Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 357/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania G. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 stycznia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 30 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w T. oddalił odwołanie G. P.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. z dnia 21 listopada
2011 r. odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.
2
W sprawie ustalono, że wnioskodawca (ur. 11 marca 1978 r.), posiadający
wykształcenie podstawowe, przez okres 5 lat (od 2006 r.) zatrudniony był jako
telemarketer. Od dnia 1 października 2003 r. pobiera rentę socjalną przyznaną na
stałe. Orzeczeniem z dnia 14 września 2011 r. lekarz orzecznik Zakładu orzekł, że
wnioskodawca jest całkowicie trwale niezdolny do pracy, a niezdolność ta istnieje
od dzieciństwa. Komisja lekarska orzeczeniem z dnia 9 listopada 2011 r.
stwierdziła, że jest on całkowicie niezdolny do pracy, przy czym niezdolność ta
powstała od 3 roku życia. Biegli sądowi specjaliści z zakresu neurologii, kardiologii i
chirurgii ortopedii rozpoznali u wnioskodawcy zanikowy zanik mięśni kończyn
dolnych i górnych ze znacznym upośledzeniem ogólnej sprawności ruchowej,
zwłaszcza chodu, przebyte złamanie kości udowej, nadciśnienie tętnicze z
nieznacznym przerostem mięśnia sercowego i okresowymi zaburzeniami rytmu
serca, które powodują całkowitą, trwałą niezdolność do pracy od dzieciństwa z
powodu rdzeniowego postępującego zaniku mięśni. W ocenie biegłych, pięcioletni
okres świadczenia pracy w charakterze telemarketera świadczy, że wnioskodawca
akceptował ten rodzaj zatrudnienia, którego podjęcia nie wykluczała całkowita
niezdolność do pracy. Natomiast rozpoznawane u niego problemy krążeniowe
przebiegają z niewielkim przerostem mięśnia sercowego i nie powodują
niewydolności krążenia.
Przy takich ustaleniach Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca nie spełnia
warunku z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r.,
poz. 1440 ze zm., dalej jako ustawa o emeryturach i rentach), gdyż istniejąca u
niego od dzieciństwa całkowita niezdolność do pracy nie uległa pogorszeniu w
okresie zatrudnienia. Jak bowiem wynika z opinii biegłych, postępujące u
wnioskodawcy problemy zdrowotne wpisane są w naturę rdzeniowego zaniku
mięśni, a przymusowy siedzący tryb życia i konieczność poruszania się na wózku
inwalidzkim stały się konsekwencjami choroby.
Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy od powyższego wyroku.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że w sytuacji wnioskodawcy niezbędne jest
ustalenie, czy w okresach wskazanych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i
3
rentach, nastąpiło istotne pogorszenie stanu jego zdrowia i to także w ramach tego
samego stopnia niezdolności do pracy. Po uzupełnieniu materiału dowodowego
sprawy opinią kolejnego zespołu biegłych z zakresu
neurochirurgii-neurotraumatologii, ortopedii-traumatologii oraz kardiologii, Sąd
drugiej instancji stanął na stanowisku, że rozpoznane u wnioskodawcy schorzenia,
tj. rdzeniowy zanik mięśni, napadowe zaburzenia rytmu, nadciśnienie tętnicze w
wywiadzie, przebyte i wygojone złamanie trzonu kości udowej lewej leczone
operacyjnie w 1987 r. oraz złamanie kości szyjki udowej lewej w 2001 r. powodują
całkowitą niezdolność do pracy, jednak jego stan zdrowia nie uległ pogorszeniu w
okresie zatrudnienia od 20 stycznia 2006 r. do 31 stycznia 2011 r. Biegli stwierdzili
bowiem, że pojawienie się nowych lub nasilenie się istniejących dolegliwości
subiektywnych, głównie związanych z wtórnymi zmianami w kręgosłupie
piersiowym i wyrównawczymi zmianami w odcinku szyjnym i lędźwiowo-
krzyżowym, nie doprowadziło do istotnego pogorszenia stanu zdrowia
wnioskodawcy zarówno w układzie ruchu, jak i w układzie krążenia. Z uwagi na
zgodność opinii głównych i uzupełniających dwóch zespołów biegłych, którzy
dokonali oceny stanu zdrowia wnioskodawcy i stopnia jego niezdolności do pracy
przy uwzględnieniu wieku, kwalifikacji zawodowych i stopnia zaawansowania
rozpoznanych schorzeń, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przeprowadzenia
dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy.
