Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 569/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa P. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w
K.
przeciwko Gminie Miasta P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 24 czerwca 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 marca 2014 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.600 zł (trzy
tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w P. – po rozpoznaniu sprawy z powództwa spółki P. sp. z
o.o. w P. przeciwko Gminie Miasta P. – wyrokiem z dnia 9 maja 2012 r. zasądził od
pozwanej na rzecz powódki kwotę 33 078 500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia
18 czerwca 2010 r., oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach
procesu w ten sposób, że zasądził z tego tytułu od pozwanej na rzecz powódki
kwotę 68 127,08 zł, a od powódki na rzecz pozwanej kwotę 2 814,63 zł.
Ustalił, że powódka jest właścicielką nieruchomości, stanowiącej działkę nr
24 o obszarze 1,3654 ha, położonej w P., którą nabyła na podstawie umowy
sprzedaży z dnia 9 maja 2007 r. za cenę w kwocie 40 000 000 zł. Zaciągnęła
w związku z tym kredyt w […] Bank w L. w kwocie 33 177 000 zł oraz pożyczkę u
wspólnika w kwocie 7 000 000 zł. Celem działalności powódki są zakupy
nieruchomości pod budownictwo mieszkaniowe, a głównym przedmiotem
działalności – wykonywanie robót budowlanych oraz zagospodarowanie, sprzedaż
i wynajem nieruchomości na własny rachunek.
Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego
uchwalonym w dniu 6 grudnia 1994 r., działka nr 24 była położona na terenie
zabudowy mieszkaniowej. Według studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego, uchwalonego w dniu 23 listopada 1999 r.,
znajdowała się również w obrębie terenów zabudowanych i przeznaczonych pod
zabudowę. W dniu 4 września 2006 r. powódka uzyskała decyzję o warunkach
zabudowy działki nr 24 budynkiem mieszkalnym wielorodzinnym.
Rada Miasta P. – wykonując uchwałę z dnia 28 lutego 2006 r.
o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego obszaru obejmującego m.in. działkę nr 24 – w dniach od 23 lipca
do 23 sierpnia 2007 r. wyłożyła do wglądu projekt planu, według którego
przeważająca część działki nr 24 miała być przeznaczona pod zieleń
ogólnodostępną oraz sieci infrastruktury technicznej. Architekt, któremu powódka
zleciła opracowanie projektu budowalnego na działce nr 24, w uwagach
zgłoszonych w dniu 25 sierpnia 2007 r. podniósł, że w decyzji o warunkach
zabudowy przewidziano odmienne przeznaczenie terenu oraz że wyłożony do
wzglądu projekt jest sprzeczny z założeniami studium uwarunkowań i kierunków
3
zagospodarowania przestrzennego miasta. Uchwałą z dnia 18 stycznia 2008 r.
Rada Miasta P. zmieniła studium uchwalone w dniu 23 listopada 1999 r., wskutek
czego działka nr 24 w przeważającej części znalazła się w obrębie terenów
otwartych tworzących system zieleni, na których wymaga się zachowania
dotychczasowego sposobu użytkowania ziemi, a pozostała część działki została
przeznaczona pod zabudowę usługową gastronomii z dopuszczeniem funkcji
sportowo – rekreacyjnej, publiczny szlak komunikacji pieszej oraz sieci
infrastruktury technicznej. W dniu 7 lipca 2009 r. Rada Miasta P. uchwaliła
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru obejmującego działkę
nr 24; uwagi powódki nie zostały uwzględnione. Uchwalony plan wszedł w życie
z dniem 10 października 2009 r., wskutek czego działka nr 24 znalazła się na
terenach zieleni ogólnodostępnej i sieci infrastruktury. Decyzją z dnia 12 listopada
2009 r. Prezydent Miasta P. odmówił udzielenia pozwolenia na budowę na działce
nr 24 budynku mieszkalnego wielorodzinnego.
