Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2015 r. w Gliwicach

sprawy B. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania B. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 28 czerwca 2014 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Janina Kościelniak

Sygn. akt VIII U 1652/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 28 czerwca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej B. P. prawa do emerytury. W uzasadnieniu podał, że ubezpieczona nie udowodniła wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze. Wskazał, że ubezpieczonej nie zaliczono do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w (...) od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku na stanowisku piekarz piecowy – p.o. kierownika z uwagi na brak możliwości stwierdzenia zakresu czynności wykonywanych na stanowisku p.o. kierownika, co jednak nie miało wpływu na treść decyzji odmownej, gdyż okres ten byłby mimo takim doliczeniom krótszy aniżeli 15 lat. Za okres pracy w szczególnych warunkach przyjęto 10 lat, 7 miesięcy i 27 dni.

W odwołaniu ubezpieczona domagała się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez uwzględnienie jej stażu pracy w okresie od 27.07.1973 roku do 30.11.1976 roku jako uczeń piekarz, piekarz - ciastowy oraz od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku na stanowisku piekarz piecowy – p.o. kierownika. Ubezpieczona podniosła, że świadectwa pracy wystawione za wskazane okresy potwierdzają prace w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania i podtrzymał dotychczasowe stanowisko. Dodatkowo wskazał, że niemożność zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresu od 27.07.1973 roku do 28.02.1976 roku wynika z faktu, iż był to okres nauki połączony z obowiązkiem dokształcania się, który nie może być uznany za pracę w warunkach szczególnych, a w związku z powyższym nie było konieczności badania obowiązków ubezpieczonej na stanowisku p.o. kierownika w okresie od 11.06.1989 roku do 30.06.1991, z uwagi na nieosiągnięcie wymaganego okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona B. P. urodziła się (...). Wiek 55 lat osiągnęła (...). Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W dniu 8 kwietnia 2014 roku wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury.

Na dzień 31 grudnia 1998 roku ubezpieczona udowodniła okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 22 lata, 1 miesiąc i 4 dni oraz okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 10 lat, 7 miesięcy i 27 dni.

Za okres pracy w warunkach szczególnych organ rentowy uznał okresy:

- od 1.03.1976 roku do 30.11.1976 roku na stanowisku piekarz ciastowy,

- od 1.02.1977 roku do 31.10.1982 roku na stanowiskach piekarz, piekarz ciastowy, piekarz piecowy,

- od 1.11.985 roku do 10.06.1989 roku na stanowisku piekarz piecowy,

- od 1.07.1991 roku do 23.10.1992 roku na stanowisku piekarz piecowy,

Łącznie: 11 lat, 5 miesięcy i 3 dni.

W okresie od 15.11.1991 roku do 22.02.1992 roku oraz od 27.04.1992 roku do 23.10.1992 roku ubezpieczona była niezdolna do pracy z powodu ciąży, który to okres został wyłączony z łącznego okresu pracy w warunkach szczególnych.

ZUS nie uwzględnił jako stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 27.07.1973 roku do 28.02.1976 roku, w którym ubezpieczona była zatrudniona w Gminnej Spółdzielni (...) na stanowisku uczeń piekarz. Była wtedy równocześnie uczniem (...) Szkoły Zawodowej (...) w Ł.. Zajęcia teoretyczne odbywały się w niej dwa razy w tygodniu od godziny 16.

Zgodnie z umową o naukę zawodu, ubezpieczona do chwili ukończenia 16 roku życia pracowała 36 godzin tygodniowo, a po ukończeniu 16 roku życia, tj. od 12.12.1974 roku, obowiązywał ją normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy, nie była zatrudniana w godzinach nadliczbowych. Mimo zakazu wynikającego z umowy (zakazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia) wykonywała co najmniej od ukończenia 16 roku życia obowiązki odpowiadające pracy piekarza ciastowego lub piecowego, w warunkach szczególnych.

Nie zaliczono ubezpieczonej także okresu od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku – tj. 2 lat i 20 dni. W tym okresie ubezpieczona była zatrudniona w (...) w B. na stanowisku piekarza piecowego – p.o. kierownika. Wykonywała wtedy swoje dotychczasowe obowiązki zarówno piekarza ciastowego i piecowego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dodatkowo była odpowiedzialna materialnie za mienie, otwierała zakład pracy, bezpośrednio nadzorowała prace pracowników zatrudnionych na stanowiskach piekarzy piecowych i ciastowych, dokonywała podziału czynności. W przypadku dostaw towaru, tj. średnio dwa razy w tygodniu – około pół godziny zajmowało jej przyjęcie towaru. Obowiązki związane z p.o. kierownictwem były wykonywane w dotychczasowym środowisku pracy, czyli w wysokich temperaturach i w wysokim zapyleniu. Ubezpieczona przychodziła do pracy godzinę wcześniej, aby przygotować produkty dla całej załogi i odpowiednio zorganizować pracę na poszczególnych stanowiskach pracy zaplanowaną na dany dzień.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: akt organu rentowego, akt osobowych Gminnej Spółdzielni w Ulanie, akt osobowych (...) Spółdzielni (...) w B., zeznań świadka K. M. (k. 29, e-protokół z rozprawy z dnia 11.02.2015 roku k. 30), częściowo zeznań ubezpieczonej (k. 36, e-protokół z rozprawy z dnia 25.03.2015 roku k. 38).

