Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: protokolant sądowy M. Ł.

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2016 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. C., K. C., M. C., E. P., A. Ż. (1) i A. Ż. (2)

przeciwko M. B., A. C., B. Ś. i T. Ś.

o ochronę służebności

na skutek apelacji powoda A. Ż. (2)

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie

z dnia 28 kwietnia 2011 r., sygnatura akt I C 109/06/P

oddala apelację.

SSO Jarosław Tyrpa SSO Lucyna Rajchel SSO Paweł Szewczyk

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 23 marca 2016 roku

Powodowie K. C., M. C., B. C., E. P., A. Ż. (1) i A. Ż. (2) domagali się nakazania pozwanym przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez usuniecie czterech garaży blaszanych wzniesionych na nieruchomości stanowiącej działki (...)i (...) na pasie stanowiącym służebność przechodu, przejazdu i przegonu obciążającą te nieruchomości na rzecz nieruchomości władnącej stanowiącej działkę (...) (poprzednio (...)), otwarcia zamkniętej na kłódkę bramy posadowionej na pasie stanowiącym służebność i zakazania naruszeń na przyszłość.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie powództwo oddalił oraz obciążył powodów kosztami postępowania, uznając je w całości za uiszczone.

Sąd Rejonowy na podstawie wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 17 września 2009 roku (sygn. akt I C 771/07/P) i wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 29 lipca 2010 roku (sygn. akt II Ca 145/10) ustalił, że ujawniona w dziale III księgi wieczystej (...) służebność przechodu, przejazdu i przegonu północnym krańcem działki nr (...) (obecnie nr (...) i (...)), ustanowiona na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...), wygasła z dniem (...)r. na skutek niewykonywania przez (...) lat.

Sąd pominął pozostałe dopuszczone w sprawie dowody z zeznań świadków, stron i dokumentów, bowiem w świetle powyższych wyroków nie miały znaczenia dla treści rozstrzygnięcia.

Oddalając powództwo Sąd Rejonowy wskazał, że powodowie domagali się przywrócenia stanu zgodnego z prawem poprzez usunięcie (...)blaszanych garaży, wzniesionych na nieruchomości pozwanych położonej przy ul. (...) w K., składającej się z działek gruntowych nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa - Podgórza w Krakowie prowadzi księgę wieczystą nr (...), na pasie stanowiącym służebność przechodu, przejazdu i przegonu, obciążającą tą nieruchomość na rzecz nieruchomości władnącej, a także usunięcia bram wjazdowych znajdujących się w pasie służebności gruntowej.

Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że powodowie – jako współwłaściciele nieruchomości władnącej - nie mogą skutecznie powołać się na treść artykułu 222 § 2 k.c., bowiem z dniem (...)roku ujawniona w dziale III księgi wieczystej (...) służebność przechodu, przejazdu i przegonu północnym krańcem działki (...) (obecnie (...)i (...)) wygasła na skutek niewykonywania jej przez lat (...), o czym orzekł prawomocnym wyrokiem z dnia 17 września 2009 r. (sygn. I C 771/07/P) Sąd Rejonowy dla Krakowa - Podgórza w Krakowie w sprawie toczącej się między tymi samymi stronami.

Stosownie do treści art. 365 k.p.c. Sąd związany był prejudycjalnie poprzednio wydanym prawomocnym orzeczeniem. Nie mógł dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia ani odmiennych ustaleń faktycznych. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego Sąd pierwszej instancji wskazał, że moc wiążąca orzeczenia merytorycznego, brana pod uwagę w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie podlega już ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza nie tylko niedopuszczalność dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie. Z uwagi na tożsamość stron oraz tożsamość podstawy faktycznej i prawnej, zaistniał stan powagi rzeczy osądzonej.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu stanowił art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód A. Ż. (2), zaskarżając go w całości i wniósł o jego zmianę i uwzględnienie powództwa oraz o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Powód wyrokowi Sądu pierwszej instancji zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że w niniejszej sprawie nie ma konieczności przeprowadzania postępowania dowodowego wobec zapadłych orzeczeń w innych sprawach;

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów nieopartej na rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy oraz pominięcie części zebranych dowodów dotyczących istotnych okoliczności sprawy;

- naruszenie art. 366 k.p.c. poprzez przyjęcie, że w niniejszej sprawie zaszła okoliczność rzeczy osądzonej;