Pismem z dnia 11 grudnia 2009 r. powódka – powołując się na art. 36 ust. 1
ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.; obecnie: jedn. tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 199 –
dalej: „u.p.z.p.”) – zwróciła się do Prezydenta Miasta P. o odszkodowanie w kwocie
51 427 105,90 zł. W odpowiedzi została poinformowana o braku podstaw do
żądania odszkodowania. Decyzją z dnia 9 grudnia 2010 r. Prezydent Miasta P.
stwierdził wygaśnięcie decyzji z dnia 4 września 2006 r. o warunkach zabudowy
działki nr 24.
Na skutek zmiany przeznaczenia działki nr 24 wynikającej z miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego uchwalonego w dniu 7 lipca 2009 r., jej
wartość uległa obniżeniu. Wartość działki według jej aktualnego przeznaczenia
i aktualnych cen wyraża się kwotą 910 000 zł, a według cen obowiązujących
w dniu 10 października 2009 r. – kwotą 1 300 000 zł. Z kolei według
dotychczasowego przeznaczenia i aktualnych cen – kwotą 19 580 000 zł, a według
cen z dnia 10 października 2009 r. – kwotą 33 600 000 zł. Na skutek uchwalenia
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego powódka poniosła szkodę
w kwocie 32 300 000 zł spowodowaną obniżeniem wartości działki oraz w kwocie
778 500 zł w związku z poniesieniem wydatków związanych z procesem
4
inwestycyjnym, korzystanie z działki nr 24 w dotychczasowy sposób, zgodny z jej
dotychczasowym przeznaczeniem stało się bowiem niemożliwe.
Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 36 ust. 1 u.p.z.p.
w związku z art. 361 i 363 § 2 k.c. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę
33 078 500 zł, przyjmując za podstawę ustalenia wysokości odszkodowania ceny
obowiązujące w dniu 10 października 2009 r. Uznał, że zachodzą szczególne
okoliczności przemawiające za przyjęciem cen z innej chwili niż data ustalenia
odszkodowania, gdyż tylko w ten sposób można zrekompensować powódce
szkodę spowodowaną spadkiem wartości działki, tym bardziej że w myśl art. 37 ust.
9 u.p.z.p., wykonanie obowiązku wynikającego z roszczeń, o których mowa w art.
36 ust. 1 – 3, powinno nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku,
chyba że strony postanowią inaczej. Powódka na skutek zaniechania pozwanej
otrzyma kompensatę poniesionych szkód dopiero po upływie trzech lat od wejścia
w życie planu miejscowego, dlatego przyjęcie za podstawę cen z chwili ustalenia
odszkodowania prowadziłoby do pokrzywdzenia powódki. Ze względu na to, że
zgodnie z art. 37 ust. 9 u.p.z.p. odszkodowanie powinno być wypłacone w dniu
17 czerwca 2010 r., Sąd Okręgowy zasądził odsetki za opóźnienie od dnia
18 czerwca 2010 r., natomiast dalej idące powództwo oddalił.
Na skutek apelacji pozwanej, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 18
października 2012 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądzoną
kwotę 33 078 500 zł obniżył do kwoty 19 448 500 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 18 czerwca 2010 r., a kwotę 68 127,08 zł zasądzoną od pozwanej z tytułu
kosztów procesu do kwoty 42 804,27 zł, oddalił apelację w pozostałej części i
zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 50 891,50 zł tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji,
dokonał jednak odmiennej oceny prawnej roszczenia o odszkodowanie za
obniżenie wartości działki. Uznał, że w sprawie nie zachodzą szczególne
okoliczności, o których mowa w art. 363 § 2 k.c., gdyż regulacja zawarta w art. 37
ust. 9 u.p.z.p. ma znaczenie jedynie dla określenia wymagalności roszczenia,
a spadek wartości działki nr 24 był spowodowany czynnikami związanymi ze
zmianą podaży i popytu na rynku nieruchomości. W konsekwencji przyjął za
5
podstawę ustalenia wysokości odszkodowania ceny z daty ustalenia
odszkodowania i obniżył zasądzoną zaskarżonym wyrokiem kwotę 33 078 500 zł
do kwoty 19 448 500 zł z odsetkami od dnia 18 czerwca 2010 r., a zasądzone na
rzecz powódki koszty procesu z kwoty 68 127,08 zł do kwoty 42 804,27 zł,
podkreślając, że odsetki od dnia 18 czerwca 2010 r. rekompensują powódce także
w pewnym zakresie niekorzystny dla niej spadek wartości działki.
