Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Maryla Pannert

SA Bohdan Bieniek

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 września 2013 r. w B.

sprawy z odwołania T. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 stycznia 2013 r. sygn. akt III U 833/12

oddala apelację.

Sygn. akt III A Ua 343/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. decyzją z dnia 9 października 2012 roku odmówił T. Ś. prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, albowiem w ocenie organu rentowego wnioskodawca nie legitymuje się okres 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji T. Ś. wskazywał, że decyzja jest krzywdząca, bowiem organ rentowy niezasadnie nie uwzględnił jego pracy w warunkach szczególnych w okresie od 1 stycznia 1979 r. do 31 grudnia 1994 r., w ramach której pracował jako malarz malujący farbami zawierającymi środki toksyczne. Wskazując na powyższe wnosił o zamianę zaskarżonej decyzji o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 16 stycznia 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał T. Ś. prawo do emerytury od 28 sierpnia 2012 r. oraz stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

U podstaw tego wyroku legły następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 26 lipca 2012r. T. Ś. wystąpił do ZUS z wnioskiem o przyznanie wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych wskazując jako pracę w szczególnych warunkach jego zatrudnienia w (...) Fabryce (...) od 29.06.1971r. do 31.12.1994r. Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 09.10.2012 r. organ rentowy odmówił mu prawa do świadczenia. Uznał, że wnioskodawca legitymuje się łącznym stażem pracy w wymiarze 26 lat 8 miesięcy i 12 dni, jednak nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie organu rentowego brak było podstaw do zaliczenia do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Fabryce (...). od 1 stycznia 1979 r. do 31.12.1994 r.

Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, że T. Ś. był zatrudniony w (...) Fabryce (...) w W. w okresie od 29.06.1971r. do 31.12.1994r. W czasie tego zatrudnienia pracował na stanowiskach: pomoc murarza, betoniarz oraz w okresie od 1 stycznia 1979r. do 31.12.1994r. wykonywał prace malarza farbami zawierającymi substancje toksyczne – lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane. W ocenie Sądu Okręgowego w okresie od 1 stycznia 1979r. do 31.12.1994r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wyszczególnione w Wykazie A dziale XIV poz.17 pkt 3 wykazu stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MG z dnia 3 sierpnia 1987r.).

Sąd Okręgowy rozważając powyższe okoliczności faktyczne analizował je pod kątem przepisów prawa materialnego tj. art. 184 ust. 1 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U., nr 8, poz. 43 ze zm.). W ocenie Sądu Okręgowego T. Ś. spełnia przesłanki do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury, gdyż ukończył wymagany wiek 60 lat (urodzony (...)), udokumentował wymagany ogólny 25-letni staż pracy (legitymuje się stażem pracy w wymiarze 26 lat 18 miesięcy i 10 dni) oraz ma wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Rozwiązał też stosunek pracy i nie przystąpił do OFE. Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach osobowych wnioskodawcy, zeznań świadków M. C. i R. Ś. oraz wyjaśnień wnioskodawcy złożonych w charakterze strony Sąd I instancji uznał, że w okresie zatrudnienia w (...) Fabryce (...) w okresie od 1 stycznia 1979 r. do 31 grudnia 1994 r., a więc przez okres 16 lat, T. Ś. stale i pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako malarz malujący farbami zawierającymi substancje toksyczne – lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane, wskazane w Wykazie A dziale XIV poz. 17 pkt 3 wykazu stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MG z dnia 3 sierpnia 1987r.). Dawało to podstawę do stwierdzenia, że okres pracy T. Ś. w szczególnych warunkach przekraczał 15-letni okres wymagany przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. Wnioskodawca spełniał też pozostałe warunki do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury, w szczególności dotyczące wieku i ogólnego stażu pracy, dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że przysługuje mu prawo do emerytury od dnia 28.08.2012r., tj. od ukończenia przez niego 60. roku życia. Powyższy wywód Sądu doprowadziło go uwzględnia odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie dopatrzył się odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji .

