali także próby zbycia nieruchomości przy wykorzystaniu firmy (...). W dniu 23 listopada 2009 roku pozwani udzielili I. D. pełnomocnictwa do sprzedaży nieruchomości. Stosowny akt notarialny został podpisany w dniu 23 listopada 2009 roku w kancelarii notarialnej we W..

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- p ełnomocnictwo, k.124 /.

W wyniku ugody zawartej z F. (...) pozwani dokonali w pierwszej połowie 2010 roku sześciu wpłat w łącznej wysokości 1.750 złotych. Wpłaty te zostały zaliczone przez F. (...) na poczet zadłużenia J. i A. B..

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- ugoda, k.123; oryginały dowodów wpłaty, k.61-66 akt sygn. I C 46/11 Sądu Okręgowego w Nowym Sączu /.

A. S. pomimo zawartej z pozwanymi umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 30 sierpnia 2006 roku wraz ze swoją rodziną nadal mieszkała w N. w domu o numerze (...).

Przebywała tam od 30 sierpnia 2006 roku za zgodą A. i J. B..

Nieruchomość ta została bowiem A. S. użyczona aż do całkowitej spłaty zaciągniętego kredytu.

Z uwagi na zaistniałe problemy i brak spały przez powódkę kredytu zaciągniętego przez pozwanych w (...) Bank S.A. w 2009 roku J. i A. B. złożyli w sądzie rejonowym w N. pozew o wydanie nieruchomości i opróżnienie lokalu mieszkalnego.

Wyrokiem z dnia 23 lipca 2010 roku w sprawie do sygn. I C 540/09, Sąd Rejonowy w N.nakazał A. S. oraz członkom jej rodziny, wydanie pozwanym nieruchomości oraz opróżnienie budynku z rzeczy należących do osób tam przebywających.

A. S. nie zrealizowała jednak tego obowiązku.

Dowód: / zeznania powódki A. S. od 00:11:43 k. 317 w zw. z k. 235 od 00:02:39 ; zeznania pozwanej A. B. od 01:09:02 w zw. z k. 236 od 00:28:53; zeznania pozwanego J. B. k. od 01:32:42 w zw. z k. 236/2 od 00:49:53; wyrok Sądu Rejonowego w N. z dnia 23 lipca 2010 roku, sygn. I C 540/09 k. 131 (209); uzasadnienie wyroku, k. 133-136 (210-214); wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 25 listopada 2010 roku, k. 132 (215);

w aktach Sądu Rejonowego w N.do sygn. akt I C 540/90 - wyrok Sądu Rejonowego w N. z dnia 23 lipca 2010 roku, sygn. I C 540/09 k. /.

W dniu 24 czerwca 2010 roku A. S. – reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika – złożyła w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu pozew o solidarną zapłatę na jej rzecz przez J. i A. B. kwoty 155.763,59 złotych. Wniosła także o udzielenie jej zabezpieczenia tego roszczenia poprzez ustanowienia hipoteki przymusowej we wskazanej kwocie na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...). W uzasadnieniu pozwu powołano się na zawarcie umowy przedwstępnej kupna sprzedaży z dnia 3 lipca 2009 roku, w której pozwani zobowiązali się do sprzedaży powódce nieruchomości oraz potwierdzili, iż otrzymali zadatek w kwocie 50.000 złotych. Na żądaną sumę pieniędzy składała się wartość zadatku w podwójnej wysokości oraz kwota 55.763,59 złotych, którą A. S. miała wpłacić regulując raty kredytu nr (...).

Postanowieniem z dnia 2 lipca 2010 roku, sygn. I C 676/10, Sąd Okręgowy w Nowym Sączu udzielił zabezpieczenia roszczenia A. S. we wnioskowanym przez nią zakresie i kwocie. Nieruchomość została obciążona hipoteką przymusową.

Wyrokiem z dnia Sąd Okręgowy w Nowym Sączu.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt I C 676/10 - wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia roku, k. ; postanowienie z dnia 02 lipca 2010 roku, k. /.

W dniu 15 lipca 2010 roku J. B. złożył w Prokuraturze Okręgowej w Nowym Sączu zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez A. S.. Zawiadomił, że oskarżona oszukała go i jego żonę poprzez zaciągnięcie kredytu.

Postępowanie w tej sprawie, prowadzone przez Prokuraturę Rejonową w N. pod sygn. 1 Ds. 2297/10/Sp, zostało umorzone w dniu 22 listopada 2010 roku wobec braku znamion typu czynu zabronionego.

W tym samym dniu wydano jednak postanowienie o wyłączeniu do odrębnego postępowania materiałów dotyczących uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa oszustwa na szkodę (...) Bank S.A.

(...) te dały podstawę do sformułowania aktu oskarżenia przeciwko A. S., A. B. i J. B..

Postępowanie rozpoznawcze toczyło się przed Sądem Okręgowym w Nowym Sączu w sprawie do sygn. akt II K 65/11.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 roku Sąd Okręgowy w Nowym Sączu uznał oskarżonych: J. B., A. B. oraz A. S. za winnych tego, że w okresie od 30 czerwca do 30 sierpnia 2006 roku, w N. okręgu (...), działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) Bank SA z siedzibą we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 258.004.94 zł, w ten sposób, że w celu uzyskania kredytu bankowego, zawarli w dniu 30 czerwca 2006 roku w N. pozorną pisemną umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości o powierzchni 1,57 ha, będącej własnością A. S., na rzecz J. i A. B., co potwierdzili w dniach 7 i 30 sierpnia 2006 roku, w G., zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego, podczas gdy w rzeczywistości małżonkowie (...) nie mieli zamiaru ani możliwości finansowych by dokonać zakupu tej nieruchomości, a w dniu 18 lipca 2006 roku w N., zawarli umowę kredytu hipotecznego, przedkładając pracownikom banku wniosek kredytowy oraz podrobiony przez A. S. dokument zaświadczający, iż J. B. jest zatrudniony w firmie (...) w Ł. i osiąga z tego tytułu dochód w kwocie 1.550 złotych netto miesięcznie, a także nierzetelny dokument zaświadczający, iż A. B. zatrudniona jest w firmie U (...) w M. i osiąga z tego tytułu dochód w kwocie 1.800 złotych netto miesięcznie, podczas gdy w rzeczywistości ani J. B. ani A. B. nie byli tam zatrudnieni i nie osiągali podanych dochodów, czym wprowadzili pracowników banku w błąd, co do celu w jakim zawarto umowę kredytową, możliwości finansowych kredytobiorców, występującego po ich stronie zamiaru spłaty kredytu oraz osoby, która w rzeczywistości miała spłacać raty kredytowe, a po wpłaceniu przez A. S. kwoty 35.653,60 złotych zaprzestali spłacania rat kredytowych, powodując szkodę w kwocie 256.685,10 zł na rzecz banku, tj. winnych popełnienia występku z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Apelację od tego wyroku złożyła jedynie A. S. argumentując, że umowa sprzedaży nieruchomości zawarta przez nią z pozwanymi nie była umową pozorną.

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2013 roku Sąd Apelacyjny w Krakowie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy uznając apelację A. S. za oczywiście bezzasadną.

Skazujący wyrok karny jest prawomocny.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt II K 65/11- zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, k.2-4; postanowienie o umorzeniu dochodzenia, k.149; postanowienie o wyłączeniu materiałów do odrębnego postępowania, k.1; wyrok z dnia 20 grudnia 2012 roku, k. ; uzasadnienie wyroku z dnia 20 grudnia 2012 roku, k. 940-1012; apelacja A. S., k. 1028-1034; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 31 lipca 2013 roku, k. 1050; uzasadnienie wyroku Sądu apelacyjnego w Krakowie, k. 1061-1067 /.

W sprawie do sygn. akt I C 155/11 A. B. i J. B. wystąpili przed Sądem Rejonowym w (...)przeciwko A. S., Z. S. i L. B. o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w N..

Wyrokiem z dnia 29 maja 2013 roku Sąd Rejonowy w N. umorzył postępowanie do kwoty 12 245 złotych oraz zasądził solidarnie od A. S., Z. S. i L. B. na rzecz A. B. i J. B. kwotę 68 499,20 złotych.

Sąd ten przyjął, iż A. B. i J. B. są właścicielami nieruchomości położonej w N. na podstawie umowy z dnia 30 sierpnia 2006 roku. Umowa ta była zabezpieczeniem spłaty kredytu zaciągniętego w dniu 18 lipca 2006 roku przez A. B. i J. B. dla A. S., a kwota kredytu została jej w całości przekazana. Strony ustaliły między sobą, iż własność nieruchomości miała zostać przeniesiona z powrotem na A. S. po spłacie zaciągniętego kredytu oraz że A. S. może pozostać z rodziną na tej nieruchomości i korzystać z niej nieodpłatnie na podstawie umowy użyczenia. A. S. spłacała początkowo kredyt do dnia 01 września 2008 roku i dlatego A. B. i J. B. nie żądali uiszczenia opłat za korzystanie z nieruchomości. Pismem z dnia 03 sierpnia 2009 roku A. B. zażądała jednak od pozwanych w tamtej sprawie wydania nieruchomości, opróżnienia jej i zapłacenia odszkodowania za bezumowne korzystanie począwszy od sierpnia 2009 roku w kwotach po 1500 złotych miesięcznie a od marca 2010 roku w kwotach po 2000 złotych miesięcznie.