Wyrok ten zaskarżyły skargą kasacyjną obie strony. Sąd Najwyższy
postanowieniem z dnia 12 września 2013 r. odrzucił skargę kasacyjną powódki jako
niedopuszczalną ze względu na brak substratu zaskarżenia, a wyrokiem z dnia
22 listopada 2013 r. oddalił skargę kasacyjną pozwanej i zniósł między stronami
koszty postępowania kasacyjnego. Oddalając skargę kasacyjną stwierdził, że
podniesione w niej zarzuty błędnej wykładni art. 36 ust. 1 u.p.z.p. oraz art. 36 ust. 1
w związku z art. 87 ust. 3 u.p.z.p. są nieuzasadnione.
Powódka złożyła wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku
o uzupełnienie wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 18 października 2012 r. oraz
o uzupełnienie tego wyroku przez orzeczenie „o części powództwa w kwocie
13 630 000 zł”, stanowiącej różnicę między kwotami zasądzonymi wyrokami Sądów
pierwszej i drugiej instancji.
Wyrokiem z dnia 27 marca 2014 r. Sąd Apelacyjny uzupełnił swój wyrok
z dnia 18 października 2012 r. w ten sposób, że w punkcie 1a po zwrocie
„18.06.2010 r.” dodał rozstrzygnięcie o treści: „a w pozostałym zakresie powództwo
oddala”. Stwierdził, że wniosek powódki o przywrócenie terminu jest uzasadniony,
ponieważ uchybienia sądu nie powinny skutkować ujemnymi konsekwencjami dla
strony. Za uzasadniony uznał też wniosek o uzupełnienie wyroku, ponieważ
wydając wyrok reformatoryjny przez obniżenie kwoty zasądzonej wyrokiem Sądu
pierwszej instancji, należało tak sformułować sentencję, aby zawierała
rozstrzygnięcie o oddaleniu części powództwa. Skoro Sąd Apelacyjny obniżył
zasądzoną wyrokiem Sądu pierwszej instancji kwotę 33 078 500 zł do kwoty
19 448 500 zł, to powinien orzec o oddaleniu powództwa co do kwoty 13 630 000 zł.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 27 marca 2014 r.
powódka wniosła o jego uchylenie w całości oraz o uchylenie wyroku tego Sądu
z dnia 12 października 2012 r. w części zasądzającej na rzecz pozwanej koszty
6
procesu w kwocie 42 804,27 zł i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania, ewentualnie orzeczenie co do istoty sprawy przez zasądzenie od
pozwanej dalszej kwoty 13 630 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 czerwca
2010 r., oddalenie apelacji pozwanej w zakresie w jakim nie została oddalona
wyrokiem z dnia 18 października 2012 r. i zasądzenie od pozwanej kosztów
postępowania apelacyjnego. Skarżąca powołała się na obie podstawy kasacyjne
i w ramach podstawy opisanej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. zarzuciła Sądowi
Apelacyjnemu naruszenie art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez
zaniechanie wskazania co do oddalonej części powództwa pełnej podstawy
faktycznej rozstrzygnięcia oraz zaniechanie wyjaśnienia podstawy prawnej.
W ramach podstawy wskazanej w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. podniosła natomiast
zarzut naruszenia art. 363 § 2 k.c. w związku z art. 36 ust. 1, art. 37 ust. 9 i 11
u.p.z.p. oraz art. 130 ust. 1 zdanie 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r., Nr 102, poz. 651 ze
zm.; obecnie: jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 518 ze zm. – dalej: „u.g.n.”) i art. 361
§ 2 k.c. przez przyjęcie, że nie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające
ustalenie odszkodowania według cen z innej chwili niż data ustalenia
odszkodowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, niespełnienie wymagań określonych
w art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może być uznane za uchybienie
mogące mieć wpływ na wynik sprawy tylko wyjątkowo, gdy braki w uzasadnieniu są
tak znaczące, że uniemożliwiają kontrolę kasacyjną zaskarżonego orzeczenia (zob.