Organ rentowy wniósł apelację od powyższego wyroku, w której orzeczeniu zarzucił:

- naruszenie przepisu art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. Nr 162, poz.1118 z późn zm.) w związku z § 1 ust 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.),

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku poprzez uznanie, że praca świadczona przez T. Ś. w (...) Fabryce (...) w W. w okresie od 01.01.1979 r. do 31.12.1994 r. była pracą w szczególnych warunkach,

- istotne uchybienie procesowe, które miały wpływ na treść wyroku, w szczególności naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niezachowanie wymogu wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, co doprowadziło do wadliwych ustaleń faktycznych, a w konsekwencji do przyznania odwołującemu T. Ś. prawa do emerytury począwszy od 28.08.2012r.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego podlegała oddaleniu.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zawartym w rozdziale 2, działu II ustawy dotyczącym osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. W sytuacji odwołującego, urodzonego (...), miały zastosowanie przepisy przejściowe art. 184 ust. 1-2 ustawy, które przewidują prawo do wcześniejszej emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (01.01.1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (czyli wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2). Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom spełniającym powyższe warunki przysługuje prawo do emerytury, ustala się zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy na podstawie przepisów dotychczasowych. W rozpoznawanej sprawie wspomniane przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 4 pkt 1 i 3 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W sprawie poza sporem było, iż wnioskodawca spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach tj. ukończył 60 rok życia w dniu 28.08.2012 r., posiada ponad 25 letni okres zatrudnienia i nie jest członkiem OFE. Spornym natomiast było legitymowanie się przez wnioskodawcę 15-letnim okresem pracy świadczonej w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach. Rozważenie prawidłowości ustaleń faktycznych w zakresie tej okoliczności stało się zatem niezbędne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i od tego w istocie uzależnione było powadzenie apelacji.

Wprawdzie apelacja w pierwszej kolejności podnosi zarzut obrazy prawa materialnego , to jednak ocena trafności zarzutów odnoszących się do prawa materialnego możliwa jest jedynie w odniesieniu do ustalonego prawidłowo stanu faktycznego ( por. np. uzasadnienie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2000 r. II CKN 1061/98 LEX nr 749997; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 29 listopada 2002 r. IV CKN 1547/00 LEX nr 78324 ; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 30 czerwca 1997 r. II CKN 188/97 LEX nr 1228728; uzasadnienie wyroku SN z dnia 17 października 2007 r. II CSK 273/07 LEX nr 621239; wyroku SN z dnia 8 kwietnia 1999 r. II CKN 525/98 LEX nr 1213499). W okolicznościach niniejszej sprawy zarzut naruszenia prawa materialnego odnoszony jest w istocie nie do stanu faktycznego, który ustalił Sąd Okręgowy lecz do stanu faktycznego , którego ustalenie zdaje się wnosić skarżący.

Co się zaś tyczy ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego, w szczególności ustalenia, iż wnioskodawca pracował w (...) Fabryce (...) w okresie od 01.01.1979r. do 31.12.1994r. w szczególnych warunkach – to on jest trafne i dokonane zostało dokonane bez naruszenia art. 233 §1 k.p.c. Jak wiadomo zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 233 §1 k.p.c. zawiera nakaz - nie doznający wyjątku, aby wyrażona ocena w aspekcie wiarygodności dokonana była na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału w sprawie oraz uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r. IV CKN 1256/00 lex nr 80267 ; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2000 r. III CKN 562/98 528132; postanowienie SN dnia 23 stycznia 2002 r. II CKN 691/99 LEX nr 54339, Prok.i Pr.-wkł. 2003/4/37). Brak jest w sprawie podstaw do przyjęcia, iż Sad Okręgowy nie sprostał swoim obowiązkom z art. 233 §1 k.p.c. Sąd Okręgowy wyciągnął bowiem trafne i logiczne wnioski z całości materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym na zeznaniach przesłuchanych w sprawie świadków M. C. i R. Ś. oraz samego wnioskodawcy (k. 26). Świadkowie wskazali jednoznacznie (k. 25, 26), że w spornym okresie wnioskodawca zajmował się malowaniem i lakierowaniem farbami zawierającymi substancje toksyczne. Potwierdzili, że prace te wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, a nawet w wymiarze przekraczającym 8-godzinny dzień pracy. Ich zeznania korespondują też z wskazaniami wnioskodawcy, złożonymi podczas przesłuchania w charakterze strony (k. 26) oraz z materiałem dowodowym znajdującym się w jego aktach głównych i w aktach osobowych, w tym ze świadectwem pracy w szczególnych warunkach (k. 5). Razem z wnioskodawcą wykonywali oni pracę w tym samym zakładzie pracy i naocznie widzieli, jaką pracę T. Ś. wykonywał. Nadto ich zeznania nie pokrywają się aż tak dokładnie by uznać, że świadkowie ci przedstawiali jedynie przyjętą przez wnioskodawcę linię, a przedstawili jedynie fakty, które pamiętali. Zgodzić się natomiast należy z apelacją , iż Sąd Okręgowy poczynione przez siebie ustalenia odniósł bezpośrednio do Wykazu A ( dziale XIV poz.17 pkt 3) stanowiącego załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MG z dnia 3 sierpnia 1987r.) , podczas gdy nie jest obecnie przedmiotem sporu w orzecznictwie fakt, że wykazy te (zarządzenia resortowe), nie mogą być samodzielną podstawą prawną indywidualnych decyzji (por. uchwała SN z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01 OSNP 2002 nr 10, poz. 243, wyrok SN z dnia 26 maja 2011 r. II UK 356/10 LEX nr 901608). Nie oznacza to jednak, iż przedmiotowe wykazy resortowe nie mają aktualnie żadnego znaczenia. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się coraz wyraźniej , że wykazy resortowe mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym ( por. np. wyroki z dnia 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392; z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 25 lutego 2009 r., II UK 227/08, LEX nr 736740; z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247; z dnia 24 listopada 2010 r., I UK 128/10, LEX nr 707405, wyrok SN z z dnia 26 maja 2011 r. II UK 356/10 LEX nr 901608).