Sąd Rejonowy w N.uwzględniając powództwo uznał, iż A. S., Z. S. i L. B. są posiadaczami w złej wierze i wiedzieli, iż nieruchomość po 30 sierpnia 2006 roku stanowi własność A. B. i J. B., dlatego odszkodowanie za bezumowne korzystanie jest zasadne na podstawie art. 225 k.c. i art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 230 k.c.

Apelację od tego wyroku złożyła A. S. zarzucając że odszkodowanie za bezumowne korzystanie się nie należy, gdyż umowa sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku jako umowa pozorna jest nieważna. Na tę okoliczność powołała ona wynik sprawy karnej II K 65/11.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, po rozpoznaniu apelacji A. S. w sprawie III Ca 233/14 wyrokiem z dnia 04 czerwca 2014 roku oddalił apelację jako bezzasadną. Wyrok ten jest prawomocny.

W ocenie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z treści wyroku w sprawie II K 65/11 nie można wywieść, że umowa sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku jest umową pozorną oraz że dokonane przy tej okazji przeniesienie prawa własności nieruchomości miało charakter pozorny.

Zdaniem Sądu Okręgowego orzekającego w sprawie III Ca 233/14 Sąd, który orzekał w sprawie II K 65/11 o pozorności i nieważności umowy wspominał tylko w kontekście umowy przedwstępnej, a nie umowy notarialnej z dnia 30 sierpnia 2006 roku. Nadto dla sądu cywilnego po myśli art. 11 k.p.c. związanie dotyczy tylko ustaleń zawartych w wyroku karnym co do popełnienia przestępstwa zawartych a nie w jego uzasadnieniu.

Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2015 roku sygn. III CSK 463/14 odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej A. S.. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż zarzut pozorności umowy sprzedaży mógł być podnoszony w sprawie o eksmisję co nie nastąpiło. Sąd Najwyższy podzielił argumentację, iż powoływanie się obecnie na treść wyroku karnego w sprawie II K 65/11 nie może odnieść skutku, bo w czynie przypisanym skazanym stwierdzenie pozorności związano z umową przedwstępną, a treść tego wyroku nie uzasadnia przyjęcia, że czynność prawna przeniesienia własności była również pozorna skoro wskazuje się że A. i J. B. nie mieli możliwości finansowych, aby dokonać zakupu nieruchomości. Przeniesienie własności nieruchomości nie musi przybierać formy sprzedaży. Mogło bowiem nie chodzić o sprzedaż, ale o przeniesienie własności, które stanowiło zabezpieczenie spłaty kredytu zaciągniętego przez A. B. i J. B. dla A. S..

Dowód: / zapisek urzędowy, k. 189; wyrok sądu Rejonowego w N. z dnia 29 maja 2013 roku, k. 190; uzasadnienie wyroku, k. 191-200; wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 04 czerwca 2014 roku, k. 201(225); uzasadnienie k. 202-208 (226-229); postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2015 roku III CSK 463/14, k. 270-271;

w aktach Sądu Rejonowego w Nowym Sączu do sygn. akt I C 155/11 – wyrok sądu Rejonowego w N. z dnia 29 maja 2013 roku, k. ; uzasadnienie wyroku, k. ; apelacja A. S.; wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 04 czerwca 2014 roku, k. 454; uzasadnienie wyroku k. 458-464; skarga kasacyjna, k. 467-475; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2015 roku III CSK 463/14, k. 504-505 /.

Orzeczenie to stało się prawomocne w dniu 8 listopada 2011 roku.

Dowód: / w aktach Sądu Okręgowego w Nowym Sączu do sygn. akt I C 46/11 - wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 17 października 2011 roku, k. 198/.

(...) S.A. przed komornikiem sądowym A. K. (2) przy Sądzie Rejonowym w N. w sprawie do sygn. akt. KM 212/12 wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko J. B. i A. B. celem wyegzekwowania wierzytelności.

Jednym ze sposobów egzekucji jest egzekucja z nieruchomości położonej w N. objętej umową sprzedaży z 30 sierpnia 2006 roku i księga wieczystą KW nr (...).

Nadzór nad egzekucją z nieruchomości sprawuje Sąd Rejonowy w N. do sygn. akt I Co 643/12. Uczestnikiem postępowania jest A. S. jako wierzyciel hipoteczny.

Postanowienie z dnia 28 marca 2014 roku Sąd orzekający w niniejszej sprawie udzielił powódce A. S. zabezpieczenia poprzez wpisanie w dziale III księgi wieczystej nr (...) ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu oraz poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku (...) S.A. z siedzibą we W. w sprawie KM 212/12 w części dotyczącej egzekucji z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...).

Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2014 roku Sąd Rejonowy w N.w sprawie Co 643/12 przysądził własność w/w nieruchomości na rzecz wierzyciela (...) S.A. we W. za cenę nabycia 278 200 złotych.

W wyniku zażalenia A. S., która powołała się na postanowienie z dnia 28 marca 2014 roku o zabezpieczeniu Sąd Okręgowy w Nowym Sączu postanowieniem z dnia 19 lutego 2015 roku sygn. akt III Cz 76/15 uchylił postanowienie z dnia 17 czerwca 2014 roku

Dowód: / postanowienie z dnia 28 marca 2014 roku, k. 54-56; zapisek urzędowy, k. 43; postanowienie Sądu Rejonowego w N. w sprawie I C 643/12 z dnia 17 czerwca 2012 roku, k. 160;

w aktach Sądu Rejonowego w N. do sygn. akt I Co 643/12 - postanowienie z dnia 17 czerwca 2014 roku, postanowienie Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 19 lutego 2015 roku III Cz 76/15 /.

Powódka A. S. postanowieniem z dnia 28 marca 2014 roku została zwolniona od kosztów sądowych w całości.

Zwolnienie od kosztów sądowych zostało udzielone wobec oświadczenia powódki, iż jest bezrobotna bez prawa do zasiłku, podobnie jak jej mąż Z. S. oraz jej dorosły syn O. S..

Oświadczenie powódki o stanie majątkowym opiera się na nieprawdziwych danych.

Powódka mieszka nadal na nieruchomości w N. wraz z dwoma synami, z których jeden ma 19 lat i nie pracuje a drugi w wieku 9 lat się uczy.

Mąż powódki Z. S. od 2005 roku przebywa w Wielkiej Brytanii i tam pracuje zarobkowo. Zarabia około 6000 złotych miesięcznie. Utrzymuje nadal powódkę i synów przebywających w Polsce.

Również najstarszy syn powódki od kilku lat przebywa w Wielkiej Brytanii gdzie pracuje. Wspomaga finansowo powódkę i młodszych braci.

Z pieniędzy zarobionych przez męża powódka zaspakaja swoje bieżące potrzeby w kwocie około 1500 złotych miesięcznie. Opłaca także potrzeby synów w tym między innymi lekcje tańca najmłodszego syna kwotą 90 złotych miesięcznie.

Powódka wraz z mężem w okresie jego pobytu w Polsce spędziła okres sylwestra 2015 roku w B. a latem 2015 roku przebywała z nim w celach wypoczynkowych na W..

W niniejszej sprawie powódka korzysta z usług pełnomocnika z wyboru.

Dowód: / postanowienie z dnia 28 marca 2014 roku, k. 54-56; oświadczenie o stanie majątkowym, k. 23-26; pismo z dnia 26 marca 2014 roku, k. 48-49; zaświadczenie z PUP k. 27-28 oraz k. 50-51; zaświadczenia z urzędu skarbowego, k. 52-53; dokumenty dołączone do wniosku pozwanych o cofnięcie zwolnienia od kosztów sądowych, k. 296-324; postanowienie z dnia 21 listopada 2013 roku, k. 233-234; zeznania powódki A. S. od 00:48:24 k. 327 /.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dokumentów przedłożonych przez strony oraz dowodów wynikających z akt postępowań w sprawach II K 65/11, I C 46/11, I C 676/10 przed Sądem Okręgowym w Nowym Sączu, akt postępowań w sprawach I C 540/09 I C 155/11, I Co 643/12 przed Sądem Rejonowym w N. oraz zeznań stron.

Na podstawie złożonych przez powódkę kopi aktów notarialnych ( k. 9-14 ) Sąd ustalił ich treść.

W oparciu o elektroniczny odpis z KW (...) ( k. 15-18 ) Sąd ustalił treść wpisów w księdze wieczystej.

Na podstawie dowodów z akt sprawy II K 65/11 Sądu Okręgowego w Nowym Sączu przyjąć należało, iż wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 roku Sąd Okręgowy w Nowym Sączu uznał oskarżonych: J. B., A. B. oraz A. S. za winnych tego, że w okresie od 30 czerwca do 30 sierpnia 2006 roku, w N. okręgu (...), działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) Bank SA z siedzibą we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 258.004.94 zł, w ten sposób, że w celu uzyskania kredytu bankowego, zawarli w dniu 30 czerwca 2006 roku w N. pozorną pisemną umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości o powierzchni 1,57 ha, będącej własnością A. S., na rzecz J. i A. B., co potwierdzili w dniach 7 i 30 sierpnia 2006 roku, w G., zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego, podczas gdy w rzeczywistości małżonkowie (...) nie mieli zamiaru ani możliwości finansowych by dokonać zakupu tej nieruchomości, a w dniu 18 lipca 2006 roku w N., zawarli umowę kredytu hipotecznego, przedkładając pracownikom banku wniosek kredytowy oraz podrobiony przez A. S. dokument zaświadczający, iż J. B. jest zatrudniony w firmie (...) w Ł. i osiąga z tego tytułu dochód w kwocie 1.550 złotych netto miesięcznie, a także nierzetelny dokument zaświadczający, iż A. B. zatrudniona jest w firmie U (...) w M. i osiąga z tego tytułu dochód w kwocie 1.800 złotych netto miesięcznie, podczas gdy w rzeczywistości ani J. B. ani A. B. nie byli tam zatrudnieni i nie osiągali podanych dochodów, czym wprowadzili pracowników banku w błąd, co do celu w jakim zawarto umowę kredytową, możliwości finansowych kredytobiorców, występującego po ich stronie zamiaru spłaty kredytu oraz osoby, która w rzeczywistości miała spłacać raty kredytowe, a po wpłaceniu przez A. S. kwoty 35.653,60 złotych zaprzestali spłacania rat kredytowych, powodując szkodę w kwocie 256.685,10 zł na rzecz banku, tj. winnych popełnienia występku z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Apelację od tego wyroku złożyła jedynie A. S. argumentując, że umowa sprzedaży nieruchomości zawarta przez nią z pozwanymi nie była umową pozorną.