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2000 r., I CKN 272/00, nie publ., z dnia
25 października 2000 r., IV CKN 142/00, nie publ., z dnia 7 lutego 2001 r., V CKN
606/00, nie publ., z dnia 28 lipca 2004 r., III CK 302/03, nie publ. i z dnia 18 lutego
2005 r., V CK 469/04, „Izba Cywilna” 2005, nr 12, s. 59 oraz postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III CSK 293/12, OSNC 2012, nr 12, poz. 148).
W niniejszej sprawie sfera motywacyjna zaskarżonego wyroku została
ujawniona w stopniu pozwalającym na poddanie go kontroli kasacyjnej, nie ulega
bowiem wątpliwości, że Sąd Apelacyjny w pełni zaaprobował stanowisko zajęte
w swoim wcześniejszym wyroku z dnia 18 października 2012 r. oraz wspierającą je
7
argumentację. O tym, że podnoszone w skardze kasacyjnej niedostatki
uzasadnienia nie stanowią przeszkody do przeprowadzenia kontroli kasacyjnej
świadczą najwyraźniej sformułowane przez skarżącą zarzuty naruszenia prawa
materialnego i ich obszerne uzasadnienie. W tej sytuacji zarzut naruszenia art. 328
§ 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. nie może odnieść zamierzonego skutku.
Art. 36 ust. 1 u.p.z.p., który zdaniem skarżącej miał doznać naruszenia,
stanowi, że jeżeli, w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą,
korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny
z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone,
właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może, z zastrzeżeniem ust. 2,
żądać od gminy: 1) odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo 2)
wykupienia nieruchomości lub jej części. Zgodnie z art. 37 ust. 9 u.p.z.p.,
wykonanie obowiązku wynikającego z roszczeń, o których mowa w art. 36 ust. 1 –
3, powinno nastąpić w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku, chyba że
strony postanowią inaczej. W przypadku opóźnienia w wypłacie odszkodowania lub
w wykupie nieruchomości właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu
nieruchomości przysługują odsetki ustawowe. Zgodnie natomiast z art. 37 ust. 11
u.p.z.p., w odniesieniu do zasad określania wartości nieruchomości oraz zasad
określania skutków finansowych uchwalania lub zmiany planów miejscowych,
a także w odniesieniu do osób uprawnionych do określania tych wartości i skutków
finansowych stosuje się przepisy o gospodarce nieruchomościami.
Z przytoczonych regulacji skarżąca wyprowadza wniosek, że do ustalenia
wysokości odszkodowania przewidzianego w art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. należy
stosować art. 130 ust. 1 zdanie pierwsze u.g.n., zgodnie z którym wysokość
odszkodowania ustala się według stanu, przeznaczenia i wartości wywłaszczonej
nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu, jej zdaniem bowiem art. 36
ust. 1 i 37 ust. 11 u.p.z.p. oraz art. 130 ust. 1 zdanie pierwsze u.g.n. są przepisami
szczególnymi, uzasadniającymi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 363 § 2 k.c.
co najmniej w każdym wypadku, w którym wysokość odszkodowania według cen
z chwili jego ustalenia byłaby niższa od odszkodowania określonego na podstawie
cen z daty uchwalenia lub zmiany planu miejscowego.
8
Porównanie wymienionych przepisów nie pozwala na przyjęcie, że art. 36 ust.
1 i 37 ust. 11 u.p.z.p. oraz art. 130 ust. 1 zdanie pierwsze u.g.n. są w stosunku do
art. 363 § 2 k.c. przepisami szczególnymi. Stosunek tego rodzaju może wchodzić
w grę jedynie jako jedna z postaci tzw. zbiegu norm prawnych, czyli sytuacji,
w której ten sam stan faktyczny można podciągnąć pod więcej niż jeden przepis
prawa. Jeżeli co najmniej dwie normy w swych hipotezach zawierają wszystkie
elementy stanu faktycznego, o który chodzi, za przepis szczególny uznaje się tę
normę, której hipoteza jest węższa. Innymi słowy, spośród stanów faktycznych
objętych przez lex generalis, lex specialis stosuje się tylko do tych, które
odpowiadają jego hipotezie (zob. uchwała składu całej Izby Cywilnej Sądu
Najwyższego z dnia 14 stycznia 1960 r., 1 CO 45/59, OSN 1961, nr 1, poz. 1).