Zgromadzony materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny, logiczny i przekonywujący, przez co mogący stanowić podstawę rozstrzygnięcia. Sąd jedynie częściowo oparł się na zeznaniach ubezpieczonej, albowiem nie są one w pełni spójne z umową o naukę zawodu, znajdującą się w aktach osobowych ubezpieczonej. W związku z powyższym Sąd nie dał jej wiary w zakresie w jakim zeznawała o zakresie swoich obowiązków i wymiarze czasu pracy w trakcie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) do ukończenia przez nią 16 roku życia. Sąd uznał, że w tym okresie ubezpieczona w rzeczywistości pracowała jedynie 36 godzin, a jej praca nie odbywała się stale w warunkach szczególnych, albowiem dopiero przyuczała się do zawodu i wykonywała także czynności niezwiązane z wypiekaniem pieczywa, które odbywały się w warunkach niemogących być uznanymi za szczególne. Sąd natomiast dał wiarę zeznaniom ubezpieczonej, że po ukończeniu przez nią 16 roku jej obowiązki były zbieżne z obowiązkami piekarzy piecowych i ciastowych, a pracę wykonywała przez co najmniej 8 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się też na zeznaniach świadka K. M. i ubezpieczonej w zakresie jej obowiązków świadczonych na stanowisku p.o. kierownika, którym dał wiarę i uznał, że były one nadal świadczone w warunkach szczególnych. Ubezpieczona w tym okresie nadal wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dotychczasowe obowiązki piekarza piecowego i ciastowego, natomiast dodatkowe obowiązki kierownicze, w normalnych godzinach pracy, zajmowały jej ok. ½ godziny dziennie i były wykonywane w takich samych warunkach szkodliwych tj. w środowisku wypiekania pieczywa.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W zakresie określenia wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ww. ustawy, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury art. 32 ust. 4 odsyła do uregulowań Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz.43 ze zm.).

W myśl § 3 i 4 rozporządzenia, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w załączonym do rozporządzenia wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet

2. ma wymagany 20 letni okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w wykazie A, Dział X „W rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczym”, pod pozycją 11 wymienione są: „Prace przy wypieku pieczywa”.

W niniejszej sprawie bezspornym było, że ubezpieczona skończyła 55 lat, legitymuje się wymaganym okresem składkowym (22 lata, 1 miesiąc i 4 dni) oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Bezspornym jest także, że pracowała w warunkach szczególnych na stanowisku piekarza ciastowego lub piekarza piecowego przez okres 10 lat, 7 miesięcy i 27 dni.

Organ rentowy wskazywał, że nie może uwzględnić do okresów pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia ubezpieczonej od 27.07.1973 roku do 28.02.1976 roku oraz okresu od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku, a także okresu 9 miesięcy i 5 dni, gdy ubezpieczona była niezdolna do pracy.

Wobec okoliczności, że w postępowaniu sądowym nie istnieją ograniczenia dowodowe obowiązujące przed organem rentowym, wnioskodawca może udowodnić charakter swojego zatrudnienia przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych, także zeznań świadków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, opubl. LEX nr 390123; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 marca 2014 r., III AUa 887/13, LEX nr 1439163).

Przede wszystkim wskazać należy, że w okresie od 27.07.1973 roku do 30.11.1976 roku ubezpieczona zatrudniona była w Gminnej Spółdzielni (...) na stanowisku uczeń-piekarz, piekarz. Pracodawca świadectwem pracy potwierdził, że ubezpieczona w okresie od 1.03.1976 roku do 30.11.1976 roku stale i w pełnym wymiarze wykonywała pracę na stanowisku piekarza ciastowego. Okres ten został uwzględniony przez organ rentowy jako praca w warunkach szczególnych. W okresie natomiast od 27.07.1973 roku do 28.02.1976 roku B. P. wykonywała pracę w ramach okresu nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się. W okresie tym była zatrudniona na podstawie przepisów ustawy z 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy / Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm./.

Zgodnie z art. 3 tej ustawy młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu: nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, odbycia wstępnego stażu pracy. Zgodnie z art. 4 ust. 1 nauka zawodu trwała od 2 do 4 lat. Zgodnie z art. 9 ust. 1 zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu, w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Zgodnie z art. 10 okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia. Według art. 12 ust. 1 młodociani zatrudnieni przez zakłady pracy obowiązani byli do dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia. Według art. 13 ust. 1 czas pracy młodocianych w wieku od lat 15 do 16 wynosił 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo. Po myśli art. 13 ust. 2 młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy. Do czasu pracy podlegał wliczeniu czas dokształcania w wymiarze do 18 godzin tygodniowo, bez względu na to czy nauka odbywała się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy.