Wyrokiem z dnia 31 lipca 2013 roku Sąd Apelacyjny w Krakowie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy uznając apelację A. S. za oczywiście bezzasadną.

Skazujący wyrok karny jest prawomocny.

Podkreślić trzeba, iż Sąd orzekający w niniejszej sprawie jest związany ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego (art. 11 k.p.c.), które dotyczą popełnienia przestępstwa.

Prejudycjalność wyroku karnego oznacza, że sąd rozpoznający niniejszą sprawę obowiązują ustalenia faktyczne sądu karnego, które w sprawie cywilnej nie mogą być obalone ani pominięte. Odnosi się to do osoby sprawcy, przedmiotu przestępstwa i nade wszystko czynu przypisanego skazanemu ( tak: wyrok SN z dnia 10 lutego 2010 roku V CSK 267/09, publ. LEX nr 794582 ).

Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku.

Nie są wiążące także okoliczności powołane w uzasadnieniu wyroku.

Nie można też traktować uzasadnienia wyroku karnego czy jego fragmentów jako dokumentu ze wszystkimi skutkami procesowymi, jakie kodeks postępowania cywilnego wiąże z dokumentami urzędowymi - art. 244 i 252. Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny ( tak: wyrok SN z dnia 17 czerwca 2005 r., III CK 642/04, LEX nr 177207, oraz wyrok SN z dnia 6 marca 1974 r., II CR 46/74, OSP 1975, z. 3, poz. 63).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie stanowisko to podziela.

W tym kontekście oceniając wskazać należy, iż Sąd, który orzekał w sprawie II K 65/11 o pozorności i nieważności umowy wspominał tylko w kontekście umowy przedwstępnej, a nie umowy notarialnej z dnia 30 sierpnia 2006 roku, której stwierdzenia nieważności domaga się powódka A. S. w niniejszym postępowaniu.

Zwrócił na to uwagę Sąd Okręgowy w Nowym Sączu orzekający w sprawie III Ca 233/14 przy rozpoznaniu apelacji A. S. od wyroku Sądu Rejonowego w N. w sprawie I C 155/11.

Podobnie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 15 kwietnia 2015 roku sygn. III CSK 463/14 ( k. 270-271 ) odmawiając przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej A. S. podkreślił, iż w czynie przypisanym skazanym stwierdzenie pozorności związano z umową przedwstępną, a treść wyroku w sprawie II K 65/11 nie uzasadnia przyjęcia, że czynność prawna przeniesienia własności była również pozorna skoro wskazuje się że A. i J. B. nie mieli możliwości finansowych, aby dokonać zakupu nieruchomości. Przeniesienie własności nieruchomości nie musi przybierać formy sprzedaży. Mogło bowiem nie chodzić o sprzedaż, ale o przeniesienie własności, które stanowiło zabezpieczenie spłaty kredytu zaciągniętego przez A. B. i J. B. dla A. S..

Sąd orzekający w niniejszej sprawie stanowisko to podziela uwzględniając bogaty materiał dowodowy wynikający z akt sprawy II K 65/11 i pozostałych powołanych wyżej akt spraw cywilnych.

Na podstawie dokumentów zebranych w aktach spraw cywilnych I C 46/11, I C 676/10 Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, I C 540/09 I C 155/11, I Co 643/12 Sądu Rejonowego w N. sąd ustalił przedmiot tych postępowań i ich wynik oraz treść orzeczeń w poszczególnych sprawach.

Zwrócić zaś trzeba uwagę w oparciu o materiał dowodowy w sprawie I C 540/09, że bezspornie A. S. pomimo zawartej z pozwanymi umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 30 sierpnia 2006 roku wraz ze swoją rodziną nadal mieszkała w N. w domu o numerze 584. Od 30 sierpnia 2006 roku przebywała tam za zgodą A. i J. B. na zasadzie umowy użyczenia do całkowitej spłaty zaciągniętego przez pozwanych kredytu w (...) Bank S.A, który faktycznie spłacała do września 2008 roku. Z uwagi na zaistniałe problemy i brak spały w 2009 roku J. i A. B. złożyli w Sądzie Rejonowym w N.pozew o wydanie nieruchomości i opróżnienie lokalu mieszkalnego.

Tytuł prawny J. B. i A. B. do nieruchomości w N. nie był kwestionowany i istotne jest to, iż w sprawie I C 540/09 A. S. nie podnosiła w ogóle zarzutu nieważności umowy sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku z uwagi na pozorność.

Bierność A. S. w tamtej sprawie wydaje się obecnie niezrozumiała, gdyż skoro obecnie powódka powołuje się na pozorność umowy sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku to trudno jest logicznie przyjąć, że taka okoliczność nie była jej znana w trakcie rozpoznawania sprawy I C 540/09.

Nie można zaś podzielić poglądu A. S., że dopiero wraz z prawomocnością wyroku w sprawie II K 65/11 fakt pozorności umowy sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku został przesądzony.

Po raz kolejny podnieść trzeba, że w czynie przypisanym skazanym stwierdzenie pozorności związano z umową przedwstępną, a treść wyroku w sprawie II K 65/11 nie uzasadnia przyjęcia, że czynność prawna przeniesienia własności z dnia 30 sierpnia 2006 roku była również pozorna.

W sprawie do sygn. akt I C 155/11 A. B. i J. B. wystąpili przed Sądem Rejonowym wN. przeciwko A. S., Z. S. i L. B. o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w N..

Wyrokiem z dnia 29 maja 2013 roku Sąd Rejonowy w N.uwzględniając powództwo również przyjął, iż A. B. i J. B. są właścicielami nieruchomości położonej w N. na podstawie umowy z dnia 30 sierpnia 2006 roku. W ocenie Sądu orzekającego w tamtej sprawie umowa ta była zabezpieczeniem spłaty kredytu zaciągniętego w dniu 18 lipca 2006 roku przez A. B. i J. B. dla A. S. w (...) Bank S.A., a kwota kredytu została A. S. w całości przekazana. Między sobą strony ustnie ustaliły, iż własność nieruchomości zostanie przeniesiona z powrotem na A. S. po spłacie zaciągniętego kredytu oraz że A. S. może pozostać z rodziną na tej nieruchomości i korzystać z niej nieodpłatnie na podstawie umowy użyczenia.

Z ustaleń poczynionych w sprawie I C 155/11 wynika nadto, iż A. S. spłacała początkowo kredyt do dnia 01 września 2008 roku i dlatego A. B. i J. B. nie żądali uiszczenia opłat za korzystanie z nieruchomości. Pismem z dnia 03 sierpnia 2009 roku A. B. zażądała jednak od pozwanych w tamtej sprawie wydania nieruchomości, opróżnienia jej i zapłacenia odszkodowania za bezumowne korzystanie począwszy od sierpnia 2009 roku w kwotach po 1500 złotych miesięcznie a od marca 2010 roku w kwotach po 2000 złotych miesięcznie. Sąd Rejonowy w N. uwzględniając powództwo w sprawie I C 155/11 uznał, iż A. S., Z. S. i L. B. są posiadaczami w złej wierze i wiedzieli, iż nieruchomość po 30 sierpnia 2006 roku stanowi własność A. B. i J. B., dlatego odszkodowanie za bezumowne korzystanie jest zasadne na podstawie art. 225 k.c. i art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 230 k.c.

Wyrok w sprawie I C 155/11 na dzień orzekania w niniejszej sprawie również był prawomocny.

Jak już wskazano przy rozpoznawaniu apelacji A. S. w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu w sprawie I C 155/11 przyjęto, iż z treści wyroku w sprawie II K 65/11 nie można wywieść, że umowa sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku jest umową pozorną oraz że dokonane przy tej okazji przeniesienie prawa własności nieruchomości miało charakter pozorny. Z oceną tą zgodził się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2015 roku sygn. III CSK 463/14.

Analizując i uwzględniając treść rozstrzygnięć w sprawach cywilnych I C 46/11, I C 676/10 Sądu Okręgowego w Nowym Sączu, I C 540/09 I C 155/11, I Co 643/12 Sądu Rejonowego w N. Sąd orzekający w niniejszej sprawie miał na uwadze dyspozycję art. 366 k.p.c. zgodnie z którą wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.