W konsekwencji Sąd drugiej instancji - przyjmując, że stan zdrowia
wnioskodawcy nie uległ pogorszeniu w okresie zatrudnienia - uznał, iż nie spełnia
on wymienionego w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach warunku
przyznania prawa do świadczenia rentowego.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku wnioskodawca zarzucił:
I. naruszenie prawa materialnego, a to art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i
rentach, przez bezzasadne uznanie, że wnioskodawca nie wyczerpuje przesłanek
orzeczenia renty z tytułu niezdolności do pracy, w szczególności poprzez
bezzasadne przyjęcie, że pojawienie się nowych i nasilenie dotychczasowych
schorzeń w okresie zatrudnienia, tj. od 20 stycznia 2006 r. do 31 stycznia 2011 r. w
postaci zmian w kręgosłupie na odcinku piersiowym, lędźwiowo-krzyżowym i
szyjnym nie jest pogorszeniem stanu zdrowia, który wystąpił w okresie w przepisie
4
tym wskazanym oraz bezpodstawne uznanie, że pogorszenie stanu zdrowia w
okresie świadczenia pracy, niewynikające z warunków tej pracy, a jedynie z
dalszego postępu choroby nie stanowi o realizacji przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 3
ustawy; II. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik
sprawy, a to art. 217 § 1 i 3 k.p.c. wyrażające się w bezpodstawnym oddaleniu
wniosku dowodowego o powołanie biegłego z zakresu medycyny pracy, podczas
gdy podane okoliczności, na które biegły taki był wnioskowany, w tym określenie
możności odwołującego się do dalszego świadczenia pracy w charakterze
telemarketera mają zasadnicze znaczenie dla wykazania nabycia uprawnienia do
renty, a nie są one tożsame i nie pokrywają się z przedmiotem badania zespołów
biegłych powołanych przez Sąd.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku poprzez uwzględnienie roszczenia, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna okazała się usprawiedliwiona.
Przepis art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach ustanawia jeden z
warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wymagając, aby
powstała ona w okresach w przepisie tym wskazanych. W judykaturze Sądu
Najwyższego przyjmuje się, że pogorszenie istniejącej przed podjęciem
zatrudnienia niezdolności do pracy w ramach danego jej stopnia uzasadnia prawo
do renty, gdy po pierwsze - powstało w okresach wskazanych w art. 57 ust. 1 pkt 3
powołanej ustawy oraz po drugie - spowodowało autonomicznie utratę zdolności do
wykonywania pracy w dotychczasowym zakresie (por. wyroki z dnia 17 stycznia
2002 r., II UKN 709/00, OSNP 2003 nr 20, poz. 497; z dnia 19 lutego 2002 r.,
II UKN 115/01, OSNP 2003 nr 24, poz. 598 oraz z dnia 6 sierpnia 2014 r., II UK
513/13, LEX nr 1539469). O istotnym pogorszeniu stanu zdrowia uzasadniającym
prawo do świadczenia rentowego można zatem mówić także wówczas, gdy
następstwa postępującego schorzenia istniejącego przed podjęciem zatrudnienia i
powodującego całkowitą niezdolność do pracy, powstałe w okresach wymienionych
5
w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, samodzielnie spowodowały
utratę zdolności do wykonywania pracy odpowiadającej dotychczasowym
możliwościom zdrowotnym ubezpieczonego.
Z ustaleń stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku wynika, że w
okresie zatrudnienia u skarżącego pojawiły się nowe oraz nasiliły się istniejące
wcześniej dolegliwości związane z wtórnymi zmianami w kręgosłupie piersiowym
oraz wyrównawczymi zmianami w odcinku szyjnym i lędźwiowo-krzyżowym,
niepowodujące jednak istotnego pogorszenia w układzie ruchu i układzie krążenia.
Skarżący ustaleń tych nie kwestionuje, ale zarzuca, że Sąd drugiej instancji nie
wyjaśnił kluczowej okoliczności, a mianowicie czy - stwierdzone przez biegłych i
będące konsekwencją postępującego schorzenia - nowe i nasilone dolegliwości
związane z wtórnymi i wyrównawczymi zmianami poszczególnych odcinków
kręgosłupa, powodują niezdolność do dalszego wykonywania pracy w charakterze
telemarketera, odpowiadającej jego dotychczasowym możliwościom zdrowotnym.
Sąd odwoławczy istotnie kwestii tej nie rozważał i nie poczynił w tym
zakresie jasnych ustaleń, a wskutek nieuwzględnienia wniosku dowodowego
skarżącego wyrokował w sprawie, w której sporne okoliczności nie zostały
dostatecznie wyjaśnione. Uzasadnia to uznanie nie tylko trafności zarzutu
naruszenia art. 217 § 3 k.p.c. (stosowanego w postępowaniu apelacyjnym poprzez
art. 391 § 1 k.p.c.), ale także art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach
poprzez zastosowanie prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu
faktycznego (por. wyroki z dnia 23 listopada 2007 r., II PK 89/07, LEX nr 863972
oraz z dnia 4 kwietnia 2014 r., I UK 377/13, LEX nr 1458710 i powołane w nich
orzeczenia).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie
art. 39815
§ 1 oraz odpowiednio stosowanego art. 108 § 2 k.p.c.