Porównanie zakresów zastosowania przepisów wskazanych przez skarżącą
wskazuje natomiast jednoznacznie, że zakres zastosowania art. 36 ust. 1 i 37 ust.
11 u.p.z.p. oraz art. 130 ust. 1 zdanie pierwsze u.g.n. nie zawiera się w zakresie art.
363 § 2 k.c.
Poza tym zawarte w art. 37 ust. 11 u.p.z.p. odesłanie do przepisów
o gospodarce nieruchomościami nie uzasadnia stosowania w niniejszej sprawie
regulacji dotyczących instytucji prawa publicznego, jaką stanowi wywłaszczanie
nieruchomości unormowane w art. 112 i nast. u.g.n. W art. 37 ust. 11 u.p.z.p.
chodzi natomiast o przepisy regulujące zasady określania wartości nieruchomości,
a te są zawarte w rozdziale 1 działu IV u.g.n.
W art. 36 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. jest mowa o odszkodowaniu za poniesioną
rzeczywistą szkodę, co oznacza, że ma ono kompensować jedynie stratę
spowodowaną niemożnością korzystania z nieruchomości w sposób
dotychczasowy lub zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, jaką
poszkodowany poniósł w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego
zmianą, czyli o postać szkody określaną jako damnum emergens. Z art. 2 pkt 18
u.p.z.p., wynika, że ilekroć w ustawie jest mowa o „wartości nieruchomości” –
należy przez to rozumieć wartość rynkową nieruchomości. Wobec braku przepisu
szczególnego, wskazującego chwilę właściwą dla określenia ceny rynkowej
nieruchomości, przy ustalaniu wysokości odszkodowania przewidzianego w art. 36
ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. należy stosować art. 363 § 2 k.c.
9
Na gruncie tego przepisu powszechnie przyjmuje się, że wysokość
odszkodowania pieniężnego powinna być – co do zasady – ustalana według cen
z daty ustalenia odszkodowania oraz że zasada ta koresponduje z wyrażoną w art.
316 § 1 k.p.c. zasadą uwzględniania przez sąd przy wyrokowaniu stanu rzeczy
istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Od zasady wyrażonej w art. 363 § 2 k.c.
zostało przewidziane odstępstwo, pozwalające na przyjęcie cen istniejących w innej
chwili, o ile jest ono usprawiedliwione szczególnymi okolicznościami.
Dokonując wykładni art. 363 § 2 k.c. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
27 marca 1979 r., IV CR 46/79 (OSNC 1979, nr 10, poz. 199) przyjął, że upływ
czasu od powstania szkody może być uznany za szczególną okoliczność,
uzasadniającą przyjęcie za podstawę ustalenia odszkodowania cen z innej chwili
niż z daty ustalenia odszkodowania, gdyby przyjęcie za podstawę cen z daty
ustalenia odszkodowania prowadziło do nieuzasadnionego wzbogacenia
poszkodowanego. W wyroku z dnia 24 stycznia 1983 r., IV CR 555/82 (OSNCP
1983, nr 8, poz. 123) stanął na stanowisku, że rodzaj produktów przeznaczonych
bezpośrednio po ich uzyskaniu do konsumpcji i z tej przyczyny wprowadzonych do
obrotu stanowi szczególną okoliczność, uzasadniającą przyjęcie cen istniejących
w dacie, w której produkty te byłyby w normalnym cyklu produkcyjnym dostarczone
na rynek, chyba że poszkodowany wykaże, iż w obowiązującym go systemie zbytu
tych produktów uzyskałaby wyższą cenę od obowiązującej w dacie sprzedaży.