Po myśli art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Prawomocne orzeczenie jest wyposażone zatem w prawomocność materialną, która wyraża nakaz przyjmowania, że w danej sytuacji stan prawny przedstawia się tak, jak wynika to z zawartego w orzeczeniu rozstrzygnięcia, przy czym określona w art. 365 § 1 k.c. moc wiążąca określana jest jako pozytywny skutek orzeczenia, zaś opisana w art. 366 k.p.c. powaga rzeczy osądzonej jako skutek negatywny wykluczający możliwość ponownego rozpoznania tej samej sprawy pomiędzy tymi samymi stronami. Celem obu norm jest zapewnienie prawomocnym orzeczeniom ochrony prawnej przez nadanie im cechy niewzruszalności i stabilności.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że moc wiążąca orzeczenia ( tzw. prawomocność materialna ) odnosi się do zasadniczo treści jego sentencji, (tak: wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 702/04, Lex nr 402284).

Powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) objęta jest sentencja wyroku i tylko wtedy, gdy nie zawiera ona jasnego określenia wszystkich elementów zezwalających na miarodajne i pewne ustalenie, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, należy dokonać wykładni wyroku, a w dalszej kolejności sięgnąć do jego uzasadnienia (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1957 r., I CO 20/57, OSPiKA 1958 Nr 10, poz. 261, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284).

Inaczej rzecz ujmując, powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne do określenia jego zakresu ( tak: wyroku SN z dnia 08 października 2015 roku (...) 499/14, publ. LEX 1817648 ).

Zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia mogą mieć znaczenie dla ustalenia zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia w rozumieniu art. 365 § 1 (tak: wyrok SN z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSNC-ZD 2008, nr A, poz. 20).

Za utrwalone trzeba też uznać stanowisko przyjmujące moc wiążącą rozstrzygnięć prejudycjalnych. Często pojęcie to rozumiane jest nieprawidłowo w ten sposób, że przesądzenie danej kwestii prawnej w sprawie zakończonej wcześniej prawomocnym wyrokiem jest wiążące dla sądu orzekającego w sprawie późniejszej, w której występuje w tym samym lub zbliżonym stanie faktycznym ten sam lub zbliżony problem prawny.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela te poglądy.

Dlatego treść rozstrzygnięć i motywacji orzeczeń sądów orzekających w sprawach cywilnych I C 540/09 I C 155/11 Sądu Rejonowego w N. (...) z uwagi przedmiot rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie ma znaczenie.

Znaczenie ma również treść rozstrzygnięć w sprawach I C 46/11, I C 676/10 Sądu Okręgowego w Nowym Sączu.

Wyrokiem z dnia 17 października 2011 roku w sprawie do sygn. I C 46/11, Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) S.A. zasądził solidarnie od pozwanych A. B. i J. B., na rzecz powódki (...) S.A., kwotę 256.685,10 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 września 2010 roku do dnia zapłaty. Żądanie to wynikało z faktu przelewu wierzytelności z kredytu przez (...) Bank S.A. na rzecz (...) S.A. oraz faktu iż A. B. i J. B. formalnie zaciągnęli kredyt w (...) Bank S.A. Orzeczenie to stało się prawomocne w dniu 8 listopada 2011 roku.

W sprawie do sygn. akt I C 676/10 A. S. złożyła w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu pozew o solidarną zapłatę na jej rzecz przez J. i A. B. kwoty 155.763,59 złotych. W uzasadnieniu pozwu powoła się na zawarcie umowy przedwstępnej kupna sprzedaży z dnia 3 lipca 2009 roku, w której pozwani zobowiązali się do sprzedaży powódce nieruchomości oraz potwierdzili, iż otrzymali zadatek w kwocie 50.000 złotych. Na żądaną sumę pieniędzy składała się wartość zadatku w podwójnej wysokości oraz kwota 55.763,59 złotych, którą A. S. miała wpłacić regulując raty kredytu nr (...).

Zatem A. S. formułując takie roszczenie w sprawie I C 676/10 nie kwestionowała wówczas ważności umowy sprzedaży z dnia 07 sierpnia 2006 roku i umowy przenoszącej własność z dnia 30 sierpnia 2006 roku oraz uznawała, że pozwani A. B. i J. B. są właścicielami nieruchomości w N. na podstawie umowy z 30 sierpnia 2006 roku, a jej służy roszczenie o zadatek w podwójnej wysokości z umowy z 03 lipca 2009 roku jaką zwarła z pozwanymi.

Powyższe oznacza, że A. S. w zależności od okoliczności nie kwestionuje ważności umowy z 30 sierpnia 2006 roku lub kwestionuje jej ważność.

Skoro zaś faktycznie w dniu 03 lipca 2009 roku ( podobnie jak w dniu 17 lutego 2009 roku ) A. S. zawarła z A. B. i J. B. umowy przedwstępne, na mocy których małżonkowie (...) zobowiązali się do odsprzedania nieruchomości w N. A. S., to uznać logicznie trzeba, że dla żadnej ze stron nie ulegało wówczas wątpliwości, że własność przedmiotowej nieruchomości przeszła na A. B. i J. B. wskutek umowy z dnia 30 sierpnia 2006 roku.

Stąd strony umowę z dnia 30 sierpnia 2006 roku uznawały za ważną, skuteczną i nie obarczoną żadną wadą.

Gdyby bowiem było inaczej ( w szczególności gdyby A. S. zawarła umową z 30 sierpnia 2006 roku z pozwanymi dla pozoru ) to nie byłoby powodu, żeby takie przedwstępne umowy w dniach 17 lutego 2009 roku i 03 lipca 2009 roku zawierać.

Nie byłoby również wówczas żadnych podstaw do dochodzenia należności przez A. S. w sprawie 676/10 z umowy przedwstępnej z 2009 roku.

Również nic nie stałoby na przeszkodzie ( przy przyjęciu że umowa z dnia 30 sierpnia 2006 roku była pozorna ) , aby w toku sprawy I C 540/09 czy 155/11 A. S. powołała się na pozorność umowy, gdyż przestankowo mogła by doprowadzić do oddalenia powództw w tych sprawach.

Ostatecznie zatem skoro A. S. zarzutów takich nie podnosiła w powyższych sprawach, to nie ulegało dla niej wątpliwości, że umowa sprzedaży z dnia 30 sierpnia 2006 roku jest ważna. W przeciwnym razie nie byłoby żadnych podstaw do formułowania przez nią roszczenia w sprawie I C 676/10.

W tym kontekście oceniając zeznania powódki A. S. złożone w niniejszej sprawie ( k. 326/2 od 00:11:43 w zw. z k. 235 od 00:02:39 ) zasługiwały na wiarę tylko częściowo o ile potwierdzając ustalony wyżej stan faktyczny.

Nieprawdziwe są twierdzenia powódki, iż umowa notarialna z dnia 30 sierpnia 2006 roku przenosząca własność nieruchomości ( k. 12-14 ) w wykonaniu umowy warunkowej z dnia 07 sierpnia 2006 roku ( k. 9-11 ) została zawarta przez nią dla pozoru.

Zebrane w sprawie dowody wskazują bowiem, że wolą stron było rzeczywiste zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości w N. za umówioną cenę 280 000 złotych. Na tej podstawie pozwani A. B. i J. B. mieli uzyskać własność przedmiotowej nieruchomości i zapłacić cenę za pieniądze uzyskane z kredytu w (...) Bank S.A. . Pieniądze te były A. S. potrzebne na spłatę jej wcześniejszych zobowiązań.

Jednocześnie A. S. wiązało z pozwanymi ustne porozumienie nie ujawnione na zewnątrz osobom trzecim, na mocy którego powódka i jej rodzina nadal mieli posiadać nieruchomość w N., powódka miała spłacać kredyt zaciągnięty przez pozwanych a pozwani po spłacie kredytu mieli przenieść na powódkę z powrotem własność przedmiotowej nieruchomości.

Całe to złożone przedsięwzięcie zostało szczegółowo zaplanowane przez powódkę i omówione z pozwanymi, którzy z uwagi na pokrewieństwo powódki i A. B. chcieli pomóc powódce, a jednocześnie mieli uzyskać gwarancję zatrudnienia w firmie prowadzonej faktycznie przez powódkę na nazwisko jej matki I. B..

Bezspornie powódka spłacała kredyt do września 2008 roku, a dalsze płatności już nie nastąpiły z uwagi na jej ponowne problemy finansowe. Okoliczności braku spłat powódka następnie ukrywała przed pozwanymi, którzy nie mieli w tym zakresie pełnej wiedzy i nie mogli w porę reagować.

W sytuacji, zaś gdy S. C. Bank postawił kredyt w stan wymagalności pozwani podjęli kroki prawne względem powódki w sprawach I C 155/11 i I C 540/09 oraz złożyli zawiadomienie o popełnieni przestępstwa, które doprowadziło do rozstrzygnięcia w sprawie karnej II K 65/11.

Wszystkie te fakty potwierdzili pozwani A. B. ( k. 327/2 od 01:07:35 w zw. z k. 236 od 00:28:53 ) i J. B. ( k. 328 od 01:32:42 od w zw. z k. 236/2 od 00:49:53 ) zeznając w niniejszej sprawie. Zeznaniom tym należało dać wiarę w całości. Dla pozwanych nabycie własności nieruchomości powódki było swoistym zabezpieczeniem i gwarancją, że kredyt będzie przez powódkę spłacany. W przeciwnym razie pozwani naraziliby się na możliwość dotkliwego oszukania przez powódkę, która nie dość, że otrzymała pieniądze z kredytu w kwocie 280 000 złotych, którego przecież nie zaciągnęła to była by jeszcze nadal właścicielką nieruchomości. Nie można by też było w takiej sytuacji prowadzić już egzekucji z nieruchomości. Dlatego pozwani ryzykowaliby wówczas całym swoim majątkiem osobistym.