- naruszenie art. 222. k.c. poprzez jego niezastosowanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma wykładnia i stosowanie art. 365 § 1 k.p.c., a w szczególności kwestia skutków przewidzianej w nim mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, wiążącego nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Określona w tym przepisie moc wiążąca stanowi pozytywny skutek prawomocności orzeczenia, w odróżnieniu od opisanej w art. 366 k.p.c. powagi rzeczy osądzonej, traktowanej jako negatywny skutek prawomocności wyroku, zaś oba te skutki składają się na tzw. prawomocność materialną orzeczenia. Podstawowym celem powyższych regulacji jest zapewnienie orzeczeniom prawomocnym formalnie cech niewzruszalności i stabilności w celu uniemożliwienia ich wzruszenia i zapewnienia należytej ochrony prawnej zawartym w nich rozstrzygnięciom. Jak trafnie wskazuje się w literaturze, ochrona taka nie byłaby zapewniona, gdyby możliwe było kwestionowanie przez dowolne osoby, organy państwa i instytucje stanu prawnego ukształtowanego korzystnie dla ubiegającego się o ochronę prawną przez prawomocne orzeczenie sądowe. Regulacje przewidziane w art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. gwarantują stabilność określonej orzeczeniem sądowym sytuacji prawnej, uniemożliwiając jej podważenie przez stronę niezadowoloną z rozstrzygnięcia i zobowiązując do jej respektowania inne sądy oraz inne organy państwa w określonych przez ustawę granicach. Należy podkreślić, że tym samym regulacje te realizują jedną z najistotniejszych gwarancji konstytucyjnych, jaką jest prawo do rozstrzygnięcia sprawy przez niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji), która nie byłaby możliwa do osiągnięcia bez stabilności, pewności i niewzruszalności rozstrzygnięć sądowych. Są także jedną z gwarancji powagi wymiaru sprawiedliwości.

W orzecznictwie przy tym wskazuje się, że związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, iż sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku, nawet jeżeli argumentacja prawna, na której opiera się to rozstrzygnięcie jest nietrafna. W późniejszej sprawie kwestia ta nie może być już w ogóle badana (porównaj między innymi wyroki: z dnia 8 stycznia 2002 r. I CKN 730/99, z dnia 12 lipca 2002 r. V CKN 1110/00, z dnia 7 stycznia 2004 r. III CK 192/02, z dnia 13 października 2005 r. I CK 217/05, z dnia 8 marca 2010 r. II PK 258/09, z dnia 29 września 2011 r. IV CSK 652/10, z dnia 28 marca 2012 r. II UK 327/11 i z dnia 19 października 2012 r. V CSK 485/11, niepubl.). Jest tak dlatego, że unormowanie przewidziane w art. 365 § 1 k.p.c. ma gwarantować poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Istnienie prawomocnego wyroku, co do udzielenia ochrony prawnej określonemu prawu podmiotowemu, przekreśla możliwość ponownego oceniania zasadności roszczenia wynikającego z tego samego prawa, jeżeli występują te same okoliczności. W konsekwencji, w sytuacji, gdy sąd rozstrzygnął już w prawomocnie osądzonej sprawie o zasadzie odpowiedzialności pozwanego, w następnym procesie o pozostałe świadczenia wynikające z tego samego stosunku prawnego sąd jest związany rozstrzygnięciem zawartym w pierwszym wyroku, który ma charakter prejudycjalny. Prawomocny wyrok swoją mocą powoduje, że nie jest możliwe dokonanie odmiennej oceny i odmiennego osądzenia tego samego stosunku prawnego w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami.

Słusznie zatem Sąd Rejonowy przyjął, że powodowie w niniejszej sprawie, wobec treści prawomocnego wyroku ustalającego wygaśnięcie służebności nie mogą dochodzić roszczeń, które swe źródło miały w tejże służebności. Wbrew zarzutom apelacji, w świetle przytoczonego już orzecznictwa, nie można mówić o naruszeniu art. 366 k.c. Dodać tylko należy, że naruszenie tego przepisu nie mogło nastąpić, jak wskazuje apelacja, wskutek wadliwego przyjęcia, że w sprawie zaszła res iudicata. W istocie bowiem nie powaga rzeczy osądzonej, która prowadzi do odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.) ale związanie Sądu i stron prawomocnym wyrokiem (art. 365 k.p.c.), którym przesądzono, że służebność przysługująca powodom wygasła, była powodem oddalenia powództwa. Jak ponadto wynika z wydruku księgi wieczystej (...) w dziale III brak jest obecnie ujawnionej służebności, na którą powoływali się powodowie.

Nie ma również znaczenia to, że powództwo w niniejszej sprawie powodowie opierali na treści art. 222 § 2 k.p.c., co następowało w związku z art. 251 k.c., zaś podstawą rozstrzygnięcia w sprawie I C 771/01/P był art. 293 § 1 k.c. Istotne bowiem jest to, że wyrok wydany w tamtej sprawie stwierdza, że powodom nie przysługuje służebność (skoro wygasła), a zatem dochodzenie roszczeń z nią związanych jest wykluczone.

Bez znaczenia jest również okoliczność oddalenia powództwa w sprawie I C 542/05/P o zniesienie służebności. Wbrew bowiem zarzutom apelacji w postępowaniu tym nie badano, bo inny był jego przedmiot, tego, czy służebność nie wygasła, ale że nie istnieją podstawy do jej zniesienia.

Chybione były również zarzuty naruszenia przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. Zgodnie bowiem z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Wobec istnienia prawomocnego wyroku stwierdzającego wygaśnięcie służebności brak było podstaw do prowadzenia postępowania dowodowego. Z tego też względu nie miały znaczenia wnioski dowodowe składane w postępowaniu apelacyjnym.

Biorąc powyższe pod rozwagę orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.