W wyrokach z dnia 4 lutego 2005 r., I CK 569/04 (nie publ.) i z dnia 24 maja
2007 r., II CSK 52/07 (nie publ.) Sąd Najwyższy podtrzymał stanowisko, że
szczególne okoliczności zachodzą, jeżeli przyjęcie cen z daty ustalenia
odszkodowania powodowałoby albo pokrzywdzenie, albo bezpodstawne
wzbogacenie poszkodowanego. Dodał, że przy rozstrzyganiu tego rodzaju spraw
konieczne jest zachowanie daleko idącej elastyczności oraz unikanie wszelkiej
szablonowości. Z kolei w wyroku z dnia 24 września 2010 r., IV CSK 78/10
(nie publ.) przyjął, że wzrost cen nieruchomości, nawet jeżeli ma charakter
znaczny, będący jednak następstwem swobodnego kształtowania się
w gospodarce wolnorynkowej sił popytu i podaży, nie stanowi szczególnej
okoliczności, uzasadniającej ustalenie wysokości odszkodowania według innych
cen niż obowiązujące w dacie orzekania.
10
W doktrynie podkreśla się, że nie stanowią podstawy do zastosowania cen
z innej chwili niż czas wyrokowania ogólne, bliżej niesprecyzowane względy
słuszności ani sama zmiana cen, która w systemie gospodarki rynkowej jest
wypadkową działania wielu czynników oraz że wyrażony w art. 363 § 2 k.c. wyjątek
od ogólnej zasady dotyczy przede wszystkim tych wypadków, w których wierzyciel
na własną rękę usunął doznany uszczerbek majątkowy, nie czekając na zapłatę
odszkodowania.
Nie powinno budzić wątpliwości, że odstępstwo od zasady uwzględniania
cen z chwili ustalania odszkodowania, które jest uzależnione od wystąpienia
szczególnych okoliczności, wymaga wykazania takich okoliczności przez stronę
i rozważenia przez sąd, czy w konkretnym wypadku jest uzasadnione
zastosowanie cen istniejących w innej chwili. Uwzględnieniu powinna podlegać przy
tym funkcja roszczenia odszkodowawczego i dążenie do zrekompensowania
poszkodowanemu poniesionej straty, pieniądz jest bowiem w tym wypadku jedynie
surogatem określonego dobra. W sytuacji, w której dane dobro pozostaje w majątku
poszkodowanego w niezmienionej postaci, sama zmiana cen w okresie między
wyrządzeniem szkody a ustaleniem wysokości odszkodowania, będąca wynikiem
swobodnego kształtowania się reguł ekonomicznych podaży i popytu, nie może być
uznana za szczególną okoliczność, uzasadniającą odejście od zasady wyrażonej
w art. 363 § 2 k.c. W takim wypadku bowiem w razie wzrostu cen, zasada
wynikająca z art. 363 § 2 k.c. pozwala na pełną rekompensatę poniesionej straty.
Nie inaczej jest w razie spadku cen, gdyż zmiana wartości dobra nastąpiłaby bez
względu na wystąpienie zdarzenia wyrządzającego szkodę. Brak zatem podstaw do
zastosowania cen z chwili wyrządzenia szkody.
Z tej przyczyny spadek cen nieruchomości w okresie między wystąpieniem
zdarzenia wyrządzającego szkodę a ustaleniem odszkodowania, będący
następstwem swobodnego kształtowania się sił popytu i podaży, nie stanowi
szczególnej okoliczności, o której mowa w art. 363 § 2 k.c. Bez znaczenia dla
takiej kwalifikacji pozostaje też okoliczność, że skarżąca nie spłaciła kredytu
zaciągniętego za kupno nieruchomości.
Do odmiennego wniosku nie prowadzi również analiza treści art. 37 ust. 9
u.p.z.p., przepis ten bowiem określa jedynie termin wykonania obowiązku
11
wynikającego z roszczeń, o których mowa w art. 36 ust. 1 – 3, i sankcję za jego
niedochowanie w postaci odsetek, co nie przesądza o chwili właściwej dla
określenia cen stanowiących podstawę ustalenia wysokości odszkodowania.
Z tych względów, skoro skarżąca nie wykazała szczególnych okoliczności,
o których mowa w art. 363 § 2 k.c., uzasadniających ustalenie wysokości
odszkodowania według cen z chwili wejścia w życie planu miejscowego, Sąd
Najwyższy na zasadzie art. 39814
k.p.c. oddalił skargę kasacyjną jako pozbawioną
uzasadnionych podstaw i orzekł o kosztach postępowania kasacyjnego zgodnie
z art. 98 i 99 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c. oraz z § 6 pkt 7 w związku
z § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490).