Logicznie oceniając i zgodnie z doświadczeniem życiowym trudno jest zatem przyjąć, że pozwani - zakładając że należycie dbają o swoje interesy – godziliby się na takie niekorzystne rozwiązanie nawet w przypadku szczerej chęci udzielenia powódce pomocy w jej problemach finansowych.

Pozwani zatem owszem chcieli służyć pomocą powódce, ale godzili się tylko na takie rozwiązanie zaproponowane przez powódkę, że nabędą własność nieruchomości powódki. Poza tym kredyt bankowy nie byłby im udzielony, gdyby zamiar pozwanych nie obejmował nabycia nieruchomości powódki.

Zgodnie zaś z dyspozycją art. 65 § 2 k.c. w umowach należy badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Powyższej oceny nie niweczy fakt sporządzenia przez A. S. przy udziale osób trzecich – co było przedmiotem skazania za oszustwo w wyniku sprawy II K 65/11 - dokumentów dla poświadczenia niezgodnie z prawdą zdolności kredytowej pozwanych na potrzeby uzyskania kredytu w banku.

W ocenie Sądu brak podstaw do kwestionowania powyższych ustaleń.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Podkreślić należy, iż powódka domagała się ustalenia nieważności umowy przeniesienia własności nieruchomości zwartej w dniu 30 sierpnia 2006 roku przed notariuszem W. S. w Kancelarii Notarialnej w G., Rep A nr (...) ( k. 12-14 ) odwołując się do wady kwalifikowanej skutkującej bezwzględną nieważnością czynności, czyli do pozorności uregulowanej w art.83 k.c.

Nie wnosiła zaś powódka w ogóle o stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży warunkowej z dnia 07 sierpnia 2006 roku ( k. 9-11 ) dotyczącej tej nieruchomości, z której wynika, że sprzedaż następowała pod warunkiem, iż Agencja Nieruchomości Rolnych nie wykona prawa pierwokupu.

Zgodnie z art.189 k.p.c. powód może domagać się ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, jeżeli ma w tym interes prawny.

Powódka uzasadniała interes prawny w ustaleniu nieważności powyższej czynności prawnej z dnia 30 sierpnia 2016 roku, faktem prawomocnego wyroku karnego skazującego w sprawie II K 65/11, podając że treść wyroku Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 20 grudnia 2012 roku przesądza o pozorności.

Z brzmienia art.83 k.c. wynika, iż : nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności (§1).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd, iż dokonanie czynności w formie aktu notarialnego nie wyklucza jej pozorności (tak: wyrok SN z dnia 2 października 2008r., II CSK 208/08, LEX nr 512975, wyrok SN z dnia 11 maj 2007 roku, I CSK 70/07, publ. LEX nr 287785).

Na powódce zatem jako podmiocie, który z wykazania tej wady wywodzi skutki prawne spoczywał ciężar ( art. 6 k.c. ) udowodnienia zaistnienia przesłanek pozorności, na które składają się: złożenie oświadczenia woli drugiej stronie, dotarcie tego oświadczenia do adresata oraz świadomość i wola obu stron czynności, czyli składającego i adresata o pozorności tej czynności.

Oświadczenie składane dla pozoru to oświadczenie symulowane.

Ta symulacja musi się składać z dwóch elementów: woli i świadomości obu stron czynności wywołania wobec osób trzecich rzeczywistego, prawdziwego przeświadczenia, że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, objętych treścią ich oświadczeń woli; oraz musi między stronami istnieć tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywołać zwykłych skutków prawnych (akt konfidencji), że zamiar wyrażony w treści symulowanych oświadczeń woli nie istnieje lub że zamiar ten jest inny niż ujawniony w symulowanych oświadczeniach. Oba akty - pozorna czynność prawna i akt konfidencji muszą być ze sobą intelektualnie i czasowo powiązane ( Adam Jedliński Komentarz do art.83 Kodeksu cywilnego 2012.06.01 LEX).

Elementem koniecznym dla oceny, iż czynność miała charakter pozorny jest wykazanie również, iż brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony czynności prawnej tak otwarcie, aby miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadzała (tak: wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 roku, II CKN 816/97, publ. LEX nr 56813).

Wola i świadomość pozorności nie może pozostawać zatem tylko w sferze jednej strony czynności prawnej, nie może mieć charakteru jednostronnego zastrzeżenia umownego, tzw. reservatio mentalis .

Zatajenie pozorności (ukrycie braku zamiaru wywołania określonych skutków prawnych) nie pozbawia bowiem oświadczenia woli skuteczności.

Nie ma pozorności tam, gdzie dokonujący czynności prawnej dokonuje jej - choćby za wiedzą i zgodą drugiej strony - dla osoby trzeciej ( tak: wyrok SN z dnia 8 czerwca 1971 roku sygn. II CR 250/71, publ. LEX nr 6941).

Nie jest więc oświadczeniem woli pozornym oświadczenie nie na serio, w żarcie, na scenie, na wykładzie itp.

Nie jest też pozorne oświadczenie woli dotyczące powierniczego przeniesienia własności rzeczy ruchomej lub przelewu wierzytelności na zabezpieczenie albo nabycia nieruchomości przez zleceniobiorcę dla zleceniodawcy, ponieważ umowy takie są rzeczywiste i mają na celu wywołanie zamierzonych skutków prawnych.

W wyroku z 8 września 2011 r., III CSK 349/2010, LexisNexis nr (...), „Monitor Prawa Bankowego" 2013, nr 5, s. 36, Sąd Najwyższy uznał, że powierniczy przelew wierzytelności w celu jej ściągnięcia i przekazania zbywcy nie jest czynnością pozorną. Nie ma bowiem podstaw do przyjęcia, że czynności prawne powiernicze są czynnościami pozornymi, ponieważ składane oświadczenia woli co do przeniesienia prawa (wierzytelności) i powstania zobowiązania między stronami umowy odpowiadają rzeczywiście podjętym przez nie decyzjom.

W wyroku z 23 czerwca 1986 r., I CR 45/86 (LexisNexis nr (...)), Sąd Najwyższy zdefiniował pozorność jako „wadę oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie nie wywołało skutków prawnych".

Sąd orzekający w niniejszej sprawie poglądy te również podziela.

Wskazać trzeba, iż przepis art. 83 k.c. zawiera w sobie odniesienia do dwóch instytucji tzw. pozorności prostej (bezwzględnej), czyli dokonania symulowanej czynności prawnej, która ma nie wywoływać skutków prawnych oraz pozorności złożonej (względnej), w której pod symulowaną nieważną czynnością kryje się inna zamierzona przez strony czynność dyssymulowana.

Zwykła pozorność ma miejsce wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością prawną poza tym nic się nie kryje, np. osoba A - pragnąc uchronić się od odpowiedzialności podatkowej - zawiera z osobą B umowę pozorującą sprzedaż (pozbycie się) wartościowego składnika majątkowego po to, ażeby uniemożliwić jego egzekucyjne zajęcie i sprzedaż w drodze licytacji, przy czym obie strony tej rzekomej umowy są zgodne co do tego, że nie będzie ona miała żadnych skutków prawnych wynikających z umowy sprzedaży.

Najczęściej jednak czynność taka ma na celu ukrycie innej - rzeczywistej i zamierzonej - czynności prawnej, np. strony udają, że zawierają umowę sprzedaży, chcąc ukryć darowiznę nieruchomości i w ten sposób uniknąć wyłączenia rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (art. 6 w zw. z art. 5 u.k.w.h.). Jak z tego wynika, strony pozorują dokonanie czynności prawnej na serio, ponieważ mają w tym swój cel.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać trzeba, że powódka A. S. przyznawała, iż zawarła ona w dniu 30 sierpnia 2006 roku z pozwaną A. B. działającą imieniem własnym i pozwanego J. B. umowę przeniesienia własności w wykonaniu warunkowej umowy sprzedaży z dnia 07 sierpnia 2006 roku, ale twierdziła że była to umowa pozorna.

Pozorności umowy powódka upatruje w treści prawomocnego wyroku skazującego w sprawie II K 65/11.

Z takim twierdzeniem powódki nie można się zgodzić.

Wskazać trzeba, iż wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 20 grudnia 2012 roku ( sygn. akt. II K 65/11 ) oskarżeni J. B., A. B. oraz A. S. zostali uznani za winnych tego, że w okresie od 30 czerwca do 30 sierpnia 2006 roku, w N. okręgu (...), działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) Bank SA z siedzibą we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 258.004.94 zł, w ten sposób, że w celu uzyskania kredytu bankowego, zawarli w dniu 30 czerwca 2006 roku w N. pozorną pisemną umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości o powierzchni 1,57 ha, będącej własnością A. S., na rzecz J. i A. B., co potwierdzili w dniach 7 i 30 sierpnia 2006 roku, w G., zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego, podczas gdy w rzeczywistości małżonkowie (...) nie mieli zamiaru ani możliwości finansowych by dokonać zakupu tej nieruchomości, to jest zostali uznani za winnych popełnienia występku z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Z uwagi na dyspozycję art. 11 k.p.c. sąd cywilny orzekający w niniejszej sprawie wiążą tylko zawarte w sentencji wyroku karnego skazującego ustalenia okoliczności dotyczące osoby sprawcy, czynu przypisanego oskarżonemu i przedmiotu przestępstwa.

Prejudycjalność wyroku karnego oznacza bowiem, że sąd rozpoznający niniejszą sprawę obowiązują ustalenia faktyczne sądu karnego, które w sprawie cywilnej nie mogą być obalone ani pominięte ( tak: wyrok SN z dnia 10 lutego 2010 roku V CSK 267/09, publ. LEX nr 794582 ).