Już tylko z tej regulacji wynika, że ubezpieczona nie mogła wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac określonych w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach (o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia), z którymi łączyło się wykonywanie zatrudnienia na stanowisku pracy do wykonywania której była przyuczana. Dokształcanie oznaczało bowiem uczestnictwo w zajęciach teoretycznych w warunkach szkolnych.

Wskazać wobec powyższego należy, że z całą pewnością w okresie przed ukończeniem 16 roku życia, tj. w okresie od 27.07.1974 roku do 11.12.1974 roku ubezpieczona faktycznie posiadała status ucznia i z uwagi na wynikający z umowy obowiązek dokształcania się, a także obowiązek świadczenia pracy jedynie w wymiarze 36 godzin, nie pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a zatem okres ten słusznie nie został uwzględniony przez organ rentowy przy ustalaniu prawa ubezpieczonej do emerytury.

Jak wynika jednak z poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, po ukończeniu 16 roku życia ubezpieczona, w praktyce pracowała po 8 godzin dziennie, w warunkach szczególnych, wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązki piekarza ciastowego lub piecowego, a więc wbrew twierdzeniom organu rentowego zaliczeniu winien podlegać okres od 12.12.1974 roku do 28.02.1976 roku, tj. 1 rok, 2 miesiące i 20 dni.

Przeprowadzone w toku rozprawy postępowanie dowodowe wykazało, że także w spornym okresie od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku ubezpieczona wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązki osoby wypiekającej pieczywo. Miała taki sam zakres obowiązków jak wcześniej, a jedynie dodatkowo przez niewielki fragment dnia zajmowała się obowiązkami wynikającymi z pełnienia funkcji p.o. kierownika. Obowiązki te jednak nie polegały na pracach biurowych, a wykonywane były w dotychczasowym środowisku pracy, w zapyleniu, w gorących temperaturach, polegały w głównej mierze na rozdysponowaniu pracy i nadzorze. Zmiana stanowiska pracy spowodowała jedynie zwiększenie zakresu jej uprawnień i odpowiedzialności, jednocześnie jednak nie zmniejszyła obowiązków ubezpieczonej w zakresie prac wykonywanych przy wypieku pieczywa i nie zmniejszyła czasu w jakim przebywała w warunkach szczególnych.

Wobec powyższego zasadnym było uznanie, że także w w/w okresie ubezpieczona wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązki osoby wypiekającej pieczywo, a zatem doliczeniu do okresu pracy w warunkach szczególnych winien także podlegać okres od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku.

Jak ustalono, okresy niezdolności do pracy, które wyłączył z okresu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy, były okresami pobierania zasiłku chorobowego związanymi z ciążą. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego także i one winny być doliczone do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2014 r., sygn. akt I UK 51/14).

Wobec powyższych ustaleń nie zmieniła się jednak w żaden sposób sytuacja ubezpieczonej. Należy bowiem zwrócić uwagę, że zarówno przyjęcie ustaleń jak wyżej jak i przyjęcie ustaleń za organem rentowym – z wyłączeniem okresów spornych, doprowadza do identycznego wniosku – kluczowego dla rozstrzygnięcia sprawy - że ubezpieczona nie legitymuje się okresem ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 31 grudnia 1998 roku.

Doliczając bowiem ubezpieczonej jako okresy pracy w warunkach szczególnych okresy od 12.12.1974 roku do 28.02.1976 roku oraz od 11.06.1989 roku do 30.06.1991 roku, tj. łącznie 3 lata, 3 miesiące i 13 dni oraz okresy niezdolności do pracy, tj. 9 miesięcy i 5 dni – łączny okres pracy w szczególnych warunkach wynosi w przypadku ubezpieczonej 14 lat, 8 miesięcy i 13 dni.

Zmianę w sytuacji ubezpieczonej mogłaby przynieść jedynie odmienna ocena okresu pracy w Gminnej Spółdzielni (...) przed ukończeniem 16 roku życia. Jak już wyżej wskazano, Sąd nie widzi jednak żadnych podstaw, aby okres ten uznać za pracę w szczególnych warunkach, gdyż ubezpieczona wbrew jej twierdzeniom nie mogła świadczyć wtedy pracy stale i w pełnym wymiarze w szczególnych warunkach. Stanowisko takie potwierdzone jest orzecznictwem Sądu Najwyższego (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.04.2009 roku, sygn. akt II UK 334/08).

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie ubezpieczonej jako bezzasadne.

(-) SSO Janina Kościelniak