Jeżeli zatem - jak ma to miejsce w przypadku wnioskodawcy - w wykaz A ( Dział XIV poz. 17) stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.) wskazuje na prace polegające na lakierowaniu ręcznym lub natryskowym – nie zhermetyzowanym - to uprawnionym jest ,,poszukiwanie’’ w wykazach resortowych jakie konkretne stanowiska pracy mogą (choć nie muszą) być stanowiskami, na których praca była świadczona w szczególnych warunkach. Odwołanie się zatem przez Sąd Okręgowy do zarządzenia resortowego musi być postrzegane w związku z przepisami wykazu A ( Dział XIV poz. 17) stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Inaczej mówiąc zarządzenie resortowe w tym przypadku Wykaz A, Dział XIV , poz. 17 pkt 3 – wskazuje na stanowisko , które w świetle prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wnioskodawca przez okres co najmniej 15-lat zajmował – tj. malarz farbami zawierającymi substancje toksyczne. Tak opisane stanowisko w wykazie resortowym nie pozostawia wątpliwości, iż długotrwała praca na tym stanowisku nie będzie obojętna dla zdrowia. Do takiej konstatacji zbędnym jest nawet korzystanie z wiadomości specjalnych, bo jest to fakt powszechnie znany, a nie chodzi tu przecież o ocenę konkretnych skutków dla zdrowia wnioskodawcy, a generalną szkodliwość chemikaliów . Nie bez znaczenia jest też to, iż skład chemiczny farb produkowanych w okresie, w którym pracował wnioskodawca był niewątpliwe dużo bardziej szkodliwy dla zdrowia. W zakresie wykładni przepisów dotyczących pracy w szczególnych warunkach okolicznością jaką zawsze należy mieć na względzie jest cel wprowadzenia tych przepisów. Jest nim niewątpliwe zrekompensowanie tego, że praca w szczególnych warunkach , świadczona w pełnym wymiarze czasu pracy prowadzi do szybszego zrealizowania się ryzyka emerytalnego z powodu wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sprawności psychofizycznej pracownika ( por. w tym zakresie m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2011 r. III UK 174/10 LEX nr 901652 ) .

Podzielając ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego co do charakteru i rodzaju pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornym okresie, w szczególności, iż była to praca - w rozumieniu przepisów dotychczasowych mających zastosowanie w sprawie - wykonywana w szczególnych warunkach – uprawnionym jest przyjęcie, iż i ten jedyny sporny warunek wnioskodawca spełnia. Przy takich ustaleniach faktycznych trudno jest mówić o naruszeniu prawa materialnego przez Sąd Okręgowy, bowiem w istocie spełnienie wszystkich koniecznych warunków do nabycia tego świadczenia uzasadniało przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury w oparciu o powołane wyżej przepisy prawa materialnego.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.