Sąd w sprawie cywilnej jest przy tym związany tymi ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku, które dotyczą popełnienia przestępstwa. Pozbawiony jest możliwości dokonywania jakichkolwiek ustaleń, przede wszystkim zaś ustaleń odmiennych (por. orz. SN: z 16 grudnia 1961 r., 2 CR 1229/60, LexPolonica nr 317076, OSN 1962, nr III, poz. 118, i z 16 czerwca 1967 r., III PRN 9/67, LexPolonica nr 325929, OSPiKA 1968, nr 12, poz. 263).

Związanie dotyczy, ustalonych w sentencji wyroku, znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy itp. Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku.

Sąd w postępowaniu cywilnym związany jest także ustaleniem co do osoby pokrzywdzonej, zawartym w sentencji wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego za popełnienie przestępstwa oszustwa (art. 286 § 1 k.k., wyrok SN z dnia 5 grudnia 2008 r. III CSK 191/2008 OSP 2010/1 poz. 2).

Nie są natomiast wiążące inne ustalenia faktyczne sądu karnego, dotyczące okoliczności ubocznych, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa (nawet jeśli zawarte są w sentencji wyroku karnego) i zawarte w uzasadnieniu wyroku (por. m.in. orz. SN: z 13 września 1949 r., KrC 344/49, PiP 1950, nr 5-6, z glosą M. Waligórskiego; z 4 maja 1965 r., I PR 116/65, LexPolonica nr 317693, OSPiKA 1966, nr 12, poz. 280; z 6 marca 1974 r., II CR 46/74, LexPolonica nr 329258, Biul. SN 1974, nr 7, poz. 103), chyba że chodzi o ustalenie stanowiące konieczną przesłankę określenia przestępstwa przypisanego w sentencji wyroku (por. W. Siedlecki, w: Kodeks, red. W. Siedlecki, Z. Resich, t. 1, s. 83).

Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (wyrok SN z dnia 17 czerwca 2005 r. III CK 642/2004 LEX nr 177207, LexPolonica nr 1825404, oraz wyrok SN z dnia 6 marca 1974 r. II CR 46/74 OSPiKA 1975/3 poz. 63).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie pogląd ten podziela.

Sprzedaż jest umową dwustronnie zobowiązującą.

Skutkiem zawarcia umowy sprzedaży jest bowiem zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia własności rzeczy lub prawa na kupującego oraz zobowiązanie się kupującego do zapłacenia sprzedawcy umówionej ceny. Świadczenie jednej strony jest więc odpowiednikiem świadczenia drugiej strony. W takim ujęciu umowa sprzedaży ma charakter umowy wzajemnej, w odniesieniu do której znajdą zastosowanie ogólne przepisy dotyczące zobowiązań wzajemnych.

Świadczenia stron mają charakter ekwiwalentny w znaczeniu subiektywnym, co nie oznacza, że zakładając racjonalność stron występujących w umowie, nie można nie dostrzec, że każda z nich dlatego w tę umowę się wdaje, gdyż w jej wykonaniu oczekuje otrzymać przynajmniej nie mniej niż sama zobowiązana była dać lub dała.

Umowa sprzedaży ma jednocześnie charakter umowy konsensualnej.

Objęte jej treścią zobowiązania stron dochodzą do skutku solo consensu (J.P. Naworski, Glosa do wyroku SN z dnia 28 lipca 1999 r., II CKN 552/98, Mon. Praw. 2000, nr 8, s. 506) . Przy czym chodzi tutaj wyłącznie o skutki obligacyjne, a więc zobowiązanie się sprzedawcy do przeniesienia własności rzeczy (prawa) na nabywcę i wydania rzeczy oraz zobowiązanie się kupującego do odebrania rzeczy i zapłaty ceny.

Ważność umowy sprzedaży zależy więc wyłącznie od zgodnych oświadczeń woli stron, a wydanie rzeczy czy też zapłata ceny są zdarzeniami będącymi wyłącznie przejawami jej wykonania (por. np. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne, 1998, s. 265; W. Katner, Umowne przeniesienie własności ruchomości w prawie polskim, Warszawa 1992, s. 50–55; J . Ignatowicz, Prawo rzeczowe, Warszawa 2000, s. 96).

Zasadę tę potwierdza art. 155 § 1 k.c., a jej modyfikacja może wynikać albo z przepisów szczególnych, albo z woli stron.

Umowa sprzedaży ma wreszcie charakter kauzalny, tak więc ważność tej czynności prawnej zależy od istnienia przyczyny prawnej jej dokonania. W grę wchodzić tutaj mogą causa obligandi vel acquirendi oraz causa solvendi.

Jako że umowa sprzedaży zawiera co najmniej dwa zobowiązania: sprzedawcy i kupującego, jej treść powinna uwidaczniać przyczyny prawne kierujące każdą ze stron, a między tymi przyczynami musi istnieć wzajemne powiązanie w tym sensie, że sprzedawca zawiera umowę, ponieważ chce nabyć wierzytelność za określoną cenę, a kupujący – ponieważ zmierza do nabycia wierzytelności o przeniesienie własności rzeczy lub prawa.

Notarialna umowa przenosząca własność zawarta przez strony w dniu 30 sierpnia 2006 roku przed notariuszem W. S. w Kancelarii Notarialnej w G., Rep A nr (...) ( k. 12-14 ) zawarta w wykonaniu wcześniejszego zobowiązania z dnia 07 września 2006 roku ( k. 9-11 ) spełnia powyższe elementy charakterystyczne dla umowy sprzedaży.

Powódka A. S., która popadła w problemy finansowe godziła się bowiem na sprzedaż swojej nieruchomości położonej w N. zaufanym osobom, tj. pozwanym za cenę określoną w akcie notarialnym. Podstawą ( causą ) dla powódki do takiego działania była chęć zdobycia pieniędzy na spłatę jej dotychczasowych zobowiązań z innego tytułu.

Zatem powódka świadomie i dobrowolnie godziła się na przeniesienie prawa nieruchomości na pozwanych za umówioną cenę. Cena za nieruchomość była ceną odpowiadającą rynkowej wartości nieruchomości i przewyższała ówczesne zobowiązania powódki z innego tytułu.

Zapłata na rzecz powódki miała obejmować całą cenę i faktycznie cenę tę powódka pobrała a płatność nastąpiła na konto jej męża Z. S..

Pozwani godzili się nabyć nieruchomość na własność za umówioną cenę a zapłata z ich strony nastąpiła za pieniądze z kredytu bankowego zaciągniętego przez nich w (...) Bank SA z siedzibą we W..

Pozwani nie mieli jednak własnej gotówki na pokrycie ceny za nieruchomość, nie mieli także wówczas zdolności kredytowej i w tym zakresie działając w porozumieniu z powódką celem uzyskania kwoty kredytu godzili się oni na poświadczenie nieprawdy względem banku.

Kredyt w kwocie 280 000 złotych został im udzielony a pieniądze te stanowiły faktycznie zapłatę za nieruchomość powódki i z nich w całości skorzystała powódka.

Pozwani pomogli w ten sposób powódce a powódka obiecywała im zatrudnienie. Celem uzyskania kredytu pozwani godzili się na wszelkie działania powódki zmierzające do potwierdzenia ich zdolności kredytowej.

Zatem ostatecznie Sąd orzekający w niniejszej sprawie związany jest ustaleniem sądu karnego w sprawie II K 65/11 iż powódka oraz pozwani doprowadzili (...) Bank SA z siedzibą we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 258.004.94 zł, w ten sposób, że w celu uzyskania kredytu bankowego, zawarli w dniu 30 czerwca 2006 roku w N. jedynie pozorną pisemną umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości o powierzchni 1,57 ha, będącej własnością A. S., na rzecz J. i A. B., co potwierdzili w dniach 7 i 30 sierpnia 2006 roku, w G., zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego.

Pomimo tak zawiłej konstrukcji organizacyjnej prowadzącej do uzyskania kredytu bankowego zarówno powódka jak i pozwani zawierając umowę przeniesienia własności nieruchomości z dnia 30 sierpnia 2006 roku w wykonaniu zobowiązania z dnia 07 sierpnia 2006 roku obejmowali zgodnym zamiarem stron ( art. 65 k.c. ) fakt przejścia własności nieruchomości z powódki na pozwanych i na to się wszyscy godzili.

Strony bowiem na podstawie - innego zawartego w tym samym czasie - ustnego porozumienia godziły się także na to, aby powódka pomimo przeniesienia własności na pozwanych nadal posiadała nieruchomość w N. i z niej korzystała, aby spłacała kredyt zaciągnięty przez pozwanych a pozwani godzili się na to, aby po spłaceniu kredytu przez powódkę bez żadnych dalszych warunków przenieść własność nieruchomości z powrotem na powódkę.

Miedzy stronami nie było sporu a warunki ustnego porozumienia były początkowo przestrzegane. Powódka bowiem spłacała kredyt w (...) Bank SA z siedzibą we W. i posiadała nieruchomość w N.. Pozwani godzili się zaś na doręczanie korespondencji bankowej pod adresem w N. co w praktyce oznaczało wyrażenie przez nich zgody na odbieranie tej korespondencji wyłącznie przez powódkę. Bezspornie pozwani zaufali powódce, że ona będzie rzetelnie spłacać kredyt. W sytuacji zaś gdy bank wypowiedział kredyt pozwani podjęli działania obronne polegające na realizacji ich uprawnień właścicielskich do nieruchomości w sprawach I C 155/11 i I C 540/09.

Dlatego zainicjowali pozwani przeciwko powódce sprawy sadowe o wydanie nieruchomości i o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Powództwa w obu tych sprawach zostały prawomocnie uwzględnione, co oznacza że uprawnienia właścicielskie pozwanych do nieruchomości nie zostały zakwestionowane i to pomimo treści wyroku w sprawie II K 65/06.

W sprawach tych ( I C 155/11 i I C 540/09 ) A. S. nie podnosiła zarzutu pozorności umowy z dnia 30 sierpnia 2006 roku.

Przy rozpoznawaniu apelacji A. S. w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu w sprawie I C 155/11 przyjęto, iż z treści wyroku w sprawie II K 65/11 nie można wywieść, że umowa notarialna z dnia 30 sierpnia 2006 roku jest umową pozorną oraz że dokonane przy tej okazji przeniesienie prawa własności nieruchomości miało charakter pozorny. Z oceną tą zgodził się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2015 roku sygn. III CSK 463/14 ( k. 270-271 ).

W tych okolicznościach również w ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie nie można zatem kwalifikować obecnie – jak chce tego powódka – umowy notarialnej z 30 sierpnia 2006 roku ( k. 12-14 ) jako umowy pozornej.

W dniu 30 sierpnia 2006 roku pozwanym nie zostały bowiem ujawnione w ogóle przez powódkę A. S. brak zamiaru i woli dokonania czynności zbycia własności nieruchomości.

Pozwani pozorności umowy sprzedaży zaprzeczyli.

Postawę powódki twierdzącej obecnie, że jej wolą nie było zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości można zakwalifikować co najwyżej jako potajemne zastrzeżenie umowne, które z uwagi na nieujawnienie go drugiej stronie nie wpływa na ważność dokonanej czynności prawnej.

Ostatecznie w ocenie Sądu powódka w niniejszym postępowaniu nieudolnie usiłowała wykazać, iż umowę sprzedaży nieruchomości, zawarła pod pozorem.

Teoretycznie można też kwalifikować umowy z 07 sierpnia 2006 roku i 30 sierpnia 2006 roku zawarte przez strony jako konstrukcyjnie tylko zbliżone do przewłaszczenia na zabezpieczenie.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest umową zawieraną na podstawie art. 353¹ k.c. pomiędzy dłużnikiem - właścicielem rzeczy a jego wierzycielem, stosownie do której dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy w celu zabezpieczenia wykonania jakiegoś zobowiązania.

Przewłaszczenie rzeczy w celu zabezpieczenia nie następuje z zamiarem trwałego wyzbycia się jej własności i już tylko z tego powodu wykluczone jest identyfikowanie stosunku przewłaszczenia w celu zabezpieczenia ze stosunkiem sprzedaży. Decyduje o tym nie tylko nazwa umowy, ale przede wszystkim treść stosunku prawnego wykreowanego przez oświadczenia woli prowadzące do jego nawiązania i ukształtowania wzajemnych praw i obowiązków stron.

Intencją stron umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie (art. 65 § 2 k.c.) nie jest przeniesienie własność rzeczy celem zaspokojenia zobowiązania z umowy np. pożyczki i przyjęcie przez wierzyciela świadczenia w postaci rzeczy na poczet długu z tytułu spłaty pożyczki.

Przy przewłaszczeniu na zabezpieczenie realizacja zamierzonego przez strony celu następuje w ten sposób, że w razie niespłacenia długu wierzyciel może, jako właściciel rzeczy, zaspokoić z niej swoją wierzytelność bez potrzeby zachowywania niektórych procedur dyktowanych interesem dłużnika, ale nie oznacza to jednak, że zupełnie dowolnie. W każdym wypadku zaspokojenia się wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy następuje nie z chwilą nabycia przez wierzyciela własności rzeczy, ale z chwilą dokonania czynności powodującej zaspokojenie się wierzyciela z tej rzeczy i prowadzącej do umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności.

Zaspokojenie wierzyciela z przewłaszczonej rzeczy następuje nie z chwilą, gdy nabywa on rzecz na własność, bo to ma miejsce w momencie zawarcia umowy przewłaszczenia (art. 155 § 1 k.c.), ale z chwilą, gdy podejmie czynności prowadzące do zaspokojenia się z tej rzeczy w celu umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności ( tak: wyrok SN z dnia 13 maja 2011 roku V CSK 360/10, publ. LEX nr 1102269 ).

Takiego charakteru notarialnej umowie stron z 30 sierpnia 2006 w kontekście ustnych uzgodnień przypisać nie sposób.

A. S. wiązało z pozwanymi ustne porozumienie nie ujawnione na zewnątrz osobom trzecim, na mocy którego powódka i jej rodzina nadal mieli posiadać nieruchomość w N., powódka miała spłacać kredyt zaciągnięty przez pozwanych a pozwani po spłacie kredytu mieli przenieść na powódkę z powrotem własność przedmiotowej nieruchomości.

Reasumując umowę zawartą pomiędzy stronami w dniu 30 sierpnia 2006 roku nie można uznać za pozorną, ponieważ nie został ujawniony pozwanym brak woli i brak zamiaru przeniesienia własności nieruchomości.

Powódka i pozwani zeznali wprost, iż umowa sprzedaży nieruchomości wykonana 30 sierpnia 2006 miała zabezpieczać zwrot pieniędzy przez powódkę bankowi i od spłaty kredytu przez powódkę było uzależnione zwrotne przeniesienie własności nieruchomości przez pozwanych na powódkę.

Umowy stron z 07 sierpnia 2016 roku i z 30 sierpnia 2006 roku można by było zatem tylko teoretycznie zakwalifikować jako czynność prawną powierniczą – czyli fiducjarne przeniesienie własności - przewłaszczenie na zabezpieczenie. Sytuacja taka zachodzi gdy dłużnik przenosi na wierzyciela przysługujące mu prawo w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki, której wierzyciel udzielił dłużnikowi, z zastrzeżeniem, że po spłacie pożyczki wierzyciel dokona powrotnego przeniesienia własności na dłużnika.

Wobec osób trzecich powiernik (wierzyciel) występuje jako podmiot, któremu przysługuje niczym nieograniczone prawo, natomiast ze stosunku wewnętrznego (obligacyjnego) pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem wynikają ograniczenia przysługującego mu prawa w postaci warunkowego roszczenia o zwrotne przeniesienie na dłużnika oraz obowiązku zachowania przedmiotu zabezpieczenia.

Nie jest to jednak czynność prawna pozorna, ponieważ strony rzeczywiście chciały, aby wierzyciel ( tj. pozwani ) stał się właścicielem (a jedynie, aby spoczywały na nim obowiązki względem dłużnika). Skutek przy powierniczym przeniesieniu własności jest objęty wolą stron, a jedynie występuje tu szczególny rodzaj causa przysporzenia, jaką jest causa cavendi, podczas gdy przy pozorności brak jest woli wywołania zwykłych skutków prawnych czynności, a jedynie zamiar wytworzenia przekonania u osób trzecich, że taki skutek powstaje ( Adam Jedliński Komentarz do art.83 Kodeksu cywilnego 2012.06.01 LEX).

Skoro zawierając umowę w dniu 30 sierpnia 2006 roku powódka i pozwani przejawiali wolę zbycia nieruchomości ( co najmniej do czasu spłaty przez powódkę kredytu bankowego zaciągniętego przez pozwanych ) co nie jest kwestionowane i była uzasadniona podstawa ( causa ) tej czynności ważna dla obu stron, to umowy tej nie można uznać za pozorną.

Powódka miała wolę zbycia swojej własności nieruchomości pozwanym, lecz celem zabezpieczenia, a zatem z zamiarem powrotnego przeniesienia po uregulowaniu kredytu. Taka causa zawarcia umowy nie implikuje pozorności.

Skoro umowa miała mieć charakter jedynie zabezpieczający, mogło to mieć odzwierciedlenie w treści aktu: umowa warunkowa miałaby charakter warunkowy (art.157§1 k.c.), natomiast do definitywnego zawarcia umowy konieczne było i tak zawarcie kolejnej umowy bezwarunkowej (art.157§2 k.c.) co zostało dokonane umową z 30 sierpnia 2006 roku.

Znamiennym jest także i to, iż w ciągu prawie 10 lat od zawarcia umowy pozwani poza sprawami sądowymi przeciwko powódce nie podjęli żadnych kroków, by dokonać dalszego przeniesienia własności, choć w obliczu sprawy egzekucyjnej godzili się na przejęcie nieruchomości przez wierzyciela egzekwującego.

Powyższa analiza wykazała, iż umowa z dnia 30 sierpnia 2016 roku zawarta pomiędzy stronami miała rzeczywiście na celu przeniesienie własności.

Dla powódki miała to być niewątpliwie czynność zabezpieczająca, czyli dokonywała jej causa cavendi. Pozwani działali w zamiarze nabycia własności, czyli causa obligandi vel aquirendi – powiększenia własnych aktywów.

Nie można w takich przypadku mówić o pozorności takiej czynności, skutkującej jej bezwzględną nieważnością.

Powódka jak już podniesiono wyżej nie zdołała wykazać, by pozwani występowali w umowie jako tzw.„figuranci”.

Przeciwnie, przyjmując, bowiem że wolą stron byłoby jedynie doprowadzenie do uzyskania kredytu bankowego, który i tak został zaciągnięty przez pozwanych na zakup przedmiotowej nieruchomości, to brak woli uzyskania przynajmniej czasowo własności nieruchomości przez pozwanych byłby działaniem z ich strony całkowicie nieracjonalnym i nielogicznym. W takiej sytuacji pozwani de facto decydowaliby się na wzięcie dla powódki ogromnej w ich warunkach finansowych kwoty kredytu z okresem spłaty rozłożonym na wiele lat, z jednoczesnym brakiem jakiegokolwiek zabezpieczenia oraz ryzykiem, że powódka może w każdej chwili zaprzestać spłaty, co zresztą uczyniła.

Takie postępowanie pozwanych byłoby też całkowicie pozbawione racjonalnego wytłumaczenia, gdyż ryzowaliby oni całym majątkiem osobistym na wypadek potrzeby spłaty przez nich jako kredytobiorców kredytu.

Dlatego twierdzenia powódki mające potwierdzić taką właśnie tezę są w ocenie Sądu sprzeczne z doświadczeniem życiowym.

Nie można odmówić zaś pozwanym – nawet przy przyjęciu ich przeciętnego rozeznania – że prawidłowo dbają oni o swoje interesy.

Stąd w ocenie Sądu strony umowy z 30 sierpnia 2006 godziły się i chciały dokonać przeniesienia własności nieruchomości rozumianego przynajmniej jako formę zabezpieczenia wykonania przez powódkę zawartej między stronami innej ustnej umowy, iż to ona będzie spłacać kredyt zaciągnięty przez pozwanych na jej rzecz.

Jak twierdziła sama powódka dopiero z chwilą spłaty kredytu nieruchomość miała być zwrotnie przeniesiona z powrotem na jej rzecz.

Wobec nieudowodnienia przez powódkę wady pozorności, przy zastosowaniu art.189 k.p.c. oraz art.83 k.c. powództwo zostało w całości oddalone o czym orzeczono jak w pkt. I wyroku.

Powódka była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika procesowego ustanowionego z wyboru ( k. 7).

Pozwani korzystali z pomocy pełnomocnika ustanowionego z urzędu ( k. 79 w zw. z k. 96 i k. 138 w zw. z k. 147 )

Między pozwanymi zachodzi współuczestnictwo formalne.

Współuczestnikom formalnym (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), reprezentowanym przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, należy się zwrot kosztów procesu obejmujących jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika ( tak: uchwała SN z dnia 08 października 2015 roku II CZP 58/15 publ. www.sn.pl, Biul.SN 2015/10/6-7 ).

Wobec zwolnienia obojga stron od kosztów sądowych, na podstawie art.29 ustawy z dnia 26 maja 1982r. prawo o adwokaturze (Dz.U z 2013r. poz.635 t.j.) oraz §6 pkt 7, § 2 ust.3, §19-21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 roku poz. 461) Sąd przyznał adw. E. M. jako pełnomocnikowi z urzędu obu pozwanych stosownie do podanej w pozwie wartości przedmiotu sporu ( 280 000 złotych ) dwukrotnie kwoty po 8 856 zł brutto, w tym dwukrotnie kwotę 1656 zł jako podatek VAT tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu, które nie zostały opłacone ani w całości ani w części.

Z tych względów orzeczono jak w pkt. II i III wyroku.

Powódka A. S. postanowieniem z dnia 28 marca 2014 roku ( k. 54 ) została zwolniona od kosztów sądowych w całości.

Zwolnienie od kosztów sądowych zostało udzielone wobec oświadczenia powódki, iż jest bezrobotna bez prawa do zasiłku, podobnie jak jej mąż Z. S. oraz jej dorosły syn O. S..

W ocenie Sądu oświadczenie powódki o stanie majątkowym opierało się jednak na nieprawdziwych danych.

Jak wynika bowiem z informacji przekazanych przez pozwanych ( k. 295-323 ) a potwierdzonych przez powódkę podczas przesłuchania ( k. 327 od 00:48:24 ) mąż powódki Z. S. od 2005 roku przebywa w Wielkiej Brytanii i tam pracuje zarobkowo. Zarabia około 6000 złotych miesięcznie. Utrzymuje nadal powódkę i synów przebywających w Polsce.

Również najstarszy syn powódki od kilku lat przebywa w Wielkiej Brytanii gdzie pracuje. Wspomaga finansowo powódkę i młodszych braci.

Powódka mieszka nadal na nieruchomości w N. wraz z dwoma synami, z których jeden ma 19 lat i nie pracuje a drugi w wieku 9 lat się uczy.

Z pieniędzy zarobionych przez męża i najstarszego syna powódka zaspakaja swoje bieżące potrzeby w kwocie około 1500 złotych miesięcznie. Opłaca także potrzeby synów w tym między innymi lekcje tańca najmłodszego syna kwotą 90 złotych miesięcznie.

Powódka wraz z mężem w okresie jego pobytu w Polsce spędziła okres sylwestra 2015 roku w B. a latem 2015 roku przebywała z nim w celach wypoczynkowych na W..

Zgodnie z dyspozycją art. 110 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( tekst jednolity Dz.U 2014 poz. 1025 ) Sąd cofa zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli okazało się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć.

W tych okolicznościach Sąd ocenił, iż powódce nie należy się zwolnienie od kosztów sądowych w całości, a powódka złożyła nieprawdziwe oświadczenie o stanie majątkowym.

Zgodnie z art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych „zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, która złożyła oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny”.

Instytucja zwolnienia z kosztów sądowych jest formą pomocy udzielanej przez Skarb Państwa osobom najbiedniejszym, aby w ten sposób pomóc im w sądowym dochodzeniu roszczeń. W związku z tym powinno mieć ono miejsce tylko w sytuacjach wyjątkowych, zasługujących na szczególne uwzględnienie.

Ubiegający się o taką pomoc winien, więc w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach, do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny, a dopiero gdyby poczynione w ten sposób oszczędności okazały się niewystarczające – może zwrócić się o pomoc państwa. Jednocześnie dla wydatków związanych z prowadzeniem procesu strona powinna znaleźć pokrycie w swych dochodach przez odpowiednie ograniczenie innych wydatków nie będących niezbędnymi dla utrzymania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24.09.1984 r., II Cz 104/84, LEX 8623 oraz z dnia 24.07.1980 r., I Cz 99/80, LEX 8257).

Gdyby bowiem przyjąć pogląd odmienny i uznać, że osoba dochodząca praw przed Sądem nie musi czynić oszczędności na pokrycie niezbędnych kosztów sądowych w sprawie, to Skarb Państwa stałby się w skali całego kraju kredytodawcą pokrywającym zawsze koszty dochodzenia należności, w sposób całkowicie niezamierzony i pozbawiający (choćby nawet okresowo) dopływu istotnych w ogólnym ujęciu środków budżetowych z tytułu opłat sądowych i wydatków w sprawach cywilnych.

Wydatki związane z pokryciem kosztów sądowych muszą być zatem traktowane, co najmniej równorzędnie, a nawet priorytetowo w stosunku do innych wydatków.

Niedopuszczalne jest uznanie, że ponosi je tylko ten, kto posiada nadwyżki ze swoich zarobków czy oszczędności. Co więcej, strona postępowania sądowego powinna liczyć się z koniecznością ponoszenia związanych z tym postępowaniem kosztów i zawczasu zabezpieczyć stosowne środki na ten cel.

Z uwagi na wskazaną w pozwie wartość przedmiotu sporu wynosząca 280 000 złotych opłata sądowa od pozwu wynosi 14 000 złotych ( 5 % z 280 000 ).

Powódka mogła już przed złożeniem pozwu w niniejszej sprawie poczynić oszczędności we własnych wydatkach, aby opłacić przynajmniej część opłaty w niniejszej sprawie.

Powódka działa w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego i nie wykazała żadnych szczególnych okoliczności wskazujących na to, że nie posiada ona obecnie jakichkolwiek środków na opłacenie kosztów sądowych w sprawie.

Skoro zaś Sąd rozpatruje wniosek o zwolnienie od kosztów na dzień jego złożenia, stąd liczy się tylko aktualna sytuacja powoda wynikająca z przedstawionego oświadczenia

Z tych względów Sąd ocenił, że powódka jest w stanie ponieść połowę opłaty od pozwu w kwocie 7 000 złotych.

Dlatego w oparciu o dyspozycję art. 110 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd cofnął powódce zwolnienie od kosztów sądowych częściowo, tj. w ½ części w zakresie opłat sądowych ( pkt. IV wyroku ).

Powołany przepis jest wyrazem konieczności kontroli uprawnienia strony do zwolnienia od kosztów sądowych na każdym etapie postępowania sądowego, aż do prawomocnego zakończenia sprawy, bo z tą datą postępowanie "zwolnieniowe", jako akcesoryjne, toczyć się już nie może (por. orzeczenie SN z dnia 10 sierpnia 1963 r., II CZ 77/63, OSNCP 1964, nr 12, poz. 252).

Przesłanką cofnięcia zwolnienia jest też oczywista bezzasadność dochodzonego roszczenia (art. 109 ust. 2 ustawy), ujawniona po zwolnieniu. Takie cofnięcie może nastąpić w orzeczeniu kończącym sprawę, gdy zostaną należycie wyjaśnione okoliczności mające uzasadniać roszczenie.

Na podstawie art.98 k.p.c. oraz przy zastosowaniuart.113 ust.1. ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sadowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał ściągnąć od powódki na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego w Nowym Sączu kwoty 7000 zł - tytułem części opłaty od pozwu ( pkt. V).

Wobec zwolnienia stron od kosztów sądowych nieuiszczonymi kosztami sądowymi w pozostałym zakresie w tym nieuiszczoną opłatą od pozwu został obarczony Skarb Państwa przy zastosowaniu art.113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

SSO Paweł Poręba

I C 314/14

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE